Հայ Գիրքի Մատենագիտական Գործեր

ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐ, ՅՈՒՇԵՐ ԵՒ ԱԿՆԱՐԿՆԵՐ

Ադոնց Պրոֆ. Նիկողայոս, «Պէշիկթաշլեան եւ կցորդ խնդիրներ», Հայրենիք, ամսագիր, Թ. տարի, թ. 6, Ապրիլ 1931, էջ 79-94։ Փարիզի Գրական Միութիւնը Մկրտիչ Պէշիկթաշլեանի ծննդեան 100-ամեակին առիթով դասախօսութիւն մը կը սարքէ, դասախօս ունենալով Օհան Կարօն։ Պրոֆ. Ն. Ադոնց, օրուան յիշատակի հանդէսին նախագահը, ըստ երեւոյթին իր փակման խօսքին մէջ կը ճշդորոշէ Պէշիկթաշլեանի տեղը հայ նորագոյն գրականութեան պատմութեան մէջ։ Փարիզի Յառաջ թերթին թղթակիցը կ՚անդրադառնայ այս հանդիսութեան եւ որոշ կարծիքներ կը վերագրէ Ադոնցի, որոնց հիմամբ Ա. Չօպանեան Ադոնցի կարծիքներուն դէմ կ՚արտայայտուի։ Հայրենիք ամսագրի վերոյիշեալ յօդուածը կապ ունի Չօպանեանի յօդուածին հետ։ Էջ 80-ի մէջ Ադոնց կ՚անդրադառնայ Ռ. Զարդարեանի, որ վէճին հարցերէն մէկն է։

 

Ալփիար Յարութիւն, Աստղաբերդ հանդէս, խմբ. ՝ Թորոս Ազատեան, Բ. տարի, թ. 5 (Օգոստոս 1952), էջ 62։

 

Ահարոնեան Կ. Յ., «Յուշեր Ռ. Զարդարեանէն», Հայրենիք ամսագիր, ԼԶ. տարի, թ. 8, Օգոստ. 1958, էջ 55-63։

 

Անայիս (Եւփիմէ Աւետիսեան), «Մերուժան Պարսամեան եւ Պոլսոյ Շանթ պարբերականը», Ամէնուն տարեգիրքը, խմբ. Կարօ Գէորգեան, Բ. տարի, 1955, էջ 142։ Այս էջին մէջ Անայիս ակնարկութիւն ունի Ռ. Զարդարեանի եւ Բ. Քէչեանի խմբագրական կարողութիւններուն շուրջ։

 

Անտոնեան Արամ, «Թլկատինցին» (յիշողութիւններ), Նոր գիր, եռամսեայ հանդէս գրականութեան եւ արուեստի, խմբ. ՝ Բենիամին Նուրիկեան, ԺԲ. տարի, 1950, թ. 3-4 (47-48), էջ 129-151։ Էջ 144-149 կ՚անդրադառնայ նաեւ Ռ. Զարդարեանին։ Կը խօսի իր թափած ճիգին մասին՝ հաշտեցնելու համար Թլկատինցին եւ Ռ. Զարդարեանը, որոնք գժտուած էին 1903-ի Խարբերդի դէպքերէն ի վեր։

 

Անտոնեան Արամ, «Մեծ Եղեռնի առաջին 24 ժամերը», Նայիրի շաբաթաթերթ, ԺԲ. տարի, թ. 36-45, Յունուար – 28 Մարտ, 1965։ 38-40 եւ 45 թիւերուն մէջ կ՚անդրադառնայ Ռ. Զարդարեանի հոգեկան վիճակին։

 

Անտոնեան Յակոբ, «Ռ. Զարդարեան», Հայրենիք ամսագիր, Ժ. տարի, 1932, թ. 6 (Ապրիլ), էջ 107-110։

 

Արփիարեան Արփիար, «Ռ. Զարդարեան», Գահիրէի Լուսաբեր ին մէջ (1905)։

 

Գազանճեան Յովհաննէս, «Թրքահայ գրականութիւնը 1904-ին» տարեկան տեսութեան մէջ՝ Զարդարեանի հէքիաթները ազգագրական document-ներ կը համարէ ( Ծաղիկ, ԺԸ. տարի, 575 (թ. 10), Յունուար 10, 1905, էջ 479)։

 

Գէորգ-Մեսրոպ, «Այաշի բանտարկեալները եւ իրենց արձանագրութիւնները», Հայկաշէն տարեգիրք, կազմեց՝ Յակոբ Սարգիսեան, Ա. տարի, 1922, Կ. Պոլիս, տպ. Յ. Ասատուրեան որդիք, էջ 323-329։ Էջ 326-ի վրայ կայ ակնարկութիւն թէ ղրկուած է Տիգրանակերտի պատերազմական ատեանը։ Նկարը։

 

Դարբինեան Ռուբէն, «Կեանքիս գրքէն» (փշրանքներ իմ յուշերէն), Հայրենիք ամսագիր, ԼԷ. տարի, թ. 3 (Մարտ 1959), էջ 21-28։ Դարբինեան կ՚անդրադառնայ Պոլսոյ Ազատամարտ ին, անոր խմբագրապետ Ռ. Զարդարեանին եւ վերջնոյս ու Ս. Զաւարեանի բախումին։

 

Երեմեան Հայր Սիմէոն, «Գրական յուշքեր – Ռ. Զարդարեան», Գեղունի, պատկերազարդ հայաթերթ, 1905, Վենետիկ, Ս. Ղազար, էջ 57։

 

Երեմեան Հայր Սիմէոն, «Ռ. Զարդարեան», Գրագէտ ազգային դէմքեր, Գրագէտ հայեր, Է. շարք, Վենետիկ, տպ. Ս. Ղազար, 1914, էջ 125-137։ Նկարը։

 

«Եփրատի եզերքը – Տիւանդորր», Շանթ, կիսամսեայ հանդէս, Ա. տարի, թ. 11, 15/28 Նոյ., 1911, էջ 178։ Կու տայ երկու նկար ուր կ՚երեւին Մուշեղ եպսկ., Ռ. Զարդարեան, Թլկատինցին եւ ուրիշներ։ Ունի պզտիկ ակնարկ մը։

 

Զարդարեան Հրաչ, «Անվերադարձ մեկնումի գիշերը», Նայիրի շաբաթաթերթ, ԺԲ. տարի, թ. 48-50, 24 Ապրիլ 1965, էջ 8-9։ Կայ Ռ. Զարդարեանի եւ Զօր. Անդրանիկի միասին քաշուած նկարը։

 

Զարդարեան Հրաչ, «Գ. Զօհրապ», Նայիրի շաբաթաթերթ, ԺԳ. տարի, թ. 26, 7 Նոյ. 1965, էջ 1, 8. թ. 27, 14 Նոյ. 1965, էջ 1, 8։ Յօդուածագիրը կը վերլուծէ Զօհրապի նկարագիրը։ Ունի անդրադարձներ Զօհրապ եւ Զարդարեան ընտանիքներուն, նաեւ Զօհրապի եւ Ռ. Զարդարեանի յարաբերութիւններուն։

 

Զարդարեան Հրաչ, «Դ. Վարուժան», Լուսաղբիւր, ամսագիր գրական-գեղարուեստական-գիտական, Գ. տարի, թ. 26-27 (Հոկտ. Նոյ. 1954), էջ 68-74։ Լայն արձագանգ կայ Էսայեան Սանուց Միութեան՝ Ռ. Զարդարեանին նուիրուած ասուլիսէն ետք, վերջնոյս բնակարանին մէջ հաւաքուած մտաւորականներու արտայայտութիւններուն մասին։

 

Զարդարեան Հրաչ, «Սիամանթօ», Լուսաղբիւր, ամսագիր գրական-գեղարուեստական-գիտական, Բ. տարի, թ. 23-24 (ՅուլիսՕգոստոս, 1954), էջ 273-275։

 

Զարդարեան Հրաչ, «Սիամանթոյի հետ», Նայիրի շաբաթաթերթ, Ժ. տարի, թ. 47-50, 10 Ապրիլ, 1963, էջ 8-9։ Յօդուածագիրը կ՚անդրադառնայ իր հօր՝ Ռ. Զարդարեանի եւ Ինտրայի (Տ. Չրաքեանի) յարաբերութիւններուն։

 

Զարդարեան Ռաֆայէլ, «Հայրիկիս», Շանթ, Դ. տարի, թ. 31 (31 Մայիս, 1919), էջ 362։ Ռաֆայէլ Զարդարեան այդ շրջանին կը գտնուէր Կովկաս եւ հոն՝ թերթի մը մէջ լոյս ընծայած է այս գրութիւնը, որ բազմաթիւ թերթերու մէջ արտատպուած է։

 

Զարդարեան Ռաֆայէլ, «Երազիս մէջ», Ճակատամարտ, Թ. տարի, նոր շրջան, թ. 211 (2032), 20 Յուլիս 1919, էջ 1։ Կ՚ոգեկոչէ հայրը։

 

Թէոդիկ, «Ռ. Զարդարեան», Ամէնուն տարեցոյցը, Զ. տարի, 1912, էջ 385-386։ Նկարը։

 

«Ռ. Զարդարեան», Թէոդիկ, Յուշարձան Ապրիլ տասնըմէկի, պատրաստուած Ապրիլ տասնըմէկի սգահանդէսի յանձնախումբին կողմէ, Կ. Պոլիս, տպագր. Օննիկ Արզուման, 1919, էջ 14։ Նկարը։ Տրուած է Ռ. Զարդարեանի մտածումներէն հատուած մը՝ «Արիւն եւ արցունք» վերնագիրով։

 

Թէքէեան Վահան, «Ռ. Զարդարեան», Շիրակ ամսաթերթ, Ա. տարի, թ. 10-11 (Հոկտ. -Նոյ., 1905), էջ 366։

 

«Ռուբէն Զարդարեան», Խարբերդ եւ անոր ոսկեղէն դաշտը, աշխատասիրեց եւ կազմեց՝ Վահէ Հայկ, Նիւ Եորք, 1959, էջ 1081-1082։ Կենսագրութեան կը յաջորդէ Զարդարեանի «Հօրենական տունս» տպաւորապաշտ գրութիւնը (էջ 1082-1083)։

 

Լազեան Գաբրիէլ, «Ռ. Զարդարեան» (Հրաչեայ, Էժտահար), Յեղափոխական դէմքեր (մտաւորականներ, հայդուկներ), Գահիրէ, տպ. Նուպար, 1945, էջ 210-221։ Ունի կենսագրական բաժին, քաղուածքներ Ռ. Զարդարեանէ, կարծիքներ Զարդարեանի մասին եւ հակիրճ մատենագիտութիւն մը։

 

«Մեր մեծ նահատակները – Ռ. Զարդարեան», խմբագրութիւն Կեանք եւ արուեստ ամսագիրի, 7-րդ տարի, թ. 4 (Ապրիլ, 1937), էջ 74։ Նկարը՝ էջ 81։ Արտատպած է «Հայրենական սազը», էջ 80-83։

 

Կարօն Զօհրապ, «Ռ. Զարդարեան», Շանթ, Դ. տարի, 1919, թ. 2526, էջ 293-294։

 

Կոստանեան Ա., «Ռ. Զարդարեան», Էջմիածին, ԻԲ. տարի, 1965, թիւ Բ. -Դ. (Փետր. -Ապրիլ), էջ 136-139։

 

Համաստեղ, «Գաւառը եւ Թլկատինցին», Հայրենիք ամսագիր, Զ. տարի, թ. 6 (1928 Ապրիլ), էջ 49-57. թ. 7 (1928 Մայիս), էջ 63-72։

 

Հայկ Վահէ, «Տեսակցութիւն մը Ռ. Զարդարեանի հետ» (իր ձերբակալութենէն քանի մը օր առաջ), Լուսաւոր դէմքեր մեր օրերուն վրայ, Պէյրութ, տպ. Տօնիկեան, 1972, էջ 146-158։ Արտատպած է Նայիրի շաբաթաթերթը, 21-րդ տարի, թ. 34 (17 Փետր., 1974), էջ 4-5. թ. 35 (24 Փետր., 1974), էջ 4-5։

 

Հայկազ Արամ, «Ռ. Զարդարեան», Հայրենիք տարեգիրք, 1948, էջ 53-60։ Նկարը։

 

«Հրատարակչական հարցը», Շանթ, Ա. տարի, թ. 19, 15/28 Մարտ 1912, էջ 312։ Բ. տարի, թ. 28, 15/28 Օգոստ. 1912, էջ 68։

 

Ղազիկեան Հայր Արսէն, «Ռ. Զարդարեան», Հայկական նոր մատենագիտութիւն եւ հանրագիտարան հայ կեանքի, Վենետիկ, 1909, էջ 628։

 

Մադոյեան Գէորգ, «Հայ գրականութեան կորուստները – Ռ. Զարդարեան», Էջմիածին, ԻԲ. տարի, 1965, թիւ Բ. -Դ. (Փետր. -Ապրիլ), էջ 81-82։

 

Մազմանեան Վահան, «Պուլկարահայ յեղափոխական գործիչները», Հայրենիք ամսագիր, ԺԸ. տարի, թ. 12, Հոկտ. 1940, էջ 140-146։ Էջ 140-ի մէջ կայ ակնարկութիւն Ռ. Զարդարեանի եւ իր խմբագրած Ռազմիկ թերթին։

 

«Մեր անմահները – Ռ. Զարդարեան», երգիծանկար Ֆիլիփ Արփիարեանի, Շանթ, կիսամսեայ հանդէս, Ա. տարի, թ. 18, 1/14 Մարտ 1912, էջ 296։

 

Մխիթարեան Գուրգէն, «Ռ. Զարդարեան», Յեղափոխական դէմքեր, հեղինակ՝ Գաբրիէլ Լազեան, Գահիրէ, տպ. Նուպար, 1945, էջ 218-219։

 

Յակոբեան Սիմոն, «Արեւմտահայ արձակագիրներ – Ռ. Զարդարեան» (Գաւառական վէպը), Արեգ, գրական-գիտական ամսագիր, խմբ. Սիմոն Յակոբեան, Բերլին, Բ. տարի, թ. 2, Փետր. 1923, էջ 104-108. թ. 4, Ապրիլ, էջ 224-230. թ. 5, Մայիս, էջ 301-304. թ. 6, Յունիս, էջ 361-363։

Նագգաշեան տոքթ. Ն., «Այաշի բանտը», Նայիրի շաբաթաթերթ,  ԺԲ. տարի, թ. 48-50, 24 Ապրիլ 1965, էջ 10-17։ Կ՚անդրադառնայ Ռ. Զարդարեանին եւ կը յիշատակէ նահատակութիւնը։ Շահան Շահնուր, «Աւուր հացի կարօտ», Ապագայ (Փարիզ), 1819 Ապրիլ, 1936։ Կը վերլուծէ Ռ. Զարդարեանի «Գամբռը» գեղարուեստական գրութիւնը։

 

Ուրուական, «Յուշեր Մեզրէի Կեդրոնական Վարժարանէն», Հայրենիք ամսագիր, ԼԷ. տարի, թ. 4, Ապրիլ 1959, էջ 85-94։ Էջ 88-92 կ՚անդրադառնայ Ռ. Զարդարեանին։

 

Չօպանեան Արշակ, «Ռ. Զարդարեան», Ծաղիկ, նոր շրջան, թ. 7 (20 Մայիս 1895), էջ 245։

 

Չօպանեան Արշակ, «Ռ. Զարդարեան», իր խմբագրած Անահիտ հանդէսի 1905 տարուան թ. 10-11-ի «Քրոնիկ»ին մէջ կ՚անդրադառնայ Զարդարեանի եւ անոր խմբագրած Ռազմիկին։

 

Չօպանեան Արշակ, «Քրոնիկ», Անահիտ, ԺԲ. տարի, 1911 թ. 3-4, Մարտ-Ապրիլ, էջ 91-92։ Կը խօսի Պոլսոյ մէջ հիմնուած հրատարակչականին մասին եւ կը խարանէ բոլոր անոնք որոնք մերժած են օգնել այս ձեռնարկին՝ անոր վարիչներուն մէջ քանի մը դաշնակցական գտնելուն համար։ Քրոնիկին մէջ կը հաստատէ. «Ըստ իս այդ կուսակցական համարուած հրատարակչականը կուսակցական գոյն չունի։ Ռուբէն Զարդարեան որ այս հրատարակչականին վարիչներուն մէջ կարեւոր տեղ մը կը բռնէ, կուսակցական մը ըլլալէ առաջ գրագէտ մըն է իմ աչքիս, եւ մին մեր ամէնէն ինքնատիպ ու տաղանդաւոր գրագէտներէն»։

 

Չօպանեան Արշակ, «Քրոնիկ», Անահիտ հանդէս, ԺԲ. տարի, թ. 912 (1911 Սեպտ. -Դեկտ. ), էջ 222-223։

 

Պարիկեան Հայկ, «Ռ. Զարդարեան» (կեանքն ու գործը), Արարատ շաբաթօրեակ, ազգային, քաղաքական, գրական, ԺԷ. տարի, թիւ 3936-3937 (23 Մայիս 1954, Կիրակի), էջ 3. թիւ 3942-3943 (30 Մայիս, 1954), էջ 3. թիւ 3948-3949 (6 Յունիս, 1954), էջ 3. թիւ 3954-3955 (13 Յունիս, 1954), էջ 6. թիւ 4000-4001 (15 Օգոստ. 1954), էջ 3, 7. թիւ 4005-4006 (22 Օգոստ., 1954), էջ 3. թիւ 4010-4011 (29 Օգոստ. 1954), էջ 5, 7։ Աշխատցուած ուսումնասիրութիւն մը։ Կ՚անդրադառնայ կեանքին, թերթերու աշխատակցութեան եւ մանաւանդ գեղարուեստական գրութիւններուն – հէքիաթներ, պատմուածքներ, արձակ բանաստեղծութիւններ, հովուերգութիւններ եւ ազգասիրական ու յեղափոխական կտորներ։ Իւրաքանչիւրին համար ունի առանձին անդրադարձ՝ երբեմն մէջբերումներով փաստարկուած։

 

Պետրոսեան Ե. Մ., «Հեթանոսական գրական հոսանքը արեւմտահայ գրականութեան մէջ», Պատմա-բանասիրական հանդէս, 1971, թ. 4 (55), էջ 121-132։

 

Պոտուրեան Հայր Մկրտիչ վրդ., «Ռ. Զարդարեան», Հայ հանրագիտակ, Պուքրէշ, 1939, թ. 5, էջ 767-768։ Կայ նկարը։

 

Պօյաճեան Եդուարդ, «Ռ. Զարդարեան», Դէմքեր, Ա. հատոր, Պէյրութ, տպ. Ատլաս, 1966, էջ 200-209։ Նկարը։ Հատորի մէջ մտնելէ առաջ լոյս տեսած է Բագին ամսաթերթին մէջ (Դ. տարի, թ. 1 (Յունուար, 1965), էջ 24-28)։

 

«Ռ. Զարդարեան», երգիծանկար Զագալի, Կիկօի տարեցոյցը, Բ. տարի, 1912, էջ 68։

 

«Ռ. Զարդարեան», Կամք, պաշտօնաթերթ Արմենիա Երիտասարդաց Միութեան, Պուէնոս-Այրէս, Է. տարի, թ. 2 (Մարտ-Ապրիլ, 1955), էջ 14։ Նկարը։

 

«Ռ. Զարդարեան», Սովետական գրականութիւն, 31-րդ տարի, թ. 4 (1965 Ապրիլ), էջ 72-73։

 

Սարաճեան Էլօ, «Արձակագիր բանաստեղծը», Բագին ամսագիր, ԺԴ. տարի, թ. 4 (Ապրիլ, 1975), էջ 63-65։

 

«Սեւերակցի երեւելի դէմքեր – Ռ. Զարդարեան», Յուշամատեան Սեւերակի, պատրաստեց՝ Թովմաս Գ. Արապեան (Սեւերակցի), Պէյրութ, տպ. Սեւան, 1971, էջ 63-68։

 

Սիրունի Յակոբ Ճ., «Ազատամարտի սերունդը», Հայրենիք ամսագիր, Բ. տարի, թ. 3 (1924 Յունուար), էջ 67-71. թ. 5 (Մարտ), էջ 9397. թ. 6 (Ապրիլ), էջ 65-71. թ. 7 (Մայիս), էջ 73-83. թ. 9 (Յուլիս), էջ 112120. թ. 10 (Օգոստ. ), էջ 63-69. թ. 11 (Սեպտ. ), էջ 104-115. թ. 12 (Հոկտ. ), էջ 115-137.

 

Սիրունի Յակոբ Ճ., «Ռ. Զարդարեան», Հայրենիք ամսագիր, Գ. տարի, 1925, թ. 3 (Յունուար), էջ 28-44։ Սիրունի Ազատամարտ օրաթերթի խմբագրութեան անձնակազմին անդամ ըլլալով մօտէն ճանչցած է թերթին խմբագրապետը։ Իր տուած յուշերը անոր կեանքին, խմբագրական կարողութիւններուն եւ հրատարակած գործերուն մասին, ամէնէն վաւերական եւ ընդարձակ աղբիւրներն են Ռ. Զարդարեանի մասին։ Ռ. Զարդարեանը մօտէն ճանչնալու որեւէ ճիգ՝ անպայման կը կարօտի Յ. Ճ. Սիրունիի այս յուշերուն։

 

Ստեփանեան Գառնիկ Խ., «Արեւմտահայ մտաւորականութեան զոհերը», Պատմա-բանասիրական հանդէս, Երեւան, 1965, թ. 1 (28), էջ 37-50։

 

Ստեփանեան Գառնիկ, «Ռ. Զարդարեան», Կենսագրական բառարան, հատոր Ա., Ա. -Թ., Երեւան, 1973, էջ 321։

 

Վալադեան Վալադ, «Հ. Յ. Դաշնակցութեան չորրորդ ընդհանուր ժողովը», Հայրենիք ամսագիր, ԼԵ. տարի, թ. 4, Ապրիլ 1957, էջ 9-22, թ. 5, Մայիս 1957, էջ 36-44։ Վերոյիշեալ ընդհանուր ժողովը գումարուած է 1907-ի սկիզբը Վիեննա եւ Ասլան (Ռ. Զարդարեան) մասնակցած է որպէս պատգամաւոր։ Ժողովի ընթացքին վիճաբանութեանց գործօն մասնակցութիւն բերած է եւ ինքն է հեղինակը «Կովկասեան գործունէութեան նախագիծի» բանաձեւին, որ ընդհանուր ժողովին կողմէ կ՚որդեգրուի։

 

«Վերջին համերաշխութեան բարերար արդիւնքներէն», երգիծանկար Գր. Մխիթարեանի, «Կիկօ»ին տարեցոյցը, Դ. տարի, 1914, Կ. Պոլիս, տպագր. Նշան Պապիկեանի, էջ 90։ Տրուած է Ռ. Զարդարեանի եւ Բիւզանդ Քէչեանի գրկընդխառնումը։

 

Վրացեան Սիմոն, «Ռ. Զարդարեան», Յուշապատում Հ. Յ. Դաշնակցութեան (1890-1950), հրատ. Հ. Յ. Դ. Բիւրոյի, Բոստոն, Հայրենիք տպարան, 1950, էջ 422-425։ Նկարը։

 

Փափազեան Յակոբ, «Փնտռուած դէմքեր – Ռ. Զարդարեան», Արեւելք օրաթերթ, ԺԹ. տարի, թ. 4938 (1/14 Մայիս, 1902, Դշ. ), էջ 1։ Գրողը Տիարպեքիրէն է։

 

Ք., «Ռ. Զարդարեան», Տարեցոյց, Նշան Պապիկեան, Ա. տարի, 1905, էջ 131։ Նկարը։

 

Քէքլիկեան Համբարձում, «Շէմի Տուտու եւ Շիրվանզադէ», Նայիրի շաբաթաթերթ, Զ. տարի (ԺԷ. ), թ. 27 (Կիրակի, 6 Ապրիլ 1958), էջ 4, 9։

Յօդուածագիրը՝ Նայիրի ի յաջորդական 7 թիւերու մէջ (թ. 23-29, 1958), կը պատմէ հէքիաթին եւ նորավէպին «ծննդոցն» ու զարգացումը, սկսելով Հաճընի Շէմի Տուտուէն, կ՚անցնի ֆրանսական եւ ռուս գրականութեանց՝ անդրադառնալով Մոփասանին եւ Չեխովին, հասնելու համար հայ գրականութեան։ Կարճ բաղդատական մը կ՚ընէ Թումանեանի, Համաստեղի, Թոթովենցի եւ Շահնուրի, ապա անցնելու համար հայկական նորավիպագրութեան մեծ վարպետներուն – Շիրվանզադէ, Գ. Զօհրապ, Ռ. Զարդարեան եւ Ա. Ահարոնեան։

Թիւ 27-ի գրութիւնը ամբողջովին կը վերաբերի Ռ. Զարդարեանին։ Քէքլիքեան կը մատնանշէ Զարդարեանի արժանիքներն ու թերիները եւ անոր գլուխ-գործոցը կը համարէ «Սեւ հաւը կանչեց» պատմուածքը։ Իսկ թիւ 24-ին մէջ արագ բաղդատութեան մը կ՚ենթարկէ Բաշալեանի, Զօհրապի, Զարդարեանի, Օշականի եւ Չօպանեանի նորավէպերը (էջ 4)։ Վերոյիշեալ յօդուածաշարքը լոյս ընծայուած է նաեւ Նիւ Եորքի Հայաստանի կոչնակ ի մէջ (60-րդ տարի, 1960, էջ 918, 949, 967, 990, 1017, 1040, 1066)։

 

Օշական Յակոբ, «Ռ. Զարդարեան», Հայրենիք ամսագիր, Դ. տարի, 1926, թ. 11 (Սեպտ. ), էջ 14-20. թ. 12, էջ 29-36. Ե. տարի, 1926, թ. 1 (Նոյ. ), էջ 89-96. թ. 2 (Դեկտ. ), էջ 57-60. թ. 3 (Յունուար, 1927), էջ 5063. թ. 11 (Սեպտ. ), էջ 49-58. թ. 12 (Դեկտ. ), էջ 52-57. Զ. տարի, 1927, թ. 1 (Նոյ. ), էջ 68-74. թ. 2 (Դեկտ. ), էջ 53-58. թ. 3 (1928, Յունուար), էջ 53-56։

Օտար լեզուով

 

«Rupen Zartarian», Armenia, Torino, 1916, Anno II, No. 5, p. 5. SIRUNI H. DJ., «Ruben Zartarian», Ani, Bucuresti, 1941, p. 261262.

 

TOROSSIAN HRANT, «Roupen Zartarian», Histoire de la Littérature Arménienne, Paris, Imp. Araxes, 1951, pp. 312-313.