Ժամանակագրութիւն

Դարձեալ դարձայց յառաջին յոճ կարգին խառն ի խուռն գրելոցն ժամանակեայ գրութեանցն թվականաբար:

ԹՎ. ՌԼԹ (1590) յուլիս ամսոյն իե. ի մէջ հասարակ օրին երեք ժամ արեգակն խաւարեցաւ եւ այնպէս խաւարումն եղեւ որպէս ի խաչելութեանն, այնքան սեւացաւ որպէս զկապերտ այծից եւ եղեւ որպէս զգիշեր, որ աստեղք երեւեցան եւ ապա սակաւ սակաւ պայծառացաւ եւ եղեւ որպէս զառաջինն:

Յայսմ ամի զմեզ մանուկ գոլով չորեքտասանամեայ` բռնութեամբ աբեղայ օրհնեցին: Յառաջն նախիր արածէաք եւ յետ օրհնելոյն դարձեալ եդին ի տաւարածութիւն: Թէ զմեր որպէս թշուառութիւնն որ ի ծննդենէ ի վեր` գրեմք, թէ զորբութեամբ սնանիլն, թէ զանտերունչ լինելն եւ անայցելու եւ անխնամակալն ի վանորայսն, ո'չ ուսուցանող եւ ո'չ խրատատու, որ թէ գրեմք մի ըստ միոջէ, նա' անհաւատալի կու թուի բազմաց եւ ձանձրութիւն կու լինի լսողաց: Նա' յայնժամու ընդ նախիրին էի ի լերինն, որ այնպիսի նսեմ խաւարումն եղեւ արեգականն, եւ իմ յորս անկեալ պշուցեալ հայէի արեգական, մինչեւ սակաւ սակաւ պայծառացաւ: Եւ այս էր գուշակումն` որ ի սոյն ամի յելսն օգոստոսի ամսոյն ազգն քրդաց զօրաժողով եղեն, ոչ ի մեծաց երեւելի արանց, այլ յաննշանից` ի գողոց եւ յաւաղակաց եւ ի հովուաց եւ յըռամիկ շինականաց, գնալով ի վերայ Կեղու պարոնին, սպանանելով զնա եւ զտուն նորա աւար հարկանելով:

Եւ ապա դարձեալ դիմեցին ի վերայ Եկեղեաց գաւառին Երզնկոյ եւ շատ վնասակարութիւն եւ հրձգութիւն արարին: Եւ ոչ ոք էր իշխան եւ կամ պարոն, որ ընդդէմ գնայր նոցա: Եւ Հարզուլումի փաշան հեռի գոլով, մինչեւ որ ազգ լինէր նորա, նոքա զաշխարհն բնաջինջ կառնէին:

Եւ Աստուծով զօրացաւ ոմն իսպահի, որ Իբրահիմ տղայ ասէին, առեալ զսակաւ սկայ զօրս իւր ընդ ծագել արեւուն, եւ զգեղորէից ջոլիր նախիրքն նախրարածովքն առաջի իւր տանելով, զի յաւուրս հնձոց էր եւ երկիր երաշտացեալ եւ ճանապարհացն հող փոշիացեալ: Եւ այնպէսն երագընթաց լինելով ի վերայ քրդոցն, որ տաւարացն ոտից փոշին եւ ձիաւորացն փոշին որպէս զխաւար մռայլ դիզացաւ յօղն: Յորժամ տեսին քրդերն զամբոխն ի հեռաստանէ, անկաւ ի վերայ նոցա ահ եւ դողումն, կարծելով թէ փաշան է Արզրումին, որ եկեալ ամենայն զօրօքն ի վերայ: Եւ արհաւիրք այլ ի վերուստ տեսին, յօդէն ձիաւորք իջանէին եւ կանանչ նիզակ ի ձեռս իւրեանց դիմեալ գային ի վերայ իւրեանց, եւ ի փախուստ դարձան: Եւ Իբրահիմ պէկն զկնի մտանելով նոցա, անխնայ կոտորելով զնոսա, մինչեւ ի մուտն արեւու, եւ սակաւք զերծան փախստականք: Եւ ասացին թէ` ինքն միայն հարիւր քուրդ եսպան եւ զայլոց սպանելոց հաշիւն ոչ ոք գիտաց: Եւ Իբրահիմ պէկն ընդ կոտորելն մին այլակերպ բացագլուխ եւ գիսաւոր յապտալ առասպելէր ընդդէմ Իբրահիմ պէկին եւ փչէր ի նա, ասելով` կալմայ կալմայ, պէն թաքին տակուլեմ, ասէր. եւ փչէր եւ փրփրայր: Եւ ընդ առասպելիլն, եհար զգլուխն եւ ընկեց եւ գլուխն ի թաւալիլն դեռ այնպէս ղօղանջէր: Եւ արքն որ ընդ նմա` տեսին զմիջօքն տաւարճուղ կապեալ որպէս գօտի, յորժամ լուծին ի միջացն, տեսին լի ոսկով լցեալ: Ասաց Իբրահիմն` թէ ասէ թաքին, չեմ իրաւ ելեր: Եւ այսպէս բարձան Աստուծոյ չարքն յերկրէ: