Հայերէն Յիշատակարաններ

ՇԱՐԱԿՆՈՑ

Վենետիկ 115

 

Գրիչ` Յովհաննէս Մանգասարենց

Վայր` Արճէշ

 

Գրեալ յԱրճէշ քաղաքի, ի դուռն սուրբ տաճարիս Գէորգ զօրավարիս, ի մեծ թուիս Հայոց ՋԺԸ. (1469) ամին, ի ղանութիւն Ուզուն-Հասանին, որ յայս Ա. (1) տարի Գ. (3) փաթշահ կորոյս` զորօք եւ զաւակօք`  զՋհանշահն, զՀասան-Ալին եւ զսուլտան Բուսաիտն, եւ իշխեաց ի Շամայ դռնէն մինչեւ ի Խորասան, եւ է կաթողիկոս ի սուրբ Էջմիածինն տէր Ռստակէս քաջ եւ արի հայրապետն:

Ցանկացող եղեւ կրօնաւորն Զաքէոս ի սուրբ ուխտն յԱրծւաբեր Աստուածածին, աւժանդակութիւն եւ քաջալերութիւն առաջնորդաց սուրբ աթոռոյս Յովհաննէս իմաստուն վարդապետի եւ տէր Յովհաննէս արհիեպիսկոպոսի, ձեռամբ  Յովհաննէս երէցի` աշակերտի Թումայ րաբունւոյ:

 

ՅԱՅՍՄԱՒՈՒՐՔ

Ն. Ջուղա 587, Ս. Տ. Ա., Մ. Տ. Մ.

 

Գրիչ` Իսրայէլ

Վայր` Մոկք, Փասավանք գիւղ

 

… Արդ, աւարտեցաւ սուրբ գիրքս ի յերկիրս Մոկաց, ի գեղս որ կոչի Փասավանք, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս, եւ սուրբ Գրիգորիս, եւ սուրբ Կարապետիս, որ աստ կան կառուցեալ, ձեռամբ մեղապարտ գրչիս Իսրայէլի: Եւ ես` անպիտանս ի կարգաւորաց գրեցի եւ շնորհաւքն աստուծոյ ի յաւարտ հասուցի յիշատակ մահդասի Ստեփաննոսին, որ եռափափաք սիրով ետ գրել զսա ի հալալ արդեանց իւրոց յիշատակ հոգոյ իւրոյ, եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իւրոց, ի թուականիս Հայոց Ջ. եւ ԺԸ. (1469) ամին, ի կաթողիկոսութեան տէր Ստեփանոսի Աղթամարցւոյ, եւ ի թագաւորութեանն Հասան-բէկի, որ զանհուն զաւրսն Ջանշայ միրզին կորոյս, ի հալպայ մինչեւ ի տունն Սըմրղնդայ էառ եւ հարկ ատու արար, եւ ոհ զանբաւ դառնութիւնս բարձած ի քրիստոնէից: Գրեցաւ սուրբ գիրքս յիշատակ մահդասի Ստեփանոսին, եւ ծնաւղաց իւրոյ Մելիքշահին եւ Մինային, եւ եղբաւրն Հէրապետին, եւ որդոցն Թումային, որ սրախողհող եղաւ ի յայլազգաց, եւ մաւրն  Մարգարիտ բազում կըսկծմամբ տագնապէր հանապազ, եւ դեռաբոյսն բանբուս (՞) Յովանիսին եւ Խաչատրոյն եւ Գըռուզին… Ներսէսին, եւ կողակցոյն Մինային, եւ տղայոցն Վարդանին, Գուլստանին, Գուհարին, եւ զքըւերն Ազգին, եւ որդոցն Ներսէսին, Սահակին, եւ որդոյն Յովանէսին, Սիոն քահանային, եւ Սքանդարին, եւ քըւերն Ամբարին, եւ զԵռինին, եւ Յովանէս քահանային, եւ որդոյն Ներսէս սարկաւագին, եւ Հազրավարդին…, Ստեփաննոս մահդ[ասո]յն, եւ միւս քըւերն  Հաթունին, եւ որդւոյն, եւ Յովանիսին, եւ տղայոց Յովսէփին, եւ մաւրքըւերն Հաթունին, եւ Թագուհին, եւ որդոցն Մելքիսէթին եւ Առաքելին…:

… Դարձեալ, յիշեցէք Զաքարոնց Յովաննէսն, եւ զորդին իւր Զաքարէն, եւ զիւր որդիքն զԱռաքելն, զՄովսէս, զԽաչատուրն, եւ Զաքարա քահանայն, եւ զիւր խընամին` զՏիրանցն, զի յոյժ երախտաւոր է ի վերայ մեր, եւ զԿիր[ակ]ոս որդին իւր, ամէն:

Դարձեալ, աղաչեմք եւ յերես անկեալ պաղատիմք զդասդ քահանայից, որք կարդալով կամ աւ րինակ դնելով` նա շաղաւթով եւ պատրաստելով ի յառնելն եւ ի դընելն: Ճշմարիտն աստուած վկայ է, որ յիմ դառն դատմանէն եմ տըւեր գրել զԱյսմաւուրս, վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ յուսոյ արքայութեան, ամէն, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Սեբաստիա, ս. Նշան 31, ՀԱ, 1925, սիւն. 259

 

Ծաղկող եւ կազմող` Գրիգոր

Վայր` Տայշող գիւղ

 

… Այլ եւ զիս` զանարժան սուտանուն Գրիգոր քահանայ, որ զանունս ունիմ եւ գործս ոչ, որ ծաղկեցի եւ կազմեցի զսա ի դառն եւ ի կսկծալի ժամանակիս, յորում գնաց Ջհանշայն ի վերայ Ամդայ եւ կոտորեցաւ, եւ այն անիծեալ  Էստինշէրն երեկ եւ թալան արար զերկիրս Ռշտունեաց, յաւուր տօնի ծննդեան Քրիստոսի, զոր ասէ Աւետարանն, եթէ` Արթուն կացէք եւ յամենայն ժամ աղօթս արարէք, զի մի լիցի փախուստն ձեր ի ձմերանի եւ մի' յաւուր շաբաթու, զոր եղեւ վասն ծովացեալ մեղաց մերոց: Եւ մեք փախուցեալ դառն սրտիւք եւ լալոտ աչօք, ձիւնաթաթախ եւ տառապանօք, անկեալ ի յօտար երկիր, ի տեղիս տեղիս: Այսպիսի կսկիծ յայսմ ամի պատահեցաւ ազգիս Հայոց, եւ խափանեցան եկեղեցիք եւ վանօրայք ի յաղօթից եւ ի պատարագաց:

Յայսմ չար ժամանակիս ստացաւ զսուրբ Աւետարանս Յովանէս քահանայ, բարի յիշատակ հոգո իւրո է ծնողաց իւր, որ եւ ի վայելումն որդոյ իւրոյ  Սարգիս քահանային եւ իւր զաւակացն, զի տէր աստուած պահեսցէ զսոսայն ընդ երկայն ամօք առողջ մարմնով եւ արդար հոգով մինչեւ ի խորին ծերութիւն: Պահեսցէ տէր աստուած հոգով եւ ուրախ սրտով:

 

Զկորեկն յղարկէ յոլով,

Որ ծաղկողն ուտէ շուտով,

Ի գարունն ելնէ բարով:

Թալնած ենք ու մէկ չուխով,

Քաղցած ենք ու մէկ հացով:

Այս երթայր, չէ մնալով.

Աստուած, ողորմեայ մեզ խիստ շուտով:

Կարդացողացդ եւ լսողացդ ողորմի Քրիստոս աստուած ողորմութեամբն ամէն:

Նորոգեաւ սայ ի դառն ի վշտալից ժամանակին, ի թուականութեան Հայոց ի ՋԺԸ. (1469), ի գեւղս որ կոչի Տայշող, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնին եւ սուրբ Ստեփաննոսի նախավկային, զի պահեսցէ զձեզ աստուած հոգին, ամէն:

 

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԿԱԹՈՒՂԻԿԷԻՑ ՍԱՐԳՍԻ ՇՆՈՐՀԱԼՒՈՅ

Երեւան 4515, էջ 198-199 (Ղ. Փիրղ. Նշխարք պատմ. Հայոց Բ. )

 

Գրիչ` Մատթէոս

Վայր` Եղիվարդ

 

… Արդ, գրեցաւ գիրքս այս ձեռամբ անարհեստ գրչի Մատթէոսի սուտանուն աբեղայի… ի թուաբերութեանս հայկազեան տումարի ՋԺԸ. (1469), ի հայրապետութեան տեառն տէր ի յաթոռն սուրբ Էջմիածնի. եւ ի ղանութեան  Ջհանշի սկսեալ եղեւ գիրքս, եւ սպանաւ նա ի ձեռաց Հասան-բէկի, եւ եկեալ տիրեաց երկրիս մեր, եւ փախոյց զորդի Ջհանշին` զՀասան-Ալի: Եւ մեր առեալ զգիրքս փախեաք տեղէ ի տեղ, եւ յամենայն ժամ փախուս տ եւ սասանումն գայր եւ հասանէր ի վերայ: Եւ մեր զամենայն արհամարհելով` ի բաց ընկեցաք զայս ամենայն, զի մէկ տարի եւ վեց ամիս նոյնպէս կայեաք ի վարանի ի գաւառիս Արարատեան ի գեղաքաղաքիս Եղիվարդայ, որ կայ առ ոտս յԱրաոյ (լերինն), ընդ հովանեաւ սուրբ եւ գմբէթաձեւ եւ խարսխայտակ եւ հաստակառոյց վիմօք շինեալ սուրբ զանկագատանս, որ յանուն սուրբ Աստուածածնի է անուանեալ, եւ սուրբ Յակոբիս, եւ սուրբ Կուսանաց, եւ Աստուածընկալ լուսատու սուրբ Նշանիս, ի յառաջնորդութեան վանիցս նմին տէր  Մանուէլի: Ստացող տառիս զՄանուէլ եպիսկոպոսն…:

 

ՈՂԲ Ի ՄԿՐՏԻՉ ՆԱՂԱՇԷ

ՔՑԲ հմր. 84, էջ 67, Փիրղ. 6273, էջ 309

 

Ես Նաղաշ եպիսկոպոս` ծառայ կուսին

Աչաւք տեսայ դառն կսկիծ ողորմագին,

Լալով լացի եւ ողբացի արտասուագին,

Դառն արտասուաւք զողբս ասացի նոր մեռելին:

Ի հայոց մեծ թվականին յինն հարիւրին,

Եւ համառաւտ այլ աւելի տասն եւ ութին,

Աչաւք տեսի զողբս եւ զկսկիծն ողորմագին

զՄէրտին քաղաքն արար զամէնն լալագին:

 

ԱՆՅԱՅՏ ՁԵՌԱԳԻՐ

Ալիշան «Հայապատում» Բ. էջ 575

 

… Որոց նմանող ընթացող եւ հետեւող, տինա յաւետ մի ի նոցանէ տեսանեմք այսօ ր զպատուեալս յաստուածայինսն գերալրապէս եւ ի մարդկայինս արժանապէս` զիսկապէս հետեւողս աստուծոյ եւ աստուածայնոցն, զառաւելեալս յամենայն առաքինական եւ ի սրբազնական վարս, վեհագոյն գտեալ ամենայն համացեղից եղբարց` տէր  Կարապետ կաթողիկոս ամենայն Հայոց, որ եւ փառաց արժան աւոր գտեալ եւ անուն բարի ստացեալ, եւ գործս հրաշազանս կատարեալ, որով աստուած հայր փառաւորեալ. եւ զթագն արքայական սուրբ արփիաւորչին մերոյ ի գլուխ եդեալ եւ հրաշալի պատուով պսակեալ, եւ յաջորդ սուրբ Լուսաւորչին յաթոռ հաստատեալ, եւ վերստին կրկին նորոգեալ զաթոռ մայրաքա ղաքիս Կիւլիկիոյ, եւ զհետ հետոցն նախնեացն ընթացեալ մաքրազարդ այցելուս եւ պատրիարք առաքելաշնորհ սուրբ աթոռոյս, հաստատեալ ի յաստուածաբնակ սուրբ ուխտս տէր Պօղոսի, որ կայ ի հարաւակողմն քաղաքիս Սսոյ, ընդ հովանեաւ  Վանկոյ սուրբ Նշանիս եւ սուրբ աջոյն Գրիգորի մեր լուսաւորչին, եւ մօրն Տիրամօր աստուածածնին` Աննայի, յորոյ անուն կառուցեալ կայ եկեղեցի: Զոր նախնեաց հետեւող գտեալ մեծ պատրիարք տէր  Կարապետ, հանճարեղ եւ կորովամիտ, քաջ հռետոր եւ վարդապետ աստուածաբան, անտարակոյս գիտող եւ խոհեմ, մեկնող հին եւ նոր աստուածաշունչ կտակարանաց. մանաւանդ առնող եւ ուսուցող, տեառն իւրում նմանելով, եւ զարծաթն ի հոգեւոր սեղանս արկանելով: Սա` աստուածարեալ այրս տէր  Կարապետ կաթողիկոս` ի վերայ իւր անբաւ բարեացն եւ անմոռանալի յիշատակացն, մանաւանդ տանն աստուծոյ եւ նորին սպասուցն զարդարմանց, ստացաւ զսուրբ մատեանս յիշատակ իւր, եւ ծնողաց իւրոց, եւ եղբօրն պարոն Առաքելին, եւ եղբօրորդւոյն տէր Գրիգորին, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իւրոց:

Արդ, այս երջանիկ հայրապետս տէր Կարապետ կաթողիկոս` եկեալ ի Թօխաթոյ եւ վերստին հաստատեաց զսուրբ աթոռս Լուսաւորչիս ի մայրաքաղաքս Կիւլիկի ոյ, զոր քսան հինգ ամ խափանեալ մնաց վասն անյայտ լինելոյ սուրբ աջին մերոյ լուսաւորչին. եւ յետոյ գտեալ նորոգեաց զսուրբ աթոռս. եւ ելեալ գնաց  յԵրուսաղէմ եւ երկրպագեաց սուրբ տեղեաց տնօրինականացն Քրիստոսի. եւ տեսեալ զամենայն պակասութիւն հայոց վանացն սրբոյն Յակոբայ, զի յայնմ ժամանակի եկեղեցին Հայոց ի ներքեւ պարտուց անկեալ կայր, եւ խաչ եւ աւետարան եւ շուրջառ ի ձեռս այլազգեաց յաւանդ կային: Եւ անտի ելեալ տէր Կարապետ կաթողիկոսն գնացեալ էջ յԵգիպտոս առ սուլտանն Տահիրն, եւ մեծարեալ պատուեցաւ ի նմանէ. եւ առեալ խիլայս մեծագինս եւ պարգեւս մեծամեծո, որպէս օրէն է թագաւորաց տալ պարգեւս մեծամեծաց` ըստ արժանեացն: Եւ եկեալ կրկին  յԵրուսաղէմ եւ ազատեաց զեկեղեցին ի պարտուց եւ զսրբութիւնսն ի յանօրինաց: Եւ անտի եկեալ սեփականեաց զսուրբ աթոռս Կիւլիկեցւոց, ի սուրբ ուխտս տէր Պաւղոսի. զոր տէր աստուած վայելել տացէ նմա զաթոռ եւ զգիրքս, եւ անջինջ յիշատակ պահեսցէ նմա, եւ ծնողաց իւրոց, եւ եղբօրն պարոն Առաքելին, եւ եղբօրորդոյն տէր Գրիգորին, ամէն:

 

ՕԳՈՒՏ ԲԺՇԿՈՒԹԵԱՆ ԱՄԻՐԴՈՎԼԱԹԻ ԱՄԱՍԻԱՑՒՈՅ

«Օգուտ բժշկութեան», 1940 թ., էջ 5-8, Երեւան 414

 

Հեղինակ` Ամիրդովլաթ

 

… Յորժամ ես այս արուեստիս հմուտ եղայ եւ տեսա շատ գրեանք, որ շինած էր ի յայս արուեստն եւ շատաբանած, եւ մարդ կատարեալ չէր իմանար. եւ չկար գիրք մն, որ ինքն փոքր եւ համառօտ եւ օգուտ, եւ մարդ օգտէր, որ ինքն հեշտ լինէր եւ փորձած եւ օգուտ:

Այսպէս գիր մն շինեցի ես` անպիտան եւ անարժան նուաստ ծառայս աստուծոյ Ամիրտոլվաթ բժիշկն Ամասիացին, ի մայրաքաղաքն ի Ֆիլիպայ, ի թվականութեանս Հայոց ՋԺԵ. (1466) ամին եւ ամսոյն դեկտեմբերի ԻԵ. (25) -ին, օրն հինգշաբթին, եւ ծնունդն էր փրկչին այլազգեաց: Եւ այնչափ որ իմ ուժն ընկերեց` նա ջանացի զսայ կատարել: Եւ ով կարդայ կամ օրինակէ, թէ եկեղեցական է, թէ բժիշկ է` մի խափանէք. եւ ով որ ջանայ որ կտրէ մի թուխթ ի սմանէ եւ կամ գողանայ` նա բանադրած է ՅԺԸ. (318) հայրապետացն. եւ ջանացէք, որ զբանադրանքն չի ընդունիք, եւ զինչ որ գրած է` զայն արէք:

Զայս գրոցս անունն անուանեցաք Օգուտ բժշկութեան, որ տաճիկն Քիֆայէթի իտիպ ասէ: Եւ արարի զայս գիրքս երկու բաժին. եւ առ աջին բաժինն է Ուսումն բժշկութեան եւ թպտիր առողջութեան եւ ստածումն ամենայն անձինն, եւ Բ. բաժինն յիշէ զկերակուրն եւ զդեղերն նորա, որ ի Ա. ի Ա. են խառնուած, եւ զբնութիւնն, եւ զօգտութիւնն, եւ զօրութիւնն, եւ զչափն առնելուն, եւ զփոխան ամէն մէկին: Համառօտ ժողովեցի եւ գրեցի զհին եւ զնոր բժշկապետացն զխօսքն, որ զամէն մէկին անունն ի յիր տեղն պիտի յիշենք: Եւ արարաք զայս ի վերայ այբուբենի կարգաւ…:

…Եւ այսմ յետէ գրեցի շատ աշխատանօք զայս ձեռամբ իմով. եւ շատ դժարութիւն եւ պատահմունք եմ քաշել ի յանօրինաց, ի յայլազգացն, ի դատաւորաց, ի թագաւորաց եւ իշխանաց. եւ շատ գրեանք էի ժողովել ի յարապոյ, եւ ի պարսից, եւ ի թուրքաց. եւ շատ ղարիպութիւն էի քաշել. եւ զժամանակին զչարն եւ զբարին եւ զպատահմունքն էի կրել. զհարստութիւն եւ զաղքատութիւն էի քաշել, եւ ի յերկրէ ի յերկիր շատ բժշկութեան զարուեստն էի գործ ել. եւ փորձել էի ես իմ միտքն շատ դեղեր եւ թարքիպնի եւ շատ ծառայել էի հիւանդաց եւ մեծամեծաց, եւ իշխանաց, եւ հազարապետաց, եւ հարիւրապետաց, եւ քաղաքացոց, եւ աղքատաց` մեծի եւ փոքու, եւ շատ չար եւ բարի էի տեսել: Եւ հանց եղայ ես հիմայ, որ ոչ հարստութեան կու խնդամ, եւ ոչ աղքա տութեան կու տրտմիմ, եւ զամէն չարն եւ զբարին մէկ կու տեսնում, եւ անհոգել եմ այս ամէն ցանկութենէն կենցաղոյս. եւ յուսամ ի տէր աստուած մեր Յիսուս Քրիստոս որդին միածին, եւ երկոտասան առաքեալքն, եւ սուրբ Գրիգոր լուսաւորիչն Հայաստանեաց, եւ ՅԺԸ. (318) հայրապետքն: Եւ արարիչ տէր աստուածն` արքայութիւն պատրաստէ ձեզ եւ մեր ծնօղացն, եւ անարժան եւ անպիտան ծառայիս աստուծոյ Ամիրտովլաթ բժիշկն, եւ տէր աստուած ձեզ արքայութիւն տացէ, ամէն:

Թարգմանեցաւ պատուական բժշկարանս ի մայրաքաղաքն ի Ըռումիայ, որ թարքմանի Ֆիլիպիայ, ի թվականիս Հայոց ՋԺԸ. (1469) ամին, ի դեկտեմբերի ԻԵ. (25), որ ծնունդ էր փրկչին այլազգաց հաշուովն, ի կաթուղիկոսութեան տէր  Ըռըստակիսի, եւ եպիսկոպոսութեան տէր Յովակիմին:

Որք կարդայք կամ օրինակէք` թողութիւն մեղաց խնդրեցէք ի Քրիստոսէ թարգմանողի գրոցս Ամիրտոլվաթ բժշկին. աստուած զձեզ յիշէ իւր միւսանգամ գալուստն, ամէն:

 

ՏԱՂԱՐԱՆ

ՍՑՎ 299 (559), հտ. Բ. 1112-1114

 

Գրիչ` Մկրտիչ

Վայր` Բիւրական

 

ա

 

… Արդ, ես նուաստ յամենայնի

Մկրտիչ անձն եղկելի

Փափաքեցայ այս մատենի`

Աստուածաշունչ դատաստանի,

Որում չափեալ ի յոտանի`

Սուրբն չափեալ ի յոտանի`

Սուրբն Ներսէսըն Կլայեցի,

Որ եւ անուն տառիս կոչի

Յիւր նախագիծն` Յիսուս որդի,

Որ բաւանդակ ի յինքն ունի

Զուժ հին եւ զնոր կտակարանի.

Այլ եւ զԳրիգոր Մագիստրոսի

Եւ զՆերսէսին Լամբրաւնեցի,

Եւ զՅոհանու Եզընկացի

Զվանկեալն ի սմայ շարագրեցի:

Նայ եւ Սիւնեաց Սըտեփանոսի

ԶՈղբումըն սուրբ Էջմիածնի,

Եւ Վահրամայ Հայոց դպրի

ԶԱրքայք Կլայիցըն պատմողի:

Այլ եւ Անյաղթ մեծին Դաւթի`

Բարձրացուցէքն ի յերգ խաչի,

Եւ զՈւռհայու Եդեսիայի

ԶՈղբըն շարեալ նոյն Ներսէսի,

Եւ այլ բազում աստի ու անտի

Ըստ բաղձանացս իմ խնդրելի

Ժողուեալ ի տուփ` մի արարի,

Ըստ անուշ խնկոցն աւրինակի.

Նախ ի բուրումն մերըս հոգի,

Ապա այլում հանդիպողի,

Զի որ սովաւ զուարճասցի

Յիշեսցէ զանձն իմ եղկելի:

Այլ եւ զծնաւղսն մերոյ մարմնի,

Որ կան տքնեալ ի տապանի,

Զհայրն իմ Յակոբ եւ զԲաղտադ` մայրն իմ բարի,

Այլ եւ նախնեաց մեր հաւաստի

Զպապ անուանեալքըն գովելի,

Եւ ամենայն արեան մերձաւորի,

Քրիստոս նոցայ ողորմեսցի:

Այլ եւ Հալաֆըն մահդասի,

Իւր ծնօղաւքըն արժանասցի`

Զերանաւէտ ձայնն լըսի,

Քրիստոս նոցա ողորմեսցի:

Այլ զաւակացըն մեր մարմնի`

Մեսրոբի, կարապետի,

Յոհաննէսի, Եփրիսինի`

Քրիստոս նոցա ողորմեսցի:

Այլ Աբրահամ քահանայի,

Մաղթումի, Ասուդայի`

Քրիստոս նոցա ողորմեսցի:

Այլ եւ Բարսեղ քահանայի,

Իւր ծնողաւքն ամենայնի`

Քրիստոս նոցա ողորմեսցի:

Եւ մեր եղբարցն որովայնի,

Սոցին անուամբս որ յիշեցի,

Որ կան թաղեալ ի հող երկրի,

Պսակեսցին ընդ Քրիստոսի:

Այլ եւ զպարոն Բաբաճանի

Եւ զԹամար իշխանուհի` իւրեանց զաւակօքն ծաղկալի,

Որ են թիկունք մեզ ի յերկրի`

Դէմ այլազգեաց բռնաւորի,

Ու արդիւնարարք մեզ ի մարմնի

Եւ խնամարկուք ամէն բանի,

Տէր աստուածն ամենայնի`

Պահէ զնոսա անդրդուելի,

Եւ յետ աստեացս անցաւորի

Տացէ զանանցն ըզբիւր բարի,

Եղբաւրորդոցն իմ պերճալի

Յովանէսի եւ Գրիգորի`

Տացէ Քրիստոս կեանս ի յերկրի:

Այլ եւ զծաղկաւղ եւ զկազմող Յոհանէսի,

Եղբայր նորին Բերամշայի:

Գրուին նոքա ի գիր կենդանի,

Ծաղկին ի փառս յաւրն վերջի`

Հանդերձ ծնողօք ամենայնի:

Այլ եւ հոգեւոր որդոյ մեր Գաբրիէլի

Եւ նորագույն քահանայի,

Տէր տայ սմայ իմաստ հոգի`

Կառավարիլ անփորձ յերկրի,

Զի յիշատակ մեր եղիցի`

Եւ պահպանիչ մեր տապանի:

Այլ եւ զԵղիսաբեդ մայրըն բարի

Եւ զհաւատով որ վառ վառի

Տացէ Քրիստոս վարձս բարի`

Յաւրըն մեծի դատաստանի:

Այլ եւ զՏեղերոյ արհեպիսկոպոսի

Եւ զիւր միաբան ամենայնի,

Եւ ըզհանգուցեալ ի տապանի`

Տէր Անդրասի եւ Գրիգորի,

Քրիստոս նոցա ողորմեսցի

Յաւուր մեծի դատաստանի, ամէն:

Այլ եւ զրաբունապետ վարդապետաց

Գրիգորի եւ Սարգսի,

Պահեա զնոսա Քրիստոս յերկրի,

Քարոզող խրատիչ Հայոց ազգի:

Այլ եւ նոցա տէրն ողորմի,

Որ երախտիք առ մեզ ունի,

Վարձահատոյց տէրն լինի,

Նայ եւ բոլոր քրիստոնէի,

ԶՔրիստոս աստուած դաւանողի,

Մեզ եւ մերոցն ամենայնի`

Առհասարակ տէրն ողորմի:

Թվին իննհարիւր տասն եւ ութի (1469)

Գրեցաւ գիրքս այս Յիսուս որդի,

Սկիզբն եւ աւարտ լինի

Ի Բուրական, ընդ հովանեաւ

Տեղերոյ սուրբ Աստուածածնին

Եւ սուրբ Լրջակին եւ սուրբ Յովաննէսիս:

Աւրհնեալ է հայրն անճառելի,

Աւրհնեալ որդին անքննելի,

Աւրհնեալ հոքին անպատմելի,

Երրորդութիւնն անզըննելի, ամէն:

 

բ

 

Քրիստոս աստուած… յիշեայ զմեղաւոր ծառայս քո զՄկրտիչս, եւ զկենակից զՀալաֆ, եւ զմանկակոտոր զաւակն մեր` զՄեսրոպն, եւ զԿարապետն, եւ զՅոհանէսն, եւ զԵփրիսին, եւ զհայրն մեր Աբրահամ քահանայն, եւ  զԱկոբն, եւ զմայրն մեր զԱսուդան, եւ զԲաղդատն, եւ զեղբայրսն մեր զՄաղթումն, եւ զՄուրաթշին, զԿիրակոսն, եւ զՅոհանէս, եւ զքուերսն մեր Շնահորն, եւ զՍադատն…: Յիշեցէք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զԲարսեղ քահանայն, եւ զծնողսն իւր… զՍա ֆարշէն, զՍուլթանշէն, զԷվաթշէն, ընդ նմին զ[Յ]ուսէփ, զպադրոն Աստուածատուրն, զՄեհրան, Սաթըլմիշն, եւ զՀայրապետն, Նուրադին, եւ զԿարապետն, եւ զՔաւչբէկն, եւ զԱռաքելն, զՍաթիկն եւ զըՄրութն:

Այլ եւ աղաչեմ յիշել… զՆիկողոս քահանայն եւ զՍտեփանոս քահանայն, զՂազար աբեղայն եւ զԱստուածատուրն քահանայն, զՅոհանէս աբեղան [եւ] զԲերամ, զՍարգիսն եւ զՄրութն, զՍադատն եւ զթուխիկն, զԵովանէսն եւ զԳրիգորն, Սալչուկն եւ զԴաւիթն, զԽաթունմելիքն եւ զՆիֆարն…:

Արդ, գրեցաւ սայ ձեռամբ մեղապարտ եւ անիմաստ գրչի Մկրտիչ մեղաւոր ու անարժան քահանայի… ի մենարանի Բիւրականի, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնին, եւ սուրբ Նշանի, եւ սուրբ Յովանիսի, այլ եւ ամենայն սրբոցս, որ աստ կան հաւաքեալ:

Գրեցաւ սայ ի թվիս հայոց ՋԺԸ. (1469), ի կաթողիկոսութեան Հայոց տեառն Ռստակէսի, ղանութեան Հասան-բէկի: Յայսմ ամի շինեցաւ պարիսպն Տեղերոյ սուրբ Աստուածածնի, ձեռամբ Սարգիս վարդապետի, որ կոչի  Բիւրականցի. աստուած զինքն աւրհնի, որ սուրբ Աստուածածնի դուռն ի բաց պահի, շաբաթ ու կիրակի պաշ[տ]աւն ու պատարագ լինի, որ իսկի չխափանի…:

 

գ

 

Այլ յիշեցէք յաղօթս ձեր տէր Խաչատուր, տէր Մատթէոս, տէր Յոհանէս, տէր Ալեքսան, զԱնբերդոյ ժողովուրդ առհասարակ: Այլ եւ յիշեցէք յաղաւթս ձեր զԲուրական ժողովուրդս առհասարակ` զԲէօշն եւ զիւր ծնօղք,  զՊօղոս եւ զիւր ծնօղքն: Այլ եւ յիշեցէք յաղաւթս ձեր զՆերսէս եւ զԾերուն, Յովանէս քահանայն եւ զտէր Աստուածատուր, զտէր Յակոբ, զտէր Սեթն, զտէր Վարդան, զտէր Մարատարոն (՞), զտէր Յովանէս, զտէր Ներսէս, զԿարապետ աբեղայն,  զԳրիգոր վարդապետն, զԳրիգոր աբեղայն, եւ զՅոհանէս գրագիր: Այլ եւ յիշեցէք յաղաւթս ձեր զԿարապետ եպիսկոպոս, եւ զՄկրտիչ եպիսկոպոս, եւ  զԹադէոս եպիսկոպոս: Եւ դուք որ յիշէք` աստուած-ողորմի ասէք եւ զՀայր մեր յերկինս, աստուած ձեզ ողորմի առհասարակ ի հանդերձեալն յաւիտենին, ամէն:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Երեւան 901

 

Գրիչ` Անանիա

Վայր` Հերմոնի վանք

 

… Ձեռնադրութեանս գիրքս գրեցաւ ի վանքս հերմոնի, ընդ հովանաւ սուրբ Լուսաւորչիս, եւ սուրբ Յակոբիս, եւ սուրբ  Ստեփանոսիս, եւ սուրբ վարդապետացս, որ աստ կան հանգուցեալ, ի թվ. ՋԺԸ. (1469), ձեռամբ բազմամեղ եւ անարժան, տարտամ եւ անպիտան փցուն գրչի  Անանիայիս, որ անուամբս միայն եմ խաբեղա եւ ոչ աբեղա:

Տէր աստուած, զայս ձեռնադրութեան գիրքս շնհաւոր առնէ պարոն տէր Պաւղոսին, խաղաղութեամբ եւ առողջութեամբ վայելել տա իւր միաբանովքն եւ Աս[տու]ածատուր հայրպետովն:

Այլ եւ աղաչեմ զամենեսեան խոշորութեան եւ սղալանաց գրոյս անմեղադիր լերուք, զի կարն մե ր այս էր, զի վիշտ շատ եւ դառնութիւն ի յանաւրինաց եւ յաւրինաւորաց. եւ հեծեծանաւք յերեսս անկեալ աղաչեմք, զի որք տեսանէք եւ կարդայք եւ աւրինակէք` յիշեցէք զանարժանս ի յաղօթս ձեր. եւ աստուած զձեզ յիշէ յիւր յարքայութիւնն, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Թավրիզ, Մասնաւորաց 66, ԱՑԹ, էջ 132, ՍՑՀ, հտ. Բ. 3, էջ 33-34

 

ա

Գրիչ` Անանիա

Վայր` Հերմոնի վանք

 

… Եւ արդ, գրեցաւ սա ի թուաբերութեանս Հայոց ՋԺԸ. (1469) ի հայրապետութեանս տեառն Ըռըստակէսի: Գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի վանքս Հերմոնի, ընդ հովանեաւ սուրբ Լ ուսաւորչիս, եւ սուրբ Յակոբիս, եւ սուրբ Ստեփանոսիս, եւ սուրբ վարդապետացս որ աստ կան հանգուցեալ, եւ ի յառաջնորդութեան Սարգիս րաբունապետիս, ձեռամբ սուտ յանուն Անանիեաի գրչի, որ անուամ[բ]ս միայն խաբեղա եւ ոչ գործով:

 

բ

Ստացող` Ստեփանոս

 

Արդ, ամենայն ոք բարոյ ցանկայ վասն սիրոյ արքայութեան, որպէս ասէ առաքեալն, թէ` Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիոնի եւ ընդանի Երուսաղէմ: Ես  Ստեփանոս քահանայս ստացայ սուրբ Աւետարանս եւ ետու գրել զսայ յիշատակ ինձ, եւ ծնաւղաց իմոց` հաւրն իմո Ամիրին եւ մաւրն իմ Թաճիկին, եւ հաւրեղբաւրն իմ Մկըրտչի կուսակրաւն աբեղայի, եւ կողակցին իւր Մարթին, եւ որդին իւր Յակոբ, Ալէքսանոս,  Գրիգոր, Արիստակէսն, եւ զդուստրն իմ զՄարգարիտն, Նուկպարն, եւ զքոյրն իմ Նուրմէլիք, զՀռւփսիմէ, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն` զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն, եւ աստուած, որ առատն է ի տուրս ողորմութեան` ձեզ յիշողացդ եւ մեզ` յիշելոցս ողորմեսց[ի] իւր միւսանգամ գալըստեամբն, ամէն եւ եղիցի:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 219

 

Գրիչ` Գրիգոր

Վայր` Գաւրի քաղաք

 

… Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թվականութեանս Հայոց ՋԺԸ. (1469) ի գեղաքաղաքս Գաւրի, ընդ հովանեաւ կաթուղիկէ սուրբ Աստուածածնիս, ձեռամբ անարհեստ եւ փցուն գրչի Գրիգորի, վասն յիշատակի ինձ, եւ ծնաւղաց իմոց` հաւրն Չարքասին, մօրն Վարդետիկնայ, եւ եղբարցն, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն: Եւ ետու զսայ անջինջ յիշատակ ի դուռն սուրբ Լուսաւորչին  Բրէծու, ձեռամբ կուսակրաւն աբեղաին Յովանիսին եւ սրբասէր քահանաիցն Վարդանին եւ Եզեկիէլին: Վասն որո աղաչեմ յիշել ի տէր զծնաւղսն, [եւ] զարեանառու մերձաւորսն մեր, եւ զամենայն երախտաւորսն եւ զուսուցիչսն մեր: Եւ զիս զփտեալ ծերունիս` զմեղաւք զառածեալս զԳրիգոր անուամբ միայն աբեղա, նաեւ զհոգեւոր որդեակս իմ զՄարտիրոս դպիր, որ ձեռնտու եւ աւգնական է ամենայն աշխատանաց գրե||

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Բոդլեան գրատուն, Մատենադարան, անհատական արխիւներ, թղթ. 120, Ձեռ. հմր. 61, էջ 962-964

 

Գրիչ` Յակոբ

Վայր` Խարբերդ

 

ա

 

… Ուստի տեսեալ ըզսորա փրկագործութեան խորհուրդ պատուական եւ սրբասնեալ քահանայն Յովաննէս եւ ետ գրել զսա յիշատակ իւր, եւ ծնաւղացն` հօրն Շահպարոնին եւ մօրն Լուսխաթուն[ին], եւ ամենայն արեան մերձաւորացն: Վասն որոյ աղաչեմ զձեզ զամենեսեան յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զվերոյգրեալքս ի սմա, եւ բոլորով սրտիւ եւ լի բերանով աստուած-ողորմի ասացէք նոցա, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, ամէն:

Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թվ. ՋԺԸ. (1469), ի քաղաքս որ կոչի Խարբերդ, ընդ հովանեաւ սրբոյն [Սարգսի զաւրավարին] եւ որդւոյ նորա [Մարտիրո]սի, ի հայրապետութեան տեառն Արիստակիսի, եւ յեպիսկոպոսութեան տէր  Սիմէոնի, ի թագաւորութեան ազգին նետողաց Հասան-պէկին, ձեռամբ Յակոբ անարժան քահանայի, զոր բազում աշխատութեամբ գրեցի եւ ծաղկեցի եւ կազմեցի ի մեղաւոր եւ անարժան ձեռամբ իմով: Արդ, աղաչեմ զձեզ, որք հանդիպիք սմա տեսութեամբ եւ ընթերցմամբ, յիշեցէք ի Քրիստոս զՅակոբ քահանայ` զգծող սորա, եւ զծնօղքն իմ` զԳրիգոր եւ զԹանսուխ, եւ զեղբարքն իմ, եւ զորդիքն մեր, եւ զդստերքն, եւ զամենայն արեան մերձաւորքն մեր, եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, ամէն:

Այլ եւ յիշեսջիք ի Քրիստոս զհաւատարիմ տանուտէրն զԱրիստակէսն եւ զորդիքն իւր զՅակոբն, եւ զեղբայրն իւր  զՅովհաննէս, եւ աստուած ողորմի ասացէք նոցա, որ աւգնական եղեն ի գին սուրբ Աւետարանիս, աստուած իւրեանց աւգնական լինի յահեղ ատենին, ամէն:

 

բ

 

Յիշեցէք ի Քրիստոս զհաւատարիմ տանտիկինն զՄարգարիտն, եւ զիւր որդին զԷմին-պէկն, եւ զաղջիկն իւր զԳոհարն, եւ զսիմաւոնն, եւ զՎարդն, եւ զԽասն, եւ զհամօրէն ննջեցեալքն, որ ստացաւ զսուրբ Աւետ[արանս] յիշատակ, եւ եդ ի դուռն եկեղեցուն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

ԼՑՎ 189, սիւն. 453-456, Աղթամար 194

 

Գրիչ` Յովանէս

Վայր` Գամաղիէլի վանք

 

ա

 

Արդ, կատարեցաւ աստուածախաւս եւ տիեզերաքարոզ Աւետարանս ի խնդրոյ աստուածասէր եւ հաւատարիմ տանուտրոջն Առաքելին, յիշատակ իւրն, եւ ծնաւղաց իւրոց Շատարեւին, եւ մաւրն Նազ-Խաթունին, եւ կողակըցին` Մարգրտին, եւ մօրն  Խըպբելին, եւ հօրն Ստեփանոսին, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն, եւ զաւակաց Առաքելին, Խէրապէտին եւ Աւետին, եւ դստերացն Սուրաթին, եւ Գոհարին, եւ Խելաւքին, եւ Մելիտոնին. արարիչն աստուած իւրն պահապան լին[ի]: Այլ եւ ընդունելի արասցէ տէր աստուած զայ[ս] զԱւետարանս որպէս զպատարագն Հաբէլին եւ Նոյին եւ զԱբրահամուն, եւ փոխանակ սորա պարգեւէ տէր աստուած զիւր երկնային արքայութիւնն եւ զիւր աստուածային տեսութիւն Առաքելին, եւ իւր ծնաւղաց Շատարեւին եւ  Նազ-Խաթունին, եւ կողակցին Մարգրտին, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն, ամէն: Այլ եւ քւերն Խոնդին եւ զաւակին Ղազարին: Այլ եւ Սահակ քահանան խնամածու եւ պահապան լինի Աւետարանիս եւ պահէ զսուրբ Աւետար անս ի դուռն սուրբ Յովաննէսին, եւ մի ոք իշխեսցէ զսա հեռացուցանել ի դրանէ սորա, միթէ փախ լինի` փախուցին, դարձեալ բերեն ի դուռն սուրբ Յովաննէսին. եւ մի ոք իշխեսցէ զսա իւրն սեփհականել` քահանայ կամ տանուտէր. այլ գ[ե] աւղն ամենքն խնամ տանեն ի վերա եւ պահեն, զի Աւետարանս գեղին եմ տուեր: Ով որ կարդա եւ ով որ լսէ` յիշէ զԱռաքէլն, եւ զծնողսն իւր եւ աստուած-ողորմի ասէ, եւ աստուած իւրն ողորմեսցի, ամէն:

Այլ եւ գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի դուռն Գամաղիէլի սուրբ առաքելոյս, ձեռամբ յոգնամեղ Յովաննէս վարդապետի, ի թվաբերութեան Հայոց Ջ եւ ՋԸ. (1469)-իս, ի յառաջնորդութեան վանացս Յովաննէս վարդապետի եւ  Գրիգոր եպիսկոպոսի, զոր տէր աստուած պահեսցէ զսոսա ընդ երկայն աւուրս, ամէն: Եւ յայլ միաբան եղբարցս` Ղազարին, Սարգսին, Սուքիասին, Ստեփանոսին, Յովաննէսին, միւս Յովաննէսին, Յոհաննէսին, եւ Ներսէսին, եւ այլ եղբայր մի Առաքելին` Յակոբ անուն յիշեցէք եւ աստուած-ողորմի ասացէք…:

Այլ եւ ննջեցեալք, որ ի Սուրս, ի դուռն սուրբ Յովաննէսի հանգուցեալ, Քրիստոս աստուած ներումն եւ թողութիւն արասցէ ամենայն սխալանաց նոցա, ամէն…:

Այլ եւ յիշեցէք ի Քրիստոս աստուած եւ ասացէք զաստուած-ողորմին պարոն Առաքելին, եւ ծնաւղաց նորին` Շատարեւին եւ Նազէ-Խաթունին, Մարգարիտին, եւ ծնաւղացն նորին` Ստեփանոսին եւ Ղբէլին, եւ յիշողացդ, ամէն:

Դարձեալ, յերեսս անկեալ աղաչեմ զդասդ ժողովրդոց, որ լի բերանով ասացէք զաստուած-ողորմին Սահակ քահանային, եւ կողակցին Ընդ-Մէլիքին, եւ իւրեանց զաւակացն` Ղազարին, Թանգ-Մէլիքին, եւ գեղջիս որ Սուրս կոչի, եւ իւր տանուտէրացն` մեծի եւ փոքու, առհասարակ, ողորմեսցի, ամէն: Եւ մի ոք իշխեսցէ զսուրբ Աւետարանս հեռացուցանել ի դրանէ սուրբ եկեղե[ցե]ացս` ի սուրբ Յովհաննէս[է] եւ ի սուրբ Գէորգեայ զաւրավարէս: Եւ որք որ հակառակէ` ի Քրիստոսէ դատապարտի:

 

բ

 

Եւ զԻսրայէլ գըծողս յիշեցէք եւ աստուած զձեզ յիշէ, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

ՍՑՎ 180 (1591), հտ. Ա, 751-752

 

Գրիչ` Ստեփանոս

Վայր` Տիւրիկի երկիր

 

ա

 

… Արդ, գրեցաւ սա ի թուականութեանս Հայոց ՋԺԸ. (1469), ի յերկիրս որ Տիւրիկի կոչի, ի վանքն Վաւտըռ գեղջին, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնին, եւ սուրբ Յակովբայ նշանին, եւ Յովհաննու, եւ այլ սրբոց որ աստ կան հաւաքեալ, ի հայրապետութեան տէր Մկրտչին եւ տէր Բարսեղին, զոր տէր աստուած զփոխարէնն բարի հատուսցէ յիւր միւսանգամ գալստեան, ամէն:

Եւ արդ, գրեցաւ ձեռամբ յոգնամեղ եւ ախմար գրչի Ստեփանոսի` անուամբ միայն կոչեցեալ հայրապետի…:

 

բ

 

… Արդ, որ շարժողն է ամենայն բարութեանց` տէրն մեր Յիսուս Քրիստոս, շարժեաց ի սէր աստուածային նախանձու` զՆորմանուկ, եւ զկողակիցն իւր  զՇնոֆորն, որ ցանկացան… եւ ստացան զսուրբ Աւետարանս ի հալալ արդեանց իւրեանց, եւ եդին ի սուրբ անապատի Աւագ վանք կոչեցեալ, ի դուռն սուրբ Աստուածածնին, եւ սուրբ Կարապետին, եւ երկոտասան առաքելոցն, յիշատակ իւր, եւ ծնողաց իւրոյ Յովանիսին եւ  Մարեմ-Խաթունին, եւ հաւրեղբաւրորդոյն Անտոնին, եւ որդոյն Ստեփանոսին…: Եւ որ ոք ընթեռնուք կամ աւրինակէք` յիշեցէք ի սուրբ աղաւթս ձեր զստացող սորա, եւ զծնողս իւր, եւ զՆերսէս սրբասէր աբեղայն, որ պատճառ եղեւ այս բարութեանս, եւ զծնաւղսն իւր…: Դարձեալ, յերես անկեալ աղաչեմ յիշել ի տէր զմահդասի տէր Ներսէս սրբասէր կրօնաւորն, եւ զհայրն իւր զԱստուածատուր պատուելի քահանայն, որ մականուն Գառնուկ կոչի, եւ զմայր իւր  զԼալխաթուն, եւ զեղբայրն իւր` զհաւատարիմ քրիստոնեայն զԱրիստակէսն, եւ զեղբարքն իմ` զփոխեցեալն առ Քրիստոս զՅոհանէսն եւ զՄելքիսէթն, եւ զհօրեղբաւր որդիքն իմ զՍարգիսն, զԳրիգորն եւ զՄարտիրոսն, որ են յերկրէն  Լերդկայ, որ եդին իւրեանց յիշատակ ղատիֆա շուրջառ մի բոլոր սգեստով ի սուրբ անապատս որ կոչի Աւագ վանք` ի դուռն սուրբ Աստուածածնին, եւ սուրբ Կարապետին, եւ սուրբ Առաքելոցն…:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Նիկոմիղիոյ առաջնորդարան Մ. Տ. Մ.

 

Գրիչ` Կիրակոս Տրապիզոնցի

Վայր` Կեսարիոյ գաւառ, Նիւսիա գիւղ

 

Գրացաւ ի թվ. ՋԺԸ. (1469), ձեռամբ Կիրակոս եպիսկոպոսի Տրապիզոնցոյ, ի գաւառիս Կեսարիոյ, ի գիւղն որ կոչի Նիւսիա, ընդ հովանեաւ սուրբ հայրապետի Գրիգորի` եղբաւր Բարսղի, եւ այլ բազմահաւաք սրբոցս… ի խնդրոյ Խաչատուր քահանայի, հաւրն Մարտիրոսի, եւ մաւրն Մարթայի, եւ հաւրեղբայրն Ստեփանոսի… (յիշեցէք) նաեւ զվարպետն մեր զՅովանէս նախաշն Եզնկեցի, որ եմք պանդուխտ յերկրիս այս…:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 5462

 

Վայր` Խիզան, Գամաղիելի վանք

 

… Արդ, կատարեցաւ աստուածախաւս եւ տիեզերաքարոզ Աւետարանս ի խնդրոյ պատուական եւ հաւատարիմ տանուտրոջն Յոհանիսին, որ վառեալ էր հաւատով եւ սիրովն, որ ի Քրիստոս Յիսուս, եւ ետ գրել զսուրբ Աւետարանս յիշատակ իւրն, եւ ծնաւղացն Յոհվաննիսին, եւ մաւրն Արուսին, եւ մեծ պապուն Ատոմին, եւ կողակցին Խաթունին, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն, զոր տէր աստուածն Յիսուս Քրիստոս ընկալցի զսա որպէս պատարագն Հաբէլին եւ զԱբրահամուն եւ զամենայն նախահարցն սրբոց, որպէս հայեցաւ ի Հաբէլ եւ ի պատարագն նորայ, նոյնպէս հայեսցի հաճեսցի ընդ Յոհաննէսն եւ ի պատարագ սորին, զոր վասն իւր եւ ամենայն մերձաւորաց է` արեան իւրոյ է: Եւ արժանի արասցէ զՅոհաննէսն եւ զծնողսն իւր զՅովաննէսն եւ  զԱրուսն դասակից եւ պսակակից լինել սրբոց իւրոց` Յոհաննու աւետարանչին եւ Յոհաննու Ոսկեբերանին, եւ զՅովաննէսն` սրբոյն Յովաննու Կարապետին աթոռակից եւ դասակից արասցէ զսոսայ ի լուսեղէն խորանսն, ամէն:

Այլ զսանն իմ զՍահակ սարկաւագ, որ տարաժամ հասակաւ փոխեցաւ ի Քրիստոս եւ մեզ սուգ անմխիթարելի եթող յիշեցէք ի Քրիստոս եւ աստուած-ողորմի ասացէք սոցա ամենեցուն:

Այլ եւ կատարեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թուաբերութեանս Հայոց ՋԺԸ. (1469), ի յառաջնորդութիւն վանացս Յոհաննէս վարդապետի, եւ Գրիգոր եպիսկոպոսի, եւ Դաւիթ եպիսկոպոսի, եւ այլ միաբան եղբարցս` տէր եւ վանից  հօրն Ստեփանոսին,   եւ Ղազարին, եւ տէր Սարգսին, եւ Սուքիասին, եւ Կիրակոսին, եւ Ներսէսին, եւ Յովանիսին, եւ միւս Յովանիսին, եւ Ստեփաննոսին, եւ  Յոհաննիսին, զոր տէր աստուած Յիսուս Քրիստոս անարատ եւ ամբողջ պահեսցէ ընդ երկայն աւուրս, ամէն:

Այլ եւ սխալանացս եւ խոշորութեան գրոցս անմեղադիր լերուք, զի կար մեր այս էր, եւ ես տկար եւ ծեր անձամբ եւ պանդուխտ կենաւք գրեցի զսուրբ Աւետարանս Յոհանիսին յիշատակ, եւ ծնաւղացն Յովանիսին եւ Արուսին, եւ մեծ պապուն Ատոմին…:

Արդ դարձեալ կրկին անգամ աղաչեմ զձեզ, ո՜վ դասք սուրբ քահանայից,  յիշեցէք ի Քրիստոս զբարի տանուտէրն  զՓանիկն, եւ զեղբայրն իւր զՅունան, եւ զկողակիցն զԾովինարն: Այլ եւ աղաչեմ զձեզ, լի բերանով աստուած-ողորմի ասացէք Փանկէն, եւ իւր կողակցին Գօհարին, եւ տղայոցն  զՄարտիրոսն, Խնկկէն, եւ դստերացն Սառին խաթուն, զԴիլդարն: Եւ որ զսուրբ Աւետարանս լաւ կու պահէ ի դուռն սուրբ տաճ արիս եւ սուրբ Յո.. ան.., եւ յամէն օր զճրագն անխափան կու վառէ եւ զխունկն ծխէ, աստուած ի միւսանգամ գալստեանն լուսեղէն պսակին արժանի արասցէ, հանդերձ ծնօղաւքն եւ ազգականօքն զերկնից արքաութիւն ժառանգէ, ամէն:

 

ՄԱՇՏՈՑ

ԲՑՎ 421

 

Գրիչ` Գրիգոր

 

… Եւ արդ ես` սուտանուն Գրիգորս` խաբեբայ եւ ոչ քահանայ… կատարեցի զտառս որ կոչի Մաշտոց, ի թուականիս Հայոց ՋԺԸ. (1469), ի յերկիրս ||