Հայոց եկեղեցական իրաւունքը. Ա Գիրք

70) ՍԲ ՍԱՀԱԿԻ ԿԱՆՈՆՆԵՐԻ ԳՐԱԲԱՐԸ

 

Սրբոյն Սահակայ Հայրապետին յաղագս քորեպիսկոպոսաց թէ որպէս պարտ է զկանոնական կարգն հաստատուն պահել ի սուրբ եկեղեցի. գլուխս ԾԵ

 

Ա. Զի սրբոյ բարեպաշտաց եւ առաքինութեամբ պայծառացելոց պարտ է հաւատալ զպատիւ կարգի պաշտամանս այսորիկ. վերագոյն ճառեցաւ ի մէնջ որոց մաքուր են միտք յարծաթ սիրութեան ախտէ. եւ ձեռք իւրեանց ի կաշառաց ուսումնասէրք եւ պարկեշտք որք բաւականիցեն եւ զայլս ուսուցանել զամենայն յանձնարարեալ նոցա զեկեղեցիս, անյապաղ խնամով պայծառացուցանիցեն     աստուածահաճոյ վարուք զերկիւղածս, եւ զգաստսն, եւ հլու յամենայն բարի յորդորութիւնս:

 

Բ. Եւ զտաճարս աղաւթիցն յորս սուրբ եւ աստուածընկալ սեղանն հաստատեալ է, յորոյ վերայ կատարի մեղսաքաւիչ եւ կենդանարար խորհուրդ մարմնոյ եւ արեան ապրեցուցիչն մերոյ եւ Տեառն. ընդ արժանի բաւականութեան զարդարուն պահեսցին անխափան լուցմամբք եւ խնկարկութեամբք, եւ պարսպեալ եղիցի քաղաք որմովք եւ մերձ ի նա մկրտատուն շինեսցին յաւանս որպէս եւ սովորութիւն իսկ է՝ եւ այլսն ի նմին կանգնեսցի աւազան  մկրտութեան.  որոյ  ծննդեամբ  Հոգին  Սուրբ  վերստին  նորոգելով դրոշմէ լինել որդիս լուսոյ, վասնորոյ բազում պատուոյ մեծարանաւք պարտեմք մեծարել:

 

Գ. Եւ զպաշտաւն սաղմոս երգութեան անխափան կացցէ ի տուընջեան եւ ի գիշերի. ըստ աւրինակի մայրաքաղաքացի հօրն հովուապետի, զի ամենայն ումեք չէ օրէն եւ իշխանութիւն յապաղել զայն կարգ պաշտաման, կամ նորաձեւութիւնս ինչ առնել, այլ միշտ ի նմին յարամնալ:

 

Դ. Զնոյն եւ տեսուչ քոր եպիսկոպոսն պարտի համառօտել զամենայն եկեղեցիս, եւ թէ ոք հեղգասցի կամ ստերիւրեալ գացի յանդիմանեսցեն կշտամբեսցեն, խրատու վարդապետութեան եւ գանիւք եւ տուգանաւք պատուհասեսցեն, ատենական հրապարակաւ զի եւ այլք երկիցեն:

 

Ե. Քանզի պարտ եւ պատշաճ է յամենայն տարւոջ յորժամ ժողովք կատարիցին ըստ կանոնական սահմանադրութեանցն շրջել քոր եպիսկոպոսացն հաւատացեալ նոցա յեկեղեցիսն եւ քննութիւն առնել վարուց եւ կարգի պաշտամանն որպէս ունիցին եւ համարս պահանջել յերիցանց եւ սարկաւագաց. ժամուցն քարոզութեանցն. եւ աղօթիցն մատուցումն եւ զկնքատուացն մի ըստ միոջէ. յարմարումն կատարելութեան՝ եւ պատարագս մատուցողացն սարսափելի՝ խորհրդոյն պատշաճաւ սպասահարկութիւն, զի փոյթ եռանդն յաւժարութեամբ եւ երկիւղիւ անդրդուելի պահեսցին, վասն որոյ թէ հեղգայցեմք համարս պահանջելոց եմք, եթէ ոք տարտամիւ յետնեալ գտանիցի սքանչելի ճառեցեալս աւանդապահութեանց կրեսցէ պատուհաս սաստիկ ոք եւ իցէ եւ ի պատւոյն իւրմէ զրկեալ եղիցի մինչեւ հաշտեսցի ընդ նա   վարդապետն:

 

Զ. Եւ ոչ միայն երիցանց եւ սարկաւագաց պարտէ մշտնջենաւորիլ ի պաշտաման այլ եւ ամենայն ուխտի մանկանց, եւ եթէ ոք մեղկ եւ ծուլասցի՝ զնոյն կրեսցէ պատուհաս, այլ զտգէտս եւ զզինուորեալն ամենեւին իսկ պարտէ որոշել ի շնորհէն վայելից որ ինչ ի ժողովրդականաց ի տուն Աստուծոյ մտանիցէ, բայց թէ ինքեանք կամ զաւակք իւրեանց հրահանգիցեն լինել արժանի:

 

Է. Նոյնպէս եւ զարբեցաւղն որոշեսցեն եւ զկռուողս մինչեւ յապաշխարութիւն եւ յուղղութիւն եկեսցեն ըստ առաջնորդին կամաց:

 

Ը. Իսկ զպոռնկորդիսն եւ որ երկրորդացն են. նոցին հաւասար մինչեւ ցերրորդ ծնունդն ըստ առաջին կանոնացն հեռի կացցեն ի կարգէն եւ ի շնորհացն զոր պարկեշտ եւ սուրբ աներկեւան եղիցի ուխտ պաշտօնէին Աստուծոյ, զարդարուն եւ ճշմարիտ հաւատովք եւ գործովք առաքինութեան, ցանկալի ամենեցուն եւ պատուական որպէս եւ վայել է պաշտաւնէից Աստուծոյ, զի թէ ղեւտական ազգն այնպիսի պատուէր ընկալաւ սոսկալի եւ զգուշաւոր անարատ սպասաւորութեան, որչափ եւս առաւել այժմ ոյքս են արժանաւոր փութոյ ըստ Պօղոսի վկայութեան:

 

Թ. Արդ՝ զամենայն զայս ահիւ եւ երկիւղիւ պարտի հրաման տալ եւ կարգել քոր եպիսկոպոս, զլաւս եւ զաջողակս պատուեսցէ եւ մեծարանաց արասցէ արժանի. եւ զանպիտանսն խոշտանգանաց՝ մանաւանդ զուսումնատեացսն, զի որ կամակորէ յուսմանէ՝ անկանէ ի չարիս ըստ գրեցելումն:

 

Ժ. Վասնորոյ անհատ պարտի պահել զյորդորումն ի վանս եւ յայլ արժանաւոր տեղիս, զի լուսաւորեալք լուսով պատուիրանացն Աստուծոյ զամենեսեանսն լուսաւորեսցեն, քանզի յորժամ ուխտն որ գլուխ է եկեղեցւոյ. ընտիրք եւ պիտանիք լինիցին, եւս առաւել ժողովուրդն, եթէ եղիցի ոք ի ժողովրդենէն ծոյլ, վարուք առաքինութեան՝ դիւրագոյն լինի ածել յուղղութիւն. քան զի չէ փոքր եւ յաղագս այդորիկ հոգ ի վերայ քոր եպիսկոպոսին, այց առնել եւ վարուց ժողովրդեանն եւ ըստ պարապոյ ուխտաւորեալ պահոցն եւ աղաւթից ուրախացուցանել գրոց սրբոց վարդապետութեամբ, շահել զմեղուցեալսն եւ տալ տեղեկութիւն կրթութեան եւ պահպանութիւն ամբիծ հաւատոց եւ զգուշանալ եւ փախչել ի հերձուածողացն, եւ յաղծապիղծ գործոց քան զի զդիտաւորութեան գործ նոցա է հաւատացեալ է եպիսկոպոսին, ըստ աւրինակի բարգաւաճեալ մեծի մարգարէին Մովսիսի որ կացոյց ոստիկանս ի վերայ ժողովրդեանն քննել եւ դատավճիռ հատանել, եւ զծանր ինչ բան առ ինքն հասուցանել, եթէ զգուշասցին եւ զգուշացուսցին ըստ պատգամի մարգարէութեան. թէ ահա սուր գա յազգ երկրին ապստամբեալ անփոյթ առնիցին  նոքա  յանաւրէնութեան  իւրեանց  մեռցին,  եւ  նա  ապրեցուսցէ զանձն իւր:

 

ԺԱ. Ապա եթէ զօշաքաշութեամբ յածիցի զհարկս միայն պահանջել եւ ագահութեամբ զոսկւոյ եւ զարծաթոյ մթերս փափագիցի մթերել եւ պղերգացեալ ի մոռացաւնս զկանոնական քննութիւնս դարձուցեալ զոր ամբողջ եւ անվաթար պարտ էր պահել, եւ բոլորովին թողեալ լքեալ զիւր գիտութեան զպահպանութիւն եւ եկեալ սուրն կորուսանիցէ զնոսա, ինքն եղիցի պարտական եւ ի ձեռաց նորա խնդրեցից զարիւն, վասնորոյ պատրաստ կալ հրամայէ ճշմարիտ քարոզն հսկել եւ արթուն լինել, զգոյշ կացէք անձանց եւ ամենայն հաւատիդ յորում եդ զձեզ Հոգին Սուրբ տեսուչս հովուել զժողովուրդ Տեառն զոր ապրեցոյց արեամբն Իւրով, եւ զերախտիս հատուցմանցն պարգեւի յայտ առնէ, զի երեւիլ հովուապետին ընդունիցին զանթառամ փառաց պսակն:

 

ԺԲ. Եղիցի մեզ ամենեցուն խոյս տալ եւ փախչիլ ի չարէն եւ արդարութեան  հետամուտ լինիլ,  յամենայն  ժամ  ի  հաճոյսն  Աստուծոյ,  ծախել զկեանս մեր, զի անձանց, եւ այլոց բազմաց լինիցիմք առիթ փրկութեան եւ բաւական եղիցուք համարձակութեամբ ասելով թէ ահաւասիկ ես եւ մանկունք իմ զոր ետ ինձ Աստուած՝ շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ եւ Փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի: Նորին կարգ քահանայից առ ժողովրդականս, եւ նոցին ժողովրդականաց հնազանդութիւն եւ կարգ ուղղութեան առ քահանայս:

 

ԺԳ. Եղբարց սիրելեաց երիցանց եւ վանականաց, որպէս ամբաստանութիւն եղեւ առ մեզ ի բազում տեղիս ժողովրդականաց զքահանայից, որպէս ծուլութեամբ ունին զկարգ եկեղեցւոյ պաշտաման եւ աղաւթից եւ զայլ ամենայն կարեւոր առաջնորդութեան մանաւանդ ուսումնատեացութեան՝ զի ասացին թէ ինքեանք չեն ուսեալ եւ զորդիս իւրեանց ի դպրոց ոչ ունին, եւ վասն տգիտութեան երիցութեան արժանի ոչ լինին, եւ մեզ զրկանք են եւ նեղութիւն զի դատարկացեալ եմք, եւ նոքօք եւ ի նոցանէ ամենեւին անտեղեակ եւ անմխիթար Գրոց Սրբոց՝ զնոյն քննեցաք ի նոցանէ գիտացաք եւ մեք. եւ ոգացաք ի վերայ նոցա յոյժ, վասն զի ի շատ տեղիս ոչ զոք գտաք քահանայութեան արժանի ի տգիտութենէ, եւ ժողովուրդն խոպանացեալ մնայր, եւ մեք տարակուսեալք ոչ գտաք որ զնոսին ինքեանս կարգեալ ի քահանայութիւն այլ հրաժարեցուցեալ զնոսա ի բնակութենէն, օտարաց պիտանեաց եւ գիտնոց տուաք զժառանգութիւն նոցա: Արդ, որպէս յամենայն ժամ պատուէր լքեալ էր ի մեզէ առ ձեզ. եւ գրելով եւ հրաման տալով յանդիման ամենայն կարգի եկեղեցւոյ, եւ ձեր անձանց կազմութեան էր, թէ խրատեալ էիք, եւ այդպիսի տրտունջ զձէնջ ի ժողովրդականաց ոչ հասանէր առ մեզ՝ եւ ոչ զձեզ ի թերութիւն տեսանէաք, եւ ոչ զեղջ եւ ապաշաւ լինէր. եւ վասն մտից եւ պտղոց եկեղեցւոյ զոր դուք ի ժողովրդականաց առնուք եւ մեր ձեզ թողեալ է եւ եւս զի ամենայն պատիւդ ձեր հայի ի գիտութիւն եւ արժանաւորութեամբ զկարգ եկեղեցւոյ ունել, եւ յորդորել զժողովուրդն ի խրատ բարի եւ ի պատկառանս ամենայն հոգեւոր երկիւղածութեան:

 

ԺԴ. Արդ՝ բարձէք այսուհետեւ ի ձեզէ զայդպիսի թշնամանս, զորդիս ի դպրոց կալարուք զի գիտունք լինիցին: Ծաներուք զի որպէս կուրութիւն աչաց ատելի է մարմնոյն, նոյնպէս եւ տգիտութիւն ոգւոյ ատելի է Աստուծոյ, մանաւանդ քահանայից լուաք ի մարգարէէն, այլ աւրինակ կացուցէք զանձինս ձեր ժողովրդականաց ամենայն պարկեշտութեամբ, աղաւթից եւ պահոց անձանձրոյթ հոգ տանել:

 

ԺԵ. Զամառն գլխաւոր քահանան հանապազորդեալ եկեղեցւոջն կացցէ՝ եւ այլ ընկերքն շաբաթուք առ նմա փոխանորդաւ կացցեն, զի պաշտամունքն տուընջեան եւ գիշերոյ մի խափանեսցին, վասն զի այդ գործ մշակութեան եւ նոյն պատիւ:

 

ԺԶ. Մկրտութիւն առնել երկիւղածութեամբ, եւ կանայքն ի ժամ մկրտութեան մերձ առ քահանայս մի իշխեսցեն կալ, որպէս սովորեցան ոմանք առնել յանդգնաբար եւ մկրտել ընդ նոսա, այլ ի տեղւոջ իւրենաց աղաւթեսցեն:

 

ԺԷ. Եւ սարկաւագ մկրտութիւն մի իշխեսցեն առնել, ապա թէ արասցեն, լուծեալ լիցին ի սարկաւագութենէն հանդերձ պատուհասիւ, զի ոչ է սարկաւագն քահանայ այլ սպասաւոր քահանային:

 

ԺԸ. Եւ պատարագիք ի գլխաւոր քահանային տունն երթիցէ, յամենայն ժողովրդականաց, եւ երէց եղբարք եւ այլ ընկերք նոցա մի իշխեսցեն ի տուն իւրեանց առնուլ պատարագիք, թէպէտ եւ քահանայք իցեն, թէ իցէ ոք որ առցէ ի տունս իւր ընդ պատուհասիւ լիցին, եւ գիտասցեն զի ի մեզէ հատուցումն ընդունին արժանի ըստ ունկնդրութեան իւրեանց:

 

ԺԹ. Եւ գլխաւոր քահանան վասն հանապազորդ եկեղեցւոջ ի գործի կալ, Բ. -րորդ աւելի առցէ քան զիւր ընկերն թէ գեօղ մեծ իցէ:

 

Ի. Եւ յամենայն տեղեաց մերոց իշխանութեան յամենայն ամի զկնի սրբոց զատիկն զեւղ մկրտութեան հարկաւորութեամբ բերցին առ մեզ քահանայք, եւ աստի ի մեզէ ընկալցին աւրհնութիւն իւղոյն, եւ անձամբ մի աւրհնեսցեն ի տունս իւրեանց, որպէս սովորեցին ոմանք  ի  տգիտութենէ, վասն զի ոչ է իշխանութիւն այդ քահանայի այլ եպիսկոպոսաց գործ է:

 

ԻԱ. Եւ լսեմ թէ զեկեղեցւոյ սպաս՝ մանաւանդ զվարագոյր ի հարսանիս առագաստի փեսայի եւ հարսին, եւ զսկիհ գինի ըմբելս յանօթս տան զինւորաց՝ վասնորոյ արժանէ զքահանայն զայն խլել ի կարգէ իւրմէ վասն այդպիսի խառնակ եւ չար գործոց, զոր յայսմ հետէ այլ մի ոք իշխեսցէ առնել, իսկ եթէ ոք գտցի արարեալ լուծեալ լիցի ի քահանայութենէ, ամենեւին անմասն ի թողութենէ:

 

ԻԲ. Քահանայ այր, եւ որ քահանայական կարգի են ժողովրդականք յազատաց տունս, յիշխանի ի տունս. ի դայեկութիւն, եւ յայլ գործակալութիւն մի իշխեսցեն առնել, զի այնու պատճառաւ զրկեալ եղեն զժառանգակիցս իւրեանց, յորում գտան բազումք պարտաւորեալք՝ ապա թէ իցէ ոք որ յանդգնեսցի առնել, ի կարգէն իւրմէ դադարեալ լիցի, եւ ժողովրդեան եւ մասին եկեղեցոյ իշխան մի լիցի, եւ ընկեր իւր ընդ նմա հաղորդել մի յիշխեսցէ, եւ ժողովրդականք զայսպիսին առ քահանայ մի իշխեսցեն ունիլ:

 

ԻԳ. Տգէտ երէց եղբարք ժողովուրդ մի իշխեսցեն ունել երկականայք երէց եղբարք ընդ զինուորս կացցին որոշեալ ամենեւին յեկեղեցականացն ի մասնէ եկեղեցւոյն, վասն զի եղեն մարմնասէրք:

 

ԻԴ. Եւ որպէս եղեւ անառակ սովորութիւն քահանայից եւ նոցին կանանցն որ զգերեզմանս առ եկեղեցիս առնել ի տեղիսն սրբութեան, ի սուրբ սեղանոյն առաջ մի իշխեսցեն առնիլ, այլ ի ժողովրդանոցն հանգստարանս իղիցեն եւ քահանայից հանգստարանք, զի սրբութեան տեղին, պարկեշտութեամբ  պատուեսցի:

 

ԻԵ. Եւ արտաքոյ եկեղեցւոյ քահանայք մի իշխեսցեն օրէնս ի տունս շինականաց տանել եւ անդ տալ զսրբութիւն բայց հիւանդաց:

 

ԻԶ. Ուսուցէք եւ զժողովրդականս յամենայն անառակութենէ. ի բաց փախչել, յոր կորստութենէ. յարբեցութենէ ի հակառակութենէ, ի զրկելոյ զաղքատս եւ զընկերս իւրեանց, մի կռուօղս, մի հարկանողս, մի չարասէրս, ատեսցեն զշնացողս, զգողս զպոռնիկս, զաւազակս ամենեւին մի հաղորդեսցեն, եւ մի ասպընջական լիցին այնպիսիեացն, զի մի եղիցին եւ ինքեանք ընդ նոսին որդիք կորստեան, զմանկունս իւրեանց սնուսցեն երկիւղիւ խրատու պատուիրանացն Աստուծոյ, զի այսպիսի զգուշութեամբ բարի յոյս ոգւոց իւրեանց եղիցի առ Աստուած եւ բարեխօսութիւն մարմնոյ ամենայն առողջութեամբ զարդարեսցի:

 

ԻԷ. Պատուէր արարէք նոցա զի տղայոց կանայս մի խօսեսցին եւ կատարելոցն առանց զիրեարս տեսանելոյ միմեանց հաճութեամբ, եւ դուք քահանայք տղայոց ամենեւին իսկ պսակ մի աւրհնէք մինչեւ ի կատարումն հասակի. իսկ կատարելոցն որոց զմիմեանս չիցէ տեսեալ ի հաճոյս իւրեանց պսակ մի իշխեսցէ դնել առանց քննութեան եւ ցնոսին ինքեանս հարցանելս, գուցէ բռնադատութեամբ ծնօղացն ակամա հանեալ իցեն, եւ զայնպիսի հարսանիս մի իշխէք յանձն առնուլ, զի մինչեւ ցայսաւր յայդպիսի յանկարգութենէ բազում վնասք գնացին յաշխարհի հոգեւոր եւ մարմնաւոր:

 

ԻԸ. Ապա եթէ լսեմ եթէ ոք ի քահանայից յանդգնի եւ արտաքոյ մերոյ հրամանի այնպիսեացն պսակ աւրհնեսցէ, գիտասցէ զի քահանայն պատուհաս կրեսցէ ըստ աւրինակի վնասակարացն, եւ ծնօղքն ոչ անպարտ լինել ի պատուհասէ:

ԻԹ. Քահանայք միաբան կատարեսցեն զպաշտօնն եւ զպատարագ ագապացն առանց Աւետարան կարդալոյ մի իշխեսցեն մատուցանել. ապա թէ գտցի ոք ի նոցանէ յորկորստութեան յառաջ քան զպատարագն, ի պատարագին հացն մի իշխեսցէ երթալ եւ յընկերաց իւրոց որոշեալ կացցէ:

 

Լ. Նոյնպէս եւ շինականք որ յագապ հրաւիրեցան պաշտամանն եւ պատարագի հաղորդեսցեն յառաջ քան զպատարագն մի իշխեսցեն ի տունս իւրեանց ուտել եւ ըմպել, եթէ իցէ ոք որ յառաջագոյն կերիցէ եւ արբցէ ի տան իւրում ի հաց պատարագին մի իշխեսցէ երթալ, զի մի եղիցի դատապարտութիւն անձին եւ թշնամանք ի հոգեւոր տաւնին, զի խեղաբարոյութիւնն այն ունայն իսկ է, եթէ ոք յանդգնեսցի գալ, քահանայքն եւ ընկերք իւրեանց մի թողցեն ի ներքս զի ատելի է եկեղեցւոյ այնպիսի անառակութիւն:

 

ԼԱ. Եւ որք սովորեցին տգիտութեամբ մեղանչել ժողովրդականք, որք զպատարագի կաշի եւ ճրագու բաժանեն ընդ քահանայս եւ իւրեանց տունս տանեն պատճառաւ վանացն յայսմ հետէ յառաջ մի իշխեսցեն բաժանել, ապա թէ իցէ ոք որ բաժանիցէ, քահանայն զպատարագն մատուսցէ, զի մի մեղացն այնպիսւոյն հաղորդեսցի, քանզի ոչ է բաժինն այն բարի արարողաց   պատարագին:

 

ԼԲ.  Զպտուղս  զնախնեաց  կարգեալս  եւ  զամենայն  ընծայս  ուխտին զատկաց ագապաց, եւ զայլոց տաւնից ժողովրդականք սիրով եւ լրջմտութեամբ հատուսցեն յեկեղեցիս որպէս օրէն եւ զոգւոյ եւ զմարմնոյ պատճառս կենդանութեան մի արգելել փակեսցեն ի կենդանեաց ոգւոց. իսկ եթէ ոք կարկամութեամբ ապըստամբեալ յիւրմէ քահանայէն եւ ի վանաց, արտաքոյ իւրոյ եկեղեցւոյն ի վանս ուրէք կամ յանապատս զպտուղս եւ զպատարագս մատուսցէ. այդպիսին ինքն եւ ընդունօղքն հեռի լիցին աւրհնութենէ եւ ի հաղորդութենէ ընկերաց հանդերձ ընտանեօք մինչեւ ապաշխարեսցէ եւ տուժեսցէ յեկեղեցւոյ, վասն զի եղեւ պատուիրանազանց եւ աստուածամարտ:

 

ԼԳ. Գինի ըմպելիս ի լալիս մի արբցին, աշխար ի վերայ մեռելոյ մի ոք արասցէ՝ քանզի դիւական են ամենայն այսպիսի իրք ապա թէ իցէ ոք եւ անհնազանդեալ արասցեն, պարտական եղիցի ապաշխարութեան առ դուրս սուրբ եկեղեցւոյն:

 

ԼԴ. Եւ քահանայք զգուշացուսցեն զյանցացեալն միաբան առնել արտաքոյ եկեղեցւոյ, եւ մի ի խրոխտ եւ ի հակառակութիւն ընդդիմանալ միմեանց անարգել անձամբ զանձինս, այլ խաղաղութիւն եղիցի ձեզ յամենայն ժամ սիրելիք եւ գործակիցք:

 

ԼԵ. Յիշեցուցանեմ եւ ձեզ կրաւնաւորք վանական ամենեցուն վասն զի հրաժարեալ էք ի կենաց երկրաւորաց, եւ պարապեալ Աստուծոյ եւ աստուածայնոցն, զի նմանեսցէ աւանդ խոստովանութեան, եւ գործքդ եղիցի ձեզ սիրելի, պարկեշտութիւն, արթնութիւն պաշտաւնասիրութիւն, նմանութիւն բերել յանձինս հրեշտակական վարուց, աւտարսիրութիւն եւ եղբայր սիրութիւն:

 

Նորին սրբոյն Սահակայ, թէ որպէս սահմանեցաւ կարգ ուխտի եւ որոշումն վանաց բան, Երկրորդ

 

ԼԶ. Քանզի բազումք կարծեցին տգիտութեամբ այլ զոմն եկեղեցի ասել, եւ այլ զոմն վանս, եւ տխմար բանիւք իւրեանց կամեցան կռիւս եւ հերձուածս մուծանել ի միաբանութիւն հաւատոց, եւ մոռացան զպատուիրանին որ ասէ, մի է Տէր մի հաւատք, մի մկրտութիւն. զի որ այլ եւ այլ կամի ասել յայտնապէս զհաւատոցն ցուցանէ զբաժանումն՝ քանզի եկեղեցի մեզ ոչ ցուցանէ պատուիրանն Աստուծոյ՝ որ ի քարանց եւ ի փայտից է շինեալ, այլ զհաւատով շինեալ զազգ մարդկան ի վերայ վէմին հաստատութեան՝ ապա ուրեմն ճշմարիտ հաւատն է եկեղեցի որ գումարէ եւ լինի զմեզ ի միաբանութիւն գիտութեան Որդւոյն Աստուծոյ՝ քանզի նոյն ինքն կենարարն ուսուցանէ ասելով ցՊետրոս. վէմ, դու ես վէմ, եւ ի վերա այդր վիմի շինեցից զեկեղեցի Իմ, եւ դրունք դժոխոց զքեզ մի յաղթահարեսցեն, արդ՝ զինչ իմանայցեմք զասելն ցՊետրոս վէմ. միթէ որպէս զմի ոք ի քարանց, քաւ լիցի, այլ մարդ բանաւոր, գլուխ առաքելական դասուն, եւ զի անդրդուելի հաւատովք խոստովանեաց զՔրիստոս Որդի Աստուծոյ երանութիւն ընկալաւ, եւ վէմ անուանեցաւ, ապա ուրեմն եւ շինեալք ի վերայ նորա ոչ են քարինք անշունչն այլ մարդիկ նորին հաւատոյ հաղորդակիցք, քանզի ոչ դանդաղին գիրք սովին անուամբ ձայնել զՏէրն մեր եւ Փրկիչ երբէք, երբէք ըստ պիտոյից յիշատակէ ահա եւ երանելին Պօղոս զանուն եկեղեցւոյ ասելով. զորս եդն Աստուած յեկեղեցւոջ, ասեն. նախ զառաքելասն երկրորդ զմարգարէս. երրորդ զվարդապետս, եւ որ ի կարգին է: Տեսանես զյարմարումն եւ զբարձրութիւն եկեղեցւոյ՝ զսուրբ եւ զամբիծ հաւատոցն ասեմ, որոյ առաքեալք եւ մարգարէք,  եւ վարդապետք են նաւավարք, ունելով  նաւապետ զմարմնացեալ  եւ զմարդացեալ Բանն Աստուած, եւ զնա իսկապէս խոստովանիմք ասել մայր եկեղեցւոյ ի Քրիստոս հաւատացելոց՝ քանզի աւրէն է նաւի զամենայն յինքն ամփոփելով ցամաքաթիւ յամենայն աշխարհական ծըփանաց կարող լինել ապրեցուցանել բայց միայն աներկեւան պահեսցուք զհաւատս որով շինեցաք բանաւոր եւ մտաւոր եկեղեցի ի վերայ հիման առաքելոց եւ մարգարէից, այսմ եկեղեցւոյ ուսուցանէ Տիմոթէա խնամ տանել երանելի առաքեալն  սիւն  եւ  հաստատութիւն  ճշմարտութեան  անուանելով,  յայտնի  է ասէ ի  նմա խորհուրդն  աստուածպաշտութեան, եւ  յիրաւի  մանաւանդ թէ ճշմարիտ իսկ: Զի ոչ են բաւական ձայնաւոր կամ անշունչք արարածք յայտնել զխորհուրդ աստուածպաշտութեան, այլ միայն բանաւոր եկեղեցիս: Վասն այսորիկ եւ սաղմոսն բարձրաձայն կոչէ՝ թէ աւրհնութիւն նմա յեկեղեցիս սրբոց, եւ ահա Սամուէլ մարգարէ որ հաւատարիմն, զնոյն ուսուցանէ ի պատուիրելն իւրում Սաւուղայ, իբրեւ գնասցես յինեն, եւ հանդիպեսցիս եկեղեցւոյ պար մարգարէից մարգարէացելոց, եւ Սամուէլ կայր ի վերայ նոցա: Եւ աւրհնեաց Սողովմովն զեկեղեցին, եւ լու եղեւ բանս այս յականջս եկեղեցւոյն, եւ եկեղեցիքն հաստատէին ի հաւատս. եւ լուար զպատգամս զայս ի միջոյ հրոյն աւուրն եկեղեցւոյ, քանզի եկեղեցի արար գլուխ մարգարէից Մովսէս զցեղսն Իսրայելի հրամանաւն Աստուծոյ եկեղեցւոյ ասէ զժողովուրդն ի դուռն խորանին կոչէ եկեղեցի յորում կայր յարկղն Կտակարանաց. եւ միւս խորանն որ կոչէր սրբութիւն, այլ զհաւատացեալ ժողովուրդն աւետարանէ: Վասն այսորիկ եւս առաւել բարձրագոյն եւ առաքեալն Պօղոս նորագոյնս իմն եւ յաւէտ հրաշալիս, քանզի ցուցանէ զեկեղեցի անդրանկաց գրելոց ոչ յերկրի, այլ յերկինս՝ որոց անուանք գրեալ են ի դպրութեան կենաց: Տեսեր զճշմարիտ հիմն եկեղեցւոյ. վասնորոյ Փրկիչն ասաց խնդալ զառաքեալսն, թէ խնդացէք զի անունք ձեր գրեալ են ի դպրութեան կենաց եւ յանապական, որ սկիզբն կալաւ շինելոյ երկրի որ անցանելոց է եւ աւարտէ յաւգտակար յերկնից բարձրութեան: Ասէ խորհուրդն եկեղեցւոյ՝ զայս ուսաք ասել կաթուղիկէ առաքելական եկեղեցի, զի ընդ ամենայն տիեզերս հաւատացեալք ի Քրիստոս առաքելական յորջորջին եկեղեցի, վասն զի տէրունական հրաման են որ առ նոսա, թէ գնացէք ընդ ամենայն երկիր աշակերտեցէք զամենայն հեթանոսս մկրտեցէք զնոսա յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն ուսուցէք նոցա պահել զոր պատուիրեցի ձեզ:

 

ԼԷ. Արդ՝ թէպէտ եւ փոքր ի շատէ ասացաք յաւրինակացն որ բազմապատիկ կան ի գիրս սուրբ վասն եկեղեցւոյ սրբո բաւական եղիցի, քանզի յայտնի եղեւ անքակ միութիւն եւ ոչ երկպառակեալ որպէս կամեցան պատառումն առնել եւ կռիւս վաղվաղակի տխմարութեամբ իւրեանց, զի ի ճշմարիտ հաւատէն Քրիստոսի որ է եկեղեցի Աստուծոյ, նա միայն է պատառեալ, եւ անջատեալ որ ի հերձուածս կործանի, եւ մեղաց լինի պաշտաւնեա. զի բաժանին եւ աւտարացուցանին յԱստուծոյ՝ բայց զայս ասելով մեր զանբաւ միաւորութիւն եկեղեցւոյ այտ արարաք թէ զինչ է եկեղեցի, այլ ոչ եթէ արհամարհել ինչ ուսուցանեմք, զի շինուածովք պատուեալ զտեղիսն որ անուանեալ կոչեն ժողովրդանոցք, քանզի ի նոսա ժողովին քահանայք եւ մանկունք   ուխտի   եւ   պաշտօնեայք   Աստուծոյ   կատարել  զաղաւթս   եւ զխնդրուածս, վասնորոյ եւ աղօթարանք կոչին եւ սրբարանք եւ հաստատեալ ի նոսա տէրունական սեղանն. յորոյ վերայ զհացն եւ զգինին պատարագեմք՝ յաւրինակ կենդանարար մարմնոյ եւ արեանն Քրիստոսի որ միշտ անծախապէս բաշխի ի մեզ ի քաւութիւն եւ ի թողութիւն մեղաց եւ ի նոսա կայ ուղղեալ աւազան մկրտութեան որովք լուսաւորեալք վերստին ծննդեամբք Հոգւովն Սրբով դրոշմիմք ի յոյս կենացն յաւիտենականաց եւ հանապազ անդր գումարելով լսեմք սաղմոսերգութիւնս եւ զպատգամս պատուիրանացն Աստուծոյ, եւ վասնորոյ միշտ անդր ժողովիմք եւ ապաւէն ապաստանի է ի մեզ զամենայն առ ասացեալսն ի նմա կատարելով, սովորութիւն եղեւ եկեղեցի անուանել յարանուանաբար, այլ ոչ բնաւորապէս եւ քանզի բազումք այսպէս կան վկայարանք ուրեք ուրեք, յանուն ճանաչեմք եթէ յանուն նոցին են շինեալք, այլ ոչ եթէ ինքեանք իսկ որոյ անուն շինեցան, եւ մի պատիւ է ամենեցուն զի մի խորհուրդ կատարի քանզի սեղանն ամենայն ուրեք տէրունական ասի եւ պատարագն, բայց միայն տաւնիւքն զանազանեն, զի իւրաքանչիւր տեղւոջ սովորութիւն է կատարել զկարգ տօնիցն:

 

ԼԸ. Արդ՝ արժանաւոր է եւ զառաջին ճառ բանին յիշատակել եթէ որպէս կամ յինչ պատճառ շինեցան վանք. քանզի յայսմ ոչ եթէ հայոց միայն ազգս կալաւ փոյթ յանձին, այլ եւ յոյնք եւ հոռոմք եւ ասորիք, եւ այլ ամենայն ազգք ի Քրիստոս հաւատացելոց՝ զոր եւ երիցս երանեալն քաջ նահատակն Քրիստոսի Գրիգորիոս կատարեաց շնորհելով նմա ի Հոգոյն Սրբոյ զաւգուտ մատակարարութեան, քանզի բազմապատիկ օգտի է առիթ, եւ սիւն հաստատութեան ճշմարտութեան ուխտի մանկանց, զի փայփայէ եւ թեւակոխէ ի հրահանգս, հոգեւորս եւ զորս ամենեցուն քահանայից եւ ժողովրդականաց պարտ է յարգել եւ մեծարել զվարդապետս եւ միանգամայն իսկ զամենայն պաշտաւնեայս ուխտի առանց տարակուսանաց անդր մտանեն յընդունելութիւն կամաւորական: Վասն այսորիկ, եւ դիպողագոյն եդաւ անուն վանք զի անտրտում որոց պիտոյից է տայցեն եւ ոչ միայն առ աւտարս է օգուտ նոցա յաճախել այլ առաւել եւս գեղջն յորում շինեցաւ՝ քանզի աւրէնէ նոցա սփոփել զհիւանդս, եւ մխիթարել զսգաւորս՝ եւ որք ամուսնութեան են պարապեալ քահանայք բազում անգամ պատաղին ի մշակութիւն եւ կանանց իւրեանց հնարին լինել հաճոյ, որպէս առաքելականն իսկ ճշմարտէ բան: Իսկ ի վանեարն բնակեալք կուսութեամբ են պարկեշտացեալք միշտ մարտնչելով ընդ ախտին զոր բնութիւն վառեալ բորբոքէ, եւ անյապաղ զպաշտաւնն կատարեն զկարգ՝ զխաղաղութիւն խնդրելով ամենայն աշխարհի, եւ զգեղջն շինութիւն եւ զառողջութիւն ի տուէ եւ ի գիշերի. բազում արթնութեամբ: Վասնայսորիկ ազատ ամենայն հարկապահանջ իշխանաց սահմանս ընկալաւ եւ անդս եւ զերիցագոյն պատիւ ժառանգեաց ուխտի սրբութեան եկեղեցւոյ:

 

ԼԹ. Արդ՝ ամաչեսցեն որք յանդգնեցան տխմարութեամբ եւ անզգամութեամբ իւրենաց, այլ զոմն ասել եկեղեցի եւ այլ զոմն վանս. քանզի յայտնի եղեւ անբաժանելի միութիւն անդամոց եկեղեցւոյ Քրիստոս հաւատացելոց. զի անդամ եմք միմեանց ի շինութիւն հաւատոցն սիրովն Աստուծոյ. նոյնպէս եւ ժողովրդանոցք եւ մատրունք զոր սովորութիւն եղեւ ի վաղնջուց հետէ կոչել եկեղեցիս. թէպէտ եւ բազում է ըստ գիւղից գիւղից եւ քաղաքաց քաղաքաց՝ սակայն ոչ են բազումք ի բազումս բաժանեալք, այլ միեւնոյն խորհուրդ կատարի յամենեսեանսն. եւ ըստ խորհրդոյն ոչ ասի ոմն մեծ ի նոսա եւ ոմն փոքր. այլ ըստ աստիճանին իշխանութեան եւ այսպէս յարմարեալ ի բազում փութով պարտէ ի նմին մշտնջենաւորել քանզի ոչ եթէ ի մարդկային կարեացէ ճառեցեալս սահմանադրութիւնս, այլ յԱստուածաշունչ գրոց երկրորդեցաւ ի մէջ բաց որոշաբար, եւ որ հակառակն կան ոչ մարդկան, այլ Աստուծոյ հրամանին կան հակառակ, եւ որ կամինն կալ հակառակ, անձանց դատաստանս ընդունին:

 

Խ. Արդ՝ պարտէ մեզ զհատուցումն շնորհից սահմանադրելով հաստատել յայտարարութեամբ թէ որպէս պարտէ հատուցանել ի վանս, եւ կամ ամուսնացելոց քահանայից: Տաւն սրբոյ Յովհաննու Մկրտչի եւ վկայի զոր նախակարգեաց առաքեալն եւ խոստովանօղն Քրիստոսի եւ հայր վերստին նորոգմանն բոլոր Հայաստան աշխարհիս Գրիգորիոս ի վանս, զի ուխտադրութեան պահօք հաստատեցաւ՝ եւ որ ինչ մի անգամ այլ ուխտք են ի վանս կատարեսցին, եւ շաբաթք եւ պահք, եւ ծոմք, զի ուխտիցին կատարմունք, զի ուխտաւորեալ են բնակիչք, շնորհիւ ուխտին կերակրեսցին, եւ տաւն ամենայն մարտիւրոսաց զոր մատուռն կոչեմք: Վարդավարին մատաղենիքն միայն: Պտուղ յամենայն արմտեաց, քոռ քոռ՝ ի ժողովրդականաց եւ յամուսնացելոց քահանայից, յառաջին յարմտեացն, այսինքն յընդրոցն, զի զեղցին կալք ցորենոյ, եւ հնձանք գինւոյ եւ իւղոյ, եւ մի ի վատթարացն իբրեւ զկային գուցէ զնորին լուիցուք զպատուհաս: Տաւն սրբոյ Յայտնութեան եւ քառասնորդք նորա. եւ Տեառն ընդ առաջն: Եւ Առաջաւոր պահոցն կատարումն: Տաւն միջնոյ քառասնորդացն զատկի: Աւր Ղազարու. մեծ Ե շաբթի զատկին, յորում կենարարն մեր աւանդեաց աշակերտացն զխորհուրդ նորոյ ուխտիս: Երկու շաբթի զատկին ընձայիւք եւ հաճոյակատար աւժտիւք՝ դիր զատկին: Տաւն Ամբառնալոյ Տեառն յերկինս: Տաւն վախճանելոցն յելս հրոտից ամսոյ: Այսոքիկ տօնք ի վանս յուխտաւորեալ տեղիսն երթիցէ, նախանն հանապազ, զի կերիցեն պաշտաւնեայք տեղւոյն եւ հիւրք, զի քահանայից թէպէտ եւ ամուսնեացեալք իցեն, եւ աբեղէից եւ ամենայն իսկ ուխտի մանկանց չէ արժան ի շէնս աւթել. այլ ի վանս. բայց եթէ ուր ոչն գուցեն, եւ զկողոպուտ վախճանելոյ տանուտերանց ի տախտէ եւ յաթոռոյ մինչեւ ցպնակ, եւ ցգրկալ, եւ որ ինչ անձին զգեստնէ մինչեւ ցկօշիկս եւ ցգօտի. եւ անկողինն երթիցէ ի վանս, զի հանգիցեն ի վերա նորա այնր մտեալ հոյրքն եւ աւրհնեսցեն:

 

ԽԱ. Ագապն որ մասնակաւ է, կէս կաշւոյն երթիցէ ի վանսն եւ Բ մասունք ճրագուին, իսկ քահանայիցն բաւանդակն եւ ոչխարին մորթն, եւ դմակն անդամովն, եւ ճրագաւն. եւ խախացոցն, եւ պանդուխտ որ ի տունս քահանայիցն են, եւ նոցին եղբարս նոյնպէս տայցեն, եւ զամենայն պատարագս հասարակաց կերիցեն  պաշտաւնեայք եւ  աղքատք բազում  մեծարանաւք, եւ եղբարք հաւատացեալք, եւ զհաց տօնի նորեացն առ հասարակ կերիցեն ամենայն պաշտաւնեայք, նոյնպէս եւ զհաց ապաշխարողացն զոր յաւուրս քառասնորդացն առնեն հանգիստ շաբաթու կամ կիրակէի:

 

ԽԲ. Բայց պատարագն որ ի վանս կատարեն, երախայրիքն եթէ անապատ իցէ գեօղջն, անդր տայցեն, ապա թէ ոչ ամուսնացելոց քահանայիցն տայցեն, քանզի չէ օրէն ումէք զհասն տեառն ի հարկի իւրում թողուլ:

 

ԽԳ. Իսկ ամուսնացելոց քահանայիցն եղիցի տօնք շաբաթն զատկի, եւ զատիկն սուրբ. եւ երկրորդ զատիկն, եւ յերկրորդ զատկէն ի վեր կիրակէքն ամենայն. եւ պենտակոստն, եւ տօն սուրբ Աստուածածնին, եւ Վարդավարն, բացի մատաղենեացն որ է կատարումն քառասնորդացն առաքելական տօնիցն հաւատացելոց զատկին, եւ զպտուղ յամենայն արմտեաց քոռ քոռ, եւ պատարագք որ մասնականաւ են կէս կաշոյն եւ ճրագուին զկէս մասունս ի վանս թողլով զպաշտամանն եւ զլուցմանն՝ զմին տարցին զլուցման մասնն եւ որ ոչխարաւ է, դմակն անդամով, եւ ճրագուն եւ խախացոցն, եւ մորթն եւ սգեստն միայն: Տանտիկնանցն վախճանելոցն, եւ տօնք բարեկենդանին եւ ողոգոմեան մեծ որ կոչի բարեբանեալ օր, եւ թէ այլ տօն ոք կատարեսցէ յանուն առաքելոց եւ մարգարէից հասարակաց եղիցի. զի այնպէս աներկեւան եւ առանց հակառակութեան պաշտաւնէիցն կացցեն դասք. գիտելով որում շնորհի արժանաւորք եղեն, զի պարկեշտութեամբ եւ ուսումնասիրութեամբ վարեսցեն եւ մի եղիցին բանակռիւք, այլ սիրունք արթունք եւ զուարթունք յամենայնի, զի բաւական լիցին խրատել զստահակսն, եւ զյուլացեալսն ածել ի կարգ հաւատոյ, քանզի այդ գործ է վարդապետի եւ հոգեւոր հովուի:

 

ԽԴ. Այս սահմանադրութիւն կարգաց գրեցաւ հրամանաւ սրբոյն Սահակայ մեծ հայրապետի Հայաստան աշխարհի, ընկալեալ ի քաչ նահատակէն ի տեառնէն Գրիգորէ թարգմանեցաւ միայն յունէ ի հայ: Արդ՝ եթէ ոք անհնազանդեալ կանոնիս նորոգաձեւել կամեսցի զկարգեալ սահմանադրութիւնս մի ընկալցի մասն եւ վիճակ ժառանգութեան յարքայութեան Քրիստոսի Աստուծոյ: Եւ որք միաբանեալ կատարեսցէ ընկալցի զաւրհնութիւն ի Տեառնէ, հաղորդելով պարգեւացն եւ անվախճան, հանգստեանն երջանիկն Գրիգորի. եւ հօր մերոյ Սահակայ, եւ նոցին հետեւելոց ճշմարիտ ուղղափառութեանց, որ ի մեծ եւ յերեւելում աւուրն են պսակելոց ամենաբաւական աջոյն, որ թարքմանելի պայծառութեամբք մշտնջենաւորեալք յաւիտեանս յաւիտենից ամէն:

 

Նորին թէ որպէս պարտ է եպիսկոպոսաց ունել զընտանիս սրբոյ եկեղեցւոյ

 

ԽԵ. Այցելու եւ հասարակաց Հայր է եպիսկոպոսն վասն այսորիկ առանց ակնառութեան պարտի խնամել զհաւատացեալս նմա յԱստուծոյ հօտն եւ անաչառութեամբ յանձանձել զուխտս եկեղեցւոյ. տեսուջս եւ առաջնորդս գաւառաց եւ գեաւղից կացուցանելով, որք անուանին քոր եպիսկոպոսք զի սրբոց եւ նախանձաւորաց աւրինաց եւ հմուտ եղելոյ վարդապետութեան արժանաւոր է տալ զայնպիսի պատիւ որք զժողովուրդն բաւական լիցին խրատել, շահելով զմեղանչականութեամբ մոլորեալսն պայծառացուցանելով զճշմարիտն ճառագայթաձեւ պատուիրանացն պատմութեամբք:

 

ԽԶ. Զի եւ քահանայք առանց տարակուսանաց ուսցին մեծարել զաստուածընկալ սեղանն, յորոյ վերայ կատարի կենարար պատարագն խորհուրդն ապրեցուցչին մերոյ Տեառն, եւ զփրկական աւազանն մկրտութեան որոյ ծննդեամբ վերստին նորոգիմք ի յոյս կոչմանն Աստուծոյ, արդ մի ոք զայսպիսի տեսչութիւնս զինուորաց կամ տգիտաց ումեք հաւատասցէ՝ եւ մի մերձակայից իւրոց շնորհուկս ինչ նոցա առնելով սիրոյ գեղձմամբ՝ յորոյ կանխաւ հրաժարեցոյց Փրկիչն եւ Տէր. ո՛վ է իմ ասէ՝ մայր եւ եղբայր, եթէ ոչ սիրաւղք  պատուիրանացն աստուծոյ,  զի  արդեամբք  իսկ  կատարեաց մեզ աւրինադրելով: Յակոբոս եւ Յովհաննէս, եւ Յուդա եղբայրք յորջորջէին, եւ Պետրոս եւ Յովհաննէս եւ այլ բազմութիւն աշակերտացն յոլով ժամանակս կատարեցին ի սպասահարկութիւնս, վիշտս եւ նեղութիւնս գուն գործեալ ոգւով չափ, եւ անաւթ ընտրութեան ասէ ինձ է նա կրել զանուն իմ առաջի հեթանոսաց եւ թագաւորացն Իսրայէլի: Տեսանես զի ոչ է ակնառութիւն առաջի Աստուծոյ, եթէ աչառիցէք մեղս գործէք, արդարեւ որ ոչն վարիցի այսպիսի առաքինութեամբ եպիսկոպոսն, ոչ կարէ աշակերտ լինել Տեառն. այլ յոյժ հեռի եւ աւտարէ իբրեւ զմի ոք իստունկանողաց Փրկչին՝ զպատուիրանացն սիրօղս եւ զկատարաւղս սահմանեաց ասէ իւր եղբարս: Եթէ ոք սիրէ զհայր կամ զմայր զուստերս եւ զդստերս առաւել քան զիս չէ ինձ արժանի, եւ դուք ի բարձրանալ հրամանացն ի վայր կործանեալ ընդ երկիր քարշելով փարիք զտոհմային զազգականաւք, պէս պէս հնարելով հնարս զի գիրգ եւ փափուկ առնիցէք, եւ առաւել աստացութեամբքն զեղուցուք զտունսն մոռանալով ըզքմնելի պատգամս Աւետարանին. ինքն ասաց, թէ ամենայն տունկ զոր ոչ տնկեաց Հայր Իմ երկնաւոր խլեսցի, տեսանէք զի զոր յոլով ժամանակաւք տաժանիք եւ ջանայք արմատացուցանել զկէս աւուրցն կազմէք որոգայթ սատակման ըստ այնմ թէ որ ամբարէ զմեծութիւն առանց իրաւանց, ի կէս աւուրց իւրոց լքցէ զնա, զայս ոչ եթէ յաղագս յամօթ ինչ առնելոյ զոք. ասեմք ի խորխոցելով յանդիմանութեամբ, այլ զի ամենեւին մի երեւեսցի յեկեղեցւոջ այսպիսի անաւրէն սովորութիւն՝ քանզի արմատ է ընդհանուր չարեաց եւ պէս պէս պղծապիղծ անառակութեանց, վասն որոյ բարկութիւն Աստուծոյ:

 

ԽԷ. Որպէս վերագոյն ասացաք, թէ հայր է եպիսկոպոսն. եւ ըստ տեսչութեան եւ աջողութեան պարտի փայփայել եւ յառաջեցուցանել զընտանիսն, եւ յանձն առնել զգործ եկեղեցւոյն ի կանոնի կարգաց ուստի այլանդակ անառակութիւնք եւ հերձուածք խամրին եւ վարք աստուածահաճոյ կենաց հանդերձ բարեպաշտութեամբ պտղալից զարդարին, բայց գիտեմք զի  ոմանք  ըմբոստացեալ  ճոռոմաբանեն,  մանաւանդ  ազգասէր  ծնկոտքն. զմարգարէին ի կիր առնուլ զբանն թէ յընտանեաց զաւակի քո զակն մի արկանիցես, եւ զայն ոչ իմացան թէ յընտանիս զմիաբանութիւն հաւատոյն կոչէ: Վասնորոյ բարձրաբարբառ փողն եկեղեցւոյ ճշտիւ մեկնեալ գոչէ, եւ զինչ ասիցէ, թէ հնար է ասէ ընդ ամենայն մարդկան զխաղաղութիւն կալջիք, մանաւանդ առ ընտանիսն հաւատոյ, այս է պատճառ ընտանեաց խնամածութեան բայց եթէ գետնաքարշ եւ մոմոլ իցէ եւ պատճառս կեղծաւորիցի բարեպաշտութեան սիրել եւ հարստացուցանել զազգայինս իւր լուիցի միւս եւս բանին որ մեղմովն որատէ՝ թէ մի գիտասցէ ձախ քո զինչ գործէ աջ քո, մի ոք իշխեսցէ անամօթ համարձակութեամբ զչարդ զայդ առնել պատճառ բարեգործութեան՝ զի չար է կամակոր լրբութիւն քան զմեղանչելն, քանզի  եղբայրասպանն  Կայէն,  եւ  Գեհեզի  որ  դառն ագահութեամբն  էր զբաղեալ. քանզի ընդ մեղացն եւս առաւել վասն անամօթ լրբութեան, կրեցին պատիժ պատուհասից:

 

ԽԸ. Արդ՝ զգուշութեամբ պահեսցի ի միջի մերում սահմանս այս կանոնական, եւ մի ոք խոտորեսցի յաստուածահաճոյ հրամանացս այսոցիկ որովք պայծառանան եկեղեցիք եւ բերկրին քահանայք զուրախութիւն համբուրեն իշխանք եւ գեղջունք, եւ երանութիւն բան դրուատեաց յաւտարաց ընդունիցիմք, քանզի պարտ է մեզ ըստ գրեցելումն վկայութիւն բարի եւ յարտաքնոցն ունիլ զի մի յանուն Աստուծոյ եւ վարդապետութիւն հայհոյեսցի, որպէս երբեմն բողոքէր մարգարէն պարտաւորելով զիսրայելացիսն թէ անուն Աստուծոյ վասն ձեր հայհոյի ի մէջ հեթանոսաց: Իսկ վասն բարի ոք կարգած եւ գործոց մերոյ փառաւորեսցեն զհայր մեր որ յերկինս է ասելով, թէ սոքա են զաւակք աւրհնեալ ի Տեառնէ, եւ ուրախութեամբ ուրախ լիցին ի Տէր հրեշտակակրօն վարուք եւ յաւիտենական կենաց նմանութիւն պարտի բերել յինքեան եպիսկոպոսն եւ ամենայն վարդապետք, որ ոչ ակնառութիւն է, եւ ոչ կաշառք եւ ոչ ընչից մեծարանք, այլ պարկեշտութիւն եւ պատուիրանապահութիւն մերձեցուցանիս լինել քաղաքակից սրբոց եւ ընտանիք Աստուծոյ, եւ դուք յընչասիրութիւն ի կաշառս կործանիք զգարշելիսն եւ զպատուիրանազանցսն, եւ զզինուորսն, եւ զտգէտս հաւատարիմս համարիք ի գործ սպասաւորութեան եկեղեցւոյ. եւ ջոլեր եւս յաճախեալ տողէք զկնի ձեր զմերձաւորացն անուանելոց զի հովութեամբ ձերով այտուիկ զմիս ընտրոցտ ուտէք եւ զոսկերս նոցա փշրիցէք, կերիցուք, արբցուք, ասելով, քանզի վաղիւ մեռանիմք, արդ՝ եթէ ոք գտցի եպիսկոպոս եւ յառաջնորդս եկեղեցւոյ յայսպիսի պատուիրանազանցութեան անամաւթ  եւ  յանառակութեան  ի բաց ընկեսցի ի պատւոյ իւրմէ եւ բաժին նորա ընդ կեղծաւորս եղիցի, զի եւ այլք կերիցեն եւ պաշտօն հարկիս այսորիկ մի եղիցի դատապարտութեամբ, այլ փառաւք:

 

ԽԹ. Ապա թէ ոք իշխանաց կամ յաթոռակցաց մերոց աչառիցեն այսպիսեացն դատ տայցեն առաջի Աստուծոյ ընդ այնոսիկ որք աչառեցան շնորհուկս առնելով, Անայի եւ Կայիափայի քահանայապետիցն Աստուածամայր ուրացողացն եւ պարտականաց տէրունական արեանն. որ տայցեն պատիժս յանսպառ յաւիտեանսն. այլ մեզ եղիցի ամբիծ սահման պատուիրանացս այսոցիկ վարելս զկեանս մերոյ պանդխտութեանս. զի բարութեանցն արժանի լիցուք շնորհօք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, ընդ որում Հաւր միանգամայն եւ Հոգւոյն Սրբոյ. տացուք գոհութիւն եւ փառս յաւիտեանս յաւիտենից ամէն:

 

Նորին թէ որպէս պարտ է եպիսկոպոսաց պաշտել  զգանձս եկեղեցւոյ կամ որոց որպէս մատակարարել

 

ԾԱ. Նաւահանգիստ է ամենեցուն տաճար աղաւթից, եւ տեղի խնդրուածոց մերոց, զոր յար անուանաբար եկեղեցի սովորեմք կոչել ունելով յինքեան նաւապետ կարապետութեան զտեսուչ եպիսկոպոսն զի խնամուտ եւ արդիւնակատար կամօք անշարժ ունիցի զսահմանս իւրոյ կարգին: Վասն այնորիկ առհասարակ ի Քրիստոս հաւատացեալք ապաւէն ապաստանի ունին զսուրբ եկեղեցի՝ զի արդարոց եւ մեղաւորաց է նաւահանգիստ եւ տեղի յուսոյ փրկութեան մերոյ, եւ իւրաքանչիւր ոք փութա սրտի յաւժարութեամբ զուխտս եւ զպատարագս եւ զընծայս իւր մատուցանել:

 

ԾԲ. Իշխանք զգեաւղս եւ զդաստակերտս եւ զգանձս ոսկւոյ, եւ արծաթոյ, այլք յանդաստանաց, եւ ի պատճառաց, եւ ի հանդերձից պատուականաց ոմանք վասն անձանց փրկութեան կեսք յաղագս սիրելեաց եւ ծնօղաց եւ զվախճանելոց հատուցանել հատուցմունս, զարդ եւ պայծառութիւն կազմելով հոգւոց եւ մարմնոց, քանզի անսայթագ յորդորութեամբ տէրունական բանն զգուշացուցանէ ծառայից եւ պատուիրանապահաց իւրոց, թէ գանձեցէք ձեզ գանձս յերկինս, ուր ոչ ցեց եւ ուտիչ ապականեն, եւ ոչ գողք ական հատանեն եւ գողանան, եւ թէ դադարկաձեռն ամենեւին մի երեւեսցի առաջի իմ, չեն ասէ յերկրիս այդրէն, իւրական տուրքդ ձեր այլ ի կատարս բարձութեան երկնից յանսպառ եւ յանվրէպ գանձարանին:

 

ԾԳ. Տեսանես զի աստուածային ինչքն՝ քանզի յիւր համարի զտուրսն մեր եւ ոչ մարդոյ ումեք, բայց միայն պահապան եւ վերակացու է տեսուչ եպիսկոպոսն, բազում ապա զգուշութեան պետք են եպիսկոպոսին եւ երկիւղի, զի թէ զմարդկան աւանդս կամ պարտս հոգա եւ աշխատութիւն կրեն ըղձանալով թէ երբ վճարիցին, եւ թէ դէպ լինիցի փոքր ինչ ծախել գիր առնեն եւ վկայս կացուցանեն եւ երդումն. զի մի երեւեսցին թիւրք եւ գողք ի գործս իւրեանց, իսկ Աստուած որ քննիչ է խորհրդոց իրաց եւ չիք ինչ նմա ծածուկ, եւ ամենայն ինչ մերկապարանոց կա առաջի աչաց նորա, զինչ պատճառս եւ հնարս հնարեսցի եպիսկոպոսն յորժամ զաւանդն արքունի զգուշութեամբ ոչ պահիցէ, եւ ծախիցէ այնոցիկ, որոց ոչ իցէ աւրէն, այսպիսի ինչ յորժամ աւելի զգեստուք զինքն պճնիցէ, եւ փեր եւ ետ իցէ ի սիգութեան եւ ի փափկութեան պարապելով, եւ ազգականացն զեղուցու եւ տացէ եւ զհացկատակսն պարարիցէ շնորհուկս առնելով ճոխաց եւ մեծատանս տայցէ, այս է չարաչար վատնել զարքունիսն, եւ պատժոց լինել արժանի:

 

ԾԴ. Առաքելական  պատւոյ  եղիր  արժանի  պարտիս  եւ  վարուց  նոցա նմանիլ որպէս գիր գործոց առաքելոցն վկային, բաշխէին ամենեցուն ում զիարդ պիտոյ ինչ լինէր, զի գանձ աստուածային յորում տեսուչ եւ մատակարար կազմեցեր. նեղելոց եւ սրբոց եւ այրեաց տուաւ յապաւինութիւն, եւ եթէ մի անգամ այն ինչ աշխարհի վտանգ հասանիցէ՝ բայց յայլ իրս ամենեւին չէ իշխանութիւն ծախել, զի յաղագս հոգւոյ փրկութեան տուան գանձքն: Արդ՝ եթէ ոք ինչ ծախիցէ ընդ սեղանակապուտսն տացէ դատ յաւուրն դատաստանի, եւ պատիւն բարձցի ի նմանէ, զի թէ ժամանակաւոր թագաւորացս գործակալք յանիրաւ իրս ծախելով զարքունիսն պատիժս կրեն եւ ի պատւոյն ի բաց անկանին, որչափ եւս առաւել որք զաստուածայինսն վատնեսցեն յանուղայս՝ կրեսցին պատիժս եւ ի հանդերձելումն, եւ թէ ոք աչառիցէ այնպիսեացն թոյլ տալով, կցորդ եղիցի չարեաց գործոց նոցա:

 

ԾԵ. Բայց եւ դու ով մտացի հաւատացեալդ որ յաղագս մեղաց քոց փրկութեան եւ ուխտից զտուրս քո տաս զի ի բաց ընկեսցես զծանրութիւն մեղացն քոց, եւ զայլոց բազմաց նոյնպէս գերիցէս ընդէր աճապարես ընկեցեալ տաղտկալի բեռինսն այդրէն առնուլ, վասնորոյ մարգարէն զսոյն իսկ ասաց թէ որպէս բեռն ծանր ծանրացաւ ի վերայ իմ, եւ երանի թէ զքոյին իսկ զբեռինն առնուիր եւ ոչ զայլոցն զի որչափ զառնուլն յաճախել քան զտալն զմեղացն քոց սաստկացուցանես զբեռինսն, զի եւ զայլոց եւս ընկեցեալս ի վերայ քո մթերես յօրէնսն եւ զընկերին զգրաստն անկեալ ընդ բեռամբ չհրամայէ անտես առնել, այլ յարուցանելով յարուցանես ասէ՝ եւ դու զանձդ գլորես անկանգնելի գլորմամբ, զի թէ զայլ ոք տեսանէիր անկեալ եւ բեկեալ, թերեւս ողորմէիր, եւ զքեզ անտես առնես յափշտակես զլանաս զորբոյն, զայրւոյն զաղքատաց զվարձս կողոպտես, զսեղանս, եւ գարշել պատճառիս ի մեհենաց, արդ քեզէն տուր զիրաւդ, ոչ ապաքէն մինչ աստ զտուրսն ի տուն Աստուծոյ՝ այս է զծանրութիւն մեղացն ընդ նմին հաւատաս ի բաց ընկենուլ, եւ յուսաս յաւիտենական պարգեւացն արժանի լինել. ապա ուրեմն եւ առնուլն հակառակող նորին մեղացն զբեռինս այդրէն ի քեզ կուտէ, եւ մշտնջենաւոր տանջանացն լինի առիթ, զինչ աւգուտ իցէ այնպիսի շահ որ զանձն տուժէ կորուսանէ, եւ ոչ գտանէ փրկանս անձին իւրում: Լուր աստուածային գրոյն եւ ուսիր բարեմտութեամբ որոց վայելել հրամայէ այնու ընչիւք սեղանոյն պաշտաւնեայք ասէ ի սեղանոյ անտի վայելեն եւ զինչ է կերակուրն յայտ առնէ զմեղս ժողովրդեան իմոյ ասէ կերիցեն. վասն այնորիկ ազդէ պատրաստել թէ արիք մինչ չեւ էք ննջեցեալք որք ուտէք զհաց ցաւոց: Տեսանես զզօրութիւն կերակրոյն, քանզի եւ այլ ուր յայտնագոյն զգուշացուցանէ զքեզ զպակնուլն հրաման տալով թէ հպատակ կացէք նոցա զի նոքա տքնին վասն ոգւոց ձերոց որպէս զի համարս տալոց են ընդ ձեր:

Արդ, ընդէր այնպիսի ծանրութիւն ձգես ի քեզ եւ զոյժս անհնարինս որ զկէս գիշերին թերեւս արբեցութեան պարապիցես, թողում ասել զայլսն եւս, եւ յորս այսեալ անկեալ պարպատիցեն ընտիրք թասելով եւ թառանչելովն, եւ ի պղտորութենէ յորովայնին յորձանաց եւ սաստիկ գոլորշեացն որ եւ զձայն անգամ լսել զպաշտամանն դժուարանաս թող թէ հսկել եւ տքնութեան պարապիլ, արդ՝ որպէս թերի ես ի վաստակոցն աշխատութենէ հեռանալ պարտիս եւ ի վարձուցն յափշտակութենէ եւ քոյովն չշատանալ, դու աւադիկ զանց արարեալ զճառեցելովդ սրբոց եւ այրեաց եւ տնանկաց եւ սքոքալ կամիս տալ զկնի քո՝ քանզի յաղագս նոցա ապաւինութենէ զանձն աստուածային որպէս վերագոյն ասացաք, զի եւ նոքա մասնաւորք են զորբս եւ զայրիս ընդունի Տէր, եւ եթէ աչք նորա ասէ ի տնանկս հային եւ կարդայցեն առիս եւ ես լուայց նոցա: Արդ՝ ընդէր եւ զնոսա եւս կացուցանես քեզ ոսոխ, եւ չամաչես զտուրս ցհացիկն թէ ունէր առաջի քո գարշէիր թերեւս եւ անարգանս համարէիր զառնուլն եւ զինչսն անխղճաբար կորզես եւ ոչ կասկածիս թէ հաւասար է այսմ մուրոյ, նոքա կողկողեն, զտառապանս նեղութիւնսն եւ զվիշտս իւրեանց պատմելով մինչեւ ցամաքի լեզուքն ի բերանս. առ վտանգին զվէրս եւ զխեղութիւնս մարմնոյ մերկացեալ ցուցանեն, երիթացեալք, բրդաքզեալք, դողան, սառսռան, զի գէթ այնպէս խուն ինչ գտանել կարասցին ծածկոյթ առնիլ առականացն իւրոց՝ եւ դու նանիր եւ դրուատեալ բանիւք զնոցայն լոպելով ի մոռացօ կամիս դարձուցանել, զի փութաս այրի առնել զկին քո եւ որբ զորդիսն մուրօղ եւ թափառական, զի կողկողին առ դուրս վատթարայց՝ եւ ապա յիշեցէք զբանն Տեառն Յիսուսի թէ երանելի է տալն մանաւանդ քան զառնուլն:

 

ԾԶ. Վասնորոյ աղաչեմ եւ վկայութիւն դնեմ առաջի Աստուծոյ եւ Յիսուսի Քրիստոսի որ դատելոց է զկենդանիսն եւ զմեռեալսն ի յայտնութեան իւրում եւ յարքայութեան՝ զի մի ումէք եղիցի թերի գտանել ի մասինս յայսմիկ զոր պատուէր տալով ուսուցաք զաւգուտն եւ զպայծառութիւն հոգւոց եւ մարմնոց եւ զինչ աւգուտ մեծագոյն քան զայս կացցէ կամ զուարճացուցանօղ խնդութիւն յորժամ եպիսկոպոսն ըստ Աստուծոյ հաճոյիցն խնամ տանի եկեղեցւոյն եւ դասք պաշտաւնէից գովութեամբ յորդորեալ զսաղմոսն գեղգեղելով հնչեցուցանիցեն. եւ այլքն առ հասարակ գումարեալք փառս տայցեն ամենայաղթ տէրութեան որբք եւ այրիք յանձանձեալք, աղքատք, խնամեալք, տնանկք յապահովացեալք: Այսպիսի կարգք բաւական լինին բանալ զողորմութեան զդրունս, երկինք անբարակ լինելոյ ցօղոյ, եւ երկիր ցորենւոյ գինւոյ եւ իւղոյ, պաճար անասնոց: Դալարազարդութեամբ եւ բոլորովին իսկ ըղձալի կենաց իշխանաց եւ թագաւորաց մշտնջենաւոր խաղաղութեամբ, շնորհաւք եւ մարդասիրութեամբ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի ընդ որում Հօր միանգամայն եւ Հոգւոյն Սրբոյ, փառք իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ հանապազ յաւիտեանս ամէն:

ՆՈՐԻՆ ՍՐԲՈՅՆ ՍԱՀԱԿԱՅ

 

Վասն կարգի սրբոյ եկեղեցւոյ եւ պտղոյ ժողովրդեանն

 

Սրբոյն Սահակայ Հայոց կաթուղիկոսի, գիր աւանդութեան. յաղագս կարգի սրբոյ եկեղեցւոյ. Եւ պտղոյն ժողովրդականաց ընծայելս ի տաւն Աստուծոյ

 

Ա. Քանզի սուրբ Լուսաւորիչն հայոց մեծն Գրիգորիոս ծնեալն վերստին զՀայաստանեայց աշխարհս աւազանին ծննդեամբ, եւ ընծայեալ յորդեգրութիւն Հօրն երկնաւորի զլուսաւորեալսն մկրտութեամբ որ ի Հայր եւ յՈրդի եւ ի Հոգին Սուրբ. եւ լիներ այնուհետեւ ուրախութիւն եւ խնդութիւն մեծ աշխարհիս հայոց տանս Թորգոմայ. մանաւանդ թագաւորն բարեպաշտեալ եւ պայծառացեալ հաւատով Տրդատ. ոչ սակաւ տայր աւժիտս մերձակայից իւրոց սպասաւորացն եւ որդւոցն քրմաց պարգեւէր բազում պարգեւս՝ ասելով թէ արդէն հարիւրապատիկ առնուցուք ինչս եւ ստացուածս՝ եւ երախայրիս եւ պտուղս սուրբս յեկեղեցւոջ Աստուծոյ եւ ի հանդերձելումն զկեանսն յաւիտենականս ժառանգելոց էք զերծեալք ի պաշտամանէ կռամոլ դիւապաշտութեանցն: Իսկ նորանց պատասխանեալ  ասեն  ցթագաւորն,  եւ ցմեծն Գրիգորիոս եթէ յԱստուծոյ բարերարի եւ մարդասիրի ոչ անտես արարեալ զստեղծուածս անարատ ձեռաց իւրոց. արդ գթացեալ ծանոյց մեզ շնորհօք ձերոյ զբարերարութեան իւրոյ զանչափ զաւրութիւն եւ զանհամեմատ խնամակալութիւն եւ զողորմութիւն եւ ոչ ետ մեզ ընդ հարսն մեր կորնչիլ յանաւրէնութեան մերում, եղիցի անուն նորա սուրբ փառաւորեալ յամենայնի. այլ սակայն մարմնաւորական կարիք որ չափեմք ի կենցաղումս յայսմիկ ստիպէ զմեզ ըստ պիտոյիցն տալ զդարմանս կերակրոց եւ զգեստուց եւ զայլոց կարեացն չափաւորապէս, եւ ոչ ունիմք արուեստս գործանականութեան հնարից ինչ առ ի պատրաստել նոքօք զպարէն ռոճկաց մեզ եւ որդւոց մերոց՝ զի ցորքան ծառայէաք դիւացն կերակրեալք լինէաք ի զոհիցն եւ ի պտղոց նոցա, իսկ այժմ ոչ են մեզ յայտ պտուղք ընծայից որով կեցցուք մեք հանդերձ ընտանեօք մերովք եւ փառաւորեսցուք զկենդանին յաւիտենից զանմահն Աստուած: Յայնժամ երանելին Գրիգորիոս ասէ ցնոսա. դուք որդեակք իմ զոր վերստին ծնայ սիրովն Քրիստոսի, միայն զգուշութեամբ ծառայեցէք Աստուծոյ կենդանւոյ եւ ճշմարտի եւ զյոյսն ձեր դիջիք ի նա բոլորով սրտիւ եւ զվերինն խորհեսջիք ուր Քրիստոս նստի ընդ աջմէ Հաւր զայն աւթեւան եւ զբնակութիւն եւ զկեանսն խնդրեսջիք ի Տեառնէ Աստուծոյ մերմէ ի սուրբ Աւետարանի իւրում: Իսկ պտուղք ի սրբութեան տաճարի Աստուծոյ նուիրեալք ձեզ եղիցին աւրհնութիւնք ժողովրդոց Աստուծոյ. փոխանակ պիղծ զոհիցն այնոցիկ որով հաղորդեալք լինէիք դիւաց. յայնժամ սուրբ պատարագացն երախայրիւք եւ այլովք ընծայեալ պտղովք հրեշտակացն սրբոց հաղորդք գտանիք շնորհաւքն Քրիստոսի, եւ եղիցին ձեզ երախայրիք եւ պտուղք կարգեալք ըստ այնմ աւրինակի որպէս եւ մեծ մարգարէն  Մովսէս   առեալ  հրաման   յԱրարչէն   աւանդէր  ժողովրդեանն զպատարագացն եւ զպտղոցն զոր եւ ղեւտական քահանայութեան միշտ մատուցանէին հարկաւորապէս ընծայս վասն ոչ ինչ խափան լինելս նոցին քահանայիցն ի սպասաւորութենէ խորանին վկայութեան: Սոյնպէս կարգեալ եւ սահմանեալ եղիցին ժողովրդեանս ընծայաբերութիւն ի սրբութիւն սրբութեանցն, որ է սեղանն մաքրութեան, զի եւ բոլոր արմտիք կալոյ եւ հնձանոյ աւրհնեսցին եւ տայցեն անդք ծառովք պտղաբերովք զշահեկանութիւն պտղոց ըստ մարգարէին բանի որ ասէ՝ ի պատուել քո զՏէր յարդար վաստակոց, լցցին ըշտեմարանք քո լիութեամբ ցորենւոյ եւ գինւով հնձանք քո յաւէտ բղխեսցին, եւ որպէս ղեւտացիքն տասանորդէին քահանայիցն, թէպէտ եւ ինքեանք առնուին տասանորդս յամենայն յԻսրայէլէ, այլ եւ նոքին տասանորդս տային քահանայիցն յամենայնէ. եւ զփրկանս անդրանկացն ամենեցուն հատուցանել հրամայիր ի սրբութիւն Տեառն նորին աւրինակաւ եւ դուք առնիջիք յամենայն ժողովրդենէ հասքն ձեր եւ եղիցին, ի պատարագաց կաշի. եւ աջու էրի, անդամ եւ ճրագու՝ դմակ եւ սիրտ, եւ լերդաբոյթ, եւ երիկամունքն ճարպովին. ի կողից եւ ի խոտացած մասն, լեզուն եւ աջու ունկն. շրթունքն հոտոտելեօք, աջու ակն եւ ամենայն խորհրդական մասունքն. իսկ ի կալոյ եւ ի հնձանէ եւ յայլոց արմտեաց տասանորդս հանցեն իւրաքանչիւր ոք ձեզ եւ յաղագս մաքրելոյ ամենայն արդեանց եւ աճման ամենայնի պատճառ լինելոյ, այլ եւ ի ձենջ եղիցին ընծայք ի սեղան Աստուծոյ, ուստի արժանի եղէք նախ ընդունել զանարատ եւ զանապական մարմին եւ զարիւն Որդոյն Աստուծոյ Փրկչին մերո, յիշատակ փրկութեան ձերոյ՝ որպէս եւ ղեւտացւոց քահանայութեան հրամայեցաւ յայնժամ Մովսէսին ի Տեառնէ: Եւ հասք ի ձէնջ ի սեղան Տեառն եղիցի. դրամ մի յամենայն տանց ձերոց, եւ նուիրեալքն ի ձէնջ եւ ի փրկութեան պատարագաց երախայրիք երթիցեն ի վանս գլխաւոր քահանայիցն, այսինքն եպիսկոպոսաց որպէս ի ժողովրդոցն հարկեն ձեզ հոգեւոր հարկս, սոյնպէս եւ դուք պարտիք հարկս հոգեւորս հարկել եպիսկոպոսացն, որ կոչին այցելուք. եւ նոքա մի իշխեսցեն խորել. այլ հարկեսցեն յաղքատս ամենայն; Եւ արդ՝ այս այսպէս կարգեցաւ ի սրբոյն Գրիգորէ, եւ ի մէնջ հաստատեսցի նմանապէս յամենայն հաւատացեալս անշարժ եւ աւանդութիւն որ ի սրբոյն ժողովրդականք ամենայն զպտուղս եւ զերախայրիս երիցանց մատուցանեն անզեղջաբար մտօք զի եղիցին ընդունելի պատարագքն իւրեանց առաջի Աստուծոյ: Սոյնպէս եւ քահանայքն զամենայն նախակարգեալ հասն մատուցանեն եպիսկոպոսաց առանց յապաղանաց, եւ մի անկցին ի հեղգութիւն մանաւանդ յափշտակել հնարելով զաւանդ վիճակելոցն, զի մի դատապարտեսցին ընդ անաւրէն քահանայիցն. յաղագս զաւշաքաղութեան իւրեանց, եւ տգէտ ոմանք, ըստ սովորութեան մի արժանի եղիցին առնուլ հաս մտից՝ այլ ուսմանց պարապեալք եւ շնորհի քահանայութեան արժանացեալք, նոքա եղիցին արժանի հասից. եւ դպիրք գրակարդացք սրբասնեալք ամենայն պարկեշտութեամբ մի զրկեսցին ի բաժնէ իւրեանց, այլ երկկանայք որ ամենեւին զցանկութիւն մարմնոյ զհետ չոգան. նոքա ոչ ունեն մասնաւորել շնորհի սրբութեանցն: Իսկ կանայք երիցանցն այրիք մնացեալք եւ սրբութեամբ պարկեշտացեալք՝ արժանի եղիցին մասին իւրենաց ըստ արժանաւորութեան ի հասին, սեղանոյ եւ նուիրականաց ոմանց. եւ ամենայն ոք որ մասնաւորեալ իցէ մտից եւ հասից սրբոյ եկեղեցւոյ, նոքին ոչ ունին իշխանութիւն ինչ անձանց զհաս Տեառն զորոյ ինքեանք առեալ, այլ ի գլխաւորսն վճարեսցեն սիրով աւրհնութիւնսն ի նոցանէ, զի կարգք եկեղեցւոյ անշարժ եղիցին, եւ Աստուած փառաւորեալ է միշտ յաւիտեանս յաւիտենից ամէն: