Ժամանակագրութիւն

Եւ ի թվին ՌԾ եւ Թ (1610) էր, յորժամ գնացաք մեք ի Խախտեաց երկրէն ի յԱրարատեան գաւառին, որ այժմ Սահաթի_փոս ասի եւ Երեւան, եւ բնակութիւն արարաք անդ ի վանս լուսազարդ Սաղմոսավանսն եւ նորին ամենագով անապատին եւ կացաք երիս ժամանակս, մինչեւ ի գալուստ պարսիցն եւ առնուլ զնա ի տաճկաց թուրքացն: Եւ էին ի ժամանակին յայնմիկ երիս կաթողիկոս` Դաւիթն, որ առաջին էր, որ անցեալ ամին ապաշխարութեամբ եղեւ վաղճան նորա, որ շատ յերկարեաց կեանք նորա` մինչ իննսուն ամին եհաս, որ էր թվ. ՌՁԳ (1634), որ ի մէջ ապաշխարանաց մեռաւ: Ի վերայ սորա էին ի միասին երկու կաթողիկոսք հակառակք սմին, Մելքիսեդ անուն գազանաբարու եւ Աւետիս անուն, որպէս գրեալ եմք ի ԿԱ թվականին, որ այս երկուքս շատ խառնակութիւն եւ անկարգութիւն արարին ամենայն եկեղեցական կարգաց եւ կարի յոյժ առաւել թոյլամորթ էին եւ անառակութեանց սիրողք եւ հետեւողք եւ զոփախօսք, բայց Դաւիթն բարեսէր էր, հնազանդ քան զՄելքիսեդն: Եւ երկուքն այլ միակամ էին նախ յանկարգութիւնն, որ այլ միաբանուց աբեղայք չթողին, զամէնքն եպիսկոպոս արարին եւ ուր որ պատահէին` այնպէս առնէին, եւ լցաւ ամենայն երկիր սուտ եպիսկոպոս անունօք, մինչեւ ի լոյսոգի Տէր Մօսէս կուսակրօն սուրբ վարդապետն` լուսաւորիչն արեւելեան եւ կարգաւորիչն ամենեցուն` եկեղեցականաց եւ աշխարհականաց վանաց եւ անապատականաց, որ նա ժողովեաց զամենայն անառակ եպիսկոպոս անուանս ի վանաց եւ ի գեղջ բնակելոցն եւ արգիլեաց ի նոցանէ զսուտ անուն եպիսկոպոս գոլն եւ բռնութեամբ կացոյց ի կարգ անապատաւորացն եւ սահման եդիր ըստ կանոնական սահմանին, զի այլ մի' լիցին եպիսկոպոս, բայց յաթոռակալաց:

Եւ ի թվին ՌՀԳ (1624)ին եկաւ Մելքիսեդն բազում անառակօք եպիսկոպոս անուանօք եւ սուտ վարդապետովք իւր համախոհօքն` գոչելով որպէս զառիւծ եւ Զաքարէին օժանդակութեամբն եւ Խլոյն ի թիկունս լինելովն սկսան անխտիր ուտել ի պաս աւուրսն զձէթ, զգինի` յայտնի հրապարակաւ եւ զոչ ուտողսն անարգէին, որ բազում ժամանակաց հետէ օրինաւոր եւ ճշմարիտ վարդապետքն մեծ վշտօք եւ դառնակրիւք հազիւ կտրել էին եւ բարձեր ի միջոյ. եւ այլ բազում անառակութիւնք եւ հերձախօսութիւնք, որ չէ ժամանակ պատմելոյ: Նա' Սեբաստացի Ներսէսն, որ ճշմարտութեան իրաւանցն Աստուծոյ ջատագով էր եւ սրբասէր, նա' ի ժամանակին աջողելովն Աստուծոյ անդ եղեւ մեզ զօրավիգն, որ քահանայիւք եւ բազմամբոխ ժողովրդովք հազիւ կարացաք ցրուել զչար ժողով նոցա եւ հալածական առնել ի քաղաքէն մեծէ: Եւ նա գնաց ի Սկիւթացոց աշխարհին, որ այժմ Լեհ ասի, եւ անդ վաղվաղակի եհաս վախճան նորա, որ թվ. ՌՀԵ (1626)ին էր, ի մուտն վեցերորդին:

Եւ Աւետիսն, որ էր ընկեր սոցին, նա թէպէտ որ էր անկարգութեամբ եւ հակառակ կաթողիկոս, բայց պարկեշտ էր եւ սրբասէր եւ ունէր բան վարդապետութեան, խրատիչ եւ ուսուցող, որ ամենայն վարդապետք եւ իմաստունք յեպիսկոպոսաց, ի քահանայից եւ ի ժողովրդոցն զնա պատուով ունէին քան զերկոսին, որ անհամք էին որպէս զաղք անպիտանք, որպէս ասաց Տէրն յաւետարանին, որ կոխանք էին եղեալ յամենայն մարդկանէ եւ անպիտանացեալք յոյժ, այլ սա վասն պարկեշտութեանն փառաւորէր յաչս ամենեցուն: Եւ զսա տարեալ խոճաներն ամենեցուն միաբանութեամբն ի սուրբ քաղաքն յԵրուսաղեմ եւ օրհնել ետուն զԳրիգոր եպիսկոպոսն, որ եօթն ութն տարի աբեղայ գոլով` առաջնորդութիւն առնէր Սրբոյ Յակոբայ մեծահռչակ վանացն հայոց: Եւ յետ այնորիկ գնաց յետ Էջմիածինն եւ անտի ի Վրատունն եւ անդ եղեւ վաղճան նորա, որ էր թվին ՌԿԹ (1620):