Ժամանակագրութիւն

Դարձեալ դարձայց յառաջին կարգ պատմութեանցն:

Թվ. ՌԽԸ (1599) երաշտացաւ երկիր, յելանելոյն մայիսէն մինչեւ ի ձմեռնամուտն ոչ տեղաց անձրեւ ի վերայ երկրի եւ սերմանիքն ամենեքեան չորացան եւ ջրովի ցանն այլ մսեցաւ եւ եղեն մեծ սուգ մարդոց եւ անասնոց:

Եւ յետ միւս ամին, որ թվ. ՌԽԹ (1600) էր, եւ եղեւ սով սաստիկ յամենայն տեղիս եւ բազումք մեռանէին ի սաստկութենէ սովոյն եւ անկեալ լինէին դիակունք նոցա թէ ի գիւղս, թէ ի քաղաք եւ թէ յանցս ճանապարհաց եւ ոչ ոք էր որ թաղէր զնոսա: Զի որպէս ոմն երէց Երզնկացի ի գեղջէն Շողայու` Ենովք անուն, յորժամ էաք մեք ի Կարսայ քաղաք, եւ պատմեաց նա մեզ թէ` յորժամ յԵրզնկուն ելայ մինչեւ յԱրզըրումն երեսուն մարդ մեռած տեսայ, որ ի սովոյն անկեալ էին ի վերայ ճանապարհացն, որ դեռ տակաւին ամին էր եւ սկիզբն լինելոյն էր երկանցն: Եւ մէկ սոմար ցորեանն, որ է չորս գրիւ, յութն ղուրուշ ելաւ եւ չէր գտանիր ամենայն ուրեք, որ բազումք խոտաբուտ լինելով սեւացան եւ մեռան:

Եւ աստ սկիզբն արարին արք եւ կանայք զմիմեանց գողանալով` սրբոց եւ անսրբոց եւ գազանաց եւ տղայոց եւ մարդակերութեանցն: Որպէս աչօք մերովք իսկ տեսաք երկու իրս. նախ` որ երկու ուղտ մեռան ի մէջ ձմերան, նա' հայերն կերան զմիս ուղտոցն, երկրորդ` որ երկու կին ի մի տան կալով առանց արանց` ի գիւղն որ Օձտեղ կոչի, յերկրին Խախտեաց, որ է գեօղն այն մեր վարդապետին գեղջն. եւ ես անդ էի ի վարժս կրթութեան առ ոտս Սրապիոն վարժապետին մերոյ եւ կանայքն, որ ասացաք, նոքա գողացեալ էին բազում խաչինք եւ արջառք եւ հաւք եւ ի նոցանէ կերակրեալք լինէին առանց հացի հանպազորդ ի յուտիսն եւ ի պաս աւուրսն: Որպէս յաւուր միում յայտնի եղեն այսպէս. զոր շուն մի ի գեղջէն ի ցերեկի գնացեալ եմուտ ի տունն գող կանանցն եւ ոտ մի եզին ունելով ի քարշ, եբեր եւ էարկ ի մէջ հրապարակ գեղջին եւ մարդիկ, որ անդն կային, գնացեալ մտին ի տուն կանանցն եւ ընդ որոնելն գտին կարասներովք լցեալ միսն, որ ի յաւուրսն աղուհացիցն ուտէին անխտիր ի վտանգէ սովին` զպասն, զոր հրապարակեցին ձաղանօք եւ ոչ սպանմամբ, քանզի տղայք գեղջէն, որ Էքիզլար ասէին, որ փաշա անուանք եղեն, նոքա չետուն հրաման չարչարել զնոսա վասն վտանգի յերեսաց սովին բորբոքելոյ:

Եւ ի սոյն ամի անկաւ տարաժամ մահ յամենայն տեղիս եւ եղեւ կոտորումն յոյժ ի տարաժամ մահէն, մինչ զի հատաւ արտօսր յամենայն աչաց եւ բարձաւ գութն սիրելեաց եւ ազգականաց եւ բարեկամաց. ոչ հայրն լայր զորդի իւր եւ ոչ մայր` զդուստր իւր ոչ ծանօթ` զծանօթ եւ ոչ բարեկամ` զբարեկամ, այլ ամենայն ոք հազիւ կորողանայր զանձին իւրոյ եւ զմեռելոյն իւրոյ զհոգսն: