Ժամանակագրութիւն

Էր սա ի մեր Կամախոյ` ի գեղջէն Սուղուրոյ, եւ էր քուերորդի մեծ Վարդան հօր վանացն անապատին: Ի փոքր մանկական հասակէն ի վեր տարեալ մօրեղբայրն իւր զինքն յանապատին Սեպուհոյ` ի հանգստարանին Լուսաւորչի դամբարանին` ներքոյ խորաձորին, որ Լուսաւորչի ձեռագործ փայտաշէն փոքրիկ տաճարին, որ յանուն Սուրբ Կարապետին, եւ յետոյ Յովհաննէս Որոտնեցին զամրոցն է կառուցեալ ի վերայ ապառաժի վիմին ձորոյ ջրհոսանին: Ի նոյն անապատին սնանելով, սնեալ եւ վարժեալ ի քեռոջէ իւրմէ, մինչեւ ալեխառն լինելով, որ մեք տեսաք եւ կացաք ի միասին մէկ քանի ժամանակ թէ ի Սեպուհ, թէ յԵրզնկոյ դալար սուրբ եհան (Ոհանն ?): Յետոյ գնացեալ մեր ի Սեպուհոյ Լուսաւորիչն եւ անդից գնացաք յաշակերտութիւն գրոց եւ նոքա մնացին անդ, մինչ խռովութիւն եւ յարուցմանց ջալալեացն եւ ի քակտումն շինուցն եւ ի հալածմանց մարդկութեանցն: Նա' յայնժամն կու քակին նոքա եւ դարձեալ կու գնան յառաջին տեղի անապատին եւ անդ ոչ կու լինի հանգիստ ի յահէ նեղչացն: Յարուցեալ Վարդանին կու գնայ ի ձորակի վանքն, որ ի վերոյ քաղաքին Կամախոյ, որ Ծնանառճի վանք ասի վասն գեղջին, որ յանուն Սուրբ աստուածածնին է եւ է հրաշագործ, որ չեմ կարել ընդ գրով արկանել զմեծասքանչ հրաշագործութիւն նորա, որ է իմ սննդեան տեղին: Եւ այս Վարդան ծերն, կարի յոյժ խեղացեալ էր, նա' գնացեր անդ է վաղճաներ դառն տառապանօք, որ եւ աղաչեմ զամենագութ անյիշաչար Տէրն, զի ոչ համարեսցի ի մեղս զխեղութիւն նորա:

Եւ յետ հանգստի նորա գնալով Տէր Յովհաննէս կուսակրօն պարզամիտ աբեղային Քարծարին` բնակելով ի լեառն Սեպուհոյ առ դամբարանի կենդանաթաղ գերեզմանին, եւ անդ սպասաւորելով վանացն ընդ երկար ժամանակս, մինչեւ ցօր մահուան իւրոյ: Եւ յորժամ ի յահէ աւազակ քրդոցն կոչէին վանացիքն եւ երթային մօտ շինուցն, նա ոչ կամէր ելանել ի վանացն, այլ կենայր ցերեկին ի քարանձաւս եւ դիտէր ի հեռաստան եւ լոյս վառէր եւ խնկէր ամենայն տաճարացն եւ աղօթէր առ դրան նոցա: Եւ ի տասն օրն անգամ մի հացիկ տանէաք եւ ձայն տայաք, որ գայր առնոյր, ասէին, զհոգեպահն իւր եւ բաւականայր նովաւ աւուրս բազումս ի յամարային եղանակին: Եւ կեցեալ այնպէս զամս երեսուն, եւ բնաւ ի գիւղ կամ ի քաղաք ոչ եմուտ:

Եւ եղեւ օր մի զի Մազոտն եւ սուտ անուն եպիսկոպոս մի կու կռուին ընդ իրաց, որ մականունն եպիսկոպոսին Սոթուրան ասեն, եւ Մազոտն գնալով կու գանկատի սուպաշուն, եւ նա մարդ ուղարկելով ի զօրականացն թէ` գնացէ'ք զամէն միաբանքն բերէ'ք, որ տեսնումք թէ սուչն առ ո՞վ իցէ` ի նորա հախէն գամք: Եւ կու գնան եպարքոսին զօրականք, զով կու զանուն կու բերեն, զնա այլ կու վարեն ընդ նոսա բռնութեամբ ի քաղաքին, կու բերեն մինչեւ ցմուտ քաղաքին, որ Կապանի գլուխ ասեն, անդ ի վայր կու անկանի, կու յերկայնէ զպարանոցն թէ` ահա' սպանեցէ'ք զիս, զի ի մեռանելն յօժար եմ քան ի քաղաքն մտանել կամ գիւղ: Եւ գնացեալ ընդ առաջ քաղաքի տօլվաթաւորացն` ծանուցանելով, եւ Խոճայ Փիրզատայ ասեն` գնացեալ ծանուցանելով շունպաշուն (սուպաշուն) զնորա որպիսութիւնն, եւ նորա զարմացեալ հրամայեաց արձակել եւ թողուլ զնա, զի գնասցէ ի տեղի իւր. եւ որք լուան` փառս ետուն Աստուծոյ: Եւ էր բնութեամբ լռիկ, որ ոչ խաւսէր դատարկ բանիւ ընդ ումեք եւ էր անբամբաս եւ անցասումն: Թէ որ կարի առաւել բարկանայր ումեք, զայս ասեր ժպտելով. Իեանեա~ զնա ձեզ տիլաննի (?), եւ այլ ոչինչ խօսէր: Ութսուն ամաց յաւել եղեւ, բնաւ չտկարացաւ եւ ոչ վատեցան աչք նորա. իբրեւ զսուրհանդակ էր, մէկ քանի երիտասարդ աբեղայք կային, ամենեցուն սպասաւորէր: Ծանր ձմեռ երեկ, ասացին, փայտ չկարացաք բերել պատրաստութիւն ձմերան, նա' առջեւ վանացն խորաձոր մի կայ, որ Փայտաձոր կոչեն, որ ի ցամաք ժամանակին հազիւ կարէաք իջանել եւ ելանել դատարկ` ի յերիտասարդութեանն, նա' ձիւնն քան զմարդաձեւ յաւել լինելով, զամենայն ձմեռն մինչ ի գարունն քամակովն փայտ հանէր զդժուար զառիվերն եւ մանրէր զբերեալ փայտն եւ զամենայն աբեղայից խցերացն թոնրնին վառէր եւ զամենայն տանեացն ձիւնն միայն քերէր եւ զեկեղեցեաց խնկարկութիւն եւ զլուցմունքն ինք առնէր եւ պատարագ այլ մատուցանէր: Զայս ամենայն սպասաւորութիւնս առնէր ութսուն ամաց գոլով, աղօթիւք եւ խնդրուածովք Սուրբ Լուսաւորչին զօրացուցեալ զսպասաւորսն իւր այնքան յերկար ժամանակօք, եւ հասեալ ի խորին ծերութիւնն լի աւուրբք եւ յերկար ժամանակօք եւ կայ մինչեւ ցայսօր կենդանի շնորհօքն Քրիստոսի եւ աղօթիւք Սուրբ Լուսաւորչին:

Որպէս զաւրացուցեր զնա խորին ծերունի գոլով` հոգով եւ մարմնով, նոյն զօրացուցիչ Հոգին Սուրբ Աստուած ճշմարիտն զօրացուսցէ զսիրտս մեր` ատել զմեղս եւ զանօրէնութիւնս եւ սիրել զՏէրդ մեր եւ առնել զամենայն գործս բարիս ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյն մերոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս. ամէն: