78)
ՄԿՐՏԻՉ
Ա-Ի
ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ
Մկրտիչ
Ա
(Հայրիկ)
կոնդակով
(30
յունիսի
1899
ամի,
համարաւ
797)
թոյլ
տուաւ
որ
5-րդ
խնամական
աստիճաններում
պսակ
լինի
եւ
այն
էլ
կոնսիստորիաների
հրամանով`
առանց
Սինոդին
դիմելու:
Իսկ
1899-ի
դեկտեմբերի
17-ին
համար
1490
կոնդակով
թոյլ
է
տալիս
Սինոդին
ազգակցական
7
աստիճանում
պսակուելու
հրաման
տալ:
Իսկ
1900-ի
փետրուարի
24-ին
նոյնը
կրկնում
է
շրջաբերական
կոնդակով
եւ
պատճառաբանուած,
որի
իսկական
պատճէնը
բերում
ենք.
«Մկրտիչ
ծառայ
Յիսուսի
Քրիստոսի
եւ
անհասանելի
կամօքն
Աստուծոյ
եպիսկոպոսապետ
եւ
կաթուղիկոս
Ամենայն
Հայոց
Ծայրագոյն
Պատրիարք
համազգական
նախամեծար
Աթոռոյ
Արարատեան
առաքելական
մայր
եկեղեցւոյ
սրբոյ
կաթուղիկէ
Էջմիածնի,
գերապատիւ
վիճակաւոր
առաջնորդաց
հարազատից
մայր
Աթոռոյս
հայրապետական
օրհնութեամբ
յայտ
առնեմք:
Յօրէ
Գահակալութեան
Մերոյ
ահա
անցին
ամք
եօթ
եւ
Մեք
ի
խնդրագրոց
եւ
ի
մատուցեալ
Մեք
յօրագրաց
Սինոդի
նկատեցաք,
զի
բազմաթիւ
էին
գործք
թոյլտւութեանց
պսակաց
ի
զանազան
աստիճանս
չհասութեանց,
թէ
ազգակցական
եւ
թէ
խնամէական
եւ
ակն
արկեալ
ընդ
պատճառս
յառաջ
բերեալս,
ներելով
թոյլատրեցաք:
Բաց
յայնցանէ
նկատելով
զինչ
ինչ
հանգամանս,
ի
դիւրութիւն
եւ
ի
պատշաճաւորն
կենցաղավարութիւն
ի
քրիստոնէականս
կրօնի
սիրեցեալ
որդւոցս
Հայաստան
աշխարհի,
Կոնդակօք
Մերովք
Ա.
յ՚30
Յունիսի
անցելոյ
ամի
թ.
797,
հրամայեցաք
Սինոդի
Ս.
Էջմիածնի
թոյլատրել
Կոնսիստորիայից
արձակել
զհրամանս
պսակաց
հինգերորդ
աստիճանի
խնամէական
չհասութեանց,
որպէս
եւ
Բ
Կոնդակաւ
թ.
1490,
յ՚17
դեկտեմբերի
անցելոյ
յանուն
նոյն
Սինոդի
հրամայեցաք
թոյլատրել
զպսակս
եօթներորդ
աստիճանի
ազգակցական
չհասութեանց՝
որպիսիք
երբեմն
աններելիք
եւ
անթոյլատրելիք
համարեալք
էին:
Սակայն
ցաւ
սիրտ
տեսանեմք,
զի
նորասէր
ժողովուրդն
Մեր
չբաւականացեալ
այսքանիւ
ներողութեամբ
եւ
թոյլատրութեամբ,
շարունակեն
զաններելի
յարաբերութիւնս
ընդ
բարեկամս
եւ
ազգականս
յուսով
միաւորութեան
պսակի
եւ
այն
ի
ձիգ
ժամանակս
անյայտ
պահելով՝
յորժամ
արգասիքք
միաւորութեան
ի
յայտ
գան,
յայնժամ
միայն
դիմեն
առ
Հոգեւոր
իշխանութիւն
խնդրելով
զհրաման
պսակի,
պատճառելով
զպատճառս
մեղաց,
թողլով
եւ
զիշխանութիւնն
յանելանելի
դրութեան,
որոց
եւ
զիջողութիւնն
լինի
օրինակ
չար
այլոց:
Այլ
զի
բարձցին
իսպառ
այսօրինակ
անտեղութիւնք
եւ
պատճառք
պատուհասից
այլոց
անմեղաց
եւ
ազատեսցի
Հոգեւոր
իշխանութիւն
յաւելորդ
գրագրութեանց,
ի
միջնորդութեանց
եւ
յանելանելի
տարակուսանաց,
Մեք
հարկ
համարեցաք
Սովին
Հայրապետական
Կոնդակաւ
եւ
բարձու
հրամանաւ
միանգամ
ընդ
միշտ
սահման
դնել
եւ
յուշ
առնել
համայն
Գեր.
Վիճակաւորաց,
վիճակային
Ատենից
եւ
ստորադրեալ
նոցին
Հոգեւոր
Կառավարութեանց
եւ
Գործակալաց
չընդունել
եւ
չառաջարկել
յետ
այսու
ի
Սինոդն
կամ
մեզ
զխնդիրս
մատուցեալս
ի
ժողովրդականաց
կամ
ի
քահանայից,
ո՛չ
Չորրորդ
աստիճանի
խնամէութեանց
եւ
ո՛չ
Վեցերորդ
աստիճանի
ազգակցութեանց
եւ
ո՛չ
որ
պակաս
ի
սոցունց
իցեն,
քանզի
անթոյլատրելի
մնան
հրամանք
այնպիսիք
եւ
անլսելի
խնդիրք
այնպիսեանց:
Բաց
աստի
պարտիք
Առաջնորդաց
լիցին
շրջաբերական
հրամանաւ
խստիւ
պատուիրել
Քահանայից
առնել
ուշադրութիւն
ի
ժամ
նշանադրութեան,
մի՛
օրհնել
նշանս
անչափահասից
եւ
մի՛
գաղտագողի
յամուսնացողացն
եւ
պարտիք
ծխատեարց
լիցին
քննել,
թէ
արդարեւ
յօժարամիտ
սիրո՞վ
եւ
ազա՞տ
կամօք
ցանկան
ընկերակցութեան
հարսնացուն
եւ
փեսացուն,
եթէ
յոչ
կամաց
կամ
յարտաքին
ստիպողական
ինչ
պատճառաց
յայն
բերեալ
իցեն
բռնութեամբ,
քանզի
ամենայն
չարիք
յամուսնական
կեանս
ծագին
յանհեռատես
ընտրութենէ,
ի
շահասիրութենէ
եւ
յանազատ
սիրոյ,
որոց
մեծագոյն
մասանց,
ցաւելով
ասեմք,
միջնորդք՝
տաներէցք
լինին
զանա-
զան
դիտմամբք՝
եւ
հետեւանք
այսօրինակ
ամուսնութեանց
բռնի
սէր,
անհամաձայնութիւն,
կագ
եւ
կռիւ
եւ
ապա
ապօրինի
բաժանում
եւ
կենակցութիւն
ըստ
հաճոյս,
որոյ
ազգավնաս
եւ
հակաբարոյական
արդիւնս
օր
ըստ
օրէ
յաճախեալ,
անկումն
եւ
քայքայումն
սիրեցեալ
հօտին
Ս.
Լուսաւորչին
տեսանեմք:
Լիայոյս
եմք
զի
շրջաբերականս
այս
բազմաց
լիցի
պատճառ
բարութեան:
Վարդապետաց
նիւթ
քարոզութեան
առ
հաւատացեալ
ինքեանց
հօտ,
Քահանայից՝
եւս
առաւել
ի
խրա՛տ
եւ
ի
զգուշութի՛ւն,
յորոց
պահանջելոց
է
Աստուած
զարիւնն
անմեղաց
յաւուր
դատաստանի:
Ծնողաց՝
ի
յորդոր,
որոց
ցանկալի
է
երջանկութիւն
եւ
բարօրութիւն
սիրեցեալ
զաւակաց
իւրեանց,
ամուսնացողաց՝
ի
զգաստութիւն,
որոց
նպատակ
է
եւ
քաղցր
ապագայ
կենցաղավարութիւն
եւ
մշտնջենական
սէր
եւ
խաղաղութիւն
յընտանեկան
կեանս:
Աղօթակից
հարց
եկեղեցւոյս
եւ
աղօթարար
Սիրեցեալ
ժողովըրդեանս»:
----------------
Մկրտիչ
Ա
մայիսի
7-ին
համարաւ
522
կոնդակով
պատուիրում
է,
որ
քահանայք
եկեղեցի
մտնելուս
կամիլաւկաները
վերցնեն
եւ
ձուլածոյ
խաչ
չկրեն,
այլ
փորագրեալ.
«Զի
յետ
այսու
ամենեքեան
ի
բաց
բարձցեն
զկամիլաւկայս
ի
գլխոց
իւրեանց
յորժամ
մտանեն
յեկեղեցի,
զի
կամիլաւկայն
պատւոյ
է
գլխարկ
եւ
պարտ
է
գործ
ածել
արտաքոյ
յեկեղեցւոյ:
Նոյնպէս
եւ
ունողք
զքահանայական
խաչս
ի
բաց
բարձցեն
ի
խաչից
իւրեանց
զձուլածոյ
պատկերս
Փրկչին
եւ
ի
տեղի
ձուլածոյին
փորագրել
տայցեն
զպատկեր
Փրկչին
պարզ
առ
ի
որոշել
ի
քահանայից
այլ
եկեղեցեաց»:
1899-ին
հոկ.
15
թ.
1176
կոնդակով
պատուիրում
է
քահանաներին
երդուեցնել
հայերէն
հայադաւաններին
ըստ
կոնդակի
Մակարայ
կաթուղիկոսի.
«Անհնարին
համարելով
ըստ
եկեղեցական
կանոնաց
Հայաստանեայց
Ս.
եկեղեցւոյ
փոխել
զտնօրէնութիւն
երջանկայիշատակ
կաթուղիկոսի
Մակարայ,
Մեք
պատասխանի
արարաք
Տ.
Նախարարին
ի
6
այսր
ամսոյ
թ.
1139,
թողլով
զտնօրէնութիւն
հանգուցելոյ
անփոփոխ՝
զորմէ
եւ
ծանուցանեմք
Սինոդիդ
ի
տեղեկութիւն»:
1899թ.
10
փետ.
կոնդակ
համար
194-ով
պատուիրում
է
ոչ
ոքին
չթաղել
եկեղեցու
բակում,
բացի
բարերարներից
եւ
այն
էլ
Վեհափառի
թոյլտւութեաբ:
