Ժամանակագրութիւն

Դարձեալ յայսմ ամի եւ թվ. ՌԾԲ (1603)ին յորժամ էաք ընդ վարդապետին ի վանս Վահանշէնին եւ յօգոստոսի ամսոյն ժթ. նա' բօթալից գուժկան երեկ առ Էքիզ փաշացիքն, որ մէկ եղբայրն ի մեր վանաց գիւղն ի Վահանշէն նստէր եւ միւս եղբայրն` յՕձագեղն:

Եւ Մուրատխանցի Ալի փաշան եւ Մուսթաֆա պէկն եւ Իբրահիմ պէկն ի Կումիւշխանային ձորին, նոցա այլ գուժկան գնացին թէ` Ղարաղաշ անուն զօրպա պաշի բազում զօրօք ջալալովք եկն նստաւ յԵրզնկան: Թէ սոքա եւ թէ նոքա ձայն տուեալ միմեանց գնացին ժողովեցան ի մեծ բլուրն եւ եղեն բանակ մեծ եւ ելեալ միաբանութեամբ խրոխտաբար գնացին ի վերայ նոցա, եւ նոցա լուեալ զգալուստ նոցին պատրաստեցին զինքեանս պատերազմի: Եւ սոքա կամեցան ի գիշերի գնալով ի վերայ նոցա, այլ եւ նոքա յառաջ եկին եւ թողին ոչ ի բանակն խառնելով սոցա եւ այնպէս զօրացան ջալալիքն` որպէս զարծուի եւ կամ որպէս զհուր որ յեղէգն ընթասցի, այնպէս դիմելով ի վերայ Մուրատխանցեցն եւ Էքիզացն, զոմանս կոտորելով եւ զոմանս կարեվէր խոցոտելով: Եւ փաշանին եւ այլք ի զօրացն բազումք փախելով հազիւ կարացին զերծանիլ ի նոցանէն եւ նկուն եղեալ` ելեալ եկին ամօթալի երեսօք, եւ ցրուեալքն եւ վիրաւորքն երկու շաբաթէն յետոյ եկին մին մին:

Եւ յետ քանի աւուրց դարձեալ գուժկան երեկ թէ` Ղարաղաշն ամենայն զօրովն դիմեալ կուգան ի Բաբերդս. ոմանք հաւատացին եւ ոմանք ոչ: Զինչ տեսաք` որ վերի դաշտի մարդիկն քոչ էին արեր ամենայն ախիւք իւրեանց եւ եկին անցան գնալով ի լերինս եւ յանտառս մայրաց: Եւ ապա մեք այլ մերձակայ գեղորէիւքն ամենայն ախիւք մերովք ընդ վարդապետին եւ միաբանովք վանացն Վահանշինոյ դիմեցաք ի լերունքն եւ յանտառախիտ մացառս Կանկելի ձորոյն եւ կացաք մնացաք անդ աւուրս ինչ եւ լսեցաք, որ լցեալ են յերկիրն որպէս զբազմութիւն մարախոյ եւ կամ որպէս զուխաջուրսն: Նմանապէս եւ նոքա ամենակեր մարախոյ նման սպառեր էին զամենայն երկիրն ի կերակրոց եւ նման հեղեղաց ապականեալ էին, որ զվաստակոց արդիւնքն դեռ էին հորեր եւ ի շտեմարաներ, զոր ինչ կերեալ էին եւ զմնացեալսն ընդ պողոտայսն էին ցրուեալ խառն ընդ կաւից եւ շինուածոցն հուր էին արկեր: Բայց քաղաքին ոչինչ կարացին առնել վասն ամրոցի դղեկին, այլ չորս հազար ղուրուշ տալով նոցա, զի մի հրձգութիւն արասցեն քաղաքին եւ ամենայն արտաքին շինուածոց նոցին: Եւ առեալ զկաշառս ի բաց գնացին ճեպով, զի կասկածանաց ահի զրոյց երկիւղի գոյժ լսելով նոցա թէ` Սեբաստիոյ Ահմատ անուն փաշայ կուգայ ի վերայ իւրեանց բազում զօրօք: Քանզի երկու անգամ յաղթահարեր զնոսա, վասն որոյ երկիւղալից լինէին ի նմանէն, վասն որոյ չուեալ գնացին ուր եւ կամեցան: