Հայերէն Յիշատակարաններ

ՄԱՇՏՈՑ ԱՌՕՐԵԱՅ

Երեւան 966

 

Գրիչ ` Ներսէս

Վայր ` Վժանա վանք

 

… Եւ արդ, ես նուաստս յամենայնի Ներսէս սուտանուն գրիչ յերեսս անկեալ աղաչեմ յիշման արժանի արարէք զիս եւ զաշակերտն իմ ||| եւ զծնողսն մեր |||:

Եւ էր թիւս Հաոց ՉԾԳ. (1304): Ծրեցաւ ի վանքս Վըժանայ, եւ աւանդեցաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ սուրբ Նշանիս, ի փառս Քրիստոսի աստուծոյ, որ է աւհնեալ, յաւիտեանս:

 

ՔԱՐՈԶՔ ՎԱՐԴԱՆԱՅ ԱՅԳԵԿՑՒՈՅ

Երեւան 714

 

Գրիչ ` Աւագերէց

 

Եւ արդ, սկսայ եւ կատարեցի զգիրքս քարոզութեան Վարդանայ վարդապետի, որ ի Մարաթոյ. եւ է հայ թուականիս ՉԾԲ. (1303) ՉՂԹ. գրեցաւ, ի հոռոմի ամիս դեկտեմբերի ԺԸ. [18] աւրն:

Զմեղաւոր տառապեալ եւ զնաւաբեկեալ եւ զմեղաւք լցեալ սուտանուն տէր Աւագերէց, զի քահանայ անունս ելել, զահագին աւրն չէմ հիշել, ոչ տէր մեղայ եմ ասացել, զերթ խոզ ի տիղմ եմ թաւալել …:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Վասպ. 77. Լալ. Ցուց. Սիւն. 141-143. ( տես նաեւ 1374 թ. )

 

Գրիչ ` Զաքարիայ

Վայր ` Վասպուրական

 

… Արդ, ընդ ընթացից արեգական ըստ չափոյ բերման հայկազեան տովմարիս եաւթնհարիւրից եւ յիսուն եւ երից ամաց (1304) գրեցաւ սուրբ աւետարանս ի թագաւորութեանն Ղազան ղանին, որ է թագաւոր իմաստուն եւ բարեխորհ եւ անկելոց կանգնող, որ տէր աստուած ընդ երկայն աւուրս արասցէ, ի թագաւորութեան Հայոց Հեթմոյ, ի վերայդիտողութեան տեառն Զաքարիայի կաթողիկոսի, ձեռամբ յոգնամեղ եւ անարժան գրչի Զաքարիայի եւ նկարողի եւ կազմողի, ի վայելումն [ Թումայի ] քահանայի եւ Հայրապետի, Գորգոյ եւ զաւակաց իւրեանց, [ որ ] ստացաւ զսայ ի [ հա ] լալ եւ յարդար վաստակոց իւրեանց եւ յիշատակ հաւրն իւրեանց ` ||| ոն քահանայի եւ մաւրն իւրեանց ||| տիկնայ …:

Եղբարք, աղաչեմ զձեզ, որք հանդիպիք այսմ տառի ` անմեղադիր լինիք սխալանաց, զի ոչ կայր աւրինակ եւ յոյժ վշտացայ վասն աւրինակի, որ ոչ գոյր: Եւ իմ առեալ զտետրակն աստ եւ անդ բազում աշխատութեամբ գրէի: Եւ կայր մեզ այլ գիրս գրելոյ հաղտետրակս եւ շարակնոցս երկուս, առնէի զտետրակս հաղին եւ գրէի երես մի եւ դնէի առ ի ցամաքել, ապայ զշարակնոցի զտետրակսն եւ ապայ յետոյ զաւետարանի տետրս:

Եւ տեսանէի զիւրաքանչիւր գրիչքն, որ ոչ լինէին ողջ, այլ աւերեալ եւ ջարդեալ. վասն զի ոչ կայր մեզ տեղի առանձին եւ հաստատ: Եւ իմ վշտացեալ եւ ձանձրացեալ, բազում աշխատութեամբ գրեցի զաւետարանս: Աղաչեմ զձեզ յիշելոյ մի մոռանայք, ողջ լերուք:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 3722

 

Գրիչ ` Յակովբ

Վայր ` Նախիջաւան

 

… Աստանաւր յանգ ելեալ աւարտեցաւ լուսաիղձ եւ աստուածապատում աւետարանական հրամանս մարմնացելո բանին աստուծոյ …

Զոր եւ իմ ` եղկելոյս Յակովբա, իմացեալ զանհամեմատ փարթամութիւն սորա, մեծաւ յուսով եւ եռափափագ տենչմամ բ բուռն հարի զաստուածակերտ կտակարանէս, վասն զի լոյս են եւ լոյս տան աչաց: Գրեցի զսա մեծաւ աշխատութեամբ ի լոյս հոգւոյն եւ ի թեթեւութիւն մարմնոյ, ի յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց իմոց, հաւր իմոյ ` Յոհանիսի եւ մաւր իմոյ Աննայի, եղբարց իմոց ` Ալեքսիանոսի, Զաքէոսի եւ Գրիգորի ` հանգուցելոցն առ Քրիստոս եւ դստեր իմո Ըղպելին, կենակցի իմոյ ` Փառանձեմայ եւ մաւր իւրոյ ` Ծաղկանց տիկնայ եւ միւս դստեր իմոյ ` Մարթայի եւ որք աշխատ եղեն ի սմայ եւ սպասաւորեցին մերում տկարութանս, որոց վարձս հատուսցէ տէր աստուած ամենեցուն հարիւրապատիկ, բիւրապատիկ աստ եւ ի հանդերձելումն:

Արդ, վերաւարտեալ եղեւ սայ ի թուաբերութեանս ըստ յաբեթական տումարիս հընգետասան յոբելենիս յաւելեալ եռակի թուով (50. 15+3+551=1304), եւ ի յելանելոյ նախաստեղծին ի վաելջութեան վայրէն եւ ծաղկազարդ բուրաստանէն մինչեւ ցսոյն ամ յարաբարդին միահամուռ միանգամայն ամք իբրեւ ԶՌ. եւ Չ. յաւելեալ քառակի թուով (6704). Եւ ի կենարար յայտնութենէն աստուծոյն բանի մինչեւ ցսոյն ամ շարամանեալ պարփակին ամք իբրեւ ՌՅ. եւ Զ. (13 06), յորում եւ թուականս Հայոց ՉԾԳ. (1304) էր: Ի թագաւորութեանն Հայոց Մեծաց երիցս երանեալ եւ խարազանազգեաց ճգնաւոր կրաւնաւորին մեծին Հեթմոյ:

Ի սոյն ամի ինքնակալն Ղազանն վճարեցաւ ի կենացս եւ սուգ մեծ եհաս ամենայն տանս արեւելից, մանաւանդ նեղել ազգացս քրիստոնէից, որոյ յիշատակ նորա աւրհնութեամբ եղիցի եւ ընդ սրբոց թագաւորացն գահակալեսցի. վասն զի ի սորա ժամանակս խաղաղացաւ երկիր իբր զդրախտ աստուծոյ, բարձաւ ամենայն հարկապահանջութիւն աշխարհաց: Սմա ետ տէր աստուած, ըստ Սաղմոսողին, զիրաւունս արքայի, վասն զի սա էր որդի Արղուն ղանին ` իրաւարար արքային, եւ թէ ` պատիւ արքայի զիրաւունս սիրէ:

Ի սոյն ժամանակս բարձրավիզ եւ հպարտպարանոց, խայտաբղետ եւ գոռոզ ազգն Իսմայիլի գլխակորել ընկրկեցան եւ բարձրացաւ եղջիւր եկեղեցւոյ սրբոյ, աճեցին ձայնք սաղմոսաց եւ երգք ալելուաց, պայծառացան հաւատք քրիստոնէից: Աստանաւր կատարեցաւ բանք ամովսածնին Եսայեայ, որ ասէ ` գայլք եւ գառինք ի միասին ճարակեսցին: Առնէր սա իրաւունս այրեաց, եբարձ զտոկոսիս պարտուց եւ դարձոյց զզրկանս զրկելոց: Եբարձ սայ զերթեւեկութիւն դեսպակաց, ելչեաց եւ արղուչեաց եւ կարգեաց յամենայն տեղիս սուրհանդակս, որ են շքրիկք, եւ սակս արդար իրաւանցն, զոր առնէր, փակեաց տէր աստուած զամենայն թշնամիս սորայ ի ձեռս սորայ:

Գնաց սայ մեծաւ ուժով եւ ձիախրոխտ որոտմամբ, բազմախուռն նիզակաւք եւ խառնիճաղանջ բազմութեամբ, յոքնախումբ խըմբիւք, էառ նուաճեաց զամենայն տունն Շամայ, եհար կոտորեաց մեծ եւ սաստիկ պատերազմաւ զզաւրսն Մսրայ եւ արեան փապախիս ոչ սա [ կ ] աւ գործեաց, մինչ գրեթէ մարմինք մարդկան եւ անկեալ դիակացն ի վերայ արեանցն տարաբերել զաւղիւր, որպէս տերեւս թզենոյ.

եւ հետամուտ եղել մինչեւ ի մուտս արեւու անյագաբար ի սուր սուսերի մաշեցին զնոսայ: Եւ դարձաւ մեծաւ ուրախութեամբ ի թագաւորանիստն Դահավրեժ: Եւ այսպիսի քաջութիւնս բազումս գործեաց, զոր ոչ կարեմք պատմել միըստմիոջէ, եւ որ լսեքտ ` աւրհնութիւն զհետ արձակեցէք:

Բայց գրեցաւ սայ ի մայրաքաղաքս, որ կոչի Նախիջաւան, մեծ նահապետին Նոյի շինեալ ձեռամբ տունս իւր: եւ կատարեցաւ նաղաշութիւն սորայ ի մեծ դաստակերտն Աստապատ կոչեցե [ ա ] լ, առ ափն հեղաշարժ եւ ծիածաւալ գետոյս Երասխայ:

Եւ որք հաիք ի սա, թողութիւն մեղաց խնդրեցէք գծողի սորա Յակոբայ. Ո ՜ հ, ո ՜ հ, այո ՜ յ, այո ՜ յ, աղաչեմք յիշեալ ի բարի մասին ` զծաղկողն եւ զկազմողն ` զՍիմէոն ասեմ, հեզ եւ հանդարտ կրա ւնաւոր եւ բաշխող գառինն անարատ մարմնոյ տեառն, զի բազում աշխատեցաւ: Եւ որ յիշեքդ զմեզ սրտի մտաւք, թողութիւն հայցելով ի տեառնէ, եւ արարիչն աստուած ` բեւեռեալ մեսիէն թողութիւն արասցէ ամենայն յանցանաց ձերոց, ամէն, ամէն:

 

ԿՈՉՈՒՄՆ ԸՆԾԱՅՈՒԹԵԱՆ ԿԻՒՐՂԻ ԵՐՈՒՍԱՂԷՄԱՑՒՈՅ

Երեւան 3770

 

Գրիչ ` Մկրտիչ

Վայր ` Կարփի

 

… Արդ, գրեցաւ սա ի գաւառս Այրարատեան, ի գեղաքաղաքիս  Կարփի, ընդ հովանեաւ մաւրս լուսոյ սրբուհոյ Աստուածածնիս: Արդ, հայցեմք յամենեցունց, ի ձէնջ, ո ՜ վ լուսերամիցդ դասք, որք լուսաւորիք ի սմանէ եւ շահաւետիք, յիշել ի սուրբ յաղաւթս անմոռաց զստացող սուրբ տառիս ` զհաւատարիմ ծառայն աստուծոյ զԱրզունն եւ զզուգակիցն իւր ||| զի ջերմեռանդ սիրով ստացաւ զսա, եւ զծնաւղսն իւրեանց ` զՏուրքն եւ զՏիկնանցն եւ զհաւրեղբայրն իւր զԽնրիկն եւ զԱրքայն եւ զամենայն ազգայինսն իւրեանց: Ընդ սոցին յիշեսջիք վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ զեղկելիս զՄկրտիչս եւ զծնաւղսն իմ, նաեւ զսպասաւորսն իմ. եւ որք յիշեքդ յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ յաներեկ մեծի աւուրն, ուր բանք սպառին եւ գործ [ ք ] թագաւորեն, այլ մեզ յիշելոցս եւ ձեզ յիշողացդ եղ իցի ընդ բարեգործ ծառային մուտ յուրախութիւն տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի: Յիշեսջիք եւ զԱստուածատուր երէց, որ յաւժարեցոյց ի գործս բարիս զստացաւղ սորա:

Իսկ յորում ամի աւարտեցաւ տառս էր թուականս ՉԾԳ. (1304): Յայսմ ամի նստաւ յաթոռն փաշահ ղանն, որ կոչի  Խարպանդայ. տացէ նմա Քրիստոս թագաւորն բարեպաշտութեամբ եւ քաղցրութեամբ խնամել ազգիս քրիստոնէից, ի փառս Քրիստոսի աստուծոյ աւրհնելոյն յաւիտեանս, ամէն:

Արդ, վերստին աղերս մաղթանաց առ բարեմիտ ընթերցաւղսդ ` յիշել զպատուական եւ զբարեսէր տիկինն զԹեմնայն, խնդրելով ողորմութիւն եւ քաւութիւն մեղաց ի Քրիստոսէ եւ համարձակութիւն ` մտանել յարքայութիւնն աստուծոյ, եւ որ առատն է մեզ եւ ձեզ ողորմեսցի, ամէն:

 

ԳՐՈՒԹԻՒՆՔ ԵՊԻՓԱՆԻ ԿԻՊՐԱՑՒՈՅ

Երեւան 4750

 

Գրիչ ` Յովաննէս

Վայր ` Աւանս գիւղ

 

… Արդ, գրեցաւ ի հայրապետութեանն տեառն Զաքարէի Աղթամարա եւ յառաջնորդութիւն գերայհռչակ եւ սուրբ ուխտիս Վարագայ Յոհան վարդապետի յոյժ իմաստասիրի, հեզի եւ խոնարհի, եւ յաշխարհակալութեան ազգի նետաւղի, ի հայկազեան տումարի եւ թուաբերութեամբ Հայոց մեծաց ՉԾԳ. (1304). վասն զի յայսմ ամի վճարեալ եղեւ ի կենաց աստի բարեյաղթն եւ իրաւարարն եւ խնամակալն ազգիս Հայոց Ղազան ղանն եւ սուգ մեծ եթող քրիստովնէիցս. եւ փոխան նորա նստեալ եղեւ յաթոռ աշխարհակալութեան եղբայր նորա, որ կոչի Խարպանդաւղըլ. նոյնպէս եւ նա ցուցանէ բարի մարդկան ազգի: Արդ, աղաչեմ զամենիսեան, ոյք ընթեռնոյք, յիշեսջիք ի Քրիստոս զստացող սուրբ տառ || իցս, զառաջասացեալսն զՍիմէովն եւ զորդի իւր ` զերջանիկ քահանայ զԶաքարիա, համազգայնիւք …:

Ընդ նոսին յիշեսջիք ի Քրիստոս զերից երանեալն եւ զհոգիացեալն ` զՅոհան վարդապետ եւ զհարազատ եղբարսն իւր, որ առաջնորդ եղեւ մերում տկարութեանս եւ զաւրինակն պարգեւեաց …: Եւ ես աղաչեմ, ընդ նոսին յիշեսջիք ի Քրիստոս զաշխատողս եւ զփցուն գրիչս զՅովաննէս քահանա եւ զծնաւղսն իմ եւ Քրիստոս աստուածն բոլորից համայնից ողորմեսցի մեզ եւ ձեզ, ընթերցաւղացդ եւ լսաւղացդ, ամէն, ամէն:

Գրեցաւ եւ կազմեցաւ ձեռամբ մեղապարտի Յովհաննէս քահանայի ի գաւառիս Վանա, ի գեաւղս, որ կոչի  Աւանս, ընդ հովանեաւ սուրբ եկեղեցայցս ` սուրբ Յովաննու Կարապետի եւ սուրբ Գրիգորի Հայոց Լուսաւորչի: Արդ, աղաչեմք զամենիսեան, ոյք հանդիպիք այսմ տառի, խոշորութեան գրոցս եւ սխալանացն, որ ի սմա լինի, անմեղադիր լինել եւ եղբայրաբար ուղղել եւ վարձս բարեաց ընդունել ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Օքսֆորդ, Ms. Arm, D. 3. Տիրայր վրդ. 51. թղթ. 120. էջ 877-878

 

Գրիչ ` Կարապետ

Վայր ` Կիլիկիա

 

Փառք … որ արժանաւորեաց զիս հասանել յաւարտ գծիս սուրբ աւետարանիս: Շնորհաւք սկսայ եւ ողորմութեամբ տեառն կատարեցի զլուսատու եւ զպատուական մարգարիտս զայս, յաղքատ եւ ի դառնաբեր ժամանակս, բազում ջանիւ եւ խանդաղակաթ սիրով, գծագրեցի եւ զարդարեցի զանազան ծաղկովք եւ գունակ գունակ դեղաւք. ես Կարապետ մեղաւոր եւ անարժանս ի քահանայս. ըստ փափաքման իմոյս սկսա, զի թէպէտ ոչ գոյին ինչք [ պա ] տրաստականք ըստ մեծամեծ նիւթից, սակայն սէր աստուածային բարեացն առատապէս շնորհեաց զծախսն սուրբ աւետարանիս:

Եւ ես մեղուցեալ ծառայս Մարգարէս, յետնեալ ի քահանայս տո [ ւ ] ի գրել զսուրբ աւետարանս եւ զսայ ունելով բարեխաւս եւ յիշատակ ինձ եւ ծնողաց իմոց …

Կատարեցաւ սուրբ աւետարանս ի թուականութեանս Հայոց ՉԾԳ. (1304), յունիսի ամսոյ ԻԵ. (25), ի կաթողիկոսութեան տեառն [ Գ ] րիգորի եւ ի [ թ ] ագաւորութեան Հեթմոյ:

ԶՍամուէլն ` զպատուական քահանա [ յ ] ն, յորս հանգուցանէ զնայ Քրիստոս ի դասս հրըշտակացն, եւ զոքանջն իմ, որ սիրով ընդունէր զիս, յիշեսջիք ի սուրբ աւետարանս, եւ զԱմիրխեր ոսկերիչս, որ զարդարեցի զաւետարանս եւ մարն իմ, որ երետ զարծաթն, որ զարդարեցաւ, յիշեսջիք ի սուրբ աւետարանս …:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6253 ( տես նաեւ 1419 թ. )

 

Գրիչ ` Սարգիս

 

… Յամի Չ. երորդի Ծ. երորդի եւ երրորդի (1304) թուականութեան Հայկազնեան տոմարի կատարեցաւ սուրբ աւետարանս ձեռամբ Սարգսի յոգնամեղի ի մայրաքաղաքս ||| առ դրան սրբուհոյ Աստուածածնիս, ընդ հովանեաւ սրբոց առաքելոցս Պետրոսի եւ Պաւղոսի, ի ստոյգ եւ ի լաւ աւրինակէ: Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք կարդայք եւ կամ աւրինակէք, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զախմար գրողս ` զՍարգիս եւ զհայրն իմ զՍամուէլ եւ զմայրն իմ ` Մանանիկն եւ զեղբայրն իմ զՅովհաննէս եւ զամենայն ազգաինս իմ եւ զսիրելիսն հանդերձ ծնաւղաւք իւրեանց, նոյնպէս եւ զուսուցիչսն մեր: Աղաչեմ զձեզ, անմեղադիր լերուք սխալանաց սորա, զի անհմուտ էի գրչի, բայց զփափաքն եւ զսէրն ունեաք եւ յուսալով յաստուած սկիզբն արարաք եւ յանկ ելաւ ողորմութեամբ նորա: Քանզի սա եղիցի յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց իմոց: Արդ, յերեսս անկեալ աղաչեմ զձեզ մեղաց թողութիւն խնդրեցէք ինձ եւ ծնաւղաց իմոց, զի եւ դուք յիշեալ լիջիք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ. աղաչեմ զձեզ յիշեսջիք զՆերսէս քահանա, զհոգեւոր եղբայրն մեր, որ զմեզ հմտացոյց գրիս եւ ծաղկեց զաւետարանս եւ գլխագրեց, նաեւ զայլ հոգեւ [ որ ] եղբարսն մեր ` զԳրիգոր քահանա եւ զՍարգիս քահանա. որ մականուն կոչի Խաչենեցի, նոյնպէս եւ զՅակոբ միակեցն, քանզի սոքա բազում անկամ աշխատել են ի հետ մեր ու զապրիկն ու զկտորակն պատրաստել են մեզ …:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Վենետ. 109 (546), Ցուց. հտ. Ա. էջ 488

 

Գրիչ ` Խաչատուր

Վայր ` Տփխիս

 

Փառք, Քրիստոս աստուած ճշմարիտ, որ արժանի արարեր զմեղաւոր եւ զչարագործ ծառայս ` զսուտ գրչակս զԽաչատուր ` հասանել ի յետին գիր ձերում հիազաւր հրամանաց …:

Եւ արդ, տէր իմ Յիսուս Քրիստոս, ողորմեա ծառայի քո Մարտիրոսի ` ստացաւղի սուրբ աւետարանի քո, որ ստացաւ զսա ի բարեխաւսութիւն եւ ի յիշատակութիւն ծնաւղաց իւրոց: Ո ՜ վ մանկունք լուսոյ, յորժամ հանդիպիք այս աստուածաշունչ գրիս, յիշեցէք սրտի մտաւք յաղաւթս ձեր զծնաւղսն իմ ` զՏնկիկն եւ զՔեմերն, զԱստուածատուրն եւ զՄինա տիկինն եւ զիս ` զմեղուցեալ Մարտիրոսս եւ զկողակիցն իմ զԹարքան եւ զեղբարսն իմ ջզՅակոբ եւ ջզԳրիգորն, եւ աստուած զձեզ յիշեսցէ եւ ողորմեսցի յիւր միւսանգամ գալուստն …:

Արդ, գրեցաւ սա ի թագաւորական քաղաքս ի Տփխիս, ձեռամբ Խաչատուր սարկաւագի, մեղուցեալ եւ անպիտան գրչի, ի վայելումն Մարտիրոսի որդւոյ Աստուածատրի ||| ընդ հովանեաւ սուրբ տիրուհո եւ Մարիամու Աստուածածնի եւ այլ սրբոցս: Գրեցաւ ի թվիս Հայոց ՉԾԳ. (1304), ի յաւգոստոս Թ. (9), ի թագաւորութեանն Հայոց Հեթմոյ եւ վրաց ` Դաւթի, ի հայրապետութեանն տեառն Գրիգորի Հայոց կաթուղիկոսի, ի յաշխարհակալութիւնն Խարպանդին ` եղբաւր Ղազանին, որդոյ մեծի Արղաւնի ինքնակալի …:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 4018 ( տես նաեւ 1318 թ. )

 

Գրիչ ` Ներսէս

Վայր ` Վժանայ վանք

 

… Գծագրեցաւ աստուածարեալ եւ պատուելի եւ պաշտելի գանձս եւ պատուէր տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի հրամանաւ եւ արդեամբք Սարգսի անապատաւորի եւ միայնաւորի, որ կոչի Գրակազմ, ի վանս  Վժանայ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ սուրբ Նշանիս եւ յայլ սրբոցս, ձեռամբ մեղապարտ եւ սուտանուն գրչի Ներսիսի. ի յողոմպիադի ի ստեղծման Ադամայ [ Զ ] ՌՈՁԲ. (6682) եւ ի մարմնացելս բանին [ Ռ ] ՅԺԶ. եւ Բ. ամի (1318 ՞ ) եւ մերո թուականիս ՉԾԳ. (1304) եւ նորոյ շրջանիս ՄԻԱ. (221):

Արդ, որք կարդայք եւ որք հայիք ի սուրբ յաւետարանս, յիշեսջիք զստացող սորայ զՍարգիս գրակազմ եւ զհայր իւր ջզՏիրատուր եւ զմայր իւր եւ զամենայն ազգականս, զի ողորմեսցի նոցայ Քրիստոս յաներեակ աւուրն: Յիշեսջիք եւ զիս զՆերսէս, զծնաւղսն իմ եւ աստուած յիշողացդ եւ յիշեցելոցս ողորմեսցի:

 

Ծաղկող ` Բարդաօլիմէ

 

բ

 

Զծաղկող եւ զնկարիչ սուրբ աւետարանչս, զանպիտան Բարդաօլիմէ, յիշեցէք ի բարի [ ն եւ Քրիստոս աստուած ] յիշեսցէ ըզձեզ ի գալըստեանն իւրում, եղի [ ցի ]:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Թորոս Աղբար, Բ. էջ 421 ( Տիգրանակերտ )

 

Գրիչ ` Աւետիք

Վայր ` Երզնկայ

 

Գրեալ ի թվ. Հայոց ՉԾԳ. (1304), յաստուածազարդ հայրապետութեան տեառն Գրիգորի Հայոց կաթողիկոսի եւ ի քրիստոսապսակ թագաւորութեանն Հայոց Հեթմոյ եւ յարժ [ անապատի՞ւ ] եպիսկոպոսութեան սրբասէր եւ աստուածամեծար արքեպիսկոպոսիս մերոյ տէր Ներսիսի: Գրեցաւ սա ի գաւառիս Եկեղեցեաց, ի մայրաքաղաքիս Եզնկայ, ձեռամբ նուաստ եւ անպիտան գրչի Աւետեացս քահանայի. նաեւ տեղի հանգստեան մերոյ յորում գրեցաք, յանապատիս, որ կոչի յանուն սուրբ եկեղեցւոյս Սուրբ Կիրակոս, ընդ հովանեաւ Սուրբ Նշանիս եւ Սուրբ Կիրակոսիս, եւ ի հայրապետութեան Ստեփաննոսի եւ ծեր Ստեփաննոսի եւ ա յլ միաբան եղբարցս առհասարակ, որ կանք ` Մխիթարն եւ Դաւիթ, Կարապետն եւ Կոստանդին եւ հաւատարիմ սպասաւորն մեր Վահանն … յիշեսջիք … զԱւետիք աբեղայս եւ զհայրն իմ զՎասիլ:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Վասպ. 78. Լալ. Ցուց. Սիւն. 145-146

 

Գրիչ ` Սիմէոն

Վայր ` Արճէշ

 

… Արդ, այսմ գաղափարութեան [ ցանկացեալ ] երջանիկ ոմն եւ աստուածային ձրիւքն բարգաւաճեալ, որոյ անուն իշխան Շնոֆոր յորջորջի ` աստուածասէր եւ բարեպաշտ …:

Եւ ես, յոգնամեղս եւ փցունս ի գրչաց, յանձն առի, այլ ըստ իմում կարի յանգ հանեալ կատարեցի շնորհաւք եւ ողորմութեամբն աստուծոյ, յամի ՉԾԳ - երորդի թուաբերութեանս Հայոց (1304), ի դառն եւ ի վշտաբեր ժամանակի, ի քաղաքիս  Արճեշ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ սուրբ Յակովբա:

Եւ արդ, աղաչեմ զձեզ տէրամբ ` զընթերցաւղսդ եւ զլաւղսդ, յիշման արժանի առնել զբարեբարոյ ստացաւղդ տառիս, զՇնոֆոր եւ զամենայն արեան մերձակայս իւր եւ զհամբարձեալս ի Քրիստոս զծնաւղսն իւր ` զպարոն Ֆռանք …: Ընդ նոսին եւ ես, ամենամեղս ի գրչաց Սիմէոն, յերեսս անկեալ աղաչեմ յիշել եւ զիմս անարժանութիւն եւ զծնաւղսն իմ եւ զայնոսիկ, որք յանձնեցին զինքեանս յիշել ի տէր …:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 7928 ( տես նաեւ 1337 թ. )

 

Ստացող ` Ըռստակէս

 

Ի թվ. Հայոց ՉԾԳ. (1304), ես Ըռստակէս երէցս ստացա զսուրբ աւետարանս ի հալալ արդեանց իմոյ, յիշատակ ինձ եւ ծնողաց իմոց եւ զաւակաց իմոց ` Ներսիսի եւ Գրիգորիսի եւ Վրթանիսի || եւ ամենայն ազգատոհմից իմոց ` Յունանի եւ զաւակաց իւրոց Ահ [ ա ] րոնի եւ Թորոսի եւ եղբաւր նորին Գրիգորիսի եւ Մեն - տիկնա ` կենակցին Յունանի եւ այլ ազգայնոցն …:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Վասպ. 79 Լալ. Ցուց. Սիւն. 147-148 ( տես 1585 թ. )

 

Գրիչ ` Գրիգոր

Վայր ` Վահկա՞յ

 

ա

 

… Ի թուականութեանս մեծ Հայկազեան տովմարիս ի Չ. երորդի յիսներորդի երրորդի (1304), գրեցաւ գերարփիս այս, գերալոյս եւ աստուածախաւս աւետարանս ձեռամբ յոգնամեզ եւ անարժան գրչի տէր Գրիգոր քահանայի |||

 

Ստացող ` Ուստօյենց Խաչօ

 

բ.

 

Դարձեալ յիշեցեք ի Քրիստոս զՈւստօյենց Խաչօն, որ մասնակից եղաւ զՎահկայ աւետարան, որ գերի էր բերած անօրէնքն ի Զուլթիկ, եւ հանդիպաւ նոր օրհնեալ Մալխասն, որ եւ փրկեց զսայ, յիշատակ իր եւ ծնողացն եւ եղբարցն եւ կողակցին եւ որդոցն: Աստուած ի յօրն ահեղին զձեզ ի չար սատանայի գերութենէն ազատէ, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Ալիշան, Սիսական, էջ 134

 

Գրիչ ` Ոսկան

Վայր ` Գլաձոր

 

Ոսկան ոմն վարդապետ յամի 1304 ընդօրինակելով աւետարան մի « ի վանս Գլաձոր Ս. Ստեփանոսին », ասէ զժամանակն « ի դաստիարակութեան Հայոց դպրոցի ` Եսայի վարդապետին »: