4)
ԵԿԵՂԵՑԱԿԱՆ
ԻՐԱՒՈՒՆՔԸ
ԶԱՆԱԶԱՆ
ԱՆՈՒՆՆԵՐԻ
ՏԱԿ
(տե՛ս
Соколов,
Горчаков,
Опыт
ц.
п.
եւ
Соколов,
ц.
п.
)
Եկեղեցական
իրաւունքը
շատ
անգամ
կոչւում
է
«կանոնական
իրաւունք»,
«եկեղեցական
իրաւագիտութիւն»:
Հին
ժամանակներից
սկսած՝
եկեղեցական
կարգադրութիւնները
անուանւում
էին
«կանոններ»:
«Կանոն»
բառը
յունական
է
եւ
նշանակում
է
ուղիղ
փայտ,
ձող
եւ
առհասարակ
սահմանուած
չափ
թէ՛
ֆիզիքական,
թէ՛
բարոյական
եւ
թէ՛
հոգեկան
մտքով:
Երաժշտութեան
մէջ
«կանոն»
նշանակում
է
դաշնակութիւն,
քերականութեան
մէջ`
գլխաւոր
օրէնքներ,
իսկ
եկեղեցական
գրութիւնների,
Սբ
Գրքի
եւ
ժողովների
կարգադրութիւնների
մէջ`
ընդհանուր
հրահանգներ:
Եկեղեցու
մէջ
կանոնն
այն
է,
ինչ
որ
օրէնքը՝
պետութեան
մէջ:
Կանոնի
եւ
օրէնքի
տարբերութիւնը
պարզ
կերպով
որոշուեց
Յուստինիանոսի
ժամանակներից
հռոմէական
իրաւագիտութեան
մէջ
եւ
ընդունուեց
բոլոր
ազգերից:
Յուստինիանոսի
իրաւական
գրքում
«կանոն»
եզրը
յատկացւում
էր
միմիայն
եկեղեցական
սահմանադրութիւններին՝
զուգակշիռ
դնելով
դրան
քաղաքացիական
կարգադրութիւնները,
որ
կոչւում
էին
«օրէնք».
դրանց
միացումից
(օրէնքի
եւ
կանոնի)
առաջացաւ
«նոմոկանոն»
բառը:
Արեւմուտքում
կանոնական
իրաւունք
հասկացողութիւնը
չի
համապատասխանում
յունաց
մէջ
ընդունուած
հասկացողութեան.
corpus
juris
canonici
բովանդակում
է
հոգեւոր
իշխանութեան
բոլոր
իրաւական
որոշումները՝
թէ՛
եկեղեցական,
թէ՛
քաղաքացիական.
իսկ
յունաց
մէջ
«կանոնական
իրաւունք»
ասելով
հասկացւում
է
միայն
եկեղեցական-վարչական
կարգադրութիւնների,
հրահանգների
համախմբումը,
որտեղ
չեն
մտնում
Եկեղեցու
աշխարհական
անդամների
քաղաքացիական
յարաբերութիւնները:
Եկեղեցական
իրաւունքի
մէջ
մտնում
են,
բացի
կանոնականից,
եւ
հասարակական,
պետական
օրէնքներ:
Յունաց
մէջ
«կանոն»
յատկացւում
է
ընդհանրապէս
առաքեալների,
ժողովների
եւ
սբ
հայրերի
հրահանգների
ժողովածուին
մինչեւ
Եկեղեցիների
բաժանումը:
Ռուսաստանում
այժմ
գործածական
չէ
«կանոն»
բառը.
պետական
եւ
եկեղեցական
կառավարչական
շրջաններից
դուրս
եկած
հրահանգները
կոչւում
են
կարգադրութիւններ:
Հայոց
մէջ
«կանոն»
բառը
գործ
է
ածւում
եկեղեցական
հրահանգների
վերաբերմամբ.
ընդհանրացած
է
ասել
«եկեղեցական
կանոն»,
քան
«եկեղեցական
օրէնք».
«կանոնական»
ածականը
շատ
անգամ
յատկացւում
է
այն
կաթուղիկոսական
կոնդակներին,
որոնք
զուտ
եկեղեցական
հրահանգներ
են
ամփոփում
եւ
պարտադիր
նշանակութիւն
ունին,
ինչպէս
է,
օրինակ,
Գէորգ
Դ-ի
1868
թ.
Կանոնական
կոնդակը:
Աւելի
ճիշտ
է
ասել
«եկեղեցական
իրաւունք»,
քան
«կանոնական»:
Երբեմն
անուանում
են
«եկեղեցական
օրէնսգիտութիւն»:
