Ժամանակագրութիւն

Եւ Յերուսաղէմ կայր ի տագնապի ի մէջ անհուն եւ անվճար պարտուցն` մինչ ի մեծ Բարսեղ վարդապետն Բաղշեցի, որ խիստ կարի առաւել հոգ տանէր պարտուցն վճարման եւ ցաւէր եւ տագնապէր հանապազ, որ յետ մեր ելանելոյն յԵրուսաղէմայ` մեծն Բարսեղն էր եկել եւ կացեր մինչ ի միւս զատիկն եւ տեսեր զամենայն տառապանք վանացն ի պարտուց կողմանէն: Եւ ելեալ գնաց մեծաւ հոգութեամբ ի յաշխարհն իւր ի Բաղէշ, ի Վան եւ յՈստան գաւառին, որ այն քաղաքայնոց մարդիկն խիստ ողորմած եւ աստուածասէրք են եւ խելացիք եւ իմաստուն վաճառականք եւ անուանի հռչակաւոր տանուտեարք եւ վարդապետասէրք եւ հրամանաց կատարողք: Եւ այս Բարսեղ վարդապետս միաբանեալ ի հետ հեզահոգի Մարտիրոս վարդապետին մեծի, որ մականուն Արահու ասէին, որ էր ի նոյն երկրէն Վանայ եւ էր առաջնորդ մեծ եւ հռչակաւոր սուրբ ուխտին Վարագայ, եւ վարդապետին միաբանեալ ընդ Մարտիրոսին, որ եւ նա բարեկամ էր Սուրբ Երուսաղէմայ եւ ցաւակից էր յոյժ: Երկոքին միախորհ լինելով պաղատէին առ Տէր օգնել նոցա եւ գութ արկանել ի սիրտ քրիստոնէիցն հայոց: Եւ Մարտիրոսն անտի եւ Բարսեղն աստից քարոզիւ եւ դասիւ ի վերայ Սուրբ Երուսաղէմայ կողկողագին պաղատանօք, լալով. եւ մեծաւ ողբով ծանուցին զվտանկեալ թշուառութիւնն Յերուսաղէմայ սուրբ եւ առաքելաշէն սուրբ աթոռոյն Սուրբ Յակոբայ վանացն մեր եւ այլ գերահռչակ սուրբ տնօրինական տեղաց մասին մերոյ, որ հոռոմն եւ ֆռանգն կու սպասեն առնուլ եւ ինքեանց գրաւել վասն կարի առաւել վերջին աղքատութեան եւ տկարութեանն: Եւ այսպիսի մեծակական ողբով կակղացուցին, շնորհօքն Քրիստոսի ի հաւանութիւն ածին, որ Կարապետ անուն խոճայ մի եօթն բեռն ստակ էր տուել, եւ այլք` երկու եւ այլք` մի մի բեռ եւ այլքն` ըստ կարեաց: Այսոնք բաղշեցիք եւ վանեցիք այլ սոյնպէս արարին եւ անհուն գանձս ոսկոյ եւ արծաթոյ հաւաքեցին եւ ամենայն տօլվաթաւորօքն յարուցեալ վարդապետքն եկին ի յԱմիթ եւ յՈւռֆայ եւ նոքա նախանձեալ ետուն շատ ողորմութիւն եւ անտից եկեալ ի Հալապ, եւ Հալապ եղած ջուղայեցի վաճառականքն նախանձեալ ընդ նոսա` նոքա այլ հաւաքեցին յիւրեանց միջումն բազումս գանձուց ի մթերից իւրեանց: Եւ միաբանութեամբ ամենեցուն առեալ գնացին յԵրուսաղէմ. նոքա այլ չաւուշ առեալ ընդ իւրեանց ի Շամայ փաշայէն:

Եւ յորժամ գնացեալ մտին ի քաղաքն, ամենեքեան ընդ առաջ ելեալ` հայք եւ ասորիք եւ խփթիք եւ հապաշիք, որ են մերայինք, եւ ուրախութեամբ ցնծութեամբ մուծին ի քաղաքին ի մեր Սուրբ Յակոբն, որ ամենայն բարեկամքն ուրախացեալ ցնծացին` թէ` հաւատացեալք, թէ` անհաւատք. եւ թշնամիքն եւ հակառակորդքն հեղձեալ միջաբեկ եղեն: Եւ հանգիստ առին զերիս աւուրս եւ ապա գնացեալ առ դատաւորն եւ առ պարոնն եւ ծանուցին յաղագս պարտուցն եւ պարտատիրացն, եւ դատաւորն եւ պարոնն մունէտ հանին ի քաղաքին եւ ձայնեցին զերիս աւուրս ի քաղաքին թէ` ով ոք որ առեւտուր ունի եւ փոխատու է Մար_Եաղուբի հայոց վանացն, նա' թող գայ առաջի դատաւորին սապիթ այնէ, կամ հաստատուն ձեռագիր ունի յառողէն այսպէս հաստատուն վկայական բանւիք, նա' թող յատեան դատաւորին եւ առաջի պարոնին առնուն զիւրեանց պարտն դատաստանաւ եւ կնքեալ մուրհակաւ` մինչեւ զմի բնիոնն, այսինքն գարեհատն. եւ թէ ոչ, որ ոչ եկին ի դատարանն եւ կամիցին գաղտ դատելով պահանջել, գիտասցեն այնպիսիքն, որ այսուհետեւ թէ բազում յաւուրց յետոյ գայցեն, որ աստ ի քաղաքի եւ ի տան իցեն, նոցա այլ ոչ լիցի հրաման պահանջել ինչ, եւ թէ յանդգնաբար բռնութեամբ պահանջել կամեսցին, նա' պատիժ պատուհասի կրեսցեն ի մէնջ: Եւ յորժամ գայցեն ի խնդրել զպարտսն, զամենայն գրաւեալսն, զինչ եւ իցէ, զկնի բերցեն, մինչ ի մի փողոյ չափ կարասիս` յանօթոց թէ ի հանդերձից եւ թէ ի գրենաց. եւ թէ գարոյ հատի չափ կորեալ կամ վաճառեալ եւ կամ ընդ վայր մսխեալ` ոչ կարեն առնուլ զամենայն զպարտսն: Յետ այսպէս աղաղակի մունէտին, եկին ամենեքեան եւ բերին զամենայն գրաւեալսն յոսկեղինաց եւ արծաթեղինաց եւ պղնձեղինաց եւ հանդերձեղինաց եւ գրեղինաց եւ հաստատուն վկայութեամբ առին զիւրեանց պարտսն, եւ որք ոչ էին անդ, հեռի ուրեք գնացեալ էին, կինն եւ ազգայինքն բերին զգրաւն եւ առին բազմաց վկայութեամբն եւ հատուցին զամենայն զպարտսն եւ ոչ մնաց եւ ոչինչ, մինչեւ ի մի լումափողսն: Եւ զարդարեցին զՍուրբ Յակոբն եւ զՅարութեան վերնատունն, եւ զամենայն եկեղեցիքն հայոց պայծառացուցին ջահիւք եւ լապտերօք եւ սպասեղինօք եւ բազում գանձ այլ յաւելաւ ի բերելոցն:

Եւ յետ այսորիկ ամենեցուն միաբանութեամբն հանին զԴաւիթն յառաջնորդութենէ եւ եդին զայս Գրիգոր եպիսկոպոսն, որ յայնմ ժամանակին դեռ մոնողոն աբեղայ էր, եւ քահանայ օրհնեցին եւ ի տեղի Դաւթին եդին, ոչ վասն ուսմանն աղագաւ, այլ կարի յոյժ առաւել խստակրօնութեանն, անկեր եւ անխում գոլոյն, որ մինչեւ ցայսոր նոյնպէս կայ եւ է, եւ շինարար եւ հնարագէտ է եւ սրտապինդ եւ լեզուագար եւ անվեհեր ընդդէմ ամենայն հակառակորդաց, յաղագս որոյ ընտրութեամբ եղին:

Եւ ի միւս ամին, որ թվին ՌԿԲ (1613)ին էր, դարձեալ ժողովեցան ամենայն երկրէ տօլվաթաւորքն եւ ջուղայեցիքն եւ առին զԱւետիս կաթողիկոսն ընդ իւրեանս բազում վարդապետօք եւ գնացին յԵրուսաղէմ եւ օրհնեցին եպիսկոպոս, եւ է մինչեւ ցայսօր քաջ ախոյեան ի մէջ Երուսաղէմի ի պարծանս մեր եւ ի յամօթ ամենայն ներհակացն մեր: Եւ յորժամ զԵրուսաղէմ ազատեցին ի պարտուց, նա' թվին ՌԿ (1611) էր, որ եւ ազատարարն Քրիստոս ազատեսցէ զիւրեանքն ի պարտուց մեղացն եւ փրկեսցէ յաւիտենական հրոյն եւ պայծառացեալ ծաղկեսցէ անթառամ զարդիւք, ամէն: