Հայոց եկեղեցական իրաւունքը. Ա Գիրք

43) ՇԱՀԱՊԻՎԱՆԻ ԺՈՂՈՎԻ ԳՐԱԲԱՌ ԲՆԱԳԻՐԸ

1. Եթէ եպիսկոպոս ոք գտցի ի պղծութեան կամ ի պոռնկութեան, կամ զինչ եւ իցէ ի վատթար գործս, եւ զառաքելական զպատիւն եւ զսուրբ աթոռն անարգեաց. այնպիսումն ասէ դիր, ընդ գողս ընթանայիր եւ ընդ շունս դնէիր զբաժին քո. եւ վկայութեամբ ի յայտ եկեսցէ. յաթոռոյն եւ իշխանութենէն մերժեսցի եւ զքահանայութիւն մի պաշտեսցէ, ՌՄ դրամ եկեղեցւոյ տուգանեսցի, եւ անձինն իւրում լիցի մեղադիր, զի մարդ ի պատուի էր եւ ոչ իմացաւ, եւ զտուգանսն կարաւտելոց բաշխեսցին զի պարտ էր նմա յամենայն ժամ յաւրենս Տեառն խորհել ի տուէ եւ ի գիշերի եւ զպատուիրանս Նորա պահել եւ մի ըստ արտուղի անկանել, այլ զճանապարհ զարքունի գնալ ոչ աջ խոտորել եւ ոչ յահեակ զի մի աշակերտեալքն զնոյն վատ ուսումն ուսցին:

2. Եթէ քահանայ ոք ի պղծութեան իցէ, կամ ի պոռնկութեան, կամ այլ ի վատթար գործս ի վկայութեամբ իրքն յայտ եկեսցեն. զքահանայութիւն մի պաշտեսցէ. Յ դրամ տուգան տացէ, յաղքատս բաշխեսցին. եւ նա ի դպրաց կարգի կացցէ, ապա թէ ի դպրութեանն ի նոյն պղծութեան գտանիցի, ի կարգին ելցէ ի դպրութենէն մինչեւ ի կարգ ուղղութեան եկեսցէ ապաշխարութեամբ. եւ տեսեալ եպիսկոպոսին զճանապարհս նորա, ի դպրաց կարգի կացցէ, զի եկեղեցի զսուրբ կամի. մանաւանդ տէրունական սեղանն խորհրդոյ զանարատս ընդունի. զի մի բարկութիւն Աստուծոյ զարթիցէ ի վերայ երկրի ի ձեռն առաջնորդաց: Եթէ կրաւնաւոր երէց գտցի ի պղծութեանն եւ ի պոռնկութեան. կամ այլ գործս չարեաց եւ ստուգեալ վկայիւք քահանայութիւնն լուծցի եւ յեկեղեցւոյ բաժնէ հեռացեալ լիցի, Յ դրամ տայցէ եւ ի կարաւտեալս բաշխեսցեն եթէ երէց, եւ թէ սարկաւագ, կանոն այդ կացցէ. եւ նոքա ի կարգ զինուորութեան կացցեն եւ ի հարկս արքունի. եւ ընդ պաշտօնեայս մի խառնեսցին: Ապա եթէ կին երիցուն կամ սարկաւագին ի շնութեան գացեն, ընտրոյ նոքա լիցին. կամ զեկեղեցին կամ զքահանայութիւնն ընտրեսցին. կամ զկինն, եթէ զքահանայութիւն առցէ զկինն ի տանէն ի բաց հանցեն. եւ ապաշխարութիւն խիստ ի վերայ դիցեն: Ապա եթէ յընտանեաց դուստր քահանային ի պոռնկութիւն գտանիցի, եկեղեցւոյ բաժնի մի իշխեսցէ. ի քահանայական տանէն ի բաց ելցէ, եւ խիստ ապաշխարութիւն ի վերայ դիցեն եւ պատուհաս. եւ որդւոյ երիցու նոյն պատուհաս լիցի. եւ եթէ երէցն մեռցի կինն առն չիշխէ լինել, ոչ երէցն կին առնել. եւ աղախին պոռնիկ ի տանն քահանայի մի լիցի զի սրբութիւն Տեառն է:

3. Եթէ ոք կին ունիցի եւ պոռնկեսցի եւ զկարգ ամուսնութեանն սրբութեամբ ոչ պահիցէ, եւ զպսակն զոր առ ի ձեռն քահանային ի սուրբ եկեղեցւոջն ի գլուխ իւր ընկալաւ, եւ զաւգնականն որ նմա վիճակեցաւ ըստ գրեցելումն եթէ աւգնական առն իւրում ետու զկին իւր, եւ քարոզն աղաղակէ, թէ պատուական է ամուսնութիւն եւ անարատք անկողինք որ սրբութեամբ զուգեն. բայց զշունս եւ զպոռնիկս դատի Աստուած: Եւ դարձեալ այր մարմնոյ իւրում ոչ իշխէ, այլ կինն, նոյնպէս եւ կինն իւրում մարմնոյ ոչ իշխէ այլ այրն:

Արդ եթէ ուրուք զաւրհնութեան զկեանսն եւ զհեշտութեամբ զոր առ Աստուծոյ զփառաւորութիւն ի սուրբ եկեղեցւոջ, եւ ապա առ ոտն եհար եւ զաւրհնութեամբ ամուսնութիւնն զոր Աստուած ետ նոցա պղծութեան կոխան արար. ի շնութիւն անկաւ եւ ի պոռնկութիւն եւ ի հանգանակս արբեցութեանն, զայնպիսին կշտամբեսցին գլխաւորքն գտնիւք եւ բանիւք աւգտակարաւք եւ յեկեղեցւոյ ի բաց մերժեսցին, եւ ի տուգան կալցին յեկեղեցի եւ ընդ կարաւտեալս բաշխեսցին. փոխանակ զի անարգեաց զեկեղեցին եւ զպսակն աւրհնութեան պղծեաց, եթէ ազատ է եւ գան չէ մարթ հարկանել. ի տուգանն եւ ապաշխարութիւն յաւելցին. Մ դրամ կարաւտելոց. Բ տարիս ապաշխարութեան զպղծութիւնս այլ մի եւս գործեսցէ ապա մտցէ յեկեղեցի եւ ընդ ընկերս խառնեսցի: Ապա եթէ շինական է՝ գան յոլով արբցէ. Ճ դրամ տուգան տայցէ յեկեղեցի, եւ յաղքատս բաշխեսցին. եւ տարի մի ի պղծութենէն հեռացեալ մտցէ եկեղեցի եւ ընդ ընկերս խառնեսցի:

Ապա եթէ շինական է թէ այր եւ թէ կին կանոն այդ կայցէ. ապա եթէ ոք յառաջ քան զամուսնութիւնն ի պոռնկութիւն գտաւ, կամ ընդ աւտարի կամ որ նմա խաւսեալն էր. ընդ անարգանաւքն տուգան տայցէ զի՞նչ եւ արկցին հայր եւ մայր կուսին. որպէս եւ Մովսէս հրամայեաց յաւրէնսն. եթէ կամեսցի զնոյն աղջիկն կին առնուլ յառաջ ի ձեռն ապաշխարութեան սրբեսցին. եւ եթէ ի պսակն եկեսցեն մի իբրեւ կուսանաց պսակ աւրհնեսցեն, այլ իբրեւ երկակին տեառնագրեսցեն լոկ. ապա եթէ աղջկանն կամաւք է պոռնկութիւնն, տուգանին հայր եւ մայր աղջկանն մի իշխեսցեն այլ Ճ դրամ այրն եւ Ծ դրամ աղջիկն տուգան տայցեն յեկեղեցին եւ աղքատս բաշխեսցեն: Ապա եթէ մինն սուրբ կուսան եւ մինն պոռնկեալ. կուսանին իբրեւ կուսանի աւրհնեսցի եւ պոռնկելոյն որպէս երկակի ուռ տեառնադրել վասն յաղթութեան թշնամւոյն ի գլուխ դիցի, եւ յայսմ հետէ զգուշ կացցէ:

4. Եթէ ոք զկինն թողցէ զորդւոց մայր առանց բանի պոռնկութեան. եւ կամ թէ արատ ինչ չար ի մարմնի չիցէ, այլ որ եթէ այրն շնաբարոյ իցէ, եւ այլում ակն եդեալ իցէ դատաստան այս լիցի. զտուն եւ զկեանսն, եւ զհողն եւ զջուրն եւ զամենայն ինչ բաժանեսցեն հասարակաց, զկէս կնոջն առցեն, եւ թէ կամք են այր ի տուն ածել. յինքն համարձակ ածցէ. զբաժինն կալցեն եւ զարքունի հարկն ողջ արասցեն. եւ այրն որ եթողն. Է ամ ապաշխարեսցէ, եւ յեկեղեցի տուգան տայցէ. թէ ազատ է Յ դրամ, թէ շինական գանալի լիցի, եւ Ճ դրամ տուգանեսցի. փոխանակ աւրհնութեամբ զամուսնութիւն խոտելոյ. ապա թէ մինչդեռ ի պայքարին եւ ի տուգանի իցեն, եւ կին ոք յանդգնեալ կնաթողին կին լինի եւ ամ մի չիցէ անցեալ. յայտ եղեւ թէ զառաջին կինն նա ետ թողուլ. կալցեն զկինն եւ յաւրկանոց տարի մի աղասցէ գոդեացն. եթէ ազատ է յաւրկանոց չերթայ Ճ դրամ տայցէ ի գոդիսն:

5. Եթէ կին ոք արատ եւ ամուլ պատահեցաւ, եւ այրն հանցէ զնա վասնամլութեան, որ ինչ կնոջն կարասի բերեալ է ի տուն թէ աղախին թէ անասուն, եթէ հանդերձ, եթէ արծաթ, առնուլ իշխեսցէ եւ գնալ. եւ եթէ քան զամլութիւն այլ արատ չգուցէ ի մարտն. տուգան եւս տացէ կնոջն վասն անարգանացն. թէ ազատ է ՌՄ դրամ, եւ թէ շինական Ո. ապա եթէ մինչդեռ ի դատեն եւ ի տուգանիցեն եւ ամ մի ի վերայ չէ անցեալ, եւ ոք ի կանանց յանդգնեսցի եւ առն կին լինիցի, կալցեն զկինն ի յաւրկանոց տացեն քանզի յայտ եղեւ եթէ հանելոյ կնոջն նա եղեւ պատճառ. եւ տարի մի աղասցէ գոդեայն. եւ աղախնութիւն կացցէ եւ յեկեղեցին Ճ դրամ տուգան կալցեն, փոխանակ զի բուն ամուսնութիւնն վասն նորա խոտեցաւ: Ապա եթէ ազատ է եւ ի գոդեացն չերթայ. Ճ դրամ տուգան տացէ գոդեացն. ապա եթէ առն յառաջագոյն խորհուրդ լեալ է, եթէ զիմն թողում եւ զքեզ առնում եւ կամ պոռնկութեամբ խանժական լեալ իցեն, Ճ դրամ այրն տուգան տացէ յեկեղեցին, եւ ապաշխարութիւն առն Գ ամս ընդ ունկնդիրս եւ Ա ամ ընդ ձեռամբ մտցէ եկեղեցի: Որ զորդւոց մայր թողցէ կամ զամուլ առանց բանի պոռնկութեանն, կամ այլ արատոյ առն եւ կնոջ պատուհաս տուգան եւ ապաշխարութիւն կանոն եւ սահման այդ կացցէ:

6. Եթէ ոք կին յառնէ ելանիցէ կալցեն եւ անդրէն յայտ իւր տացեն եւ մանաւանդ զոր վարկանաւք իցէ վարկեալ եւ ոչ բոզաբար, եւ թէպէտ եւ վաճառեսցէ. թէպէտ եւ յաղախնութիւն կալցի. եթէ կամք իցեն հոգեւոր եւ բարի խրատով եւ սիրով կալցին. ապա եթէ այրն չարաբարոյ ինչ է կամ պոռնիկ, կամ հանգանակող եւ արբեցող, կամ այլ ինչ խեղական, գանիւ եւ խրատու կշտամբեսցեն զայրն ի կարգ ածցեն, ապա թէ դիւափոխեսցի այրն, կինն պաշտեսցէ զնա:

7. Ոյք առեւանկ առնիցեն կալցին զկինն եւ անդրէն տացեն ցհայր եւ ցմայր իւր. եւ տուգան տացեն փոխանակ անարգանացն եթէ ազատ է, ՌՄ դրամ, եթէ շինական է Ո դրամ եւ որ հրոսն երթեալ էին. աւգնականք սուտ փեսային առ այրն. Ճ դրամ տուգանեսցին եւ զհրոսին դրամն զկէսն յեկեղեցի տացեն, եւ զկէսն կարաւտելոց, ապա եթէ սուտ փեսայն ընդ աղջկան պոռնկեցաւ առանց պսակ դնելոյ եկեղեցի տուգան կալցին Ճ դրամ, զի զպսակն աւրհնութեան անարգեաց. Գ ամս ապաշխարութեան կացցէ: Ապա եթէ երիցու ուրուք գաղտ պսակ եդեալ իցէ. առանց հաւր եւ մաւր աղջկանն երէցն զքահանայութիւն չիշխէ պաշտել եւ Ճ դրամ տուգան կալցին, եւ կարաւտելոց տացեն՝ զպսակն զոր եդ անվաւեր լիցի. ապա եթէ յետ այսր խռովութեանն եւ տուգանացն դարձեալ ի հաստատութիւն գան կամաւք աղջկանն եւ ծնողացն, եւ յառաջ պոռնկեալ են. պսակ մի աւրհնեսցի. այլ իբրեւ զերկակի ուռ տեառնագրել դիցի ի գլուխ. ապա եթէ կուսան կացեալք են ըստ աւրինին պսակ աւրհնեսցեն, եթէ ազատ է եւ եթէ շինական կանոն այդ կացցէ:

8. Եթէ ոք ի կախարդութեան գտցի այր կամ կին եւ յուրացութեան կամ յայլ չարագործութեան, եւ ի զղջումն եւ ապաշխարութիւն ոչ եկեսցեն, ըստ գրոց հրամանի քարկոծ լիցին. ապա եթէ ի խոստովանութիւն եկեսցեն յելս յանձնաց իւրեանց ապաշխարութեան կացցեն, ԺԲ ամ առ դրանն ընդ ունկնդիրսն. եւ Գ ամ ընդ ապաշխարողս ելցէ. եւ յամենայն ժամ քննեալ հետքն ի ձեռն ողորմութեան եւ գթոյ տնանկաց բազում ինչս ծախեալ ի կարաւտեալս վասն փրկութեան անձանց ջերմեռանդն արտասուաւք զյետին թոշակն ընկալցին:

9. Որք ի հարցուկս երթան կամ ի դիւթել տուգան կալցին. եթէ ազատ է Մ դրամ. եթէ շինական է գան արբցէ. ԺԵ կրկին Ճ դրամ տուգան կալցին եւ կարաւտելոց տացեն, Գ ամս ապաշխարեալ հաղորդեսցին:

Ապա եթէ եպիսկոպոս կամ երէց երթեալ իցեն ի հարցուկսն եւ ստուգեսցին իրքն երկու կամ երիւք վկայիւք, զի գրեալ է զքահանայէ չարախաւսութիւն մի ընդունիցիք բայց երիւք վկայիւք, եպիսկոպոսն յեպիսկոպոսութենէ անկցի, եւ երէցն երիցութենէն լուծցի. Ռ դրամ եպիսկոպոսն տուգանեսցի, Շ դրամ երէցն, եւ բաշխեսցին կարաւտելոց յեկեղեցի. եւ անձանց իւրեանց մեղադիր, վասն զի առ ի չգոյէ Աստուծոյ ի մէջ Իսրայէլի առ ճանճիկն ածն Ակկարովնի: Ապա եթէ ի կարգէ պաշտաւնէցին եւ յուխտէ աբեղայիցն երթեալ իցեն ի հարցուկս. կամ որդի երիցուն, զպատուհաս զտուկանս զապաշխարութիւն զաշխարհականացն կրեսցեն, եւ ի կարգէ պաշտաւնէցին ի բաց կացցեն. եթէ այր եւ եթէ կին երթեալ իցեն ի հարցուկս կանոն այս լիցի:

10. Որք լոկ դիւթեն եւ ոչ կախարդեն, եթէ այր եւ եթէ կին որ դիւթութիւն գտցեն, ԺԵ կրկին գան արբցին, խանձեսցին, մրեսցին, ոսկր արկցին, եւ յաւրկանոց տացին Բ ամ աղասցեն գոդեացն, եւ զինչ հրամայեսցեն գործել,   ապա եթէ ազատ է եւ ի գոդեաց չերթայ, Շ դրամ տացէ գոդեացն, եւ Բ ամ իւրում եկեղեցւոջն ապաշխարութեան կացցէ եւ հաղորդեսցի եւ այլ մի եւս մեղանչիցէ:

11. Որք կոծ դնեն մեռելոց եւ անյուսութեամբ լան, թողեալ զյուսով զաւրհնութեամբ զհրաժեշտն զորմէ ասէ քարոզն, եթէ այսու կենաւքս միայն յուսացեալ եմք ի Քրիստոս ողորմելի քան զամենայն մարդիկ. եւ եթէ տգիտանամք վասն ննջեցելոցն իբրեւ զանյոյս հեթանոսս: Արդ եթէ ազատաց կամ ի շինականաց առաքելական կանոնաց ընդդիմանան եւ կոծ դնեն, նզովեալ լիցին դնելիքն եւ կոծողքն տարի մի յեկեղեցի մի մտցեն, եւ տուգան կալցեն ազատին Ճ դրամ, եւ շինականին Ծ դրամ եւ աղքատաց բաշխեսցեն, զի որով բարկացուցինն զԱստուած եւ զհոգի մեռելոյն խռովեցուցին, ի ձեռն տնանկաց տրոցն Աստուած հաշտեսցի, եւ վախճանելոցն հանգիստ լիցին. եւ մանաւանդ թէ որ վախճանէրն կոծ չհրամայեաց դնել, եւ ընտանիքն եդին. որպէս ասացաքն. կոծադիրքն եւ կոծողին յաւրհնութենէ հեռի եղիցին եւ եկեղեցւոյ մեռելոյն ընտանիք պատարագ մի արասցին, զի ինքեանք ընդ բանիւ են. բայց երիցունքն եւ պաշտաւնեայքն իւրեանց անձանց յանուն մեռելոյն պատարագ մատուսցեն, որպէս եւ արժանն խնդրէ մինչեւ ընտանիքն ի կարգ եկեսցեն, եւ զանուն յիշեսցեն ի սուրբ խորհուրդն, զի հոգիքն ի հանգստեան եղիցի: Ապա եթէ մեռեալն ի կենդանութեան իւրում պատուիրեաց թէ կոծ դիջիք, զտուգանն զոր հրամայեն կանոնք, երկպատիկ տացեն եւ ընտանիքն եւ կոծողքն զպատուհասն զոր եղաք կրեսցին. բայց մեռելոյն պատարագ ոք մի մատուսցէ, ի յիշատակ մի արասցէ եւ զանուն նորա մի յիշեսցէ փոխանակ անյուսութեան նորա:

12. Որ զկին հաւր որդի ունիցի. զոր Պաւղոս յամենայն ժամ կականէր եւ ողբայր զԿորնթացիս, զի ասէր թէ եւ այդ եւս եղեւ մինչեւ զկին հաւր իւրոյ ունել. եւ ասէր թէ կտրեսջիք ի միջոյ, ի բաց հանջիք եւ մատնեսջիք ի ձեռս սատանայի. զի ոգին ապրեսցի յաւուրն դատաստանի: Եւ կամ Ռոբէն որդին Յակոբայ, զիարդ անիծաւ վասն ընդ հարճի հաւրն ննջելոյ. արդ եթէ ոք զկին հաւր իւրոյ ունիցի ոչ ընդունի զնա կանոնս. եւ ի սուրբ եկեղեցի նա մի մտցէ, եւ ամենայն ժողովոյս նզովեալ լիցի. մինչեւ դարձցի եւ ապաշխարեսցի, Է. ամ ընդ ունկնդիրսն, Գ ամ ընդ ձեռամբ, Ծ դրամ աղքատաց, Ծ դրամ եկեղեցւոյ եւ այլ վարքն քննեալ հաղորդեսցի: Եթէ հայր զորդւոյ կին ունիցի, կամ զեղբայր զեղբաւր, նոյն պատուհաս եւ նզովք լիցին. այլ ջերմ հարազատի եւ զազգականի զկին ոք մի իշխեսցէ ունել ի կնութիւն եւ կամ շնալ. եւ կամ թէ  կնոջ  կամաւք է  խոստովանութիւն  զպատուհաս եւ  զտուգանս եւ զնզովս զնոյն կրեսցէ. եւ յապաշխարութիւն կալցին զկինն եւ յաւրկանոց տայցեն, Ժ տարի աղասցեն գոդեացն. ապա եթէ ազատ է եւ ի գոդիսն չերթայ, Յ դրամ տայցէ նոցա:

13. Որ զազգականն կին առնէ, այս պղծութիւն եւ գարշանք յայտնի լիցի, եւ անուանեսցի մի ի միջի ձերում, զի մի ոք ընդ աղտախանս մարմնոյ իւրում խառնակեսցի ըստ սովորութեան հեթանոսաց եւ անաստուած ամբարիշտ ազգացն զոր հրաման առեալ մեծ յաւրէնս ուսոյց մարգարէն Մովսէս ի Կենարարէն, թէ պատուիրեա որդւոցն Իսրայէլի, մարդ ոք մարդ մի մերձեսցի առ ամենայն ընտանութիւն մարմնոյ իւրոյ յանձնել զառականս նոցա. եւ յանձսն գրէր Մովսէս, թէ անիծեալ որ ննջիցէ ընդ մերձաւորի արեան իւրոյ: Արդ մի ոք զաստուածպաշտութիւն եւ զքրիստոնէութիւն եւ զգեցեալ զտէրունական մկրտութիւն եւ զկնիք եւ զդրոշմ զարքունական զքոյր կամ զքեռորդի կամ զեղբաւր որդի, կամ զհաւրաքոյր, կամ զայլ ոք յազգի անդ իւրում մինչեւ ի չորրորդ ծնունդն կին զոք մի իշխեսցէ առնել. զի մի պատառումն եղիցի սուրբ հաւատոյն. քանզի բարկութիւն յանձին իւրում գանձէ այնպիսին. որդի անաւրինի թերակատար եղիցի. եւ զաւակ անաւրէն յանկողնեաց մի բողբոջեսցի, զի եթէ զկին եղբայր իւրոյ ունելոյ, մեծի մարգարէին եւ Կարապետին Յովհաննու գլուխն կտրեցաւ, ապա զի՞նչ եւս աղէտս ոչ համարեսցի ոք որ ազգական կին առնիցէ. զոր ոչ հրամայեն աւրէնք քրիստոնէականք եւ առաքեալք եւ աշակերտք Քրիստոսի:

Արդ եթէ ոք ընդդիմացեալ աւրինացս եւ հաստատեալ կանոնիս եւ անբարշտեալ ի հեթանոսութիւն եւ ի հրէութիւն կործանեսցի, ընդ նոսին եղիցի եւ բաժին նորա, եւ ի սրբոյ եկեղեցւոյ յաւտարացեալ եղիցի, որպէս եւ գրեալ է. բարձցի անբարիշտն յերկրէ եւ մի տեսցէ զփառս Աստուծոյ, ընդ անաւրէնս համարեսցի, ըստ գրեցելոյն ի բաց կացէք յինէն ամենեքեան ոյք գործէք զանաւրէնութիւն. մի ոք ընկալցի զպատարագս նորա քանզի պիղծ է. առաւել եւս զոհ նորա, եւ եկեղեցին կանոնք զապաշխարութիւն նորա ոչ ընդունեն. զի ի խոտորել յինէն անզգամին եւ ես ինչ ոչ փոյթ առնէի, մինչեւ թողցեն եւ դարձցին անզգամութենէն եւ ի պիղծ գործոցն, ըստ մարգարէին ձայնի, ընկեցէք զչարիս ասէ Տէր, եթէ այնպիսեացն պսակ աւրհնեսցէ, կամ ի հարսանիս երթիցէ, կցորդ եղիցի չարեաց գործոց նոցա, եւ ի կարգէ պաշտաւնէից հեռացեալ եղիցին եւ եթէ ոք եպիսկոպոս կամ երէց գտցի ի խորհրդեանն. յաթոռոյն եւ ի քահանայութենէն անկեալ եղիցին եւ ի պաշտաւնէիցն մի մերձեսցեն. բայց որ խոտորեցաւն յաւրինաց սրբոց եւ ի կարգէ եկեղեցւոյ եթէ դարձցին ի պիղծ ամուսնութենէն եւ մեկնեսցին ի միմեանց ի ձեռն մեծամեծ տրոց մինչեւ զկէս կենաց եւ ընչից իւրեանց հոգւոց իւրեանց բաժին տացեն ի կարաւտեալս եւ ի վշտանգեալս եւ ի սուրբ եկեղեցի. զամենայն աւուրս կենաց իւրեանց ապաշխարել եւ ի վախճանին թէ լիցին հաղորդելոյ արժանի: Ապա եւ գլխաւորք եկեղեցւոյն որ ի խորհրդին էին եւ որ զպսակն  աւրհնեաց,  Շ  դրամ  եպիսկոպոսն  տուգանեսցի  յաղքատս,  եւ  Մ դրամ երէցն, Մ որ զպսակն աւրհնեաց, եւ ապա մատիցեն յաթոռն եւ ի քահանայութիւն: Ապա եթէ նոքա ոչ մեկնեսցեն ի պիղծ ամուսնութենէն, եւ պսակադիրն եւ ի քահանայիցն որ ի խորհրդին էին եղեալ. մի մատիցեն յաթոռն եւ ի քահանայութիւն. թէ ազատ է թէ շինական աւրէնք եւ կանոնք այդ կացցեն: Ապա եթէ ոք ընդդէմ եկեալ ասիցէ ի Նիկիականսն ընդէ՞ր ոչ այդպէս ծանր եդեալ. վասն զի ոչ ունէր ոք ակն թէ այդպիսի մեծամեծ չարիք եւ աւճիրք աշխարհի գործիցեն այլ անդէն վաղվաղակի մաւտակտուր խզէին զչար արմատ կորստեանն:

14. Եպիսկոպոս կամ երէց կամ սարկաւագ, կամ ով եւ իցէ ոք ի պաշտաւնէից կամ ուխտէ, տանտիկին կին զոք մի իշխեսցէ ունել, որպէս եւ սովորութիւն է մծղնէից, ապա եթէ ոք ունիցի, եւ վկայութեամբ յայտնեսցեն. ի կարգէն որում եւ իցէ մերժեսցի ի բաց եւ համարեալ եղիցի որպէս զամբարիշտն, եւ որպէս զմաքսաւորն զի սուրբ խորհուրդն տէրունական զանարատսն ընդունի, զի արատաւորքն ի ձեռն անարատիցն փրկեսցեն:

15. Եթէ ոք ի հաւատս կացցէ, կամ միայնակեաց կամի լինիլ, զկուսութիւն եւ զսրբութիւն պահել. եւ կենացն յաւիտենից հասանիլ, ընդ ընկերս կացցէ ընդ ճշմարիտս եւ ընդ միաբանակեացս, եւ ի միմեանց շահեսցին սիրովն Քրիստոսի. զի եղբայր եղբաւրէ աւգնեալ իբրեւ զպարիսպ ամուր, եւ եթէ Աստուած բնակեցուցանէ զմիակրաւնսն ի տան եւ ուր երկու եւ երեք ժողովեալ են անում Իմ, Ես ի մէջ նոցա եմ. եւ դարձեալ եթէ երկուք միաբանութեամբ խնդրեսցեն ի Հաւրէ Իմմէ տացի նոցա. եւ եթէ յայսմ ծանիցեն եթէ Իմ աշակերտք էք յորժամ միաբանիցէք եւ զմիմիանս սիրեցէք: Մի լիցի սովորութիւն միայն լինիլ. ապա զիարդ կարեն գիտել զկարգ եւ զպայման հաւատոյ եւ կամ զհայեցուածս իւր ի միտ առնուլ. կամ զհնազանդութիւնս եւ զսէր առ ընկերս ցուցանել. այնպէս եւ գազանք են ի լերինս եթէ ոք ոչ մերձենայ խաղաղական: Այլ հաւատք կատարեալ եւ ճշմարիտ այս են. հնազանդութիւն առ ընկերս, եւ սէր առ միմեանս եւ առ Քրիստոս. ի մէջ մարդկան լինիլ աւրինակ բարի, եւ դէպք նախանկարք, զի շահեալ ի միմեանց եւ նախանձեալ ի գործս բարիս. զի տեսցեն եւ փառաւորեսցեն զԱստուած յերկինս եւ զանարգ եւ զգայրոտ զեղբայր ի ձեռն հոգեւոր խրատու ի պատուականս հանել բերան Աստուծոյ կոչեսցի: Բայց արդ եկայք որդիք իմ եւ լուարուք եւ զերկիւղ Տեառն ուսուցից ձեզ, եւ զկեանսն յաւիտենից, եւ ի կենդանութեան տեսանել զաւուրս բարութեան. ծանուցանեմ լուարուք եւ ուսարուք որ Աստուած հաճոյն է եւ զկեանսն յաւիտենից Ձեզ առ թէ. լռեցոյ զլեզու քո ի չարութենէ եւ ի նենգութենէ. լուր լեզու չար հուր հաստատեալ է ի մարմնի. լոյծ զկնիքսն անիրաւութեան, դիր դուռն ամուր շրթանց ի պահապան բերանոյ եւ մի խոտորեսցիս ի բանս չարութեան, զարծաթ ի վարձու ոչ տալ եւ տոկոսաւք ոչ պահանջել զգրաւ պարտականին վաղվաղակի դարձուցանել. որդիք մարդկան մինչեւ յերբ էք խստասիրտք, ոչ մրրկեալ նեղասրտեալ, առ նեղել սրտով ունիցի յոյժ. յարենէ ի հեղկուցելոյ ի շնութենէ, ի պոռնկութենէ, ի գողութենէ, ագահութենէ, արծաթսիրութենէ, ի սուտ երդմանէ, ի բանսարկութենէ, յարբեցութենէ, յորկորստութենէ, յանձնակամութենէ, ի կամակարութենէ, ի սիգութենէ, ի վիսութենէ, մի հպարտ, մի չարակամ, մի ամբարտաւան, մի ի խաղս երգոց, մի երգս լկտեաց, մի ի հպտանս, մի ի վայրաբար ծաղրս, մի յահուր, մի զրկող, մի տրտնջող, մի ատեցող, մի յանդուգն, մի շատախաւս, մի խաւսել զումեքէ, եւ մի լսել եւ որ քեզ չար թուի այլում մի առնել, մի ցանկացող, մի քնէած, մի կամակոր յուսմանէ զի մի ի չարիս անկանիցիս, մի եղգող յաղաւթս, մի ատել զաղքատս, զի յաւուր չարի փրկեսցեն զքեզ ի ձեռս թշնամեաց, մի ատել զպահս եւ զճգնութիւնս որ զհուր շիջուցանէ զառիւծս սանձէ, եւ ընդ Աստուծոյ բանս ի կիր արկանէ. այլ որ ինչ ի կարգին բարի գործես, բոլորովին կատարումն սիրել զՏէր Աստուած յամենայն սրտէ, եւ զպատուիրանս Նորա կատարել, ընդ ամենայն մարդոյ զխաղաղութիւն ունել, հեզ լինել եւ խոնարհ, եւ յամենայն ժամ դողալ եւ երկիւղիւ կալ եւ լսել զբանից նորա զոր ասեն, յում բնակեաց եթէ ոչ ի հեզս եւ ի խոնարհ եւ որ դողան ի բանից Իմոց, խնդրեա զխաղաղութիւն եւ երթ զհետ արդարութեան, յուսոյն ակն ունելով, մի վայրապար ի սուգ եւ ի տրտմութիւն մատնել, այլ զբարիս գործել մի ձանձրանալ, բնակեսցիս յաւիտեանս յաւիտենից յերկինս մարդ կատարեալ եւ ի յերկրի հրեշտակ երեւեալ, միայնակեաց կամի լինել եւ կուսան եւ հաբեղայութիւն յանձն առնուլ կանոն զայս կալցի ամենայն ոք որ ի հաւատս կացցէ զի ի ձեռն անարատ մեղաւորքն սրբեսցին:

16. Որ եպիսկոպոս կամի լինել առաջնորդ եւ հովիւ կամ վանական կամանապատ շինել, եւ սաղարութիւն ցանկանայցէ, կամ գաւառի կամ գիւղից, կամ անապատաց, լուիցեն զի՞նչ ասեն մեծութիւն թէ առ իւ գայցէ մի յաւժարեսցին. տաղանդ առնու ի վարձու պահել պարտի, գուցէ տոկոսիւք պահանջի զգոյշ հովիւ հաւտի պատրաստ. բայց որ գլխաւոր եպիսկոպոսն աշխարհին առանց նորա կամաց եպիսկոպոս ոք մի լիցի. եւ վանաց երէց. կամ անապատաւոր առանց գաւառին եպիսկոպոսին չիշխէ լինել. եպիսկոպոս ոք կամ երէց, կամ ազատ ոք-դատաւորաց, եւ կամ շինական վասն առաջնորդս կարգելոյ եւ հովիւս պատրաստելոյ եկեղեցւոյ, եւ ժողովրդապետս եւ աւրէնսգիրս կացուցանելոյ. զի ծանիցեն հեթանոսք թէ մարդիկ են նոքա եւ վասն  այսր  իրաց  կաշառ առցեն,  եւ  կամ  ազատանաւք  առնիցեն  եւ  ոչ զճշմարտութիւն ընտրեսցեն եւ զարժանաւորն. եթէ կարի անարգ ոք իցէ եւ արհամարհելոց, եւ միայն նախանձնաւոր սրբութեանն եւ աւրինացն է, յառաջ կալցին. լուր զի՞նչ ասեն, զյիմարս եւ զանտոհմս աշխարհիս ընտրեաց Աստուած եւ յարուսցէ զաղքատս յաղբեւաց, նստուցանել ընդ իշխանս զի յամաւթ արասցէ զամբարտաւանս եւ զհզաւրս, քանզի մարդ ի դէմս հայի իսկ Աստուած ի սիրտս եւ նոքա կաշառաւք եւ աչառութեամբ զանարգեալս մեղաւք եւ զպղծեալս աւրինացն որպէս ասէ Պաւղոս, եկեղեցւոյ դատաւորս նստուցանելն վասն կորուսիչ արծաթոյն, տալիք կաշառոյն անիծեալ լիցին. որպէս խաչահանունքն ետուն կաշառ պահապանացն, եւ ընդ Սիմովնի կախարդի որ արծաթով եւ ընչիւք կամէր ստանալ առաքելոցն զշնորհս Սրբոյ Հոգւոյն. եւ առնելիք կաշառցն նզովեալ լիցին ի Տեառնէ. կարասին զոր կաշառ առնին ընդ Յուդայի համարեալ լիցի զոր վասն Տեառն մատնութեան առ եւ երկպատիկ դարձուսցեն անդրէն, տալիքն չիշխեն առնուլ որպէս խաչահանունքն, զագարակն գնեցին. այլ ի կարաւտեալս բաշխեսցին. եւ եպիսկոպոսն եւ երէցն որ վասն այսր իրաց կաշառս առցեն, եւ վասն ինչ եւ իցէ իրաց ըստ գրեցելոյն թէ կաշառ կուրացուցանէ զսիրտս իշխանաց, եւ դարձեալ կաշառ ի վերայ իրաւանց մի առնուցուն. եւ ճշմարտութիւն ի ձեռն արծաթոյ քարշի. յամենայն ժողովոյս նզովեալ լիցին. եւ իշխանութենէն եւ ի քահանայութենէն մերժեսցի ի բաց, զոր կաշառն առին. ընդ Գեէզի բորոտի գողունսն համարեսցի անէծքն մարգարէին ի վերայ նորա եղիցին քան ի ձեռաց դիտին խնդրելոց է զարիւն զաւրացն. այլ զարժանաւորսն խնդրեալ գտցեն: Լուարուք մարգարէին. ձեռք իւրեանց անաւրէնութեանն են եւ աջ նոցա լի է կաշառաւք. տուր նոցա ըստ գործս նոցա անաւրենութեան. զի եթէ հիմն եւ գլուխն հաստատուն, ապա՝ եւ միջինքն. ոչ ի վերայ աւազոյ կառավար արբեալ կառքն ընդ որպէս ընթանան, նաւավար ի քուն նաւն երագ ծովու ծուփ, խաշնարած յոյշ խաշինքն զվնաս մահու խոտ ճարակեն. զի եթէ առաջնորդք աւրինացն հաստատուն եւ ճշմարտիւ ապա եւ կարգեալք են ընդ սոքաւք առաւելապէս ոչ սայթաքեալքն. եւ եթէ խարիսխն անշարժ, շինուածն ոչ գետավէժ, եթէ հովիւն քաջ, հաւտն ոչ գազանակուր, եթէ դէտն զգուշ եւ արթուն, ապա զաւրքն ի խաղաղութեան եւ ոչ խողխողեալ, քանզի դուք վարդապետք դէտք ժողովրդեանն աւրինակ էք աշխարհի. ընդ ձեզ հայեցեալ զուսումն ձեր յառաջ բերեն ապայ զգոյշ:

17. Եթէ ոք նշխարս մարտիրոսի կամի դնել, առանց եպիսկոպոսի աշխարհին մի դիցէ, զյիշատակս մարտիրոսաց եւ զժողովս առանց եպիսկոպոսին հրամանի մի ոք իշխեսցէ առնել. եւ եթէ ոք ի սուրբ տեղեացն մարտիրոս բերցէ, առ եպիսկոպոսն բերցէ վկայութեամբք եւ թղթովք եպիսկոպոսացն աստի եբերն. եւ իւրեանց եպիսկոպոսին հրամանաւ դիցէ ուր արժան է դնել: Եթէ ոք սեղան կամիցի կանգնել տէրունական խորհրդին, առանց եպիսկոպոսին մի ոք իշխեսցէ կանգնել. բայց նշխարացն անուն մեծապէս տաւնախմբեսցին յամենայն տարւոջ յաւր բերելոյն եւ պատւոյ եւ սրբութեան զգոյշ. զի մի ի ցասումն մտեալ սուրբ ճգնաւորացն որ վասն Քրիստոսին չարչարեցան. ցասումն աշխարհի հասցէ փոխանակ  բարեխաւսութեանն:

18. Եթէ վարդապետի ուրուք զաշակերտ կամ ժողովրդական. կամ զքահանայ նզովեալ իցէ, կամ բանադրեալ, կամ կապեալ բանիւ վարդապետութեան. այլոյ տեղեաց վարդապետ կամ եպիսկոպոս, կամ երէց, մի իշխեսցէ զանիծեալն աւրհնել. եւ զբանիւ կապեալն լուծանել. բայց եթէ հաւատովք եւ սէր հոգեւոր յուղղութիւն եկեսցէ. ապա խաղաղասէր վարդապետն բարեսէր խրատու բարեխաւսութիւն արասցէ. հնազանդեցուցանել բուն վարդապետաւն. վասն զի մի է Տէր ամենեցուն. մի հաւատ. մկրտութիւն. մի պատուիրանք են առ ամենեսեան, եւ միում յուսոյ ակն ունիմք, պարտ է զնոյն միաբանութիւն պահել յամենայն եկեղեցիս. զարժանաւորս աւրհնութեանն միաբան աւրհնել. եւ զոչ արժանիսն միաբան ըմբերանել եւ պատուհասել. զի միաբանութենէ ամենեցուն եւ քարոզութենէն. հաստատուն լիցի եւ հաւատարիմ ամենեցուն. ըստ տէրունական բանին թէ յայսմ գիտասցեն զձեզ թէ Իմ աշակերտք էք յորժամ միաբանիցէք եւ զմիմեանս սիրեցէք:

19. Եթէ ոք ի մծղնէութեան գտցի կամ երէց, կամ սարկաւագ, կամ ի հաբեղային քահանայութիւն լուծցի, աղուէսադրոշմ ի ճակատն դիցի եւ ի տեղիս  ճգնաւորաց յապաշխարութիւն  տացեն: Ապա եթէ  դարձեալ  ի  նմին գտցի, զջիլսն երկոսեան կտրեսցեն, եւ ի գոդենոց տացեն. զի մարդ ի պատուի էր եւ ոչ իմացաւ, դոյն պատուհաս եւ աբեղային: Ապա թէ արք կանամբք եւ որդովք գացին յաղանդին, զարանց եւ զկանանցն եւ զիրագէտ մանկանցն զջիլսն կտրեսցեն աղուէսադրոշմ ի ճակատն դիցեն, եւ ի գոդենոց տացեն յապաշխարութիւն, եւ մանկունքն որ չեւ իցեն գիտացեալ զպղծութիւն, կալցեն եւ տացեն ի ձեռս սուրբ պաշտաւնէից Աստուծոյ, որ սնուսցեն եւ ուսուսցեն զնոսա ի հաւատս ճշմարիտս եւ յերկիւղ Տեառն:

20. Եթէ ուրուք ժողովրդի չարագործ գտցի եւ երիցունքն գիտիցեն եւ ոչ յայտնեսցին եպիսկոպոսին, եւ յորժամ քննեն լինին ի վերայ հասանիցեն եւ ճշմարիտ  իցէ.  եւ  գիտէր  երէցն  աւուրբք  եւ  ամսովք  ժամանակաւք զգործս նոցա եւ ոչ բողոքեաց եպիսկոպոսին. եւ զմծղնէիցն զպատուհասն զոր եդին կանոնք, կրեսցեն. եւ երիցունքն զերիցութիւն մի իշխեսցեն պաշտել ի կեանս իւրեանց, զի միւս երէցն կամ վանական որ կայ ի տեղիս նոցա ընդ նոսա հայեցեալ ճշմարիտ հովուեսցեն ժողովրդոցն: Ապա եթէ երէցն ասիցէ ցեպիսկոպոսն եւ վկայութեամբ յայտ առնիցէ, եւ եպիսկոպոսն կամ կարասի առնուցու եւ ծածկիցէ կամ ոչ աչառիցէ եւ վկայութեամբ յայտ եկեսցէ թէ արդար եւ եհաս յականջս նորա բողոք երիցանցն եւ նա արհամարհեաց զպատուիրանս Աստուծոյ. եւ կորուսելոցն խնդիր չարար եւ չեղեւ նախանձախնդիր աւրինացն Աստուծոյ, անկեալ կործանեսցի  յաթոռոյն,  որ  ծածկեն զշնացողսն, եւ երէցն անպարտ եղիցի: Ապա եթէ եպիսկոպոսն ջանացաւ եւ վրէժխնդիր եղեւ, եւ երիցունքն եւ այլ մարդիկն վկայեսցեն զաշխատութենէ եպիսկոպոսին եւ զչարագործն յայտ արար իշխանութեան ուրուք, եւ իշխանն որ յաշխարհին եւ գեւղջ ուրուք աւագ նախարար, տէր գաւառին կամ ի պղծութեան թիկունք լինել, եւ զշնացողսն ղուղել եւ թագուցանել, կամ վասն կորուսիչ արծաթոյ, կամ վասն ակնառութեան եւ ծառայութեան, եւ ընտրեսցէ զՔրիստոս սիրել եւ զպատուիրանս նորա ի վրէժխնդիր աւրինացն Տեառն, եւ հոգւոց եւ մարմնոց լինել. եղիցի նզովեալ այնպիսին. եւ յեկեղեցւոյ սրբոյ ի բաց կացցէ մինչեւ տացէ զպղծագործսն ի ձեռս եպիսկոպոսին, եթէ ի նախարարի տան գտցին պղծութիւնքն, կամ կին նորա, կամ դուստր, կամ որդի, կամ ինքն իսկ գլխովին եւ ոչ զընտանիսն ի ձեռս տացէ եպիսկոպոսացն եւ ոչ ինքն ի սրբութիւն դարձցի, բռնապաստան կամիցի լինել, ամենայն տամբ իւրով եւ ծննդովք եւ կենաւք նզովեալ լիցի. ի հրապարակի մի իշխեսցէ գալ, ընկերք եւ աշխարհք ամենայն մի հաղորդեսցին ընդ նմա մինչեւ թէ ինքն իցէ ի պղծութենէն ի սրբութիւն եկեսցէ. ապա եթէ ինքն ոչ իցէ ի պղծութեան, զընտանիսն եւ զծառայսն ի ձեռս տացէ եպիսկոպոսին գլխաւորի կշտամբութիւն: Ապա եթէ յոստիկանի ի տան գտցի պղծութիւն, կամ ինքն եւ ընտանիքն որպէս ասացաքն. զընտանիսն կշտամբեսցեն ըստ աւրինի պատուհասի զոր եդաք: Ապա եթէ ինքն եւս ընդ ընտանիսն ի մծղնէութեան գացի, կալցեն միաբան պղծագործ ընտանեաւքն հանդերձ եւ ի հրապարակ ածցեն եւ առաջի գլխաւոր եպիսկոպոսին եւ առաջի մեծամեծաց իշխանացն եւ աւագ դատաւորաց, եւ միաբան վրէժխնդիր լիցին աւրինացն Աստուծոյ. զի տեսեալ այլոցն սրբութեամբ եւ երկիւղիւ պաշտեսցեն զԱրարիչն յաւիտենից: Զի ողջ եւ կատարեալ լիցին կարգք Աստուածպաշտութեան. վրէժխնդրութեամբ աւրինաց. եւ յարգանաւք սրբոցն, զի գտցուք ճշմարիտ ծառայք Աստուծոյ բանիւք եւ արդեամբք. զի նոյնպէս հատուցմանց   բարեաց  ի   բարերարէն   Աստուծոյ   ակնկալցուք   եւ   ժառանգեսցուք զպարգեւս նորա զանվախճան յաւիտեանս յաւիտենից ամէն: