1316
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
Վենետ.
104
Ցուց.
Հտ.
Ա.
էջ
464-466
Գրիչ
`
Յովաննէս
վայր`
Հարքայ
գաւառ,
Դոնեվանք
գիւղ
ա
...
Շնորհիւ
տեառն
սկսա
եւ
ողորմութեամբ
նորին
կատարեցի
զաստուածախաւս
տառս
չորից
աւետարանչացն ...
ի
դառն
եւ
ի
նեղ
ժամանակիս,
ի
թուիս
ՉԿԵ.
(1316)
հայ|այ
|
կազեան
տումարիս,
որ
եհաս
աստուածասաստ
բարկութիւնն
վասն
ծովացեալ
մեղաց
մերոց`
մորեխն,
եւ
բազում
գաւառս
աւերեց`
զԲասեն,
զԴերջան ,
զԽոչաիս
մասն,
զՏօռուտափ,
եւ
այլ
բազումս,
որ
ո՞վ
կար[է
]
պատմել
լեզուաւ:
Իսկ
բարեգութն
աստուած
ոչ
անտես
արար
զարարած
իւր,
այլ
գթացաւ
եւ
եբարձ
զսաստկացե[ա]լ
ախտ
պատուհասին...:
Ընդ
նմին
[յիշեցէք
]
ինձ`
գրողիս,
սուտանուն
Յովաննէս
քահ[անայս
],
որ
լուր
զանունս
ունիմ
եւ
գործս
ոչ,
եւ
զծնողսն
մեր,
որ
բազում
տանջիւ
սնուցին
զմեզ,
եւ
որք
սպասաւորեցին
մեզ
ի
նեղութիւն
մերում,
եւ
խոշորութիւն
եւ
պակասութիւն
անարհեստ
գրիչս
անմեղադիր
լերուք ,
զի
այսչափ
կարացաք
ջանալ
եւ
այսչափ
էր
մեր
տկարութիւնս:
Կատարեցաւ
ի
թուականիս
Հայոց
ՉԿԵ.
(1316),
ի
յամսեանն
մարերի
ի
ԺԸ.
(18).
եւ
Քրիստոսի
մարդասիրին
փառք
այժմ
եւ
յաւիտեանս
յաւիտենից ,
ամէն:
բ
...
Կատարեցի
ի
խնդրոյ
աստուածապատիւ
Աւետիս
քահանային,
զոր
փափաքանաւք
ցանկացող
եղեւ
եւ
ետ
գրել
զաստուածախաւս
կտակս
յարդար
վաստակոց,
ի
յիշատակ
ծնողաց
իւրոց`
հաւր
իւրոց
Գրիգորոյ,
եւ
մաւր
իւրոյ
Վանեկայ,
եւ
կենակցի
իւրոյ
Նուշկան,
եւ
աստուածազարդ
զաւակաց
իւրոց`
Ներսիս[ի
]
եւ
Վարդանայ,
եւ
նորաբոյս
Ստեփանոսի
եւ
Գրիգորի,
եւ
որ
լինելոց
է,
նախնե[ա]ց
իւրոց`
Թորոսի,
եւ
փոխեցելոյն
ի
Քրիստոս
Մուսիսի,
Բազայի,
Ստեփաննոսի
եւ
այլոց`
մեծի
եւ
փոքու,
եւ
որք
աւգնական
եղեն
ի
նիւթ
սրբոյ
աւետարանիս...:
Արդ,
գրեցաւ
ի
գաւառիս
Հարքա[յ
],
ի
գեղն,
որ
կոչի
Դոնեվանք,
ընդ
հովանեաւ
սրբուհու
Աստուածածնիս,
ի
հայրապետութեան
սըրբասնեալ
առաքելաշնորհ
եւ
ուղղափառ
եպիսկոպոսի
տէր
Աբրահամու,
զոր
տէր
աստուած
ընդ
երկայր
աւուրս
արասցէ`
իւր
սուրբ
վարդապետաւքն,
փիլիսոփայիւք
եւ
քահանայիւք,
զորս
ընդ
իշխանութեամբ
իւրով
են`
մինչեւ
ի
սահմանե[ա]լ
կէտ
կոչմանն...:
ԱՒԵՏԱՐԱՆ
Երեւան
4818
(տես
նաեւ
1407
եւ
1432թ.
թ.
)
Գրիչ
`
Յովսիան
վայր`
Հազարակն
գիւղ
ա
...
Եւ
արդ,
գրեցաւ
սա
ի
թուաբերութեանս
հայ
տումարի
յեաւթնհարիւր
վաթսուն
եւ
հինգ
ամի
(1316),
ձեռամբ
յոգնամեղ
եւ
փցնամատն
գրչի`
Յովսիանի
նուաստի,
ի
թագաւորութեան
Խարպանդաւղուլ
սուլտանին,
ի
հայրապետութեան
տեառն
Զաքարիայի ,
ի
գեղս,
որ
կոչի
Հազարակն,
ընդ
հովանեաւ
սուրբ
Դանիէլի,
սուրբ
եւ
կենսաբեր
Նշանի
խաչի
Քրիստոսի,
եւ
սուրբ
Մինասա.
||
ի
խնդրոյ
պատուական
եւ
երջանիկ
քահանաի,
որ
ստացաւ
զսայ
ի
հալալ
եւ
յարդար
յարդեանց
իւրոց,
ի
վաելումն
անձին
իւրոյ
եւ
զաւակաց
իւրոց,
եւ
յիշատակ
բարի
առաջի
աստուծոյ
յետ
աստի
կենացս`
յաւուրն
համառաւտի,
ի
տիեզերաժողով
ատենին,
յորժամ
բանք
սպառին
եւ
գործք
թագաւորին...:
Արդ,
որք
ընթեռնուք
եւ
կամ
աւրինակէք,
յիշեսջիք
ի
սուրբ
եւ
ի
մաքրափայլ
յաղաւթս
ձեր
ստացող
սուրբ
աւետարանիս
զպարոն
Յովաննէս,
||...
զհիւրընգալ
եւ
զաղքատասէր
ամուսինն
իւր`
զԾովիկ,
եւ
զերկոքին
որդիսն
նոցին`
զԱւաքն
եւ
զՓոխանշախն,
որոյ
տէր
աստուած
ընդ
երկայն
աւուրս
արասցէ
զնոսա ,
ամէն...:
ԶՊատրիկ
քարգործն
եւ
զամուսին
իւր`
զԹամար
[յիշեցէք
ի
Քրիստոս]:
բ
Քրիստոս
աստուած
ողորմեսցի
Շերկանն
եւ
Հռիփսիմոյն`
ծնողաց
Յովսիան
գրչի,
ամէն,
եւ
թողցէ
զմեղս
նոցա
եւ
յիշողացդ ,
ամէն:
Ո՜վ ,
պատուական
եղբարք
եւ
հարք,
յորժամ
րնթեռնուք
զհոգիաբողբոջ
աստուածաշունչ
աւետարանս,
զպարոն
Ղարիպշախն
եւ
զամուսին
նորա
զՋոհար`
զփոխեցեալքն
ի
Քրիստոս,
յիշեցէք
ի
ձեր
սուրբ
աղաւթքտ,
ընդ
նոսին
եւ
զԽաոցն,
եւ
Քրիստոս
զձեզ
յիշէ
յիւր
արքայութեանն ,
ամէն:
Ս
Ա
Ղ
Մ
Ո
Ս
Երեւան
3412
Գրիչ
`
Սմբատ
վայր`
Կիպրոս
կղզի,
Լեւքոսիա
քաղաք
ա
Ո՜վ
աստուածասէր
ընթերցողք
եւ
լսողք
հոգելից
բանիցս,
զստացաւղ
սորա`
զսրբասնեալ
եւ
պատուական
քահանա
զՍտեփանոս ,
եւ
զհարազատ
եղբայրն
իւր
զՃուան
պատուական
սարկաւագ,
եւ
զծնողք
սոցա`
զԳրիգոր
քահանա
եւ
զՍպիլ
յիշեսջիք
յաղաւթս
ձեր,
այլ
եւ
զհոգի
ամենամեղ
գրչիս
Սմբատի,
եւ
ամենառատն
աստուած
զձեզ
յիշեսցէ:
Գրեցաւ
ի
թու[ականիս
հայոց
]
ՉԿԵ.
(1316):
բ
...
Յամի
եւթնհարիւրորդի
վաթսներորդի
հինգերորդի
(1316)
ամի
շրջաբերութեան
հայոց
տումարի,
ի
հայրապետութեանն
Հայոց
տեառն
Կոստանդնեա,
եւ
ի
թագաւորութեանն
հայոց
Աւշնի,
եւ
ի
թագաւորութեանս
Կիպրոսի
Ռէհեռէ
գրեցաւ
գերահրաշ
եւ
ամենապայծառ
լուսայիղձ
եւ
բազմատենչ
գիրս
սաղմոսաց
յոգնագունակ
բայիւք
եւ
ճոխական
իմաստիւք:
Որում
ցանկացաւղ
եղեալ
այսմ
գեղեցիկ
տառիս
բարիանուն
եւ
ընտրեալ
քահանայն
Ստեփանոս,
հանդերձ
հարազատ
եղբարբն
իւրով
Ճուան
սարկաւագաւն,
||որ
եւ
ստացան
զսա
ի
վայելումն
անձանց
իւրեանց
եւ
յետ
աստեացս`
բարեաց
յիշատակ
եւ
գանձ
անկողոպտելի
յաւիտենական:
Որ
եւ
կանգնեցին
զգեղեցիկ
եւ
զպանծալի
տաճարն
ի
քաղաքն
Մաղաամ,
յանուն
քաջ
նահատակին
Քրիստոսի`
սրբոյն
Սարգսի,
յիշատակ
նոցա
աւրհնութեամբ
[եղիցի]:
Արդ,
աղաչեմք
զամենեսեան,
որք
աւգտիք
ի
սմանէ
ուսմամբ
կամ
գաղափար
առնելով,
սրտի
մտաւք
յիշատակեսջիք
զստացաւղք
սորա
զՍտեփանոս
քահանա,
եւ
զեղբայրն
իւր
զՃուան
սարկաւագ,
եւ
զծնաւղս
իւրեանց`
զԳրիգոր
քահանա
եւ
զՍպիլ`
զգնացեալսն
առ
Քրիստոս:
Աղաչեմ
յիշել
ի
Քրիստոս
զՏիկնայեաց
Տիկինն ,
զսինիջալէս
աստուածապահ
կղզոյս
Կիպրոսի,
եւ
զծնողս
||իւր,
այլ
եւ
զսպասաւորսն
մեր`
զԱւտար
տիկին
եւ
զՄարիամ,
զի
բազում
են
աշխատել
ի
վերայ
մեր,
յիշատակ
նոցա
աւրհնութեամբ:
Արդ,
եղեւ
գրաւ
գրչութեան
սորա
ի
կղզիս
Կիպրոս,
ի
հոյակապ
քաղաքս
Լեւքոսիա,
ընդ
հովանեաւ
սրբոյ
կուսիս
Վառվառա,
ձեռամբ
ամենամեղ
եւ
անարհեստ
գրչիս
Սմբատա,
աղաչեմ
յիշել
ի
Քրիստոս
եւ
զիմ
անարժանութիւնս,
եւ
աստուած
յիշողացդ
առհասարակ
ողորմեսցի,
եւ
նմա
փառք
յաւիտեանս:
Կ
Ո
Չ
ՈՒ
Մ
Ն
Ը
Ն
Ծ
Ա
Յ
ՈՒ
Թ
Ե
Ա
Ն
Կ
Ի
Ւ
Ր
Ղ
Ի
Ե
Ր
ՈՒ
Ս
Ա
Ղ
Է
Մ
Ա
Ց
Ւ
Ո
Յ
Երեւան
780
Ա.
մասի
գրիչ
`
Սմբատ
վայր
`
Կիպրո՞ս
ա
Քրիստոս
աստուած,
քո
սուրբ
ծնաւղին
բարեխաւսութեամբ
եւ
ամենայն
սրբոց
քոց,
ողորմեա
մեղապարտ
ծառային
քո
Կոստանդեա
քահանայի,
եւ
հանգուցեալ
աստուածասէր
հաւր
իւրոյ
Յոհաննէսի
քա-
հանայի,
եւ
բարպաշտ
մաւր
իւրոյ,
որ
ստացաւ
զսա
յարդար
ընչից
իւրոց,
ի
վայելումն
անձին
իւրոյ
եւ
յիշատակ
հոգւոյ
իւրոյ:
Որ
արժանաւորէք
բարի
յիշմամբ
զստացաւղս
եւ
զանարժան
գրողս
Սմբատ
սուտ
քահանայ,
յիշեալ
լիջիք
ի
Քրիստոսէ
աստուծոյ
մերոյ:
Բ.
մասի
գրիչ`
Ստեփ[անոս
]
երիցորդի
վայր
`
Սկեւռայ
բ
Քրիստոս
աստուած,
ողորմեա
ստացողի
սորա
Կոստանդեա
քահանայի
եւ
ծնաւղաց
իւրոց,
եւ
մեղուցեալ
գծաւղի
Ստեփանոսի,
եւ
ծնաւղաց
իւրոց,
եւ
ամենայն
եղբարց
սրբոյ
մենաստանիս
Սկեւռայիս,
եւ
ծնաւղաց
իւրեանց,
եւ
որոց
զամէնն
ասիցեն:
գ
Զսրբազան
ընթերցողդ
եւ
զլսաւղդ
աղաչեմ`
յիշէք
աղաւթիւք
զստացաւղ
սորա
զԿոստանդին
քահանայ,
եւ
զծնաւղսն
իւր,
եւ
զազգատոհմն,
եւ
զիս`
զանարժան
աշխատողս`
զՍեփ[անոս
]
իրիցորդի,
եւ
ծնողսն
իմ,
եւ
աստուած
զձեզ
յիշեսցէ
ողորմութեամբ:
ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ
ՄԱՏԹԷԻ
ԱՒԵՏԱՐԱՆԻՆ,
ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԻ
ԵՐԶՆԿԱՑՒՈՅ
Ալիշան,
Հայապատում,
էջ
512-513
Հեղինակ`
Յոհաննէս
Եզնկայեցի
վայր`
ի
վանս
Ծործորու
Գերապատիւ
եւ
գերահռչակ
հայրն
մեր
ըստ
հոգւոյ
եւ
երկրորդ
լուսաւորիչն
սուրբ
եկեղեցւոյ,
ի
զարմէ
եւ
ի
շնորհէ
սրբոյն
Գրիգորի
փայլեալ,
կորովամիտ
եւ
համեղաբան
կաթողիկոսն
Հայոց
տէր
Ներսէս
Կլայեցի,
աշխատեալ
վերլուծութեամբ
ի
սկիզբն
սրբոյ
աւետարանիս`
գեղեցիկ
եւ
հանճարեղ
բանիւ,
եւ
դադարեալ
վարդապետութիւն
նորա
ի
մուտս
վարդապետութեան
փրկչին
յայսմ
վայրի:
Ոչ
գիտելով
եթէ
ո՞յր
աղագաւ
եղեւ
խափանեալ,
վասն
որոյ
յոյժ
ի
վարանս
մտեալ
տագնապէի՞
զի
թէ
նա
ի
խնդրոյ
եղբօր
իւրոյ
Գրիգորիսի`
վերադիտողի
հայրապետական
աթոռոյն`
գրեաց
զմեկ
նութիւնն,
որպէս
պատմի
ի
սկիզբն
նախերգութեան
նորին,
եւ
ինքն
իսկ
յետոյ
յաջորդեաց
զաթոռ
կաթողիկոսութեան`
ամս
եօթն,
ապա
ընդէ՞ր
եղեւ
թերի
մնացեալ
աստուածային
գործոյս
այսորիկ
գործառնութիւն:
Եւ
յոյժ
հետաքրքիր
եղեալ`
ի
ստոյգ
պատճառէ
հասմանն
վրիպեցի,
քանզի
ոմանք
զմահն
ասացին
խափանումն,
եւ
այլք
զհոգ
հայրապետական
աթոռոյն,
եւ
կէսք`
թէ
գրեաց
եւ
չէ
ի
միջի.
բայց
սոքա
ինձ
ոչ
եղեն
հաւանելի:
Եւ
թէպէտ
ոմանք
նախ
քան
զմեզ
ձեռնարկեցին
գրել
ի
վերայ
շարադրութեան
նորին,
սակայն
ոչ
էր
կարգաւոր,
որպէս
սրբոյն,
այլ
հատակոտոր
արարեալ
զբանս
առաջին
մեկնչաց,
նաեւ
զբնաբանութիւն
աւետարանին
արտաքս
մերժեալ,
ուստի
ոչ
գայր
դիւրաւ
յիմացումն
ընթերցողացն:
Յաղագս
որոյ`
ես`
նուաստս
ի
Քրիստոս
եւ
յետինն
յորդիս
Սիոնի`
ապիկար
ոգիս
Յոհաննէս
Եզնկայեցի
սպասաւոր
բանի,
բնակեալ
ի
վիճակ
սուրբ
առաքելոյն
Թադէոսի,
ի
վանս
Ծործորու
կոչեցեալ,
ընդ
հովանեաւ
սուրբ
Աստուածածնիս,
այլ
եւ
ժողովեալ
առ
մեզ
բանասէր
անձինք
ի
յուսումն
կրթութեան
աստուածաշունչ
տառից
լսողութեան,
յորոց
յորդորմանէ
եւ
ի
փափաքելի
խնդրոյ,
եդեալ
ի
մտի
առնել
հաւաքումն
մեկնութեան
սրբոյ
աւետարանին
Մատթէի,
լնլով
զթերի
նորին
ըստ
կարողութեան
իմում,
շահեալ
եւ
օգտեալ
յառաջին
սրբոցն
եւ
է
ի
ծագմանէ
նշուլից
շնորհաց
վերասացեալ
առնն
աստուծոյ
ի
միտս
մեր,
դիցուք
տեսութիւնս
պիտանացուս
յանձնիւր
տեղի,
խառնելով
զնսեմատեսակ
բանիցս
տգեղութիւն`
ընդ
չքնաղագիւտ
եւ
լուսատեսակ
իմաստ
իցն
պայծառութեան:
Եւ
աւանդեցաք
մօր
մերոյ
Սիոնի
փարթամութեան
եւ
որդւոցն
նորին`
անխոնջ
վաստակասիրաց,
եւ
հրճուանս
հոգեւոր
խրախութեան,
միանգամայն
եւ
յառատութիւն
մտաց
եւ
բանի,
յաւելուած
վարկանելով
զտաժանումն
կարի
քրտանցս
մերոց`
առ
ընդարձակութիւն
անդնդական
խորոց
լայն
ութեան,
գիտելով
եթէ
Պօղոսի
շնորհ
է
վարձս
ըստ
տնկելոյն
եւ
Ապօղոսի`
ըստ
ոռոգելոյն:
Վասն
որոյ,
աղաչեմ
զաստուածաբան
զընթերցողսդ
եւ
զվայելողսդ
այս
փոքրատեսիլ
եւ
չնչին
նուիրաց
ընծայի`
որ
ի
սուրբ
եկեղեցի,
վստահութեանս
մերում
ներողս
լինել,
եւ
զսխալանս
մեր,
որ
աստ`
ի
բ
առս
եւ
ի
տեսութիւնս,
հարազատ
սիրով
ուղղել:
Քանզի
բնաւորեալ
է
սէր`
զբազմութիւն
եղբօր
յանցանաց
ծածկել,
եւ
զաշխատանս
երկանց
մերոց`
ձեր
օգտելով
քաւել,
զմեզ,
հանդերձ
մերովքն
ծնողօք`
հոգեւորօք
եւ
մարմնաւորօք,
ի
տէրունի
բարիսն
յիշատակել:
Եւ
արդ,
եղեւ
գրութիւն
սորա
ի
թիւ
մարդեղութեան
տեառն
մերոյ
Յիսուսի
Քրիստոսի
ի
ՌՅԺԶ.
(1316):
ՇԱՐԱԿՆՈՑ
Երեւան
5658
(տես
նաեւ
1472թ.
)
Գրիչ
`
Կարապետ
Յամի
եւթնհարիւրորդի
վատ[ս]ներորդի
հինգերորդի
(1316)
թուականիս
Հայոց,
ի
հայրապետութեան
տեառն
Կոստանդեա
եւ
ի
թագաւորութեան
Հայոց
Աւշնի,
գրեցաւ
եղանակաւոր
տառըս
շարականաց,
ձեռամբ
յետին
եւ
փծուն
գրչի
Կարապետի,
ի
խընդրոյ
սրբասէր
քահանային.
յիշատակ
իւրեանց,
եւ
ծնաւղաց,
եւ
զարմից:
ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ
Վրաց.
թանգարան,
համար
130
ա
Տէր
աստուած,
ողորմեայ
Ներսէսի,
եւ
Մովսէսի,
եւ
ծնաւղաց
նոցին,
եւ
զարմից,
եւ
որք
յիշեն
զմեզ
ի
բարի,
եւ
քեզ
փառք
յամենայնի ,
ամէն...:
բ
Ի
թվին,
ՉԿԵ.
(1316)
խնդիր
եղեւ
այսմ
իրի:
ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ
ԵՐԳՈՑ
ԵՐԳՈՅՆ
Փիրղ.
6273,
էջ
125
(Լիմ)
Ի
թուին
ՉԿԵ.
(1316),
օգոստոս
ԺԸ.
(18)
հանգեաւ
ի
Քրիստոս
երիցս
երանեալ
Ահարօն
վարդապետն,
որ
ամենայն
առաքինութեամբ
վարժեալ,
զոր
ոչ
ոք
կարէ
պատմել
զամենայն
գործս
առաքինութեան
նորա`
զողորմութեան
եւ
զխոնարհութեան:
