***
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
Երեւան
4509
Գրիչ`
Աբել
Վայր`
Այրիվանք
ա
<211a>
Աստուածային
իրաց
դիտաւորութիւն,
անպատում
գոյաւորութիւն
ամենայնքն
անասելիք
են,
մանաւանդ
յեղական
անճառ
մարդեղութեան
բանին
Աստուծոյ,
որ
երեւեցաւ
մարմնու
անբովանդակելի
բնութեամբ
կեցուցեալ
կամեցեալ
նմանեաւն
զնմանս,
ի
ձեռն
առաքելոցն
կեն[ս]ահրաւէր
քարոզութեան,
ըստ
այսմ,
թէ
երթայք,
աշակերտեցէք
զամենայն
հեթա
<311b>
նոսս,
մկրտեցէք
զնոսա
յանուն
Հաւր
եւ
որդւոյ
եւ
Հոգւոյն
Սրբոյ,
որով
լցին
զտիեզերս
աւետեաւք
սուրբ
եւ
կենսաբեր
յարութեանն,
որում
ականատես
եղեալ
քարոզեցին
ընդհանուր
զբան
հաւատոյ,
լուսաւորելով
զխաւարեալս
մեղաւք
յիւրաքանչիւր
վիճակս
ընտրութեան:
Նա
եւ
ընդ
քառահոլով
տիեզերս
վկայ
ճշմարտութեան
աւանդեցին
գտանելով,
ճշմարտիմաց
դաւանմամբ
զմիածին
Աստուծոյ
Տեառն
մերոյ
Յիսուսի
Քրիստոսի
անաւրինութիւն
ներմարդութեան
գրով
եւ
անգիր
յայտապատում
բանիւք
հաւա
տ
արմացուցանելով,
իմանալի
լուսոյն
զամենեսեան
մերձ
կացուցանելով:
Այլ
վասնզի
կամք
հոգւոյն
կենաց
զնորոգումն
անճառ
շնորհացն
զպարգեւ,
ոչ
բանիւ
միայն,
այլ
եւ
գրով
մշտընջենաւոր
այսմ
յաւիտենի
արձանացուցանել
հա
<312a>
ճեցաւ,
զորս
մաքրազատեաց
իջմամբ
ի
սուրբ
վերնատանն
երկրորդելով
ի
հոգիս
նոցա,
ըստ
Տեառն,
թէ
Յիշեցուցանէ,
ձեզ
զամենայն
զոր
ինչ
ասացի
ձեզ,
յորում
զտարակոյս
տրտմութեանն
փարատեալ
մխիթարեաց:
Զորս
եւ
հրազինեալ
քարոզս
ընդ
տիեզերս
տարածանէր
ի
ձեռն
մկրտութեան
աւազանին,
յորդէգրութիւն
կենաց
զամենեսեան
հրաւիրէր:
Իսկ
չորից
աւ[ե]տարանչացն
խո[ր]հուրդ
բազմաւրինակ
իմն
ցուցմամբ
տեսանի,
զի
ոմանք
ասեն,
թէ
չորից
աւետարանչացն
են
չորք
անկիւնք
արարածոց,
պարտ
էր
համասփիւռ
քարոզել
զԱւետարանն:
Իսկ
ոմանց
հաճոյ
թուեցաւ
ըստ
չորից
մշտահոս
գետոցն
յադենական
աղբերէ
յառաջխաղացեալ
առ
ի
տիեզերաց
ոռոգումն,
եւ
սոցա
գոլով
<312b>
նմանապէս
թուով
ուռճացեալք
ի
կենդանական
աղբերէն
ոռոգանել
սպասքեալ
միտս
մարդկային
բնութեանս:
Նոյնաւրինակ
ըստ
տեսութեանն
Եզեկիէլի
քառակերպն
աթոռոյ
զանմարմնոցն,
Տէր
տեսանելով
բազմեալ
ի
փառացն
աթոռ
իմանալի
ցուցմամբ,
զխնամս
բոլոր
[բ]նութեանս
զակնարկումն,
որ
աստուածապէս
եւ
տիրաբար
բերմամբ
նշանակէ
զլինելն
առ
ի
հողածինս
հոգեզինացն
անմահից,
զմահկանացուս
առնել
հաղորդս,
եւս
եւ
ի
գերակատար
հանել
ի
փառս,
վասն
զի
փառաց
թագաւորն
Քրիստոս,
փառակիցն
Հաւր
եւ
Հոգոյն,
զմերս
առնլով
բնութիւն,
ինքեան
միացոյց
աստուածութեան,
ուսուցանելով
մի՛
դաւանել
որդի,
որ
յԱստուծոյ
Հաւրէ,
եւ
որ
ի
Մարիամայ
կուսէ,
անճառ
միութեամբ,
զոր
աւետարանականն
ուսուցանեն
բանք
<313a>
մինչ
ի
կատարած
անպակաս
եւ
անյաւելուած
հաւանութեամբ,
հաւատահաստատ
կարգաւք
ի
նոյն
յարելով
յառաքելասանդն
քարոզութիւն,
որ
զաստուածախաւսն
վարդապետութիւն
դրոշմեալ,
զսակաւս
ի
բազմացն
առ
ի
հաւատալ,
թէ
Յիսուս
Քրիստոս
է`
որդի
Աստուծոյ
ըստ
վեհին
Յովհաննու,
հաւատով
եւ
զկեանսն
յաւիտենականս
ընդունել
յանուն
նորա:
Ուստի
եւ
տեսեալ
զսորայս
ա[ն]ճառ
փրկագործութեան
խորհուրդ,
ոմն
ի
յընտրելո[ց]
քահանայից
Աստուծոյ,
որ
էր
մի
ի
ժառանգաւորաց
սուրբ
ուխտին
Այրիվանաց,
սնեալ
եւ
ուսեալ
ի
նմին
մենաստանի,
Խաչատուր
անուն
կոչեցեալ,
եռափափագ
սրտիւ
ցանկացեալ
այսմ
ներգործական
բանից
փրկչին
Յիսուսի,
ստանա
զսա
յարդարապէս
գոյից
իւրոց,
հանդերձ
երեք
եղբարբք
իւրովք
<313b>
եւ
քերս`
յաշ[խ]արհական
դասուէ
ամուսնացելոց,
եւ
ոչ
ունելով
արու
որդի
զսա
ստացեալ
զաւակ`
զսուրբ
գիրսս,
եւ
առ
Աստուած
զլոյս
իւրեանց
եդեալ,
զգրեալսն
կատարելո[վ],
թէ
Բարի
է
յուսաք
ի
Տէր,
քան
յուսալ
ի
մարդիկ:
Եւ
գեղեցիկ
խորհրդածութեամբ
տան
ի
բնիկն
իւրեանց
ի
գերա[պ]անձ
արքայանիստն
Գեղամի,
որ
Գառնի,
յորում
հրաշակերտ
հովանոցն
է
զարդարեալ
հաստահեղոյս
քարամբք
ի
սբաւսանս
թագաւորաց
եւ
թագուհեաց,
եւ
աւանդէն
զսա
մեծափառ
Կաթողիկէին,
տալով
ի
ձեռս
սպասաւորաց
նորին
սրբասէր
քահանայիցն,
որ
ի
նմա
տաղաւարին,
եւ
զմայլին
ուրախարար
բաժակաւն
եւ
զենմամբն
Քրիստոսի:
Արդ
աղերսիւ
հայցեմ
զարժանապատիւ
քահանայսդ
եւ
զխուռներամ
ժողովոց
քրիստոնէից,
որք
գումարիք
ի
դուռն
յայդմ
քաւա
<314a>
րանի,
յագաղս
քաւութեան
մեղաց,
իբրեւ
պարտականաւրէն
եւ
տրիտուր
փոխարէն
վճռի,
յիշեսջիք
զստացողք
սորա
զԽաչատուր
կուսակրաւն
քահանայ
եւ
զծնաւղսն
իւր,
զմահացեալսն,
եւ
զլերդակից
հարազատսն
իւր`
զՎարդագէլն,
եւ
զԱպստամբն,
եւ
զՍտեփանոս,
որք
աւժիտք
եղեն
այսմ
աստուածախաւս
տառի,
եւ
յիշողքդ
եւ
յիշեցեալքս
յիշեալ
եղիցին
ի
Քրիստոսէ
յաւուրն
համառաւտի
եւ
մեծի,
ուր
բանք
սպառ[ին]
եւ
գործք
թագ[աւ]որեն,
եւ
նմա
փառ[ք]
յաւիտենանս,
ամ[էն]:
Եւ
յանցելում
եռի[ց]
ամաց
թագաւորազնն`
մեծն
եւ
աջողակն
եւ
ըմբշամարտիկն
քաջ
Զաքարայ,
որդին
Սարգսի
սպարապետի
Վրաց
արքային,
աւաղական
մահուամբ
բարձաւ
յաստեացս,
վճարելով
զկէտ
կենաց
իւրոց,
ի
տիս
միջահասակի,
եւ
յաջորդէ
զաթոռ
նորա
գեղեցկաբողբոջ
պատանին`
շառաւէղ
նորին
Շահանշահ,
որ
բացայայտի`
թագաւոր
թագւորաց:
<314b>
[Ը]նդ
որս
եւ
ես
աղա[չեմ]
աղերսալի
բազ[մա]վիշտս
Աբել
յի[շե]լ
եւ
զիմ
նորատու[ն]կսն
զերեսին
եղբարսն,
որ
ի
վայրկենի
միում
խամրացան
եւ
հատան
իբրեւ
զուռի
բարունակէ,
եւ
կիսաւրեա
ելին
յ[ա]աշխարէ`
երթալով
առ
յոյսն
իւրեանց
Քրիստոս:
Ի
մերումս
ժամանակի
երկուք
հովուապետք
հան[դ]իպեցան
բարիոքք
եւ
ճշմարիտք`
տեառն
Վրթանիս
ի
կողմն
Վարաժնունեաց,
որ
առ
Հրազդան
գետով`
եւ
այսր
եւ
անդր
պարփակեալ
եւ
շինանի[ս]տք
լայնք
ը
ընդարձակք,
ունելով
զվայրս
բերդի
յոյժ,
եւ
Տառն
Դաւիթ
ի
կողմն
Խոսրովակերտի,
առ
որս
իջանէ
ազատ
գետ
եւ
հասանէ
ի
մեծն
Երասխ
եւ
շինանիստք,
որ
առ
նովաւ,
եւ
Ռուբար
դաշտ
արգաւանդ
եւ
ամենալի
ողկուզաբեր,
որ
ճմլի
արիւն
խաղաղոյ,
որ
ուրախ
առնէ
զստացողսն:
բ
Նկարող`
Սարգիս
Վայր`
Դեղձանւոյ
մենաստան
<97a>
Զկուսակրաւն
քահանայ
Աստուծոյ
զԽաչատուրն,
զստացող
սուրբ
Աւետարանիս
յիշեսջիք
ի
Քրիստոս,
ընդ
նմին
զգրիչս
Աբել:
գ
<151a>
Զստացող
սուրբ
Աւետարանիս
զկուսակրաւն
քահանայ
զԽաչատուրըն,
եւ
զհարազատսն
իւր`
զԱպըստամբն
եւ
զՎարդագելն
եւ
զՍտեփանոս
յիշեցէք
ի
Տէր:
դ
<211a>
ԶՍարգիս
նկարիչն
եւ
զՍիքենոս
շարայարողն,
որ
աշխատեցան
ի
լերանդ
սորա
եւ
ի
կողմն
յիշեցէք
ի
Քրիստոս:
ե
Այսմ
գործառնութեան
բարւոյ
սկիզբն
եղեւ
ի
գերադրական
սուրբ
ուխտին,
որ
կոչի
Այրից
վանք,
որ
է
բանակետղ
լուսակիր
արանց
եւ
կացորդ
լուսաւորչացն
նախնեաց,
<98b>
եւ
յանգեցաւ
ի
պարկեշտաժողով
մենասպ
տանիս
Դեղձանոյ,
ընդ
հովանեաւ
Սուրբ
Կարապետիս
եւ
այլ
սրբոց
միանձանցս,
յիշատակ
նորա
աւրհնութեամբ:
Դարձեալ
աղաչեմ
յիշել
զԽաչատուրն
եւ
սիրելի
հարազատսն
իւր,
զՎարդագէլն
եւ
զկենակից
նորին
զԽաթունիկն,
որ
բազում
գթով
եւ
խնամոտ
սիրով
սպասաւորեաց
մերում
նուաստութեանս:
Աւրհնութիւնն
Քրիստոսի
ի
վերայ
նորա
եւ
զփոխարէննն
հատուսցէ
բազմապատիկ
աստ
եւ
հանդերձելումն,
ամէն:
Թուին
ՈԿԶ
(1217):
զ
Կազմող`
Սէքենոս
<241a>
Զաստուածարեալ
եւ
սրբասէր
եւ
զհաճոյակատար
հրամանի
Տեառն
զՎաշաւուր
քահանայ`
զարեան
մերձաւորն
մեր
լիաբերան
եւ
սրտի
մտաւք
յիշեցէք
ի
Քրիստոս,
եւ
Տէր
զձեզ
յիշեսցէ
յիւրում
գալստեանն,
ամէն:
Ընդ
նմին
եւ
զՍէքենոս
կազ(մ)ի
<ն>
չ,
որ
բազում
աշխատեցաւ
ի
ծադիս
եւ
ի
կազմս
սորա,
եւ
նայ
յիշեցէք
եւ
ծնաւղսն
իւր
եւ
մաքրայփա(յ)լ
յաղաւսդ
ձեր,
եւ
Աստուած
զձեզ
յիշէ,
ամէն:
է
<241a>
Զկուսակրաւն
քահանայ
եւ
զձեռասուն
աշակերտ
մեր
զԿարապետ
ճշմարիտ
պատարագող
մեղսաքաւիչ
մարմնոյ
եւ
արեանն
Տեառն,
որ
զբազում
աշխատեցաւ
ի
սուրբ
Աւետարանս,
յիշեսջիք
ի
սուրբ
եւ
յաստուածահաճոյ
աղաւթսդ
ձեր,
եւ
Աստուած
զձեզ
յիշեսցէ,
ամէն:
***
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
Վենետիկ
136,
Սարգիսեան,
Ցուցակ
Ա,
էջ
600-602
Վայր`
Դրազարկ
Փառք
ամենասուրբ
Երրորդութեանն
յաւիտեանս,
ամէն:
Շնորհիւ
Տեառն
սկսայ
եւ
ողորմութեամբ
նորին
կատարեցի
զկենսունակ
սուրբ
Աւետարանս,
հրամանաւ
Թորոս
միայնակեցի,
մականուն`
Գորգացի
կոչեցելոյ,
որ
եւ
ըստ
բազմամեայ
ծերութեան
իւրում
անկեալ
կայր
ի
մահիճս
եւ
յարգելանոցի
խցկան,
եւ
զի
թէպէտ
եւ
մարմնով
ծերացեալ
էր
եւ
անցեալ
զաւուրբք
բազմաւք,
սակայն
տեսչութեամբ
եւ
նախախնմութեամբ
մեծին
Աստուծոյ
արիագոյն
եւ
քաջամարտիկ
էր
ի
պատուիրանս
սուրբմ,
եւ
յընթերցմունս
աստուածային
գրոց:
Վասն
այնորիկ
ստացաւ
զսա
ի
սփոփանս
ծերութեան
իւրոյ
եւ
գանձ
անկապուտ
կողոպուտ
եւ
մարգարիտ
անգին`
հոգւոյ
իւրոյ
վշտագնելոյ
ի
յունայնութեանց
չար
կենցաղոյս
այսորիկ,
իսկ
զկնի
ելից
կենաց
իւրոց
եւ
յաշխարհէ
եւ
փոխելոյ
առ
Քրիստոս
յոյսն
ամենեցուն,
ետ
զսա
մանկահասակ
եղբաւրորդւոյ
իւրոյ
Պետրոսի
եւ
բեմական
քահանայի`
ստացուած
նմին
սեպհական
եւ
յիշատակ
իւր
եւ
ծնաւղաց
իւրոց,
զոր
Տէր
Աստուած
վայելել
տացէ
նախասացեալ
քահանայիս
Պետրոսի
եւ
եղբարց
իւրոց
ընդ
նմին
երկայն
աւուրս:
Բայց
կատարեցաւ
սա
ի
թուականութեանս
Հայկազնեան
տոմարի`
ՈԿԶ
(1217),
ի
հայրապետութեան
տեառն
Յովհանիսի
Հայոց
հեղինակի
եւ
իմաստուն
դիտապետի,
եւ
ի
թագաւորութեան
քրիստոսապսակ
արքայիս
մերոյ
Ղեւովնի
որ
եւ
որդի
Ստեփանէի`
եղբայր
մեծին
Ռուբէնայ,
որ
միապետեալ
ունի
թագաւորական
իշխանութեամբ
զամենայն
նահանգս
Կիղիկեցւոց
եւ
զմեծն
Անտւոք,
որոյ
յիշատակ
նոր[ին]
աւրհնութեամբ
եղիցի
եւ
անուն
նորա`
ազգաց
յազգս:
Իսկ
կատարեցաւ
սա
ի
հռչակաւոր
եւ
յականաւոր
վանս
Դրազարկ
կոչեցեալ,
ընդ
հովանեաւ
Սուրբ
Աստուածածնի
եւ
բնակարան
փրկչին
մերոյ
Յիսուսի:
Արդ
աղաչեմ
զամենեսեան
զընթերցողսդ
եւ
զլսաւղսդ
զի
յիշեսջիք
բարի
յիշմամբ
առ
ի
Քրիստոս
զայսոսիկ,
զորս
յառաջն
ասացաք,
եւ
զտէր
Գրիգոր
որ
աւգնական
եղեւ
ի
գինս
սորա,
եւ
զեղկելի
գրիչս
եւ
զծնաւղսն
իմ,
զի
եւ
Քրիստոս
Աստուած
զձեզ
յիշէ
յիւր
մեծ
ողորմութիւնն,
ամէն:
***
ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ
Երեւան
1813
եւ
1797
պատառիկներ
Գրիչ`
Մարգարէ
(Աւրհնութիւն
երից
մանկանց)
Ի
թվին
Հայոց
ՈԿԶ
(1217):
Գրեցաւ
շնորհալի
տառս
մարգարէական
նուագացս`
ի
զարդ
տաւնից
տէրունականաց,
հրամանաւ
եւ
յաւժարական
փափագմամբ
ի
խնդրոյ
եղբաւր
մերոյ
ըստ
հոգւոյ`
Գրիգորոյ,
զոր
Տէր
Յիսուս
վայելել
տացէ
սրբութեամբ
հանդերձ,
ամէն:
Արդ
որք
երգէք
սովաւ,
յիշեսջիք
զստացաւղ
սորին,
նա
եւ
զիս
չուառական
ոմն
գծաւղ
սորին`
զՄարգարէ
մեղաւոր,
եւ
Տէր
Յիսուս
զձեզ
զամենէսին
յիշեսցէ
եւ
ողորմեսցի,
ամէն:
***
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
Երեւան
2877
(ժ
դար)
ա
<219a>
Քրիստոս
Աստուած
ողորմի
Վրացտիկնի
Մելտե,
որ
եղեւ
միաբան
Սուրբ
ԱՍտուածածնի
եւ
իւր
սպասաւորացն,
եւ
զինչ
որ
իւր
կարողութիւն
է`
յամենայն
տարի
հատուցանէ
զնուէրսն
եւ
մասնակից
եւ
յամենայն
բարոյ
մասն
ի
պատարագ
եւ
յաղաւթք:
բ
Յանուն
Աստուծոյ,
որ
եկին
Գուգիկն
եւ
իւր
քուրադուստրն
Գոհարազիզն,
եւ
միաբան
եղեն
Սուրբ
Աստուածածնին
եւ
իւր
սպասաւորացն:
Քրիստոս
Աստուած,
Սուրբ
Աստուածամաւրն
բարեխաւսութեամբ,
իւր
արքայութիւն
հանգուսցէ
զնոցա
հոգիսն,
եւ
ինքն
Քրիստոս
աւրհնեալ
եղիցի
յաւիտեն:
գ
Քրիստոս
Աստուած,
բարեխաւսութեամբ
Սուրբ
Աստուածածնին,
ողորմեա
պատրոն
Մանիլին,
եւ
իւր
կենակցին
Ոսկիտիկնա,
եւ
իւրեանց
ծնողացն:
Թվին
ՈԿԶ
(1217):
դ
Աւրհնեալ
Քրիստոս
Աստուած
Թորոս
խապազն
որ
եղեւ
միաբան
Սուրբ
Աստուածամաւրն:
Յամեն
տարի
Ո
(600)
մ[ոթ]
հաց
վանիցն
պտղի
ե:
ե
<218b>
Քրիստոս
Աստուած
աւրհնէ
զպարոն
Սիրն
Աստուածամաւրն
բարեխաւսութեամբ,
որ
եկ
հայրն\\