Ժամանակագրութիւն

Եւ յետ այսորիկ այսպէս եղելոյ, լուեալ կիլիկեցւոցն զայս անօրէնութիւն զոր գործեցին ընդ սուրբ այրն Աստուծոյ` արեւելեան վարդապետք եւ եպիսկոպոսքն, յայնժամ նոքա ապստամբել եւ որոշիլ կամեցան եւ եդին իւրեանց ինքնագլուխ կաթողիկոս յանուն սուրբ քաղաքին Յերուսաղէմայ, որ կան մինչեւ ցայսօր, ասելով թէ` մեք վասն ամենագովելի առնն Աստուծոյ Տէր Կիրակոս ճգնաւորին եղաք հնազանդ, յորժամ անիրաւութիւն արարիք, մեք անօրինաց եւ ապստամբողաց չեմք հնազանդ լինիր, որ դեռ տակաւին երկու ամ է, որ լռեմք: Եւ այսպէս մին զմիւսն յաջորդելով հասեալ են ի մերում ժամանակի, ոմանք լաւք եւ առաքինիք եւ ոմանք` ե'ւ թոյլամորթք ե'ւ թերիք: Որպէս որ ի թվականին ՌԻԷ (1578) եղեւ այր մի առաքինի եւ հեզութեամբ լի, անկեր եւ անխում, գծուծ կերպարանօք եւ խարազնազգեաց եւ ատեցող փառաց` Խաչատուր անուն, որ առաւել խստակրօնութեամբն Չորուկ ասէին, որ ընտրութեամբն Աստուծոյ եղեւ կաթողիկոս Սըսոյ եւ բազում գործս բարութեան ցուցեալ եւ յիշատակ թողեալ յաշխարհի զանուն քաջ հովուութեան եւ շրջելով ի վերայ աշխարհի հետի ստաւք, փոխանակ կոչկաց չարուխ զգենոյր եւ վասն ահարկութեան այլոց` զեպիսկոպոսունս եւ զեկեղեցականս իւր երիվարաւ ընթացուցանէր եւ ինքն հետիոտս առաջի նոցա գնայր իբր զսուրհանդակ որպէս մուրացիկս: Որ եւ երկուս գործս զարմանալիս պատմեսցուք հիացման եւ ծաղու արժանիս: Յորժամ գնայր առաջի սպասաւորաց իւրոց եւ յորժամ մերձ եղեն ի գիւղ մի եւ ինքն յառաջ ընթանալով ազդ առնել գեղջացեցն թէ` ահա' կաթողիկոս է գալիս, ելէ'ք ընդ առաջ, եւ ելեալ գեղջացիք զկնի նորա ընդ առաջ նոցա: Եւ յորժամ մերձ եղեն, տեսին զամենեսեան միապէս փառաւորս նստեալ յերիվարս ազնիւ հանդերձիւ, բայց ի նմանէ, որ իւրեանց կոչնական էր, եւ սկսան շփոթել գեղջացիքն, ոչ գիտելով որո՞ց ողջունել եւ օրհնութիւն խնդրել, եւ առ ով ոք որ դիմէին յերիվար հեծանողսն, եւ նոքա մատամբ ցուցանէին զիւրեանց հրաւիրողն: Եւ ձանձրացեալ գեղջացւոցն, մինն ի գլխաւորաց նոցին պախարակելով զնոսա թէ` երբ ապա ձեր մեծաւորն այն իցէ, ապա դո՞ւք: Եւ ընդ այս բանի աշխարհականին յոյժ զամօթի հարեալ` եղեն ամաչեցեալք եւ յայնմ բանից աշխարհականին ոմանք զղջացին եւ թողին զձիաբոյծութիւնն եւ զայլ խենեշութիւնս հանդերձից եւ ոմանք հրաժարեալ գնացին ի տեղիս իւրեանց: Եւ այլ ուրեմն գեղ գնալով ի տուն քահանայի միով եւ ազդ առնելով նոցա եւ պատահեալ իրիցին ի տուն ոչ լինելով, եւ մայր եւ կին իրիցին սկսան շփոթիլ վասն տեղի պատրաստելոյն եւ մին ներքեւարկաց տալով նմա, աղաչելով թէ` վասն Աստուծոյ օգնեա' մեզ եւ տա'ր արտաքս թօթափեա' զփոշին. եւ առժամայն կատարեաց զխնդիրս նոցա: Եւ էառ զմարդիկն գեղջին եւ գնացին ընդ առաջ եւ յայնժամ նոյնպէս շփոթեցան եւ նոքա, եւ յորժամ եկին յիջեւանս եւ տեսին մայր եւ կին իրիցին, որ մահտեսին կաթողիկոսն է եղեր, որ փառաւորքն լուծանէին զխրացս չարուխի նորա, եւ տարեալ բազմեցուցին եւ նոցա սկսեալ քստմնոտեալ զամօթի հարեալք: Այսպիսի վարուք կեցեալ յաշխարհի եւ բազում գործս խոնարհութեան եւ հեզութեան եւ վարս աղուշաբար ցուցանելով եւ օրինակ բարեաց յիշման արժանի թողլով յաշխարհի, որ մինչեւ ցայսօր ժամանակի կու պատմեն տեսանողք` զկնի նորա շրջողքն, որ ժամանակ մի լուսաւորեալ պայծառացոյց զամենայն աշխարհս Հայաստանեաց անձանձիր շրջագայութեամբն որպէս զարեգակն, որոյ յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի:

Եւ յետ սորա Խաչատուր (Ուլնեցի) անուն մի այլ նստաւ եւ ոչ գնաց ի ճանապարհս Չորուկին եւ ոչ բնաւ երբէք բարի անուն մի համբաւեցաւ ի նմանէ եւ դիւրանց եղեւ եւ վճարեցաւ ի կենաց: