Հայոց եկեղեցական իրաւունքը. Ա Գիրք

48) ԴՈՒԻՆԻ Ե. ԺՈՂՈՎԸ 719 ԹՈՒԻՆ

 

Դուինի Ե ժողովը եղաւ 719-ին Յովհան Օձնեցու օրով: Յովհանը Տաշրաց գաւառից էր, հայոց ամենայայտնի վարդապետներից մէկն էր հեռատեսութեամբ եւ խելացի կանոնադրութեամբ:

 

Նա, տեսնելով հայերի եւ յոյների կրօնական վէճերի վատ հետեւանքները, հայերից մի մասի յարուելը յունական դաւանութեան. միւս կողմից տեսնելով, որ հայերը չունին օրինական ժողովով որոշած եւ կազմած կանոնագիրք, գրաւոր ձեւով սահմանած կարգեր ծէսերի, ժամերգութեան վերաբերեալ, որոշեց ժողով անել 719 թուին Դուին մայրաքաղաքում եւ 32 յօդուածից բաղկացած մի կանոնադրութիւն կազմեց այնպիսի խոհեմութեամբ եւ մեղմութեամբ, որ ոչ մի տեղիք չտուեց վէճերի յարուցանելուն եւ խոստովանութիւնների շարունակութեան: Օձնեցին այդ ժողովի միջոցով որոշեց եկեղեցու ժամերգութեան կարգերը, մի  առ մի, կէտ առ կէտ նշանակելով առաւօտեան, երեկոյան, գիշերուայ պաշտամունքները. ի մի ժողովեց Լուսաւորչի, Սահակի, Յովհան Մանդակունու բոլոր սահմանադրութիւնները եւ կարգերը, կանոնաւորեց եւ հրամայեց  անխափան,  անշեղ  կատարել  (տե՛ս 21, 22, 23, 24, 25 կան. ): Օձնեցու ժողովի երկրորդ մեծ օգուտը եղաւ այն, որ աւանդական կարգով իրանց հասած առաքելական եւ հայրապետական ու ժողովական սահմանադրութիւնները, որոնցից եւ գրաւոր փաստագրերով մնացած յիշատակարաններ էլ կային, ի մի ժողովելուց յետոյ կազմած կանոնները իբրեւ հաստատած օրէնքներ հրատարակուեցին եւ դրանով մտցրին հայոց եկեղեցու մէջ ինքնուրոյնութիւն, դաւանաբանական եւ ծիսական անկախութիւն: 20 կանոնով որոշուեց «Սուրբ Աստուած»-ի, 26 եւ 30 կանոններով` Մկրտութեան եւ Ծննդեան տօների յունուարի 6-ին կատարելու, 8-րդ կանոնով` անապակ գինու եւ անխմոր հացի գործածութեան վերջնական խնդիրները, որով մի անգամ ընդ միշտ վերջ դրուեց անվերջ եւ անօգուտ վէճերին, որոնք երկպառակութիւն էին ձգել հայադաւան եւ յունադաւան հայերի մէջ:

 

Օձնեցու այս ժողովը իւր գրաւոր վճռով եւ ընդհանուր հաստատութեամբ դարձաւ Շնորհալու կազմելիք դաւանաբանական ձեռնարկի հիմնաքարը  եւ  գլխաւոր  պաշտպանողական խարիսխը:

 

Այս մեծ գործը Օձնեցին գլուխ բերաւ եւ կատարեց այնպիսի խելօքութեամբ, քրիստոնէական խոնարհութեամբ եւ մեղմութեամբ, որ մինչեւ այսօր էլ անտրամաբանօրէն դատող Չամչեանների աչքին Օձնեցին երեւան է գալիս ոչ միայն ոչ հակաքաղկեդոնական, այլ գուցէ թէ մինչեւ իսկ քաղկեդոնական-երկբնակ: Միամտութեամբ Չամչեանը պնդում է, որ Ներսէս Շինողի օրով Յովհաննէս Մանազկերտցի անունով վարդապետ տեղապահի կազմած ժողովը՝ Մկրտութեան եւ Ծննդեան, անապակ գինու եւ բաղարջի մասին ճիշտ է` ըստ վկայութեան մի ինչ-որ Դաւիթ վանահօր (՞) եւ Յովհան Օձնեցու ժողովը չէ. այդ պնդում է նրա համար, որ ցոյց տայ, թէ Օձնեցին այդպիսի կանոններ չի սահմանում: Այդ պնդելուց յետոյ բերում է Օձնեցու 32 կանոնները, որոնցից 8-ը 36, 30, 7-ը պատուիրում եւ սահմանում են այն, ինչ որ Մանազկերտցի վարդապետին վերագրած 5 կանոնները: Մանազկերտցու կանոնները պատմական հիմք չունին, մեր կանոնագրքերում էլ չկայ: N100 եւ 530 ձեռագրերում յիշւում է Մանազկերտի ժողով Յովհան Օձնեցու օրով` 726-ին, որտեղ սահմանուել են այն կանոնները մասնաւորապէս, որ յատկացնւում են Յովհաննէս վարդապետ Մանազկերտցուն, բայց այդ թիւրիմացութիւն եւ սխալ է, Օձնեցին Մանազկերտում եթէ ժողով արած լինի էլ, ոչ այդ կանոնների համար, որոնք ամբողջովին մտնում են Օձնեցու` Դուինում արած ժողովի 32 կանոնների մէջ, գուցէ ուրիշ խնդիրների, նոյն իսկ դաւանաբանական, որի մասին թեթեւ անորոշ յիշատակութիւն էլ կայ ժողովածու ձեռագրերի մէջ: Գալով Չամչեանի միւս միամիտ դատողութեան, որ եթէ Օձնեցու կանոնագրքի մէջ Սարդիկէի ժողովը կայ եւ այս ժողովում առանձնապէս շեշտւում է պապի գերիշխանութեան վրայ, Օձնեցին ընդունելով այդ ժողովը, ընդունել է եւ ուրեմն Պապի գերիշխանութիւնը, Չամչեանի նման դատելով` պիտի պնդենք երեւի, որ ռուսները եւ յոյներն էլ պապի գերիշխանութիւնը ընդունում են, որովհետեւ նրանք էլ են Սարդիկէի ժողովը ընդունում: Չամչեանը չի տարբերել տիեզերական եւ տեղական ժողովների իրաւասութեան սահմանները. Սարդիկէի ժողովը օտարներիս համար մասնաւոր եւ տեղական ժողով է եւ ո՛չ տիեզերական:

Մեր կանոնագրքերում գրած է` «Սահմանք Յովհաննու Իմաստասիրի» կամ` «Կանոնք Յովհաննիսի Իմաստասիրի Հայոց կաթուղիկոսի» (գլ. ԼԲ):

 

1. Եպիսկոպոս կամ քահանայ կամ սարկաւագ, կամ ով եւ իցէ յուխտէ եկեղեցւոյն, արբեցութեան գտեալ մի իշխեսցէ պաշտել զկարգն, մինչեւ աւուրս ընդ մէջ արարեալ սրբեսցէ զինքն ապաշխարութեամբ, պահով եւ աղաւթիւք, եւ ապա համարձակեսցի մատչել ի կարգ իւր եւ ի հաղորդութիւն. իսկ եթէ յամառեալ ի նմին որկորստութեան յամեսցէ լուծցի:

 

Եթէ որեւէ մէկը հոգեւորական դասից կհամարձակի արբեցողութիւն անել, չհամարձակի պատարագ անել՝ մինչեւ որ չսրբի իրան պասով եւ աղօթքներով, իսկ եթէ կյամառի եւ կշարունակի այդպիսի կեանքը, պիտի կարգալոյծ լինի:

Ըստ ս. Սահակի եւ Բարս. 89 կ. այդպիսին արտաքսւում է միմիայն պաշտօնեաների կարգից (տե՛ս եւ Լաւ. 24):

 

2. Աշխարհական ոք զնոյն առնելով մի իշխեսցէ առանց զղջման ապաշխարութեան հաղորդել. ապա եթէ ի նմին զեղխութեան մնացեալ յերկարեսցի, որոշեսցի:

 

Եթէ աշխարհականը նոյնը կատարի, առանց ապաշխարելու` իրաւունք չունենայ հաղորդուելու. եթէ կյամառի, թող մերժուի եկեղեցուց (տե՛ս Բ. առ. 43):

 

3. Ոչ է արժան յաւուր շաբաթու եւ կամ ճրագալուցի զատկին պսակադիրս առնել, զի ս. աւուրք յարութեան առաջի կան. յորս պարտ է աղաւթել եւ հսկել եւ հոգեւորական կարգաւք մխիթարել զանձինս. եւ ոչ մարմնական զեղխութեամբ զսուրբ աւուրցն խորհուրդ արհամարհեալ եւ ընդ ոտն հարկանել, իսկ եթէ ոք գտցի զայս արարեալ պսակն անվաւեր լիցի եւ պսակադիրքն ընդ պատժովք եղիցին մինչեւ ապաշխարեսցեն. եւ եպիսկոպոսին տեսեալ որպէս կամի մարդասիրեսցէ  ի վերայ  նոցա:

 

Աւագ շաբաթ օրը պսակ անել չի կարելի, եթէ պսակ լինի, անվաւեր կհամարուի, եւ պսակադիրը ապաշխարութեան ենթարկուի ըստ կամաց եպիսկոպոսի:

 

4. Ոչ է արժան յորժամ առ վաղիւն պսակ է ընդունելոց, յերեկոյին ժողովս առնել եւ արբենալ եւ զեղխել, այլ պարկեշտութեամբ եւ աղաւթիւք արժանի առնել զինքեանս պսակին աւրհնութեան, ապա եթէ ոք գտցի զայս արարեալ, քահանայն զաւրն ի բաց փոխեսցէ, եւ որպէս ասացաքն յայլում աւուր հրաման տացէ զգուշութեամբ եւ արժանաւոր կարգաւք պսակիլ եւ հաղորդիլ աւրինաց:

 

Պսակի նախընթաց օրը արբեցողութեամբ եւ զեղխութեամբ չպիտի անցկացնել, այլ աղօթքով եւ պարկեշտութեամբ, որպէս զի պսակի օրհնութեան արժանի լինի. այս կանոնս չկատարողի պսակը թող ուշանայ քահանայի կարգադրութեամբ (տե՛ս Լաւ. 23):

 

5. Չէ արժան ի սուրբ քառասներորդս զատկին եւ մինչեւ ի սուրբ պենտդակոստէն հարսանիս առնել եւ զաւուրցն խորհուրդ թշնամանել. զի ամենայն աւր կիրակէի եւ ի նոսա կատարի Աստուածային խորհուրդն:

 

Մեծ պասին եւ Զատկից մինչեւ Պենտեկոստէ հարսանիք չպիտի անել:

 

6. Արժան է ի սուրբ քառասնորդսն պահոցն յաւուր շաբաթու եւ կիրակէի պատարագ մատուցանել ահիւ եւ երկիւղիւ ըստ սահմանելոյ սրբոց հարցն ամենայն ժողովուրդս իւրեանց իսկ եթէ ոք հակառակեալ ընդդիմասցի մերում հրամանիս կամ բանիւ կամ գործով, եթէ ուխտաւոր է լուծցի, եթէ աշխարհական որոշեսցի:

 

Մեծ պասի շաբաթ եւ կիրակի օրերը անխափան պատարագ պիտի մատուցանել, ով կհակառակի եւ չի կատարիլ այս պատուէրը, թող կարգալոյծ լինի, իսկ եթէ աշխարհական է, մերժուի եկեղեցուց (տե՛ս Ա առ. 2, 5 կ., Բ Դւ. 6, 7 կ. ):

 

7. Այլ վասն պահելոյ եւ լուծանելոյ զշաբաթս եւ զկիրակէս ի սուրբ քառասներորդս պահոցն այս յիւրաքանչիւր կամս թողեալ լիցի. միայն գոհանալով զԱստուծոյ առանց խղճի եւ հակառակութեան, եւ առանց բամբասելոյ զընկերն. զոր կամեսցի եւ արասցէ հանդերձ պարկեշտութեամբ երկոքին ընդունելի են Աստուծոյ եւ յաւանդութենէ եկեղեցւոյ Քրիստոսի:

 

Մեծ պասի շաբաթ եւ կիրակի օրերը պաս պահելը կամ լուծելը թողնւում է ամէն մէկի կամքին, միայն թէ պահողը եւ լուծողը առանց թշնամութեան եւ հակառակութեան վարուեն միմեանց հետ, երկուսն էլ ընդունելի են Աստուծոյ առաջ:

 

Մեծ պասի շաբաթ եւ կիրակի օրերը լուծելը շատ հին սովորութիւն էր, այդ օրերը պաս պահելը յետոյ մտաւ ոչ միայն մեր մէջ, այլ եւ քրիստոնեայ աշխարհներում. ութերորդ դարու սկզբին, ինչպէս երեւում է այս կանոնիցս, դեռ եւս համատարած չէր այժմեայ կարգը` պաս պահելը այդ օրերում, կանոնս պատուիրում է այդ օրերին պաս պահել՝ չպահելը իւրաքանչիւրի կամքին յանձնել, խռովութիւնս օգնում էին յունական ձեւով պաս պահողները, որոնք խտրութիւն էին դնում կաթնեղէնի, ձկնեղէնի եւ ձէթի մէջ (տե՛ս Բ Դւ. 29, 38, Ա առ. 4, Բ առ. 69):

 

8. Արժան է զհացն եւ զգինին անապակ հանել ի սուրբ սեղանն ըստ աւանդելոյ մեզ սրբոյն Գրիգորի եւ չխոնարհել այլ ազգաց քրիստոնէից յաւանդութիւնս զի սուրբ Լուսաւորիչն յաւրինականէն բերեալ զայս առաքելաբար հրաման ետ կատարել իւրոյ վիճակելոցն. որպէս եւ զաղն աւրհնութեան յագապացն զէնմունսն խառնել, եւ ըստ կարգի ղեւտացւոցն ազգաւ սեպհականել զեկեղեցւոյ շնորհ, եւ մեզ ի նմին պարտ է յարամնալ եւ չթողուլ ի բաց եւ չառնել նորաձեւ ինչ:

 

Պէտք է պատարագի հացը անխմոր անել եւ գինին անապակ ս. Գրիգորի աւանդութեան համաձայն եւ չհետեւել այլազգի քրիստոնեաների աւանդութեան. նոյնպէս եւ ըստ Լուսաւորչի կարգադրութեան պիտի օրհնած աղ տալ մատաղացու կենդանիներին եւ ղեւտացիների կարգի համեմատ պիտի եկեղեցու շնորհքը, այսինքն քահանայութիւնը, ժառանգութիւն (տալ) համարել ազգովին. մենք նոյն այս կարգերը պիտի պահենք եւ նորաձեւութիւն չմտցնենք:

 

Տե՛ս Ներսէս Շնորհալի: Այստեղ ուշադրութեան արժանին այն էր, որ քահանայութիւնը համարում է ժառանգական եւ մի ազգի մէջ սերունդէ սերունդ անցնող մի Ղեւտական կարգ, որ բոլորովին հակառակ է Աւետարանի եւ մեր բոլոր եկեղեցական այն կանոններին, որոնք հրամայում են ձեռնադրել եւ ընտրել միմիայն արժանաւոր անձանց քահանայ (տե՛ս Բ Դւ. 19, Դ Դւ. 5, 9, Ա առ. 31):

 

9. Պարտ եւ արժան է զսուրբ միւռոնն այսինքն է զիւղն անուշահոտութեան հայրապետէն աւրհնել եւ իւրաքանչիւրոց եպիսկոպոսացն մի անգամ ի զատկին հինգշաբթի աւր որպէս եւ հրամայեալն է եւ քահանայից ի նոցանէ ընդունել եւ աւծանել նովաւ զսեղանս եւ զեկեղեցիս եւ զխաչ. առ մկրտեալն մատուցանել միայն յորդէգրութեանն աւծումն որ յետ մկրտութեանն լինի եւ այլ ի պէտս աւծման մի խառնեսցէ զնա. եւ մի ինքեամբ յանդգնեսցի աւրհնել քահանան:

 

Ս. միւռոնը հայրապետը պիտի օրհնի եւ տարին մի անգամ զատկի հինգշաբթի օրը բաշխի եպիսկոպոսներին  եւ քահանաներին, սեղան, եկեղեցի, խաչ օրհնելու, մկրտուածին դրոշմելու համար (տե՛ս Սահ. 8, Մակարի Երուս.  կանոնները):

 

10. Պարտ է եւ արժան է զմկրտութեան ձէթ քահանային աւրհնել մի ըստ միոջէ ընդ մկրտելն ըստ բաւականի ժամուն պիտոյից եւ նոյն ժամայն առ մկրտեալսն մերձեցուցանելով զաւրհնեալն սպառել եւ մի իշխել զմի անգամ աւրհնեալն բազում անգամ աւրհնել, եւ միայն աւծանել նովաւ զերախայսն եւ զմկրտեալսն ընդ մկրտելն աւազանին, եւ այլ խորհուրդ աւծման մի իշխեսցեն մատուցանել   զնա:

 

Երախայութեան ձէթը պէտք է որ քահանան օրհնի այնքան, որքան հարկաւոր է մի երախայի օծելու համար, ոչ աւելի եւ ոչ պակաս, այդ ձէթը ուրիշ բանի համար գործ չպիտի ածել:

 

Երախայութեան ձէթով օծելը լինում էր հին ժամանակներում երեք անգամ ընկղմելուց առաջ, ապա ընկղմում էին եւ մեռոնով դրոշմում: Ինչպէս երեւում է` հայոց մէջ հէնց սկզբից այս սովորութիւնը չի ունեցել. կանոնադիրը, տեսնելով, որ յոյները յարձակւում են հայերի վրայ այդ բանը չկատարելուն համար, այս կանոնը սահմանում է, գտնելով, որ Հայոց եկեղեցու ոգուն հակառակ չէ: Երեւի չի կատարուել եւ չի կատարւում մեր մէջ նրա համար, որ մեռոնի սրբող զօրութիւնը այնքան մեծ է համարւում, որ իւր մէջ ամփոփում է եւ երախայութեան ձէթի ներգործութիւնը:

 

11. Արժան է զհիւանդացն ձէթ քահանային աւրհնել ըստ իւրում աղաւթիցն. եւ ըստ բանականութեան պահանջելոյ ժամուն պիտոյից:

 

Արժան է, որ հիւանդաց ձէթը քահանան օրհնի իւր աղօթքներով եւ այնքան՝ որքան պէտքը պահանջում է:

 

Այս սովորութիւնը կար հին եկեղեցում եւ կատարւում էր Յակոբոս առաքեալի ժամանակից այսպէս. քահանան օրհնում էր իւղը, գնում էր հիւանդի մօտ, աղօթք կարդում գլխին եւ օրհնած ձէթով օծում: Մեր մեջ երբ հիւանդատէրը կանչում է, քահանան գնում է նոյն խորհուրդը կատարում՝ միմիայն աղօթքով. ձէթի գործածութիւնը երեւի վաղուց չի եղել եւ չկայ մինչեւ այսօր մեր մէջ, թէեւ սկզբունքով մեր եկեղեցին ընդունում է:

 

Ուշադրութեան արժանին այն է, որ այս երկու կանոնով թէեւ հրամայւում է երախայութեան եւ հիւանդաց ձէթը գործածել, բայց ժողովուրդը եւ եկեղեցին  առանց  ուշադրութիւն  դարձնելու  այդ  կարգադրութեան  վրայ, գնում են իրանց սովորութեան եւ աւանդութեան համաձայն, որը ստացել են շատ վաղուց նոյն իսկ առաքեալներից յետոյ: Օձնեցին այս կանոնները մտցրել է, ցոյց տալու յոյներին, որ մեր եկեղեցին սկզբունքով ընդունում է եւ դէմ չէ այս կարգերին, բայց ժողովուրդը գնում է իւր ճանապարհով: Ստեփաննոս Օրբելեանը անում է մի ինքնուրոյն դատողութիւն այս մասին, որ բոլորովին համապատասխան է մեր եկեղեցու եւ ժողովրդի գործնականութեան: «Դարձեալ թէպէտ առաքելական իմանամք կարգ զձէթ օրհնելն հիւանդաց եւ մեղուցելոց ի հարցն ոչ ունիմք սովորութիւն աւանդեալ մեզ, կարծեմ եւ համարձակութիւն յոյժ մատուցանէ ժրագունիցն ի մեղս մեղօք՝ ապականել զոգիսն յուսով ձիթին, եւ սակաւ դրամիկ մսխել, ձէթ օրհնել եւ արդարանալ... բայց թէ զանկատար իւղն, որ վասն երախայիցն սահմանէք՝ ընդունելի է» (336 եր. ):

 

12. Ոչ է արժան զսեղանն որոյ վերայ պատարագն Քրիստոսի մատչի փայտեղէն կանգնել եւ շարժուն. այլ քարեղէն եւ անշարժ հիմնացուցանել. իսկ եթէ ոք հակառակեսցի եւ ոչ արասցէ ըստ հրամանիս մերում. եւ ըստ աւանդութեան կաթուղիկէ եկեղեցւոյն եպիսկոպոսն լուծեալ եղիցի ի պատւոյն, եւ սեղանն արհամարհեալ եւ անգործ մնասցէ:

 

Այս սեղանը, որի վրայ պատարագ են մատուցանում, արժան չէ որ լինի փայտեղէն եւ անշարժ. հակառակող եւ այսպէս չվարուող եպիսկոպոսը պատուից զրկուի եւ սեղանը արհամարհուի եւ անգործ մնայ:

 

13. Ոչ է պարտ զաւազանն յայլ իմեքէ նիւթոյ պատրաստել. եւ կամ ուրանաւր եւ կամեսցի, այլ աւազան քարեղէն հաստատել ի նմին իսկ յեկեղեցւոջն, եւ կամ յանդէն մերձ յեկեղեցին ի մկրտատունսն:

 

Մկրտութեան աւազանը պիտի լինի կամ եկեղեցու մէջ, կամ եկեղեցուն կից մկրտատանը եւ քարից շինած (տե՛ս Բ Դւ. 15):

 

14. Պարտ եւ արժան է զերախայիցն ձեռնադրութիւն եւ զաւծումն եւ զհրաժարելն եւ զխոստովանելն առ դուրս մկրտարանին կատարել եւ ապա տանել ի ներքս ուր աւազանն է եւ մկրտել:

 

Պէտք է երախաների (չմկրտուածների) վրայ ձեռք դնելը, օծելը եւ հրաժարումը կատարել դրսեւը` մկրտարանի մօտ, ապա տանել ներս եւ աւազանում մկրտել:

 

15. Պարտ եւ պատշաճ է զայնոսիկ որք պսակելն հանդերձեալ են քահանային տանել, եւ ի վերայ նոցա կատարել զկարգ եւ զկանոն ըստ աւրինաց քրիստոնէից, եւ անդ ի սրբութեան տեղիսն պսակել. զի ի միում տեղւոջ վայել է լինել պսակին եւ որ ընդունի զպսակն. իսկ եթէ ոք ոչ այսպէս արասցէ այլ որպէս եւ իցէ իւրով կամակորութեամբ եւ ծուլութեամբ անարգեսցէ զաւրէնս եւ զկարգ ամուսնութեանն, քահանայն լուծցի յիւրմէ պատւոյն, եւ զպսակաւորսն վերստին  պարտաւոր է  պսակել  ըստ  աւրինաց  քրիստոնէից,  եւ  որպէս  առաքեալն պատուիրէ թէ ամենայն ձեր ըստ կարգի եւ պարկեշտութեամբ եղիցի:

 

Պսակը պիտի եկեղեցում կատարել, ով հակառակի այս կանոնիս եւ ուրիշ տեղ անի, պսակադիրը զրկուի քահանայական պատուից եւ պսակը անվաւեր համարուի, մինչեւ որ նորից տարուի եկեղեցի պսակելու:

 

16. Իսկ զերկեակսն նոյնպէս պարտ է ըստ առաջին կարգին միջնորդաւք եւ խաւսնականաւք հաւանեցուցանել յիրերաց յաւժարութիւն եւ յեկեղեցւոյն եւ ի քահանայիցն աւրհնութենէ ընդունել զնշան զուգաւորութեան իւրեանց: Իսկ եթէ ոք ոչ այսպէս, այլ խանձեսցին եւ պղծեսցին առ իրեարս, զայնպիսին ի բաց մեկնեսցեն ի միմեանց, եւ զշնացելոց զկանոն եւ զսահման ի վերայ դիցեն: Իսկ եթէ ոք ոչ առնուցու յանձն մեկնիլ ի միմեանց, յետ Ժ ամի ապաշխարութեան  ողորմութեամբ  եւ  արտասուաւք  արժանաւորեսցին  խառնել  յեկեղեցի Աստուծոյ:

 

Երկակների պսակն էլ պիտի եկեղեցում լինի. եթէ պսակից առաջ յարաբերութիւն կունենան, նրանք բաժանուեն եւ շնացողների համար նշանակուած պատժին ենթարկուեն. իսկ եթէ բաժանուել չկամենան, 10 տարի արտասուքով ապաշխարելուց եւ ողորմութիւն տալուց յետոյ արժանանան եկեղեցի մտնելու իրաւունքին (երկակների մասին տե՛ս Բ առ. 17, Շահ. 7, Բ Դւ. 5):

 

17. Արժան է շաբաթն աւր երիկունն մարտիրոսաց պաշտել, եւ ծունր չկրկնել, եւ զճրագացն աւրհնութիւն ասել լոյս զուարթ սուրբ:

 

Ուրիշ ձեռագրերում «ծունր չկրկնել» է:

Շաբաթ երեկոյեան արժան է «լոյս զուարթ» ասել եւ մարտիրոսաց պաշտօն կատարել, եւ ծունր չդնել:

Հին կանոններով արգելւում էր կիրակի օրը եւ ամբողջ մինչեւ հոգեգալստեան ժամանակամիջոցը ծունր դնել ի պատիւ Քրիստոսի յարութեան, բայց այդ կարգը ճշտութեամբ չգործադրուեց:

 

18. Արժան է գիշերապաշտաւն առնել յայդ կիրակէ, եւ հսկմամբ եւ արտասուաւք եւ յոտնաւոր տքնութեամբ զանցեալ շաբաթուն աւուրց զյանցանս ջնջել, եւ արժանաւոր առնել զինքն մեղսաքաւիչ եւ կենդանարար խորհրդոյն, եւ ակն ունել ամենայն զուարթութեամբ եւ փութով տեառնագալուստ փողոյն եւ անճառ յաւիտենական արքայութեան:

 

Լոյս կիրակի առաւօտ արժան է գիշերը տքնութեամբ անց կացնել, շաբթուայ մեղքերը քաւել եւ ապա հաղորդութիւն առնել:

 

19. Արժան է յերեկորինս եւ յառաւաւտինս զկնի յամենայն պաշտամանն նուագել զսուրբ Աստուածն եւ ապա զհետ բերել յերեկորինս զհանգստեան սաղմոս եւ առաւաւտինսն զարեւագալին սաղմոս, իսկ յորժամ պատարագ մատչի ի սկզբունս անդ պաշտամանն յիշել զսուրբ Աստուածն. եւ զսոցունս խորհուրդ յառաջաբանի անդ հաւաստեաւ յայտնեցաք:

 

Առաւօտեան  եւ  երեկոյեան  պէտք  է  սուրբ  Աստուած  ասել,  ապա հանգստեան եւ արեւագալի սաղմոսներ:

 

20. Պարտ եւ արժան է զխաչեցարն երիցս անգամ զհետ բերել, ըստ երիցս անգամ կրկնելոյ սրբասացութեան եւ մի նուազեցուցանել, եւ ի նուազ գտանել ի շնորհաց խաչին Քրիստոսի:

 

Պէտք է խաչեցարը երեք անգամ ասել երեք սրբասացութեան հետ, եւ ոչ նուազեցնել եւ դրանով զրկուել Քրիստոսի խաչի շնորհքից:

 

«Ս. Աստուած» երգի մասին յունաց մեկնիչ Բալսամոն եւ ռուս Յովհաննէս վար. -ը այս են գրում. «Ա՛յս երգը հրաշալի վերնագոյն յայտնութեամբ հաղորդուեց ուղղափառ եկեղեցուն Ե դարում, այս երգը վերաբերում է Ամենասուրբ Երրորդութեան, ի դէմս Աստուածային երեք անձանց, եւ Աստուածային ամենակարող բնութեան միութեան», որը այդ երկուսի խօսքով հաստատուեց Քաղկեդոնի ժողովում: Այդ ժողովի հակառակորդներից մէկը` Պետրոս Փուլլոն, Անտիոքի աթոռի յափշտակիչը (Ե դարում), մտածեց այդ երգի վրայ աւելացնել «որ խաչեցար վասն մեր» խօսքը, որպէս զի դրանք վերագրուեն միմիայն Աստուածամարդու անձնաւորութեան, դրանով պաշտպան հանդիսանալով Եւտիքէսի աղանդին: Նոյն կերպով, ասում են դրանք, պնդում են միւս կոպիտ աղանդաւորները, թէոպասկիտներ կամ պատրիպասսիանք, որոնք ենթադրում են, որ խաչի վրայ չարչարուեցին Աստուածութեան երեք անձինքը: Այս աղանդի գլխաւորը ապրում էր II դարում, Պրակսէյ անունով, նա ասում էր, որ Հայրը մարմնացաւ եւ Քրիստոսի անունով իջաւ: Այս սովորեցնում էին նոյնպէս նէոտիանք, սաբեղեանք III դարում:  Փուլլոնը  նզովքի  ենթարկուեց  եւ  եկեղեցուց  անջատուեց (տե՛ս Опыт цер. закон. Иоанна - 1851, I II. եւ Правила св. апос. св. от. ... съ толкованиями):

 

Նոյն Յովհաննէս վարդապետը խօսելով հայոց պատճառաբանութեան վրայ, «թէ Ս. Աստուածը մենք ասում ենք ի դէմս Որդւոյ», ընդունում է, ուսուցչապետ Տրօյիցկու նման յետին մտքերով չէ բացատրում, հաւատում է, որ անկեղծ ենք ասում եւ ճիշտ (Տրօիցկին կարծում է, որ խաբում ենք. այս մասին տես Ն. Շնորհալի), մանաւանդ որ Հոգեգալստեան տօնին ասում ենք. «Որ եկիր եւ հանգեար յառաքեալսն». բայց նա մեղադրում է հայերին նրանում, որ նրանք Քաղկեդոնի ժողովի որոշման դէմ են գնում եւ «Ս. Աստուածը» փոփոխում են եւ աւելումներ անում:

 

Թէեւ այս պատկառելի վարդապետը գիտէ, որ հայերը վաղուց մերժել են Քաղկեդոնը նրա բոլոր դաւանաբանական վճիռներով, բայց եւ այնպէս մի բան ասելու համար նկատում է` մոռանալով, որ տիեզերական ժողովի վճիռը պարտաւորական է միմիայն ընդունողների համար եւ ոչ մերժողների, եւ մինչեւ իսկ նզովքի ենթարկուողների համար:

 

21. Արժան է ի գիշերին յորժամ ժողովին ի պաշտաւնն նախ զյառաջաբանիցն ասել, զչորեսին սաղմոսն միաբանութեամբ ի թիւ խոնարհ ձայնիւ առաջին, զերրորդ սաղմոսն, երկրորդ զութսն երրորդն, երրորդ զՃ. երկրորդն, չորրորդ, զՃԽ. երկրորդն, եւ նոցին զքարոզութիւնն եւ զաղաւթսն զհետ բերել զոր ի նոյն խորհուրդ արարեալ է երանելւոյն Յովհաննու Մանդակունւոյ Հայոց կաթուղիկոսի քարոզութիւն, զարթուցեալքս աղաւթք զքէն գոհանամք եւ զհանգիստ նորին, նայեա Տէր ողորմութեամբ:

 

Գիշերային ժամին պիտի ասել բոլոր կարգաւորուած Յովհան Մանդակունու սաղմոսները եւ աղօթքները:

 

22. Արժան է զառաւաւտինսն ամենեցուն նման միմեանց զնոյն եւ ըստ նմին կարգի կատարել, զի այսպէս վայել է քրիստոսասիրացն որ ամեն լեզւոյ եւ ազգի են միաբանութեամբ փառաւորել զԱստուած եւ յաւրինել զվարս ուղիղս, զի գրեալ է զսրբոց առաքելոցն թէ էր նոցա սիրտ եւ անձն մի, եթէ էին ամենեքին միաբան յաղաւթս: Արդ զկնի հարցինն եւ ողորմեցւոյն, եւ Տէր յերկնեցւոյն, զփառսն ի բարձունսն պաշտել, ապա իւրաքանչիւր աւուր զկցորդսն զոր առեալ է սաղմոսացն. Բ. շաբաթւոյն լոյս տուր աչաց մերոց, Գ. շաբաթւոյն, ի քէն է Տէր աղբիւր կենդանութեան. Դ. ես ասացի Տէր ողորմեա. Ե. շաբաթւոյն. ես առ քեզ Տէր աղաղակեցի, ուրբաթւոյն, մտցեն աղաւթք իմ առաջի: Շաբաթ աւր առաքեա: Ապա զկնի քարոզութենէն եւ աղաւթիցն զերեքսրբեանն երգել զփառաբանութիւն, հանդերձ սրբոյ Աստուածածնին կցորդիւն. ապա զարեւագալին զսաղմոսն ասել ըստ դասուց վերաձայնութեամբ:

 

Նոյնպէս եւ անթերի կատարել եւ առաւօտեան ժամերգութիւնը:

 

23. Նոյնպէս եւ զերեկորինսն հանդերձ միմեանց ըստ այսմ կարգի եւ այսու աւրինակաւ կատարել. յառաջագոյն պաշտել-զխոնարհեցոյ վերաձայնութեամբ ըստ դասուց զոր երանելոյն Ներսէսի Հայոց կաթուղիկոսի յաւելեալ է. որպէս թէ կամելով սկիզբն ամենայն վերերգակ սաղմոսիցն յաղաւթելոյ առնել. զի եւ սաղմոս այս աղաւթք Դաւթի են, ըստ վերագրին յայտարարութեան. զկնի նորա զապրեցոյ մի ըստ միոջէ զերեսին սաղմոսն զմիմեանց զհետ ըստ դասուց վերաձայնութեամբ. իսկ զկնի մեսեդի եւ եղիցին (ուղիցին) ասելոյ, քարոզել եւ աղաւթս մատուցանել. յետ այնորիկ զերեքսրբեանն նըւագել նորին նմանութեամբ եւ վախճան ամենայն պաշտամանն սաղմոս ասել, ըստ դասուց վերաձայնութեան:

 

Նոյնպէս եւ երեկոյեան ժամերգութիւնը անթերի կատարել:

 

24. Իսկ կիրակէին աւուր առաւաւտենին այս գուն խորհրդով յաւրինեալ բերէ զկարգն իւր, զկնի հարցինն մեծացուսցէ ասել վասն զի հարկաւորապէս պարտի այն որ զյարութիւն Քրիստոսի ճառէ. ընդ նմին եւ զգերեզմանն յիշել եւ զսուրբ զԿոյսն. զի եթէ ոչ էր ծնեալ, ոչ էր հնար եւ ոչ թաղել. եւ եթէ ոչ էր թաղեալ ապա եւ ոչ յառնել: Արդ գերեզմանն ընթեռնլոյն զԱւետարանն յիշեալ լինի. իսկ զսուրբ Կոյսն ի մեծացուսցէն ասելոյ յիշեմք, զի որպէս ընկալան ի միմեանց զՓրկիչն յարութիւն ի գերեզմանէ, եւ գերեզմանն յարգանդէ, ըստ նմին եւ վկայք պարտ են լինիլ միմեանց վասն յարուցելոյն, եւ այս է ճշմարիտ մարդեղութեանն եւ մահուանն Քրիստոսի խոստովանութիւն, այլ սակայն ի ծննդենէն առ յարութիւն զհետ եկեալ միաւորին, իսկ յարութենէն ի ծնունդն վերադարձիլ անկարելի զի չեւ գործեցելոցն ի Քրիստոսէ պատմութիւն առնել անհնար է, եւ յաղագս այսորիկ աւետեմք եւ զԾնունդն եւ զՄկրտութիւնն Քրիստոսի, ի միասին առեալ տաւնախմբին եւ սոքա ամենեքեան եւ որ այլն եւս իցեն որ անաւրինեալք ի Քրիստոսէ ի յարութենէն միաւորեալ բովանդակին, եւ այս յաղագս  մեծացուսցէ     ասելոյն   յառաւաւտինսն  յաւուր  կիրակէի:  Զհետ  որոյ դարձեալ մինչեւ զԱւետարանն ընթերցեալ որպէս թէ տակաւին եւս ի թաղման վարկանելով զՏէրն արտաքուստ առնայ ի գերեզմանն աղաղակիցեմք ասելով թէ արի Տէր աւգնեա զմեզ, եւ թէ լուր Աստուած աղաւթից իմոց ունկնդիր բանից բերանոյ իմոյ եւ եթէ թագաւորեսցէ Տէր յաւիտեան. իսկ յետ ընթեռնլոյ զԱւետարանն իբրու թէ զնոյն ինքն զյարուցեալն անդէն եւ անդ ընդ աւետարանական բանին ի դէմս մեր բերելով հրամայեմք միմեանց թէ ի գիշերի համբարձէք զձեռս մեր ի սրբութիւն եւ աւրհնեցէք զՏէր, վասն զի լըւեալ աղաւթից մերոց յարեաւ. եւ աւգնեաց մեզ փրկելով զմեզ ի մահուանէ, եւ թագաւորելով մշտնջենաւորաբար ամենայն տիեզերաց: Բայց գիշեր ոչ այնքան զժամանակն որքան թէ զհրէական զանհաւատութիւն անուանելով, որ զաղջամղջին խաւարի արդար եւ բերէ զաւրինակ ըստ Եսայեայ պանծալի բանին թէ ի գիշերաց կանխէ հոգի իմ առաւաւտել առ քեզ Աստուած այսինքն, թէ ի միջոյ ամպարշտաց համարձակիմք բարեպաշտել առ քեզ Աստուած: Արդ՝ զայսոսիկ այսպէս եւ այս աւրինակաւ յառաջ վարելով զկարգն, արժան է զկնի փառք ի բարձանցն, զյարութիւնն ասել, իսկ զսուրբ Աստուածն հանդերձ սրբոյ Աստուածածնին կցորդիւն ի վերջն անցուցանել, որպէս եւ այլ աւուրսն ըստ ասացելում պատճառին: Եւ զկնի ամենեցուն զարեւագալին նըւագել սաղմոս, զոր եղիցի անուն Տեառն ասել սկսեալէն ի ժամանակացն Եզրի կաթուղիկոսի:

 

Նոյնպէս կիրակէի ժամերգութիւնը կատարել ըստ պատշաճի:

 

25. Պարտ է ի գիշերապաշտամանն զկանոնացն զհետ բերել զչորս զայս քարոզութիւնս. վասն ի վերուստ խաղաղութեան. վասն ի գիշերի եւ ի տըւընջեան. վասն ուղղելոյ զգնացս. վասն գտանելոյ մեզ: Զոր արարեալ է վասն նորին իրի սրբոյն Սահակայ Հայոց կաթուղիկոսի. եւ ըստ իւրաքանչիւրոցն զաղաւթս զայսոսիկ հանգստիւք իւրեանց: Տէր Աստուած մշտնջենաւոր, հանգիստ շնորհատու բարեաց, ի գիշերի եւ ի տըւնջեան հանգիստ. հովիւ քաջ: Անկեալ եմք առաջի հանգիստ քում ամենազաւր. վերջին: Աւրհնեալ ես տէր Աստուած մեր որ եւ զմեզ մեղաւորս արժանի արարեր փառաւորել զքեզ. ընկալ բարերար եւ մարդասէր Տէր ամենեցուն մեր աղաւթս զխնդրուածս, զխոստովանութիւնս, եւ զգոհացողութիւնս, եւ շնորհեա ամենեցուն մեզ զքո առատ ողորմութիւնդ եւ զգթութիւնդ. մի թողուր Տէր զժողովուրդս Քո եւ մի մատներ իսպառ վասն անուան Քո, մի ըստ մեղս մեր առներ մեզ, եւ մի ըստ անաւրէնութեան մերում հատուցաներ մեզ. այլ արա առ մեզ ողորմութիւն Քո հազարս եւ ի բիւրս, զերծոյ զմեզ յամենայն յորոգայթից սատանայի, եւ փոխեա զմեզ յարքայութիւն Միածնիդ Քո Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, հանգիստ: Քեզ յանձն առնեմք զանձինս մեր Աստուած ամենակալ Հայր Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ ի բարձունս բնակեալս եւ զխոնարհս տեսանես յերկինս եւ յերկրի, հայեաց Տէր յաղաւթս եւ ի պաղատանս մեր. մի ցրեր զուխտ Քո եւ մի մերժեր զմեզ ի ժառանգութենէ Քումմէ. այլ ըստ առատ Քում բարերարութեանդ արժանաւորեա զմեզ զծառայս Քո անճառելի լուսոյդ երկնից արքայութեանդ Քրիստոսիւ Յիսուսիւ Տէրամբ մերով ընդ որում Քեզ Հաւր եւ Սուրբ Հոգւոյդ վայել է փառք իշխանութիւն եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից ամէն: 

 

Նոյնպէս գիշերապաշտամունքը կատարել կանոնների համաձայն:

 

26. Պարտ եւ արժան է յայտնութեանն աւուր կատարել զջրոյն աւրհնութիւն ի վերայ ջուրցն ըստ պատշաճի ի տեղիսն հանդիպեալ ձէթ արկանելով ի նա եւ աղաւթս մատուցանելով, ի ձեռն այնորիկ յիշատակել զառ ի Փրկչէն վասն մեր ի Յորդանան զմկրտութիւնն որպէս եւ ի գալստեան աւուրն ոստսն բառնալ եւ ճոճանակս շարժել զնմանութիւն բերելով մանկանց եբրայեցւոց ծափելոցն եւ ոստսն մատուցանելոյ. զի եւ աշխարհիս մերոյ մարդկան եւ ամենայն քրիստոնէից աւանդութիւն կալեալ է զնոյն:

 

Պէտք է եւ արժան է յայտնութեան օրը ջուրը օրհնել եւ վրան մեռոն կաթեցնել ի յիշատակ Քրիստոսի Յորդանանում մկրտուելուն, իսկ Ծաղկազարդին ոստեր բռնել եւ ճօճանակ ածել (տե՛ս Ա. առ. 7, Ն. Շնորհալի):

 

27. Եթէ ոք խաչ արասցէ փայտեայ, եւ կամ ինչ իցէ նիւթոյ, եւ ոչ տացէ քահանային աւրհնել եւ աւծանել զնա միւռոնովն սրբով, ոչ է պարտ զնա ի պատիւ ընդունել կամ երկրպագութիւն մատուցանել զի դատարկ եւ ունայն է յԱստուածային զաւրութենէն, եւ արտաքոյ աւանդութեան առաքելական յեկեղեցւոյ:

 

Ով խաչ է շինել տալիս փայտից կամ ուրիշ նիւթից, պէտք է քահանային տանի օրհնելու եւ օծելու, առանց որոնց չի կարելի պատուել խաչը, որովհետեւ Աստուծոյ զօրութիւնից մաս չունի դեռ եւս:

 

28. Իսկ զայնոսիկ զորս աւրհնութեամբ եւ աւծմամբ կատարեալ է որք միանգամ եւ իցեն Աստուածային խորհրդոցն գործարանք պարտ է զնոսա պատուել եւ պաշտել, երկրպագել եւ համբուրել զի նոսա բնակէ Հոգին Սուրբ, եւ նոքաւք մատակարարէ ի մարդիկ զպահպանութիւնս եւ զշնորհս բժշկութեան ախտից հոգւոց եւ մարմնոց, այլ եթէ մեռանել հասցէ ի վերայ այնոցիկ ի ձեռն հեթանոսաց մի հրաժարեսցէ, զի մեծագոյն այնպիսւոյն առաջի կայ յոյս, եւ  ընդ  մարտիրոսս  համարեալ  է:

 

Օրհնած խաչը պէտք է պաշտել, երկրպագել նրան եւ չհրաժարուել ոչ մի կերպով պատուելուց, մինչեւ իսկ եթէ մահուան վտանգի լինի, որովհետեւ խաչի համար մեռնողը մարտիրոս է համարւում:

 

29. Ոչ է պարտ ամենեւին անխտիր լինել եւ հաղորդութիւնս առնել ընդ հերձուածողաց, այլ խորշել ի նոցանէ եւ չը հաւասարել ընդ նոսա ի հոգեկան եւ ի մարմնական սեղանս, զի պատկառեսցին եւ փափաքեսցին միաբանել ընդ ուղղափառութեան    աւանդիչս:

 

Չպէտք է անխտիր յարաբերութիւն ունենալ հերձուածողների հետ, այլ խորշել նրանցից, որ ամաչեն եւ ցանկանան միանալ ուղղափառների հետ (տե՛ս Բ առ. 45, Լաւ. 6, 7, 8, 9, 31, 32, 37, 38):

 

30. Արժան է յայտնութեան յաւուր ի Մատթէոսի գլխոյն զմկրտութեան կարգին ընթեռնուլ զԱւետարանն, այլ յամենայն իսկ ութաւրեայսն խառնել պատշաճ վարկանիմ ընդ  ծննդեան Աւետարանս զմկրտութեան Աւետարանսն. զի որպէս տաւնն հասարակաց երկոցունց, հասարակաբար պարտին լինել կարդացմունքն եւ պաշտաւնն:

 

Պէտք է՝ թէ յայտնութեան օրը կարդալ մկրտութեան Աւետարանը եւ թէ ութօրէքին խառն կարդալ ծննդեան եւ մկրտութեան Աւետարանները, որովհետեւ ինչպէս տօնն է մի օր կատարւում, նոյնպէս եւ երկուսի Աւետարանն էլ նոյն օրում պիտի կարդացուի:

 

31. Սովորեցին ոմանք զկիրակին աւուր մինչեւ ցճաշն պատուել, եւ անտի յառաջ լուծանել զաւուրն զխորհուրդ, յաղագս նորին հրամայեցաք մինչեւ ցերեկոյն նովին պատուով զաւրն, արգելուլ զինքեանս ի գործոյ եւ ի ճանապարհորդութենէ եւ իրիկունն ծունր չկրկնել եւ յարութիւն պաշտել:

 

Կիրակին պիտի պահել ոչ թէ մինչեւ ճաշ, այլ մինչեւ երեկոյ (տե՛ս Ա առ. 2, Լաւ. 29):

 

32. Ոչ է պարտ չարաղանդ մծղնէիցն տեղի որ կոչին պոլիկեանք աւթել ումեք եւ կամ յարել եւ խաւսակից լինել եւ երթեւեկութիւն առնել, այլ ամենեւին հեռանալ ի նոցանէ գարշել եւ ատել զնոսա զի որդիք սատանային են եւ լուցկիք յաւիտենական հրոյն, եւ յաւտարացեալ են ի սիրոյ կամաց արարչին, եթէ ոք իցէ որ յարեսցի ի նոսա եւ ի սիրելութիւն եւ ի բարեկամութիւն եկեսցէ, պարտ է զայնպիսին խոշտանգանել եւ ծանր պատուհաս ի վերայ դնել մինչեւ զգաստասցին եւ առողջասցին ի հաւատս ապա եթէ դարձեալ ի նմին գտցին վերստին, զայնպիսիսն հրամայեմք ամենեւին հատանել եւ արտաքս ընկենուլ իբրեւ զժանդախտս յանդամոց եկեղեցւոյ Քրիստոսի, զի արմատ դառնութեան ի վեր երեւեալ նեղիցէ ի նովաւ բազումք պղծիցին:

 

Ոչ ոք չպիտի օթեւանի այնտեղ, որտեղ բնակւում են մծղնէից չար աղանդաւորները, որոնք եւ պաւլիկեան են կոչւում. նրանց հետ չպէտք է խօսել, երթեւեկութիւն ունենալ, բոլորովին պիտի հեռանալ, գարշել, ատել նրանց, որովհետեւ սատանայի որդիներ են, ով կմօտենայ նրանց, ծանր պատուհաս կկրի մինչեւ կզգաստանայ, եթէ ոչ բոլորովին պիտի հեռացնել նրանց իբրեւ ժանդախտ եկեղեցուց (տե՛ս Շահապիվանի եւ Անտ. -ի ժողովները):

 

Պաւլիկեանների աղանդապետն էր Միջագետքի Սամոսատ քաղաքի Պօղոս եպիսկոպոսը III դարում, որի մայրը մանիքեցի էր եւ կոչւում էր Կալլինիկի: Նա քարոզում էր. կայ մի Աստուած, որ անուանւում է Հայր, Որդի եւ Հոգի: Որդին Հօր վերաբերմամբ այնպէս է, ինչպէս խօսքը` մարդու: Այդ խօսքը-Բանը, գալով աշխարհ բնակուեց մարդու մէջ Յիսուս անունով, հաստատուեց մարդու մէջ: Յետոյ էլի այդ Բանը վերացաւ երկինք. իսկ Յիսուսը,  որ  փոքր  էր  եւ  կրտսեր,  նա Մարիամից  է  առաջացել:  Անտիոքում Գրիգոր Հրաշագործը Պօղոսին կարգալոյծ արաւ միւս եպիսկոպոսների հետ եւ նզովեց: Սրա աշակերտները տարածուեցին ամէն տեղ եւ 7-րդ դարում արդէն հետեւողներ ունէին Հայաստանում, որոնցից մէկն էր Յովհան Մայրագոմեցու աշակերտ Սարգիսը: Յովհան Իմաստասէր «Ընդդէմ Պաւղիկեանց» ճառի մէջ ասում է, որ նրանք խաչի, պատկերի պատիւ չէին տալիս. դեւերին յարգում էին, որ իրանց վնաս չտան, գիշերային պղծութիւններ էին կատարում, տղայի արիւնը ալիւրի հետ խառնում ուտում էին: Եթէ այս տեղեկութիւնները կցենք Շահ. -ի ժողովում յայտնի եղած մծղնէից աղանդի մասին հաղորդածների հետ, կունենանք քիչ ու շատ գաղափար այդ աղանդի մասին: Օձնեցին մծղնէից աղանդը պաւղիկեանների հետ միացնում է:

 

Բացի այս ժողովից, Օձնեցու օրով յիշատակւում է եւ մի ժողով` եղած 726 թուին, Մանազկերտում, Ասորոց պատրիարքի խնդրանօք եւ «Յակոբիկ տանից» ասորի վեց եպիսկոպոսի մասնակցութեամբ, ուր նզովեցին Յուլիանոս Աղիկառնացուն իւր հետեւողներով, որը դաւանում էր, թէ Քրիստոսի մարմինը «առանց մսաց եւ կրից» է, եւ միմիայն առաչօք է: Ասորոց պատրիարքը հայոց վրայ եղած բամբասանքները պաշտօնապէս ցրելու համար դիմեց Օձնեցուն, որ ժողովով նզովի այդ աղանդաւորներին եւ բամբասանքներին վերջ տայ:

 

Այս ժողովի մասին գրուած է 530 եւ 100 համար ձեռագրերում, ուր բացի այդ տեղեկութիւնից կարդում ենք, որ այդ ժողովում նզովեցին Քաղկեդոնի ժողովը եւ «մի բնութիւն» սահմանեցին:

 

Այս ժողովի մասին մեր ձեռագրերում, կամ աւելի պարզ ասած` մեր կանոնագրքերում ոչ մի տեղեկութիւն չկայ. Օձնեցուն վերագրուած է միայն 32 կանոն, իսկ Մանազկերտի կանոնների մասին չկայ ոչ մի տեղեկութիւն: