Հայոց եկեղեցական իրաւունքը. Ա Գիրք

59) ՀԱՅՈՑ Ս. ՀԱՐՑ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ

Ազգային աղբիւրներին են պատկանում եւ սուրբ հայրերի կանոնները: Մեր կանոնագրքերում գրուած բազմաթիւ մեր սուրբ հայրերին վերագրած կանոններից իրաւունք ունինք իրաւաբանական տեսակէտից ընդունելու միմիայն Լուսաւորչի, Սահակի եւ Ներսէս Շնորհալու կանոնները, մնացածների մասին կտանք համառօտ տեղեկութիւն իբրեւ հնապատմական նիւթի եւ պարզաբանող կանոնների մասին: Վերջիններիս կարգին են պատկանում «Թադէոս առաքելոյ կանոնները», «Փիլիպպոս առաքելոյ կանոնները», «Հարանց հետեւողաց» կամ «Հարանց յետ առաքելոց» կանոնները, Յովնան Մանդակունու եւ Մակար Երուսաղէմի արքեպիսկոպոսի կանոնները: Սրանցից էլ, ճիշտն ասած, Թադէոսի եւ Փիլիպպոսի կանոնները մեր սուրբ հայրերի կանոնների ցանկից դուրս են եւ պատկանում են առաքելական կոչուածների շրջանին, բայց որովհետեւ ոչ մի եկեղեցի այս երկու առաքեալների անունով վաւերական կանոններ չի ընդունում, մեր եկեղեցին էլ չի ընդունում, ուստի միակ յարմար տեղն էր այստեղ, որտեղ կարելի էր տեղեկութիւն տալ դրանց մասին: Մակար Երուսաղէմի արքեպիսկոպոսի կանոնները աւելի յարմար էր օտար ս. հարց կանոնների ցանկը մտցնել, քան այստեղ զետեղել, բայց որովհետեւ օտար ոչ մի եկեղեցում սրա կանոնները յայտնի չեն, եւ որովհետեւ Մակարի կանոնները գրուած են բացառապէս Հայոց եկեղեցու համար եւ Հայոց կաթուղիկոսի խնդրանօք, ուստի յարմար տեղ համարեցի սրանց համար մեր ս. հայրերի շրջանը:

Մեր կանոնագրքերում երկու առաքելական կանոններից յետոյ հետեւում են «Թադէոսի», «Փիլիպպոսի», «Հարանց հետեւողաց»  կանոնները, կամ յետ են գրուած եւ ջոկ-ջոկ, Յով. Մանդակունու կանոնները մեծ մասամբ վերջերումն են ընկած: Նախ քան մեր երեք ս. հարց կանոնների անցնելը տանք համառօտ տեղեկութիւն այս կանոնների մասին, ոչ իբրեւ մեր եկեղեցական իրաւունքի ուղղակի աղբիւրի մասին, այլ իբրեւ հնապատմական նիւթի մասին, որից գուցէ զանազան կանոնների պարզաբանութեան համար հարկաւոր տեղեկութիւններ կկարողանայինք ստանալ: