Ժամանակագրութիւն

Յայնմ ժամանակին, յորժամ ելաք յերկրէն մերում եւ եկաք ի Բենկա վանսն` էր թվական ՌԿ (1611), եւ կացաք անդ մէկ տարի եւ անդէն սկսաք ի գրել զաստուածաշունչն եւ գրեցաք շատ գրեանս, որպէս յայտ է ի յիշատակէ նորին, եւ յոյժ ուրախ էաք անճառ խնդութեամբ ի յապահով լինելոյ չար ժամանկին: Նա' ամենաչարն եւ բարիատեացն սատանայ երեք ցեղ փորձութիւն յարոյց անդ ի վերայ մեր. ա) ի յԱկին գեղաւանն, բ)ի վանքն եւ ի գեղջն, որ զՆասուֆ փաշային մէկ գլխաւոր չաւուշն քարակոծ վիրօք հարին, որ յայնժամ ի Յամիթն վազիր էր եւ ստրատելատ, որ յետ մեռանելոյ Մուրատ փաշային բռնութեամբ նստաւ եւ ոչ ի կամաց թագաւորին, որ ի կենդանութեան Մուրատ փաշային հակառակ կայր նմա եւ հրաման կու վարէր, որ զայս բենկցիքս` զօրպա ղրկեց որ կապանօք տարան յԱմիթն եւ ինն հարիւր ղուրուշ տուժինք էառ եւ ապա եթող, որ Մուրատ փաշան չկարաց առ ահի խօսել, եւ հինգ ամսոյ յետն զչաւուշն գանալից արարին: Ասացին թէ` զօր մեծ է հազըրեր, ահա ի գալ են թէ` կոտորեցէ'ք զամենայն գեղջացիքն եւ յաւարի առէք: Եւ մէկ փորձութիւն յատուկ մեզ էին հնարեր, մէկ չար աղա մի Պաքիր անուն, եւ մէկ չար շեխ մի ի Տիպրիկի գեղորէիցն թէ` մեծ քաշիշն ասեր է թէ` որչափ մսլըմներ կան շուն են ու մուռտար, եւ շունքն լաւ են քան զնոսա: Շեխն ի թուրք գեղորէք մարդ կու հաւաքեն թէ` եկէ'ք, երթանք առ վազիրն գանկատ առնենք յամր ու ֆաթվա հանենք` ի նորա հախէն գամք. որ ի Կսման մէկ լաւ երէց կայր` Յովհաննէս անուն` մեզ բարեկամ, նա եկաւ պատմեաց մեզ թէ` ի մեր տունն եկաւ ասաց, շատ յոտք անկաք, չար սիրտն չանցաւ. եւ ես յառաջմէ լսեր էի ի շատոց բերանոց լսողացն թէ` զնորան, թէ` զՊաքիրին: Եւ թէ Ակն, որ Յարապկերու պարոնին քոհիին փորձանքն որ կրեցաք, անձամբ գանալից եղաք ի պատճառս Բենկցի Սահակ երիցի մի աղագաւ, որ զնա խնդրէր ըմբռնել, որ ընդ իս էր ի ժամ յուղմանն, փախաւ եւ զիս կալան եթէ` դու փախուցիր, մինչ զնա չբերես` չես ազատիր, եօթն հարիւր բիր կու հարկանեմ քեզ եւ այսչափ դրամ կու պահանջեմ: Եւ մէկ քիրիճի կայր ջորովն որ վարձեր էի, ջորոջն գարի եւ կերակուր տարաք վարդապետիս եւ այլ ուխտաւորացն, որ Երուսաղէմ կերթային, նա' յիսուն օր ձիւնարգելք եղեն, ամէնքն մեզ ծանօթք էին եւ սեղանակից: Եւ Տրապիզոնցի Յակոբ եպիսկոպոսն այլ էր ընդ նոսա, վասն նոցա ամօթից գնացաք. եւ յորժամ կալան` մէջ գիշեր էր, երկու ենկիչարի եկին, հազիւ ազատեցին զիս, եւ տարան իւրեանց տուն, մոխիր տաք տաք դրին վերայ թեւիս, որն աճխով հարին, եւ վաղն որ լուսացաւ` տասն եւ եօթն ղուրուշ տուաք, զվարձաւորն այլ ջորովն ազատեցաք եւ ելեալ գնացաք ի Բենկան եւ ի վանքն: Յաստուծոյ խնամօք ողորմութեամբն ի յայս փորձանացս զերծաք, դեռ երկու փորձանաց մրրիկն կու հնչէր եւ կասկացանաց եկելոցն երկիւղնի օր ըստ օրէ կու յաւելոյր:

Եւ այս սասանութեանս միջի գոլով` եկան մեծ կարաւանն, որ ի Պոնտոսու էին ի Յամթայ եկեալ, եւ ի Տրապիզոն իւրեանց աշխարհն կու գնային. ասացաք թէ` այս աջողութիւն է, այլ այսպէս ընկերք յե՞րբ կու գտանի. ժողովեցաք զամենայն գրեանսն, վարձու կալաք կրկին զայն մարդուն երկու ջորին, որ ի յԱկն տարաք եւ ելեալ գնացաք: Զմեր երկիրն այնպէս անցաք, որ ոչ ոք չգիտաց` վասն դառնութեանն այն ջալալի Զիլֆիխառի զօրպացն: Անցեալ գնացաք յԵրզնկան, երեք օր կացաք եւ անդից ելեալ գնացաք ի մեր վարդապետին գեւղն, ի Բաբերդ հանդիպեցաք եւ անցեալ գնացաք մինչ ի Ծանեխան, որ Կումիշխանայ ասեն, ի յաղցից պահոցն առաջին շաբթուն, եւ անդ խաղաղութիւն էր վայր մի յանօրինաց բռնութենէն: Եւ սիրով ընկալան զմեզ, որ յառաջնածանօթ էին եւ արգելին թէ` մեզ դաս քարոզ ասա' պահոցս, որ անմխիթար չմնամք: Եւ յետ ուղարկեցաք զվարձաւոր ծանօթն մեր եւ կացաք անդ հինգ շաբաթ, եւ ելեալ անտի` ապա գնացաք ի Տրապիզոն եւ երկուշաբաթի պահսն մխիթարեցաք զնոսա, եւ նոքա զմեզ ընկալան սիրով եւ անպատմելի մեծարանս արարին: Եւ թէ ծանախեցիքն եւ թէ տրապիզոնցիքն բազում անգամ աղաչեցին զմեզ թէ` մի' գնար, այլ կացի'ր ասա, մեր գիտացած ես, դու զմեզ գիտես, մեք` զքեզ: Նա' վասն երկու պատճառի չանսացի նոցա, ա) որ մեր յԸռատօզուս համար, որ եկեղեցոյն յամր ու ֆաթվան առ իս էր եւ եկեղեցին ի մեր անուանն վերայ սիճիլով էր, երթանք տեսնունք` թէ ո՞րպէս եղեն, եւ բ) որ յԵրուսաղէմ գնալու ուխտ էաք արարել. երթանք յԸստամբօլ եւ յԸռատօզ, զսիրելիքն եւ զամենայն բարեկամքն տեսանեմք եւ ճանապարհի պաշար հաւաքեմք եւ ապա անցեալ գնամք: Վասն որոյ թողի զմէկ քանի մի գիրք ու զմէկ յապանօզ գաւազանս թողի ի Տրապիզոն` ետու յաւանդ ի մեր վարդապետին եւ մեզ սիրելի հաւատարիմ բարեկամ մի կայր` Խոճայ Յովհաննէս անուն ամենագովելի եւ պատուական այր Աստուծոյ, ի նա ետուք ի պահեստի. եւ սիրուն կիսէշ մի ունէի, յետ ուղարկեցի մօրեղբօրորդովս ի Բենկին վանսն թէ` Աստուած որ առաջնորդէ որ յԵրուսաղէմ գնամք, յետ դառնալն Հալապով կուգամ, կամ յԵրուսաղէմ ուղարկէք հետ ուխտաւորացն կամ ի Հալապ, որ հեծանեմք եւ գամք. այս մտօք թողի զոմանս ի գրոց ի Պոնտոս եւ զջորին յետ ուղարկեցի ի վանսն: