Հայ Գիրքի Մատենագիտական Գործեր

ԳԵՂԱՐՈՒԵՍՏԱԿԱՆ ԳՈՐԾԵՐ

Գեղարուեստական իւրաքանչիւր գրութեան վերջաւորութեան յիշատակած ենք թէ ան հատորի մէջ ներմուծուա՞ծ է ցարդ։ Ցայգալոյս ի զանազան տպագրութիւնները նկատի ունենալով՝ դրած ենք Ա. տիպ, Բ., Գ. կամ Դ. ։ Այս տպագրութեանց մէջ ներմուծուած գրութիւններուն սկիզբի էջաթիւը նկատի առած ենք։ Իսկ երբ առաջին անգամ ըլլալով հատորի մէջ կը մտնեն, մատնանշած ենք այս պարագան։

 

«ԵՐԳՉՈՒՀԻՆ» (կոյր աղջկան մը պատմութիւն), Մասիս, 42-րդ տարի, 1893, թ. 3979 (20 Փետր. ), էջ 108-109։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՎՐԱՆՆԵՐ ՄԱՍՏԱՌԻ ՇՐՋԱՆԸ», Մասիս, 42-րդ տարի, 1893, թ. 3995 (11 Յունիս), էջ 364-366։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՎՇՏԱՀԱՐ ԲԱՐՏԻՆ», Ծաղիկ, ԺԸ. տարի (575) – թ. 10 (10 Յունուար 1905), էջ 505-506։ Գրուած 1893-ին։ Դ. տիպ, էջ 365։

 

«ՀՈՎԻՆ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹԻՒՆԸ» (անտիպ), Նայիրի շաբ., Գ. տարի (ԺԳ. ), թ. 32 (Կիրակի, 24 ապրիլ 1955), էջ 3։ Գրուած է 1893 Սեպտեմբեր 18-ի գիշերը։

Խմբագրութիւնը գրութեան կցած է հետեւեալ լուսաբանութիւնը. «Այս անտիպ արձակը, որ պէտք է համարել Զարդարեանի սկզբնական շրջանի հէքիաթներէն մէկը, ազնուաբար մեզի տրամադրեց տիկին Պայծառ Շալեան, Նիւ Եորքէն։ Կը պահենք ձեռագրին հարազատութիւնը, լեզուական եւ ուղղագրական հպումներէ զգուշանալով»։ Տրուած բացատրութիւնը անկատար է։ Ո՞վ է տիկին Պայծառ Շալեան։ Ի՞նչ պարագաներու տակ ձեռք անցուցած է Ռ. Զարդարեանի ձեռագիրը։ Ի՞նչ է տարիքը։ Արդեօք Զարդարեանի հայրենակցուհի՞ մը։ Արդեօք հօրենական ժառա՞նգ մը, թէ ոչ ամուսինէն (քանի տիկին պատուանունը կը կրէ) իրեն ձգուած թողօն մը։ Մեզի համար կը մնայ անյայտ։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՀԵՔԻԱԹ», Ծաղիկ կիսամսեայ հանդէս, նոր շրջան, թ. 4 (8 Ապրիլ, 1895), էջ 159-160։

Այս հէքիաթը մէկ տարի ետք պիտի թարգմանուէր ֆրանսերէնի Արշակ Չօպանեանի կողմէ եւ լոյս ընծայուէր Mercure de France-ի մէջ փոխուած վերնագրով – Les Petrifiés (Քարացածները)։ Ա. Չօպանեան Քարացածները վերնագիրը փոխ առած է իր աշխատակիցներէն՝ Շաքարի աւանդավէպէն (տե՛ս Անահիտ, նոր շրջան, թ. 10 (1 Յուլիս, 1895), էջ 351)։ Ռ. Զարդարեան երբ 1910-ին լոյս ընծայեց Ցայգալոյս ը, այս հէքիաթը ներմուծած էր այդ հաւաքածոյին մէջ Քարացածները վերնագրով։ Ա. տիպ, էջ 33. Բ., էջ 25. Գ., էջ 13., Դ., էջ 167։

 

«ԾՈՎԱԿԻՆ ՀԱՐՍԸ», նոյն, թ. 7, էջ 245-246։ Ա. տիպ, էջ 48. Բ., էջ 28. Գ., էջ 15., Դ., էջ 169։

 

«ԶԱՐՆՈՒԱԾ ՈՐՍՈՐԴԸ», նոյն, թ. 11-13, էջ 433-435։ Ա. տիպ, էջ 157. Բ., էջ 48. Գ., էջ 17. Դ., էջ 172։

 

«ԾԱՂԻԿՆԵ՜Ր, ԿԱՐՄԻ՜Ր ԾԱՂԻԿՆԵՐ» (հէքիաթ), առ Յ. Ե., նոյն, թ. 16, էջ 576-579։ Ա. տիպ, էջ 132. Բ., 19. Գ., 20. Դ., 323։ Շատ հաւանաբար ձօնուած է Յովսէփ Եուսուֆեանին, որ Մասիս ի աշխատակիցներէն էր։ Այս նոյն աւանդավէպը դրական մշակման ենթարկուած է չափածոյի ձեւով՝ Արտաշէս Յարութիւնեանի (Մալկարացի Կարօ) կողմէ (Հրանդ եւ Զապէլ Ասատուր, Նոր թանգարան հայերէն լեզուի, Բ. տպագրութիւն, Իսթանպուլ, տպագր. Յ. Աբրահամեան, 1945, էջ 76-77)։

 

«ՀԷՔԻԱԹ», Անահիտ, ԺԲ. տարի, թ. 7-8, Յուլիս-Օգ. 1911, էջ 195196։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։ Գրուած է 1895-ին, հաւանաբար Խարբերդ։ Ղրկուած է Ա. Չօպանեանին, իր խմբագրած Ծաղիկ ին մէջ լոյս ընծայուելու համար։ Ծաղիկ ի դադարման պատճառով՝ ձեռագիրը մնացած ըլլալու է Չօպանեանի արխիւին մէջ։ Զայն լոյս ընծայած է Չօպանեան՝ Փարիզի մէջ լոյս տեսնող Անահիտ ին մէջ՝ 1911-ին։ Ինչո՞ւ լոյս կ՚ընծայէ Չօպանեան այս հէքիաթը։ Մտիկ ընենք զինք. « Անահիտ ի ներկայ թիւով կը հրատարակեմ Ռուբէն Զարդարեանի մէկ հէքիաթը, զոր այս օրերս գտայ հին թուղթերուս մէջ։ Զարդարեանի առաջին արտադրութիւններէն մին է, գրուած 1895ի Ծաղիկ ին համար, եւ որ՝ Ծաղիկ ի հրատարակութեան դադարմամբ՝ մնաց անտիպ։ Տեսակ մը վարիանտ է նոյն հեղինակին Ծաղիկ ի մէջ հրատարակած Ծովահարսը հէքիաթին, բայց ունի իր ուրոյն գոյնը, նշանակութիւնը, եւ գրուած է այն նոյն տաք, կենդանի եւ գունագեղ ոճովը զոր Սեւ հաւը կանչեց գլուխ-գործոցին սքանչելի բանաստեղծը երեւան բերաւ առաջին օրէն։ Ես կը կարծեմ թէ այս էջը արժանի է օր մը Ցայգալոյս ին երկրորդ տպագրութեան մէջ իր տեղն ունենալու՝ միւս քերթուածներուն քով, – ինչպէս որ կարծեմ թէ այդ գրքին մէջ պէտք է նաեւ իր տեղն ունենայ Ճախարակին քերթուածը, զոր Հրաչ ծածկանունով Զարդարեան հրատարակեց Անահիտ ի առաջին տարուան 5-6 թիւին մէջ եւ որ իր – եւ հայ գրականութեան – ամէնէն հրաշալի էջերէն մէկն է»։ Ռ. Զարդարեանէն Չօպանեանի Ծաղիկ ին համար ուղարկուած եւ վերոյիշեալ պատճառով լոյս չտեսած այլ գրութիւններ պիտի լոյս ընծայուին նոյն խմբագիրին Բ. շրջանի Անահիտ ին մէջ (19291930)։

 

«ՄԵՐ ԴԱՇՏԵՑԻՆԵՐԸ», Անահիտ հանդէս, նոր շրջան, Ա. տարի, թ. 2, Յուլիս-Օգոստոս, 1929, էջ 29-30։ Գրուած է Խարբերդ, 1895-ին։ Անտիպ։

 

«ՍՊԱՍՈՒՄ», նոյն, էջ 30։ Քերթ. գրուած 1895 Փետր. 7-ին։ Անտիպ։

 

«ՀՈԳԻԻՍ ՀԱՄԱՐ», նոյն, էջ 30-31։ Քերթ. գրուած 1895 Փետր. 10ին։ Անտիպ։ Կար նկարը։ Արշակ Չօպանեան որ լոյս ընծայած է վերոյիշեալ երեք անտիպները, կը գրէ. «Այս արձակ էջն՝ ու երկու քերթուածներն Սեւ հաւը կանչեցի մեծատաղանդ գրագէտին առաջին փորձերէն են, 1895-ին Պոլիս հրատարակուող Ծաղիկ հանդէսի տնօրէնին ղրկուած եւ որ անտիպ մնացած են» (էջ 30)։

 

«ՄԵՐ ԴԱՇՏԵՑԻՆԵՐԸ» (արձակ) եւ «ՍՊԱՍՈՒՄ» քերթուածը Չօպանեան վերստին տպած է Անահիտ ի Ե. տարուան, թ. 5-6 (Յունուար-Յունիս, 1934) թիւին մէջ (էջ 20-22), առանց անդրադառնալու որ Անահիտ ի Ա. տարուան թ. 2-ին մէջ արդէն անգամ մը տպած էր։ Վերոյիշեալ երեք գրութիւնները առաջին անգամ ըլլալով հատորի մէջ կը մտնեն։

 

«ԵՐԳ ՄԸ», Ծաղիկ, ԺԸ. տարի (578), թ. 13 (15 Մարտ 1905), էջ 46։ Գրուած 1895-ին։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ԿԱՂԱՆԴԻ ՕՐԵՐԸ ՄԵՐ ԳԻՒՂԵՐՈՒՆ ՄԷՋ», Լոյս, հանդէս կիսամսեայ, ազգային, գրական, գիտական եւ քաղաքական (Պոլիս), արտ. ՝ Վահան վրդ. Տէր Մինասեան, Գ. տարի, նոր շրջան, թ. 7 (Յունուար 1, 1898), էջ 151-152. թ. 8 (17 Յունուար, 1898), էջ 181-183։ Խարբերդ։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ԱՐԹՆՑԱԾ ՅԻՇԱՏԱԿ ՄԸ» (Պաթմանի լեռներէն), նոյն, Գ. տարի, նոր շրջան, թ. 10 (14 Փետր. 1898), էջ 228-230։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ԼԵՐԱՆ ԴԻՑՈՒՀԻՆ», Մասիս, 48-րդ տարի, 1898, թ. 1 (5 Դեկտ. ), էջ 22։ Խարբերդ։ Գրուած է 27 Օգոստ. 1898-ին։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՊԱՀԱՊԱՆ ԴԻՑՈՒՀԻՆ», Շանթ, Դ. տարի, 1919, թ. 8 (4 Յունուար), էջ 93։ Ռ. Զարդարեանի առաջին տպագրուած քերթուածին բնագիրն է։ Ուղարկուած է Արամ Անտոնեանին՝ որպէսզի ճշդէ Զարդարեանի՝ բանաստեղծութեան կալուածին մէջ ունեցած յաջողութեան չափը։ Քերթուածը որոշ սրբագրումներով եւ յապաւումներով լոյս տեսած է Միքայէլ Շամտանճեանի խմբագրած Մասիս կիսամսեայ հանդէսին մէջ «Լերան դիցուհին» վերնագրով (48-րդ տարի, 1898, թ. 1, էջ 22)։ «Պահապան դիցուհին»էն առաջ՝ քերթողական կալուածին մէջ կատարած է նախափորձեր եւ ուղարկած Ա. Չօպանեանի Ծաղիկ ին (1895), սակայն անոնք լոյս տեսած չեն։ Չօպանեան անոնցմէ երկուքը լոյս ընծայեց 1929-ի Անահիտ ին մէջ – «Սպասում» եւ «Հոգիիս համար»։ Դ. տիպ, էջ 353։

 

«ԱՇՆԱՆ ՀՈՎՈՒԵՐԳՈՒԹԻՒՆԸ» (այլաբանական քերթուած), Ազդակ շաբ., Ա. տարի, 1909, էջ 434-435։ Գրուած է 1898-ին։ Դ. տիպ, էջ 334։

 

«ԿԱՍԿԱԾՍ», Մասիս, 48-րդ տարի, 1899, թ. 3 (5 Յունուար), էջ 75։ Լոյս տեսած է նաեւ Ծաղիկ ի մէջ (ԺԷ. տարի (570) թ. 5 (10 Նոյեմբեր, 1904), էջ 228)։ Դ. տիպ, էջ 367։

 

«ԵՂՆԻԿ ԱՂԲԱՐԸ» (հէքիաթ), Անահիտ, Ա. տարի, թ. 5 (Յունուար-Փետր. 1930), էջ 6-9։ Գրուած է 1898 Ապրիլ 2/15-ին։ Անտիպ։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՀԱՅՐԵՆԻ ԵՐԳԵՐ», Անահիտ, Ա. տարի, թ. 2 (1898, Դեկտ. ), էջ 71։ Ստորագրած է Հրաչ։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՀԱՅՐԵՆԻ ԵՐԳԵՐ – ՃԱԽԱՐԱԿԻՆ ՔԵՐԹՈՒԱԾԸ», Անահիտ, Ա. տարի, թ. 5-6, Մարտ-Ապրիլ, 1899, էջ 174-175։ Ստորագրած է Հրաչ։ Տե՛ս «Հէքիաթ» գրութեան ծանօթութիւնը։ Բ. տիպ, էջ 58. Դ., 258։

 

«ԳԱՆԿԸ» (աւանդավէպ), Արեւելք օրաթ. ԺԷ. տարի, թ. 4236 (1/13 Փետր. 1900, Գշ. ), էջ 1. թ. 4237 (2/14 Փետր. 1900, Դշ. ), էջ 1։ Խարբերդ։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ԿՈՒԼՈՒՇԿԷՐՆ ՈՒ ԻՐ ԳԵՐԵԶՄԱՆՆՈՑԸ», Արեւելեան մամուլ, 30-րդ տարի, թ. 9 (1 Մայիս, 1900), էջ 353-355։ Ա. տիպ, էջ 65. Բ., էջ 165. Դ., էջ 271։

 

«ՔՆԱՑՈՂՆԵՐՈՒՆ ՀԱՆԳԻՍՏԸ»- Արեւելեան մամուլ, 31-րդ տարի, 1901, թ. 1 (1 Յունուար), էջ 39-43։ Դ. տիպ, էջ 274։

 

«ԳԱՒԱՌԻ ԿԵԱՆՔԸ – ԱՊՐԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ», նոյն, թ. 6 (15 Մարտ), էջ 226-230։ Զարդարեանի այս պատմուածքը պատճառ կը դառնայ, որ Խարբերդէն՝ Աշուր ստորագրութեամբ մէկը՝ Պոլսոյ Բիւրակ նին մէջ լոյս ընծայէ «Անձնասպանութեան շուրջը» վերնագրով յօդուած մը (ԺԹ. տարի, թ. 49 (8 Դեկտ. 1901), էջ 771-772), ուր կը ներկայացնէ Զարդարեանի պատմուածքին հերոսին՝ Մելքոն աղբօր կերպարը, որպէս «արծաթասէր, փոքրոգի, մելամաղձոտ եւ ստամոքսի տկարութեամբ վարակուած մարդ մը», եւ հետեւաբար անոր մահն ալ արծաթասիրութեան հետեւանք։ Ռ. Զարդարեան Արեւելեան մամուլին մէջ լոյս կ՚ընծայէ «Գրագէտի ստուերը» վերնագրով յօդուածը, ուր կը պատասխանէ Աշուրի դիտողութիւններուն։ Աշուրի եւ Ռ. Զարդարեանի յօդուածներէն առաջ՝ Մուշեղ վրդ. Սերոբեան գրած էր «Անձնասպանութիւնը՝ կրօնական օրէնքին առջեւ» յօդուածը ( Բիւրակն, ԺԹ. տարի, թ. 40 (5 Հոկտեմբեր, 1901), էջ 644-647), ուր կը պաշտպանէ Ռ. Զարդարեանի տեսակէտները։ Դ. տիպ, էջ 140։

 

«ՄԵԾ ՉԱՐՉԱՐԱՆՔԸ», նոյն, թ. 10 (15 Մայիս 1901), էջ 404-408։ Ա. տիպ, էջ 86. Բ., 158, Դ., էջ 327։

 

«ՀՈՎՈՒԵՐԳՈՒԹԻՒՆ – ՍԵ՜Ւ ԵՐԱԶ», նոյն, թ. 18 (15 Սեպտ. 1901), էջ 745-749։ Ա. տիպ, էջ 35. Բ., 133. Դ., էջ 307։

 

«ԽԵՂԴԵՑԷՔ ԶԱՅՆ» (ջարդի օրերէն), Դրօշակ, ԺԱ. տարի, թ. 9 (Դեկտեմբեր 1901), էջ 164-166։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՎԱ՜Խ, ԵՍ ՄԵՌՆԷԻ», Արեւելեան մամուլ, 32-րդ տարի, 1902, թ. 1 (Յունուար), էջ 63-73։ Ա. տիպ, էջ 7. Դ., էջ 22։ Ռ. Զարդարեանի պատմուածքին կ՚անդրադառնայ Ռուբէն Որբերեան, զայն գրական վերլուծման երթարկելով («Վա՜խ, ես մեռնէի», նոյն, թ. 4, էջ 205-209)։

«ՍԱՐԵՐՈՒ ՏՂԱՆ» (նորավէպ), Մասիս, 51-րդ տարի, 1902, թ. 9, Մարտ, էջ 131-135։ Խարբերդ։ Քննադ. Գրիգոր Մալխաս, Հանդէս ամսօրեայ, 1902, թ. 5, էջ 151։ Ռ. Զարդարեանի պատասխանը՝ Ծաղիկ, 1902, էջ 361-365։ Գրած է նաեւ Արեւելեան մամուլ ի մէջ «Տակաւին կը շարունակէ» քննադատականը։ Դ. տիպ, էջ 99։

 

«ԾԱՂԻԿՆԵՐՈՒ ՀՈԳԻՆ», Փիւնիկ ամս., Պոսթըն, Բ. տարի, թ. 9 (Սեպտ. 1919), էջ 1264։ Խարբերդ, 1902։ Անտիպ։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ԿԱՐՄԻՐ ԽԱՉԻ ԿԵԱՆՔԸ», նոյն, Գ. տարի, թ. 5 (Մայիս, 1920), էջ 1636։ Խարբերդ, 1902։ Անտիպ։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՊՈՒՏ ՄԸ ՋՈՒՐ» (մանկան մը պատմութիւնը), Արեւելեան մամուլ, 32-րդ տարի, 1902, թ. 7 (1 Ապրիլ), էջ 309-312։

Ա. տիպ, էջ 42. Բ., 97. Գ., 61. Դ. 35։

 

«ՀՕՐԵՆԱԿԱՆ ՏՈՒՆՍ», նոյն, թ. 18 (15 Սեպտ. ), էջ 766-769։ Ա. տիպ, էջ 224. Բ., էջ 63, Գ., 47. Դ., 253։

 

«ԱՍՏՈՒԱԾՆԵՐԸ» (Արտաշէս Յարութիւնեանին), նոյն, թ. 24 (Դեկտ. 15, 1902), էջ 1004-1005 (քերթ. )։ Ա. տիպ, էջ 229. Դ., էջ 351։

 

«ՍԵՒ ՀԱՒԸ ԿԱՆՉԵՑ» (պատմուածք), Բանբեր գրականութեան եւ արուեստի, խմբ. Նիկողայոս Ադոնց, Ա. գիրք, 1903, էջ 80-102։ Արտատպած է Ռազմիկ եռօրեան (Դ. տարի, թ. 307-312) (17 Դեկտ., 1908 - 10 Յունուար, 1909)։ Ա. տիպ, էջ 184. Դ., էջ 52։

 

«ԴԷՊԻ ՍԷՐ», Ծաղիկ, 16-րդ տարի, թ. 10 (549), 5 Ապրիլ 1903, էջ 117 (քերթ. )։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՊԱՏԿԵՐ ՄԸ», Արեւելեան մամուլ, 33-րդ տարի, թ. 12 (22 Մարտ, 1903), էջ 271-274։ Ա. տիպ, էջ 121. Բ., 147. Դ., էջ 266։

 

«ԼԵՐԱՆ ԵՂՆԻԿԻՆ» (արձակ քերթուած), նոյն, թ. 18 (3 Մայիս), էջ 416-420։ Ա. տիպ, էջ 51. Բ., էջ 52. Գ., 29. Դ., էջ 302։

 

«ԱՐՀԱՄԱՐՀԱՆՔԸ» (պատկեր), նոյն, թ. 28 (12 Յուլիս, 1903), էջ 654-658։ Հետագային՝ Ցայգալոյս ի Ա. հրատարակութեան մէջ լոյս ընծայած է «Գամբռը» վերնագիրով։ Ա. տիպ, էջ 23. Բ., էջ 41. Գ., էջ 24. Դ., էջ 240։

 

«ԳԱՐՆԱՆԱՄՈՒՏԻ ԴԱՇՏԱՆԿԱՐ», Ծաղիկ շաբաթ., 17-րդ տարի, թ. 16 (560), 17 Ապրիլ, 1904, էջ 1-2։ Ա. տիպ, էջ 29. Բ., էջ 119. Գ., էջ 58. Դ., էջ 289։

 

«ՓՈՂՈՑԸ», Արեւելեան մամուլ, 34-րդ տարի, թ. 13 (24 Մարտ 1904), էջ 320-324։ Ա. տիպ, էջ 57. Բ., էջ 125. Գ., էջ 24. Դ., էջ 246։

 

«ՄԵՆԱՒՈՐ ԾԱՌԸ» (արձակ քերթուած), նոյն, թ. 15 (7 Ապրիլ, 1904), էջ 367-371։ Ա. տիպ, էջ 93. Բ., էջ 108. Գ., էջ 41. Դ., էջ 296։

 

«ԱՆՅՕԴ ԳԵՂԳԵՂԱՆՔՆԵՐ» (արձակ բանաստեղծութիւն), նոյն, թ. 26 (23 Յունիս, 1904), էջ 631-633։ Ա. տիպ, էջ 127. Բ., էջ 153. Դ., էջ 279։

 

«ԲԶԷԶ ՄՕՐՔՈՒՐԸ» (հէքիաթ), Ծաղիկ կիսամսեայ հանդէս, Ժէ. տարի (569) – թիւ 4 (25 Հոկ. 1904), էջ 155-159։ Դ. տիպ, էջ 203։

 

«ՏԱՆ ՍԷՐԸ» (գաւառական կեանքի պատկերներ), նոյն, Ժէ. տարի (570) – թ. 5 (11 Նոյ. 1904), էջ 207-212. թ. (571) – թ. 6 (26 Նոյ. 1904), էջ 257-262։ Հպանցիկ ակնարկ մը ունի Վահան Թէքէեան Շիրակ ի մէջ այդ պատմուածքին վերաբերեալ (Ա. տարի, թ. 1 (Յունուար, 1905), էջ 76)։ Ա. տիպ, էջ 69. Բ., էջ 80. Գ., էջ 66. Դ., էջ 9։

 

«ԴԱՇՏԱՅԻՆ ՎԵՐՋԱԼՈՅՍ» (պատկեր), Արեւելեան մամուլ, 34-րդ տարի, թ. 27 (30 Յունիս, 1904), էջ 662-665։ Ա. տիպ, էջ 149. Բ., էջ 119. Դ., էջ 292։

 

«ԶԱՒԱԿԸ» (վիպակ), նոյն, թ. 29 (14 Յուլիս, 1904), էջ 701-705. թ. 30 (21 Յուլիս, 1904), էջ 725-730։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ԿԱՐՕՏՆԵՐ» (արձակ քերթուած), նոյն, թ. 38 (15 Սեպտ. 1904), էջ 925-928։ Ա. տիպ, էջ 137. Բ., էջ 140. Դ., էջ 283։

 

«ՀՐԱԺԵՇՏ», Ծաղիկ, ԺԷ. տարի (573) – թ. 8 (31 Դեկտ. 1904), էջ 411. (քերթ. )։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՏԷՐՏԷՐԻՆ ՀԱՐՍԸ» (գաւառական կեանքի պատկեր), Արեւելեան մամուլ, 35-րդ տարի, թ. 2 (Յունուար, 1905), էջ 83-89. թ. 3 (12 Յունուար, 1905), էջ 118-121. թ. 4 (19 Յունուար, 1905), էջ 139-141. թ. 5 (26 Յունուար, 1905), էջ 167-170։ Դ. տիպ, էջ 108։

 

«ՄԱՐՆ ԶՄԱՆՈՒԿԸ ՄՈՌՑԱՒ», Շիրակ, գրական եւ գեղարուեստական ամսաթերթ, Ա. հատոր, թ. 1 (Յունուար 1905), էջ 15-18։ Ստորագրած է Էժտահար։ Դ. տիպ. էջ 159։

 

«ԵԿԵՂԵՑԻԻՆ ԱՌԻՒԾԸ» (արիւնոտ յիշատակներ), նոյն, թ. 3 (Մարտ 1905), էջ 182-187. թ. 5 (Մայիս 1905), էջ 321-332. թ. 10-11 (Հոկտ. -Նոյ. ), էջ 262-267։ Ստորագրած է Էժտահար։ Հատորի մէջ կը մտնէ առաջին անգամ ըլլալով։

 

«ՄԵՌՆՈՂ ՀՈԳԻՍ» (ռոնտել), Ծաղիկ, ԺԸ. տարի (577) – թ. 12 (Փետր. 1905), էջ 594։ Դ. տիպ, էջ 368։

 

«ՄՐՈՏԵՑ ՏՂԱՔԸ» (հին յիշատակներ), I, Արեւելեան մամուլ, 35-րդ տարի, թ. 21, (18 Մայիս, 1905), էջ 537-541. (մանկութեան յիշատակներ) II, թ. 22 (25 Մայիս, 1905), էջ 573-578։ Դ. տիպ, էջ 128։ Դ. տպագրութեան մէջ Մրոտեցը փոխած են Մրոտենցի։

 

«ՄԱՐԴԸ ՉԷՐ ՄԵՌՆԵՐ», Տարեցոյց Նշան Պապիկեան, 1905, էջ 132-137։ Ա. տիպ, էջ 168. Բ., էջ 31. Գ., էջ 34. Դ., էջ 209։

 

«ՇՈՒՆ ՄԸՆ ԱԼ ՊԱԿԱՍ», Ռազմիկ եռօրեայ, Ա. տարի, թ. 2 (Հոկտ. 19, 1905), էջ 2-4։ Ա. տիպ, էջ 111. Դ., էջ 31։

 

«ԶՈԶՕ» (քրդական վիպակ), նոյն, թ. 10 (Նոյ. 16, 1905), էջ 2-3, թ. 11 (Նոյ. 19), էջ 2-3. թ. 12 (Նոյ. 23), էջ 2-3։ Ստորագրած է Էժտահար։ Այս վիպակը երկրորդ անգամ լոյս ընծայած է «Նահանջը» վերնագիրով՝ Գաւառին տարեցոյցը ին մէջ (խմբ. ՝ Սահակ-Մեսրոպ, Ա. տարի, 1911, Կ. Պոլիս, էջ 70-80)։ Կայ նկարը։ Դ. տիպ, էջ 99։

 

«ԲԱԳԻՆԻՆ ՓԱՌԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆԸ», նոյն, թ. 70 (Յուլիս 1, 1906), էջ 1-2։ Ստորագրած է Էժտահար։ Արտատպուած է Ազդակ ի մէջ (1909, թ. 16, էջ 247-248)։ Ա. տիպ, էջ 144. Բ., էջ 187. Դ., էջ 337։

 

«ԶՂՋՈՒՄԸ», նոյն, թ. 72 (Յուլիս 8, 1906), էջ 2. թ. 73 (Յուլիս 12), էջ 2-3. թ. 75 (Յուլիս 19), էջ 2. թ. 76 (Յուլիս 22), էջ 2-3։ Ստորագրած է Էժտահար։ Դ. տիպ, էջ 145։

 

«ՊԱՀԱԿՆԵՐԸ ԱՐԹՈՒՆ ԵՆ» (նուէր Պանք-Օթոմանի հերոսներուն), նոյն, թ. 90 (Սեպտ. 9, 1906), էջ 1-2։ Ստորագրած է Էժտահար։ Արտատպուած է Ազդակ շաբաթաթերթին մէջ (Ա. տարի, թ. 19 (25/8 Մայիս, 1909), էջ 295-296։ Ա. տիպ, էջ 220. Բ., էջ 169. Դ., էջ 341։

 

«ՏԷ՜Ր, ԼՍԷ՛ ՄԵԶԻ», նոյն, Բ. տարի, թ. 101 (Հոկտ. 18, 1906), էջ 2-3։ Ստորագրած է Էժտահար։ Ա. տիպ, էջ 153. Բ., էջ 103. Դ., էջ 313։

 

«ՑԵՂԻՆ ԶԱՒԱԿՆԵՐԸ» – «Ա. Մոխիրներու մէջէն», նոյն, Բ. տարի, թ. 123 (10 Յունուար, 1907), էջ 2-3 «Բ. Հայրենիքս կ՚ուզեմ ես», թ. 150 (12 Մայիս, 1907), էջ 2-3։ Ստորագրած է Էժտահար։ Ա. տիպ, էջ 161. Դ., էջ 40, 46։

 

«ԿԱՅԾԵՐԸ» (արձակ քերթուած), նոյն. Գ. տարի, թ. 194 (17 Հոկտ. 1907), էջ 1-2։ Ստորագրած է Էժտահար։ Դ. տիպ, էջ 344։

 

«ԲՌՆԱՒՈՐԻՆ ԱՐՑՈՒՆՔԸ», Ամէնուն տարեցոյցը, խմբ. ՝ Թէոդիկ, Գ. տարի, 1909 (Կ. Պոլիս), էջ 112-114։ Բերա, 1/14 Նոյ. 1908։ Նկարը։ Բ. տիպ, էջ 180. Դ., էջ 217։

 

«ԵՕԹԸ ԵՐԳԻՉՆԵՐԸ», Ազատամարտ շաբ. 1911, էջ 1090-1093։ Արտատպած է Գարեգին Լեւոնեան՝ իր Գեղարուեստ հանդէսին մէջ (թ. 6, 1917, էջ 108-113)։ Բ. տիպ, էջ 192. Գ., էջ 81. Դ., էջ 220։ Սիրունի Յակոբ Ճ., «Եօթը երգիչները» (բեմական պատկեր ըստ Զարդարեանի)։ Գրուած 1919-ին, Պոլիս։ Սիրունիի ձերբակալութենէն ետք կորսուած իր ձեռագիրներէն (տե՛ս Նայիրի շաբ., 21-րդ տարի, թ. 8, 26 Օգոստ. 1973, էջ 1)։

 

«ՈՎ ՈՐ ՍՈՒԼԹԱՆ ՄԸ ՈՒՆԻ ԻՐ ՀՈԳԻԻՆ ՄԷՋ», Նաւասարդ տարեգիրք, խմբ. ՝ Դ. Վարուժան եւ Յ. Ճ. Սիրունի, Ա. տարի, 1914, էջ 7-18։ Բ. տիպ, էջ 202. Գ., էջ 89. Դ., էջ 228։

 

«ՀԱՅՐԵՆԱԿԱՆ ՍԱԶԸ», Մեհեան, Ա. տարի, 1914, թ. 3, Մարտ, էջ 35-36։ Արտատպուած է Կեանք եւ արուեստ ամսագիրին մէջ (7-րդ տարի, թ. 4 (Ապրիլ, 1937), էջ 80-83)։ Բ. տիպ, էջ 187. Դ., էջ 262։