Հայերէն Յիշատակարաններ

1329
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Վասպ. Լալ. 91. Ցուց. Սյուն. 179-182 (Վանի Հայկավանից եկեղեցի)
      
       Գրիչ` եւ ծաղկող ` Թորոս
      
       վայր ` Տարօ՞ն
      
       ... Ուստի եւ տեսեալ զսորայս անճառ փրկագործութեան խորհուրդ ոմն անուն Պարոնշահ, որդի Մարտիրոսի, ստացաւ զսուրբ աւետարանս, յիշատակ իւր եւ կենակցին իւրոյ Փոփըխկանն, փոխեցելոյն` ի Քրիստոս, եւ բարի ծնաւղաց իւրոց Մարտիրոսի եւ Փոքր տիկնայ, եւ ի վայելումն որդւոյ իւրում Թաթուլի եւ այլ եղբարցն, որ եռափափագ սրտիւ ցանկացեալ այսմ հրաշագործ բանից փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի, ստանայ զսա յարդար գոյից իւրոց, յիշատակ իւր եւ ծնաւղաց իւրոց եւ որդոցն` Թաթուլին, եւ Աւետվորին, եւ Նաթանիէին, եւ Երանոսին, եւ պարոն ջվարդին, եւ բարի կենակցին իւրոյ Իկդելին ,... եւ Սարգիս քահանայի, որ կամակից եղեւ Պարոնշահին, որ ստացաւ զսուրբ աւետարանս:
      
       Բայց յորժամ գրեցաւ սուրբ աւետարանս էր թիւ ժամանակի գրութեան սորա յելիցն նախաստեղծիցն մարդոցն ի դրախտէն` ԶՌ. եւ ԵՃՂ. եւ ինն ամ (6599), ըստ եւթանասնիցն, որում մեք վարիմք. եւ է ի մարդեղութենէ բանին աստուծոյ, անժամանակ էին եւ փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի ամս` ՌՅԻԸ. (1328), իսկ ըստ թուոյ խոսրովային Յաբեթեանս տումարի ՉՀԸ. (1329), եւ էր մեծ շրջանին ` ՄԽԳ. (243): Ի յառաջնորդութեան արքեպիսկոպոսի տէր Ստեփաննոսի, եւ յաշխարհակալութեան մեծ ինքնակալին Բուսայիդ ղան կոչեցեալ, որ տիրէր բազում ազգաց, ունենալով ի ծովէն Պոնտոսի մինչեւ ի ծովն Կասբից եւ մինչեւ ի գետն Ջահուն կոչեցեալ:
      
       Զմեծն իմաստից եւ զպետն վարժից, զկայծակնամաքուրն եւ զարեգակնամիտն Եսայեաս` զգլուխն արեւելեան տոհմիս, զի իբրեւ զարեգակն փայլեաց ի կորնթարթն երկնից, ընդ որոյ թեւօք բազումք տարբանան: Ընդ որում եւ ես անարժան Թորոս, ընդ հովանեաւ նորա րազում ժամանակս խնամօք աշխատեցայ ի գիր եւ ի ծաղիկ, եւ զօրինակ սուրբ աւետարանիս նովաւ ըղորդեցի: Որոյ յիշատակ սորա օրհնութեամբ եւ գովութեամբ եւ գոհութեամբ եղիցի, ամեն եւ յամենայն ժամ:
      
       Ո՜վ կարէ պատմել, մեք ոչ կարեմք պատմել, զաղէտն, եւ զողբումն, եւ զլալումն, եւ զսրածութիւն, եւ զսովն, եւ զգերութիւնն, եւ զսա-
      
       սանութիւնն, եւ զայլ ազգի ազգի պատուհաս, որ եկն ի վերայ մեր վասն մեղաց մերոց ի Տարօն աշխարհին, քաղաքին, եւ երկրին, եւ ամենայն շուրջակայ գաւառացն, ի յանօրէն ազգէն քրդստանաց սրբաջինջ եղեւ ամենայն աշխարհն ի քրիստոնէից:
      
       ՔԱՐՈԶ ԳԻՐՔ ԲԱՐԹՈՂԻՄԷՈՍԻ
      
       Վիեն. 312, Տաշ. Ցուց. էջ 741
      
       Հեղինակ ` Բարթուղիմեոս
      
       վայր` Երնջակայ գաւառ , գիւղ Քռնայ
      
       ա
      
       Եւ արդ, քանզի քարոզելն եւ ուսուցանելն յոյժ պատուական եւ օգտակար գործ է, եւ անպատշաճ է զգիտութիւն եւ զուսումն խնաել եւ թաքուցանել, վասն այնորիկ ես` Բարթուղիմէոս ֆռանկ եպիսկոպոս Մարաղոյ, ի կարգէ սրբոյն Դոմինիկոսի, երկեա աստուծոյ, եւ ոչ կամեցա զքանքարն տուեալ ինձ աստուծոյ` թաքուցանել ...: Վասն որոյ ջան եդեալ կարգեցի քարոզգիրք վասն օգտութեան հոգոց, զի որք կարեն ընթեռնուլ ի գիրքս բազումս եւ անտի սահմանեալ սեղան խորտկաց ...: Եւ թ է սղալումն ինչ գտցի` թողութիւն արասցէ, վասն զի օտար լեզուով, որ ոչ գիտէի կատարեալ` թարգմանեցի, այսինքն պարսիկ լեզուով ի հայս ,...: Եւ թարգմանեցաւ գիրքս այս ի ժամանակի, սրում էր թիւ մարդեղութեան Քրիստոսի աստուծոյն մերոյ Ռ. եւ ԳՃ, ԼԱ. (1331), յաւուրս սրբազան պապին Հռոմայ, որ Յովաննէս կոչիւր, եւ էր նա նստեալ աթոռն Պետրոսի քսաներորդ երկրորդ Յոհաննէս անուամբ, եւ ի կաթուղիկոսութեան Հայոց տեառն Յակոբայ, որ էր յոյժ հնազանդ սուրբ եկեղեցւոյն Հռոմայ եւ հրամանակատար:
      
       Թարգմանիչ ` Յակոբոս
      
       բ
      
       Եւ ես նուաստս եւ յետինս ի բանասիրաց Յակոբոս, որ արժանի եղէ միաբանութեան սուրբ եկեղեցւոյն Հռոմայ, եւ հասա առ ոտս առն աստուծոյ տէր Բարթուղիմէոսի, եւ իբրեւ ծարաւ ոք գտել զջրհորս ոսկեղէնս լի կենդանի ջրով, եւ խեցեղէն եւ բեկեալ ամանով հանի սակաւ մի յաղբերէս, եւ զովացուցաք զծարաւ մեր: Զի տէր Բարթուղիմէոս ուսեալ էր զպարսիկ լեզուն, նաեւ ես սակաւ մի ծանօթ էի այն լեզուին , որով եւ զգիրքս զայս բազում ջանիւ փոխեցաք ի հայս, ի գեղեցկանիստ երկիրս, որ կոչի Երընջակոյ գաւառ, ի գեղս Քռնայ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնին, որ նոր շինեցաւ զօրութեամբ կուսին Հ. (70) աւր: Եւ այս ամենայն բարեաց եղեւ պատճառ ուսումնա-
      
       սէր եւ արիաջան, վառեալ աստուածային հրով ի սէր միաբանութեան սուրբ եկեղեցւոյն Հռոմայ Յոհան վարդապետն, որ Քռնեցի կոչիւր, եւ որ յոյժ հմուտ եղեալ էր ի մէջ ընկերաց իւրոց Հայաստանեայցս ուս ման : Եւ այնու ոչ լցաւ փափաք բանասիրութեան իւրոյ, զի առեալ էր սակաւ մի զճաշակ գիտութեան Հռոմայեցւոցն: Վասն որոյ իբրեւ զՅեսու Նաւեա երթեալ լրտեսեաց զերկիր Աւետեացն` այսինքն ճշմարտութիւն Հռոմայեցւոցն, եւ եբեր ի նոցանէ պտուղ գեղեցիկ եւ ողկոյզ բարեհամ լծակաւ` բ ազում նեղութեամբ` զվերոգրեալ այրն աստուծոյ զսուրբն Բարթուղիմէոս` եւ բնակեցոյց ի գեւղս Քռնայ, ծառայելով նմա իբրեւ մի ի սրբոցն, եւ ետ շինել զհրաշալի եկեղեցիս եւ զբնակութիւնս բարեպաշտ առն պարոն Գորգայ առաջնորդի գեղջս Քռնայոյ : Եւ ոչ թագոյց զայսպիսի գանձս միայն վասն ինքեան, այլ եւ բազումս յորդորեաց ի միաբանութիւն սուրբ եկեղեցւոյն Հռոմայ եւ քաջ վարդապետութեան նորա, եւ բերե[ա]լ զընկերակիցս իւր` արար կցորդ այսմ մեծի բարութեանս:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 7650 (տես նաեւ 1504 թ. )
      
       Գրիչ ` Գրիգոր
      
       ստացող ` Ասլան
      
       վայր ` Օրտուբազար
      
       ա
      
       ... Արդ, այսմ աստուածային եւ հոգեւոր գանձուցս եւ անշիջանելի լապտերացս եւ ամենագով գերահրաշ պարգեւիս ցանկացօղ եղեւ աստուածասէր եւ արդարամիտ, հեզահոգի եւ հաւատարիմ քրիստոն[ե]այս Ասլանս, եւ ստացաւ զսուրբ աւետարանս զայս եւ ետ գրել զսայ ի հալալ արդեանց իւրոց, յիշատակ անջինջ իւր, եւ ծնօղաց իւրոց` հօր իւրոյ Սամադավլին եւ մօր իւրոյ Մարգարտին, եւ եղբօր իւրոյ Չարուխին, եւ Շնոֆոր տիկնայ ` յօժանդակի սորա, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց եւ սիրելի բարեկամաց սորա, որոց լիցի սայ առ ամե
      
       նեցուն պատճառ փրկութեան եւ առաջնո||րդ երկնաչու ճանապարհին: Ընդ նմին յիշեսջիք զփծուն եւ զանարհեստ գրիչս` զԳրիգոր երէցս եւ զծնօղսն մեր ի Քրիստոս:
      
       Արդ, աւարտեցաւ լուսապարփակ եւ աստուածային սուրբ մատեանս այս յըստ մեզ ի մարդեղութենէն տեառն մերոյ եւ կենարար փրկչին Յիսուսի Քրիստոսի ի ՌԳՃԼԲ. (1332) ամն, եւ ի լուսաւոր վարդապետութենէ սուրբ ծնողին մերո եւ երջանկին Գրիգորի ՌՃԼ . (1130) ամն, եւ ի թուականութեանս Հայոց տումարի, որ Աբեթական կոչի ՉՀԸ. (1329), եւ ի փոքր թվի ՄԽԶ. (246). ի թագաւորութիւն նետողական ազգին Բուսայիտ Բահատուր ղանին, եւ ի թագաւորութիւն Հայոց աստուածասիրին եւ բարեպաշտին կորովամիտ առաքինոյն Լեւոնի Չորրորդի ի կարգս թագաւորացն Հայոց Լեւոնեանց, եւ սիրեալ ի քաջ նախնեաց կայծակն, ուղղափառ յոյժ, եւ ի հայրապետութեան
      
       տեառն Յակովբայ, եւ ի յառաջնորդութիւն || աստուածապահ նահանգիս Օրտուբազրնուս` Սարգիս քօր[եպ]իսկօպօսի հայրապետական աթոռոյն:
      
       Արդ, ես` ամենամեղ անձն եւ տկար ոգի Ասլան, ստացօղ սուրբ աւետարանիս, ի ձեռն Սարգիս քօր[եպ]իսկօպօսի նըւէրս ընձայեցի զսայ Օրդուբազարի մեծի եկեղեցւոյս սրբոյ Սարգսի զօրավարին, ի յաճումն եւ ի հարստութիւն անկապոյտ գանձուցն աստուածայնոց, որ ի նմա մթերեալ եւ ամբարեա լ կա. զոր տէրն մեր եւ աստուած հաստատ եւ անդրդուէլի պահեսցէ զսայ ի վերայ առաքելական վիմի: Եւ մի ոք իշխեսցէ շորթել կամ գողանալ զսայ ի յայս եկեղեցոյս, եւ կամ կտրել, կամ ջնջել զյիշատակ մեր աստի, զի մի եւ ինքն ջնջեսցի ի գրոյն կենաց: Եւ որ զմեզ յիշէքդ, յիշեալ լիջիք ի յարդար դատաւորէն ողորմութեամբ եւ
      
       քաղ || ցրութեամբ գթութեանն, ի հանգիստն սիրողաց եւ ի խորանն սրբոց իւրոց: Նայ եւ զիս արարէք յիշման արժանի, զանարգ եւ զանպիտան հողս յամենայնի, զզրկեալս ի տիրապէս շնորհաց հոգւոյն եւ զխաւարեալս մեղացն արագասեօք, ի դրունս դատաստանին հասեալս եւ երկեղիւ դատաւորին պակուցե ալս` զԱւագ դպիրս, որ եւ նկարեալ ծաղկեցի եւ կազմեցի զսուրբ աւետարանս: Յիշեսջիք եւ զծնողսն մեր եւ զբարեմիտ աշակերտս մեր զՇնոֆոր դպիր, որ շատ աշ խատասիրեցաւ ի սմա: Եւ տէր քրիստոս յիշողացդ եւ կարգացողացդ ողորմեսցի, եւ յիշեսցէ յանճառ բարութեանս, եւ արժանաւորս արասցէ լսել զերանաւետ բարբառն , եթէ` եկայք օրհնեալք հօր իմոյ, եւ թէ` մտէք յուրախութիւն տեառն ձերոյ , ամէն:
      
       բ
      
       Յիշեցէք ի քրիստոս, աղաչեմ, ըզզանապատս ի բարեաց զԱւագ դպիրս, որ զսուրբ աւետարանս ցանկագրեցի մեծ սիրով ի յընդիր օրինակէ մեծ վարդապետին Եսայեա, եւ տէր զձեզ յիշէ ողորմութեամբ եւ գթութեամբ , ամմէն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Ն. Ջուղա, Տ. -Ավետիսյան, Ցուցակ, էջ 148
      
       Գրիչ ` Կարապետ
      
       վայր ` Ակներ
      
       ... Գրեցաւ սա ի Կիլիկեցւոց աշխարհ, ի լեռնային կողմանս, յաստուածաբնակ եւ ի հռչակաւոր ուխտս Ակներ կոչեցեալ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ այլ սրբոցս, ի յոյժ ազնիւ աւրինակէ, զոր է ուղղեալ մեծիմաստ եւ սուրբ վարդապետն Գէորգ Լամբրունեցի, ձեռամբ ամենաթշւառի Կարապետի` ժանտատես գրով եւ բազմաշփոթ մտաւք: Որք հանդիպիք սմա խոնարհեցարուք սիրով առ իմ նուաստութիւնս, եւ մի ըստ արժանոյն բամբասէք զհամարձակութիւնս իմ, զի ոչ յանձին զաւրութիւն վստահացեալ գրեցի, այլ ի փափագ սիրոյ, թերեւս պատճառ լիցի փ րկութեան հոգւոյ իմոյ եւ զերծումն յանշէջ հրոյն, նաեւ ծնողաց իմոց եւ ամենայն զարմից, յիշմամբ տէր ողորմեայիւ պատահողի սմա սուրբ եղբարց: Եւ գրեցաւ սա ի թուականութեանս Հայոց ՉՀԸ. (1329), ի հայրապետութեան տեառն Յակովբայ եւ ի թագաւորութեանս Հայոց Լեւոնի որդւոյ Աւշնի: Արդ, որք պատահիք սուրբ տառիս յիշեսջիք զեղկելի գրողիկս զԿարապետ, եւ զծնողսն իմ, եւ զհաւրեղբայրն իմ` զՎարդան քահանայ, եւ զմաւրեղբայրն իմ` զհայրապետ` զուսուցիչն իմ, եւ զհանգուցեալ եղբարսն իւր ||| զԿարապետ եւ զՍարգիս: Աղաչեմ յիշել ի տէր զարեամբ նահատակեալ քահանայ զՎարդան, որ զաւրինակս էր գրել, յիշեսջիք ի տէր եւ զԹորոս քահանայ, որ յուղղելն ||| աշխատեցաւ: Եւ ես դարձեալ յերեսս անկեալ աղաչեմ յիշել զժանտատես գրող սորա եւ զկազմաւղ զԿարապ[ետ ]...: Յիշեսջիք ի տէր եւ զՍարգիս քահանայ եւ զծնաւղ իւր, որ զգիրքս ծաղկազարդեաց...:
      
       ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՄԱՏԹԷԻ ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՆ, ՅՈՎՀԱՆՆՈՒ ՈՍԿԵԲԵՐԱՆԻ
      
       Ալիշ. Սիսուան, էջ 155 եւ 156
      
       Վայր` Ձորոց սուրբ Թորոսի վանք
      
       Գրեցաւ ի թուականութեանս Հայոց ՉՀԸ. (1329), ի թագաւորութեանն Լեւովնի աստուածասիրի` որդւոյ Աւշնի, եւ կաթողիկոսութեանն տեառն Յակովբայ, ընդ հովանեաւ քաջայաղթ վկայարանիս, որ կոչի Ձորոյն սուրբ Թորոս, ի փառս Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ,
      
       աւրհնելոյն յաւիտեանս, ամէն : Ողորմեսցի Քրիստոս աստուած Կարապետ քահանայի եւ ծնողաց իւրոց, որ զծայրս ճառիցս ծաղկազարդեաց:
      ... [Յիշեցէք ] զմիաբան եղբայրութիւն հրեշտակաբնակ ուխտին Ակներոյ, զհոգեւոր հարքն մեր, զծերունի սուրբ վարդապետն զտէր Վարդան, եւ զպատուելի քահանայն զՍտեփանոս փակակալն, եւ զԳրիգորն, եւ զԿոստանդին զհեղահոգիսն, եւ զԹորոս ժառանկն, որ ի վերայ ամենայն երախտեացն, զոր արարեալ էին մեզ, ցաւելին եւ զայս, եւ լցին զփափագ սրտի իմոյ, եւ շնորհեցին զօղրինակն` որ գրեցի զսա ..., եւ զյիշման արժանին` զսուրբ քահանայն` զարեամբ նահատակ[եալն ]` զՎարդան, որ բազում տառապանօք էր գրեալ զօրինակս, երիս օրինակս մերձ ունելով, եւ մեզ դիւր ճանապարհ էր կազմեալ:
      
       ՄԵԿՆԱԿԱՆ ՃԱՌՔ Ս . ԳՐՈՑ
      
       Երեւան 867
      
       Գրիչ ` Թորոս
      
       վայր` Կրակայ գիւղաքաղաք
      
       Արդ, գրեցաւ գիրքս այս ի ժամանակս հայրապետութեան տեառն Յակովբա Հայոց կաթողիկոսի, եւ ի թագաւորութեան աստուածասիրի եւ բարեպաշտի Հայոց Լեւոնի:
      
       Ետ գրել զկենսաբեր գիրքս զայս Թորոս քահանայ, որ է ի սպասաւորութիւն աստուածային եւ իմաստասիրական բանիս, ի վայելումն իւր` ի հոգւոյ եւ ի մարմնոյ, որ է ստոյգ եւ յընտիր աւրինակէ, եւ զիւր քաղցրիկ հայրն Մարտիւրոս անուն քահանայ, եւ զմայր իւր, եւ զեղբայր իւր զՊաւղոս, աղաչեմ զձեզ, ո՜վ եղբայր մեր, որ հանդիպիք սմայ, թէ ի յաւրինակելոյ կամ կարդալոյ, յիշել սուրբ սիրով եւ սրտի մտաւք առ տէրն մեր:
      
       Գրեցաւ ծաղիկս այս ի թուա[կանիս ] Հայոց ի ՉՃ. եւ Հ. եւ Ը.
      
       (1329), ի գեղաքաղաքն, որ կոչի անուն || Կրակայ, ընդ հովանեաւ սրբոյն սուրբ Սիմէով նի, յորժամ բառնայք` նա եւ բանայք, ո՜վ քրիստոսեան քահանայք, սպասաւորք սուրբ բանիցս, աղաչեմ յիշել սուրբ սիրով եւ սրտի մտաւք զանարժան եւ զսուտանուն քահանայ զԹորոս, որ զգիրքս գրեցի, եւ զեղբայրն իմ զՅոհանէս քահանայ, եւ զմիւս եղբայրն
      
       զՅով[սէ՞փ ], եւ զծնաւղքն իմ, աւրհնեսցէ է սուրբ եր[ր]որդութիւն, եւ աւրհնիչք սոցա աւրհնեալ եղիցին: Ողորմութիւն հայցեմ եւ ես տառապեալս Թորոս` սուղ եւ նուաստ գրիչս, զի թողութիւն հայցեսջիք ի Քրիստոս ողորմեսցի հասարակաց, այն, որ աւրհնեալն է յաւիտեանս յաւիտենից , ամէն:
      
       ՍԱՆԴՈՒՂՔ ԱՍՏՈՒԱԾԱՅԻՆ ԵԼԻՑ
      
       Երեւան 3678
      
       Գրիչ ` Հայրապետ
      
       վայր` Փոս անապատ
      
       ա
      
       ... Ի թուիս Հայոց ՉՀԸ. (1329) աւարտեցաւ գիրքս, որ կոչի Սանդուղք Աստուածային Ելից, եւ միւս` Յոհան, որ կոչի Աստուածաբան, յանապատս Փոս վերակոչեալ, յաշխարհիս Կիլիկեցւոց, ի թագաւորութեանն Հայոց Չորրորդ Լեւոնի աստուածակարգ արքայի, որդւոյ Աւշնի թագաւորի, ի կաթողիկոսութեան տեառն Յակոբոյ, յառաջնորդութեան ուխտիս տէր Ստեփանոս սրբասէր եպիսկոպոսի, ձեռամբ մեղաւոր Հայրապետի, եւ վերջին ճառս, որ է միաշաբաթի յարութեան տեառն, ձեռամբ Թորոսի, որդւոյ քեռ մերոյ, յիշեսջիք զաշխատաւքս եւ աստուած զձեզ յիշեսցէ:
      
       բ
      
       Գիրքս այս վերջին, որ է Աստուածաբան Յոհաննու, նոր է թարգմանած յասորւոց ի մերս. եւ ես անպիտան եւ մեղաւոր գրողս հանդիպեցայ սմա ի վանս Զարդառճոյ, առ ճգնաւորի ումեմն ատոմ կոչեցելոյ, որ էր բերեալ զսա ի թաբաւրականէն, եւ ասէր` եթէ ոչ կամեցայ գրել կարգաւ, զի ոչ էր ի մերոց վարդապետաց մաւտ, զարհուրեցայ կարգաւ գրել, զի ահ եղեւ, զարմանալի իրս է պատմել, որպէս ի գրելոցդ է իմանալ: Վասն այնր սակաւ մի գրեցի, զի ի գիրս գիտ ութիւն բազում էր եւ ես երկնչէի, յուսամ յաստուած եթէ գիտնական ոք հանդիպի եւ տեսանէ եւ իմանա զճշմարիտն: Ես վասն աւգտի գրեցի, վասն իմ եւ այլոց: Աղաչեմ զընթերցաւղսդ յիշել զտառապեալ գրաւղս, եւ աստուած զձեզ յիշէ յիւր ողորմութիւնն:
      
       Գրիչ ` Վարդան
      
       գ
      
       ... ՉՀԸ. (1329) թուականիս գրեցաւ ... այս մատեանս:
       ... Եղեւ աւարտ սորա յեղբայրանոցս Փոս կոչեցեալ, ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ, եւ ի թագաւորութեան Լեւոնի, որդւոյ Աւշնի արքայի, ի տաւնի համբարձման տեառն սկսեալ եւ ի խաչավերաց
      
       տաւնիս վճար եղեւ ի գրելոյ, ի փառս Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ, որ շնորհեսցէ հանգիստ եւ ողորմութիւն աւրինակիս գրողին` Վարդանայ ամենագովելի քահանայի եւ արեամբ վկայի, այլ եւ Պետրոսին, որ յաւժար կամաւք ետ, որ գրեցի...:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Սեբաստիա, Ս. Նշան, 20, ՀԱ, 1924, էջ 518
      
       Գրիչ ` Ներսէս
      
       վայր` Փոս անապատ
      
       ... Գրեցաւ աւետարանս այս ձեռամբ մեղապարտ ծառայիս աստուծոյ Ներսէսի սպասաւոր բանի, որոյ փափաքող եղեալ երջանիկ քահանայ Գրիգոր, եւ ստացաւ զսա իւր յիշատակ եւ ի վայելումն երկուց որդւոց իւրոց` Թադէոսի եւ Սարգսի, որոց տէր աստուած խաղաղական կենաւք վայելել տացէ նոցին ընդ երկայն աւուրս: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք պատահէք սմին, յիշեսջիք զտառապեալ գրող սորին զՆերսէս, եւ զհարազատ եղբայրն իմ զտէր Թորոս, եւ զհանգուցեալ եղբայր իմ զՅովհաննէս քահանայ, եւ զծնաւղսն մեր, եւ զամենայն ազգայինս, եւ զստացող մատենիս զԳրիգոր քահանայ, եւ զորդիսն իւր զԹադէոս քահանայ եւ զՍարգիս եւ զԱւագ, հայրն իւրեանց զԱռաքել քահանայ` զհանգուցեալսն առ Քրիստոս:
      
       Ողորմեսցի Քրիստոս աստուած եւ շնորհազարդ քահանային Մխիթարայ, որ ծաղկեաց զմատեանս զայս եւ կազմեաց: տէր աստուած ողորմեա եւ Թորոսի միայնակեցին, որ զնիւթս կոկեաց, թողցէ տէր եւ զյանցանս նոցին, որք զաստուած ողորմին ասէն: Բայց գրեցաւ առ ի սուրբ ուխտս Փոս կոչեցեալ, ի թագաւորութեանս Հայոց Չորրորդ Լեւոնի, եւ ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ, եւ ի թուականիս Հայոց ՉՀԸ. (1329):
      
       ՇԱՐԱԿՆՈՑ
      
       Վիեն. 180. Տաշ. Ցուց. էջ 497 (տես նաեւ 1647 թ. )
      
       Գրիչ ` Յովաննէս Կարեւոր
      
       ա
      
       Գրեցաւ շարակնոցս ի թվ. ՉՀԸ. (1329), եւ ծաղկեցաւ եւ կազմեցաւ ձեռամբ բազմամեղ եւ սուտանուն աբեղայի Յովաննէս մականուն
      
       Կարեւոր կոչեցեալ, ի խնդրոյ սրբասէր եղբաւր մերոյ Ստեփաննոս կրաւնաւորի: Աղաչեմ զպատահաւղքդ յիշել զստացաւղս եւ զաշխատաւղս հանդերձ ծնողովք մի տէր ողորմայիւ եւ աստուած զձեզ յիշէ. եւ անարհեստութեանն եւ սխալանաց մի մեղադրէք, զի ի բազում ամբոխի միջի կայաք, որ անբաւ էր, եւս առաւել աւտարութիւնս:
      
       բ
      
       Ո՜վ եղբայր տէր Յուսիկ, աղաչեմ զքեզ, խիստ շտապով էի, մի մեղ դնել, այլ յաղաւթս յիշեա:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Երեւան 6301 (տես նաեւ 1318 թ. )
      
       Յիշեսջիք եւ զհոգեւ[որ ] զմայրն` Գոհար խաթուն, եւ զԱզատ զսարգաւաքն, զՈհան, եւ զՍուրուխ խաթուն, աղաչեմ զամենիսեն շնորհեցէք թողութիւն մեղաց, եւ որք յիշէք յիշել լիցիք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, [որ է ] աւրհնեալ յաւիտեանս , ամէն:
      
       Ամիր Շահն ի թվ. ՉՀԸ. (1329) փոխեցաւ յաշխարհէս եւ սուգ մեծ եթող սիրելեց իւրոց, Քրիստոս աստուած, յորժամ յաթոռ փառաց նստի, լսել արասցէ, զձայն երանաւետ կոչման արքայութեան երկնից , ամէն:
      
       ՄԱՇՏՈՑ
      
       Հալեպ. սբ. Մնկ. 100, Սիւրմ. Ցուց . Ա. 179
      
       Գրիչ ` Յսվհաննէս
      
       ... Շնորհիւ տեառն ... կատարեցի զսակաւ գրկունքս ձեռամբ անարժանի եւ ախմար գրչի Յովհաննէս իրիցու, ի հայրապետութեան տեառն Յակովբա, եւ ի թագաւորութեան Լեւոնի, եւ յասպարապետութեանն որդւոյ Սմբատա` Լեւոնի` սրբասիրի եւ բարեպաշտի: Արդ, աղաչեմք զամենեսեան, որք ընթեռնոյք կամ աւրինակէք, յիշեսջիք զիս` բազմամեղս զՅովաննէս երէցս` զախմար գրիչս ի սուրբ եւ ի մաքրափայլեալ յաղաւթս եւ ի մեղսաքաւիչ պատարագս ձեր, եւ զծնողսն իմ զհանգուցեալսն ի Քրիստոս, եւ զաստուածասէր որդիսն իմ զպարգեւեալն իմ ի տեառնէ` զՍմբատն` զգերի վարեալն, զոր եւ ազատեսցէ զնա Քրիստոս աստուած իւր հայրախնամ փառաւքն, եւ զՅոհաննէս սարկաւագն զորբասէրն եւ զժիրն |||