Հայերէն Յիշատակարաններ

1327
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 7519
      
       Գրիչ ` Յովաննէս
      
       վայր` Բզնունեաց գաւառ, գիւղ Ադէթ
      
       ... Եւ արդ, ես` կր[տ]սե[ր]ս յորդիս եկեղեցւոյ եւ անպիտանս ի քահանայս Յովաննէս, ցանկացող եղէ աստուածախաւս եւ աւետաբեր սուրբ աւետարանիս, եւ գտի ստոյգ եւ ընտիր աւրինակ, զոր գրեալ էր Թորոս փիլիսոփայն ի Դրազարկն եւ յուղարկեալ հռչակաւոր ուխտին սուրբ առաքելոցն Տարաւնոյ, որ կոչի Ղազարու վանք: Եւ իմ առեալ գրեցի զսա անարժան ձեռաւք իմովք, ի մեծ թուիս ի յեղանական
      
       շրջագայութեան արեգական ստորիջիւք || երկնաչու ճանապարհաւ յերկնից յերկիր հայելով, ըստ արարչութեանցն չափեալ, յԱդամա մինչեւ ցայսր ամք ՑՉԾԲ. (6752), իսկ ի Հայոց թուականիս ՉՀԶ. (1327), ի գաւառիս Բզնունեաց, ի գեաւղս, որ առ ափն ծովուս, որ կոչի Աղէթ, ընդ հովանեաւ սրբոյ Կարապետիս, ի հայրապետութիւն կիլիկեցւոյ տեառն Յակովբայ, եւ ի մերոյ հայրապետութեան Աղթամարեցոյ տեառն Զաքարիա, եւ ի թագաւորութեան Կիլիկեցւոյ նահանգին քրիստոսապսակ եւ բարեպաշտ Ղեւոնի, եւ ի կայսերական բռնակալութիւն ազգին նետողաց Պուսայիտ խանին, ի թշուառ եւ ի չար ժամանակի, յորում է արդարութիւն կողմն նուազեալ եւ անիրաւութիւն յամենայն կողմանց զաւրացեալ: եւ կատարեցաւ բանն մարգարէական ի վերայ մեր, որ ասէ, թէ գայ ժամանակ, որ ասիցեն լերանց թէ անկերուք ի վերայ մեր եւ բլրոց, թէ` ծածկեցէք զմեզ:
      
       Արդ, որք ընթեռնուք զսա կամ աւրինակէք, յիշեսջիք ի մաքրափայլ
      
       յաղաւթս ձեր զստացող սորա` || զՇնոհվոր երէց եւ ամենայն արեան մերձաւորսն նորա , զկենդանիս եւ զյանգուցեալսն առ Քրիստոս: Ընդ նոցին եւ զիս` զանարհեստ գրիչ զՅովհաննէս քահանայ, եւ զծնաւղսն մեր...:
      
       Յիշեսջիք աղաւթիւք զսրբասէր եւ զհոգելից կրաւնաւորն զԹադէոս, որ զաւրինակն շնորհեաց...:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Հալէպ. սբ. Մնկ . եւ մասն. 32 Սիւրմ. Ցուց . Ա. 395
      
       Գրիչ ` Յոհաննէս
      
       վայր ` Կիլիկիա
      
       ... Գրեցաւ աստուածային եւ կենսաբեր սուրբ աւետարանս տեառն մերոյ եւ փրկչին Քրիստոսի ի թուականութեանս Հայոց ՉՀԶ. (1327), ի հայրապետութեան տեառն Յակովբայ, եւ ի թագաւորութեան Հայոց Լեւոնի Չորրորդի` բարեպաշտի եւ աստուածասիրի, որդի արքային Հայոց Աւշնի, ձեռամբ հոգնամեղ եւ անարժան ծառայի աստուծոյ Յոհաննէսի գրչի, ի յիշատակ հոգւոյ իմոյ, եւ ծնաւղաց իմոց, եւ ամենայն զարմից, այլ եւ ի վայելումն մանկանց եկեղեցւոյ, որդւոյ իմոյ Մինասի ընթերցողին: Արդ, աղաչեմք զամենեսեան, որք աւգտիք ի սմանէ եւ լուսաւորիք ընթերցմամբ կամ աւրինակաւ, յիշեսջիք ի Քրիստոս զառաջասացեալս` զՅոհաննէս գրիչ, եւ զծերունի հայրն իմ |եւ | զՊետրոս , եւ զհարազատ եղբայրն իմ զԹորոս, եւ զծնաւղսն մեր, զհանգուցեալսն ի Քրիստոս...:
      
       Յայնմ նշանաւոր ամի եղեւ զրաւ գրչութեան սորա եւ կատարումն, որ բարեպաշտ ծերունին եւ աստուածասէր իշխանն` պարոն Հեթում Նղրցի, ճանապարհորդեալ եղեւ յաշխարհն ժԵգիպտոսի վասն հանգստեան քրիստոնէից, զոր տէր Յիսուս ողորմեսցի նմա: Նաեւ ի յիշատակ հոգւոյ քրիստոսասէր եւ բարեպաշտուհի աղախնոյն աստուծոյ Ալծի` փոխելոյն առ Քրիստոս, որոյ տէր Յիսուս ողորմեսցի նմա եւ թողցէ զյանցանս իւր:
      
       Ողորմեսցի Քրիստոս աստուած եւ ծերունի աղախնւոյն Թանգերի, որ ետ գրել զսուրբ աւետարանս ի յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ հարսինն իւր Ալծի` գնացելոյն առ Քրիստոս: Ողորմեսցի Քրիստոս աստուած ... հոգւոյ եղբաւրն մեր Կիւրակոսի, որ առիթ եւ աւժըն[դ ] ակ եղեւ գրելոյ սուրբ աւետարանիս , եւ տացէ նմա մասն բարի տէր աստուած մեր: Եւ դուք մանկունք առագաստի, որք վայելէք ի սուրբ եւ կենսաբեր աւետարանս, յիշեսջիք ի Քրիստոս զյառաջասացեալքս ի սմա, զՅոհանէս գրող եւ կազմող սորին եւ զծ նաւղսն իմ: Ընդ նմին զստացաւղ գրոյս զծերունին Թանգեր, եւ զորդի որդոյն իւրոյ զՍտեփաննոս, եւ զքոյրն իւր զՄինախաթուն, եւ զմայրն իւրեանց` զփոխեալն առ Քրիստոս` զալիծ, յորոյ յիշատակ աւետարանս գրեցաւ: Յիշեսջիք եւ զծերունին զԱմէն տիկին ...: Յիշեսջիք եւ զԿիրակոս, եւ զբարեպաշտուհի ամուսինն իւր զՏալիթայ, եւ զորդին իւրեանց զՍեփաննոս...:
      
       ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ ԳՐԻԳՈՐԻ ՆԱՐԵԿԱՑՒՈՅ
      
       Երեւան 1562 (տես նաեւ 1372թ. )
      
       Գրիչ ` Անդրօնիկոս
      
       վայր` Իտալիա, Սալեռն[ս ] քաղաք
      
       ... Ի թուիս Հայոց ՉՀԶ. (1327), շնորհաւք ամենասուրբ հոգւոյն յանկ ելեալ աւարտեցաւ աստուածակերտ այս տառ եւ աստուածազարդ մատեանս հոգեպատում...:
      
       Արդ, ես` եղկելիս եւ անուամբ միայն քահանայ Անդրօնիկոս, յոյժ փափաքմամբ ցանկացող [եղ]է աստուածային բանիցս, եւ գրեցի զսա ի մխիթարութիւն բազմամեղ անձին իմոյ, եւ ի յիշատակ, ինձ եւ ծնողաց իմոց:
      
       Արդ, յերես անկեալ աղաչեմ զձեզ, որք աւկտիք ի սմանէ յիշեսջիք զանարժանս զԱնդրօնիկոս, եւ զծնողսն իմ` [զմեծ հայրն իմ զԿոստանդին, եւ զհայրն իմ` զՄիխայլ, եւ զմայրն իմ զՃուլինար ], եւ զբնաւ ազգատոհմ մեր, նաեւ զբարի ձիաւորն` զսիր Ստեփանոս, եւ որ զմեզ յիշէք աստուած ողորմ[եայ]իւ, եւ դուք ողորմութիւն գտջիք ի Քրիստոսէ, որ է աւրհնեալ յաւի[տեանս]:
      
       Յիշեսջիք եւ զպատուելի հայրս մեր զՆերսէս` զառաջնորդ սրբոյ անապատիս սուրբ Մկր[տ]չիս Քրիստոսի, որ ի Սալեռն, նաեւ զհոգեւոր եղբայրն մեր` ըզՆիկօ լայոս, եւ զծնողսն իւր. եւ ինքն տէր աստուած, որ առատն է ի պարգեւս բարութեան, յիշողացդ եւ յիշելոցս ողորմեսցի:
      
       Գրեցաւ սա ի յաշխարհս Ֆռանգաց, ի քաղաքիս, որ կոչի Սայլեռն, ընդ հովանեաւ սուրբ Կարապետիս եւ Մկր[տ]չիս Յովանու. եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս , ամէն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Մաքսուդ. Ցուց. Ագուլիսի, 16. Արարատ, 1911, էջ 460
      
       Գրիչ ` Աստուածատուր
      
       ... Այլ եւ գրեցաւ յամի ՉՀԶ. (1327) թուականութեանս Հայոց, ի հայրապետութեանն տեառն Զաքարիայի, ձեռամբ մեղուցեալ եւ անարհեստ գրչի Աստուածատուր իրիցու, ի խնդրոյ սրբասնունդ եւ պատւական քահանայիցն` Հայրապետի եւ Կարապետի...:
      
       Ո՜վ սուրբ մանգունք եկեղեցոյ, յորժամ հանդիպիք սուրբ աւետարանիս, յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զվարդապետսն իմ զՊաւղոս եւ զԱստուածատուր, եւ զսարկաւագ Կիրակոսն, եւ զհայրն իմ
      
       զՅովաննէս, եւ զմայրն իմ զՏիկին մայր, եւ զքոյր մաւր իմոյ` զՏիկներես, եւ զեղբարսն իմ` զՏ[ի]րատուր, զԿարապետ, զՄեծատուր, զՀայրապետ, զՄովսէս, եւ զքոյրն իմ զՈսկի, եւ զիս` զբազմամեղ զԱստուածատուր...:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Բրիտ. թնգ . 13, Կոնիբ. Ցուց. էջ 20-21 (տես նաեւ 1563թ. )
      
       Գրիչ ` Աստուածատուր
      
       ... Աւարտեցաւ ... աւետարանս ... ի թուիս ՉՀԶ. (1327), ձեռամբ ամենամեղիս Աստուածատրո սուտանուն իրիցուս ... յիշեսջիք զմեղաւորս եւ զվարդապետսն իմ զՊաւղոս քահանայ ` զփոխեալն ի Քրիստոս, եւ զԱստուածատուր կրաւնաւոր, եւ զՍարկաւագ, ընդ նմին` զսրբասէր քահանայ զՍտեփանոս, որ ուսոյց ինձ զգիրս, ընդ նմին զսրբասնեալ քահանայ զՅոհանէս, որ ընգերեաց ինձ ի գործն աստուծոյ, եւ զծնողսն իմ ` զՅոհանէս եւ զՏիկին մայրն, եւ զԵսաի քահանայ, որ զաւրինակն շնորհեաց:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Փիրղ. 6273, էջ 134 (Եւդոկիայ, ի Պիզառու սուրբ Յովհ. Ոսկեբերանի վանք)
      
       Գրիչ ` Սէթ
      
       Շնորհիւ տեառն եւ ողորմութեամբ անհասին աստուծոյ կատարեցի զսուրբ աւետարանս ... Սէթ [քահանայ ], յիշատակ ծնողաց իմոց` Յուսիկ քահանայի եւ Տիրա տիկնայ, եւ տղային իմոյ, որ Յուսիկ անուն նա յորջորջի, ի պայծառութիւն եկեղեցեաց, ի թուականիս Հայոց ՉՀԶ. (1327), ի նեղ եւ ի դառն ժամանակի...:
      
       ՈՍԿԵՓՈՐԻԿ
      
       Վենետ. 248 (13), Սարգս. Ցուց. հտ. Բ. էջ 698
      
       Գրիչ ` Իսրայէլ
      
       վայր` մերձ յՈւժան
      
       ա
      
       Մերձ ի յՈւժան, ի Հուսային ի գեղն պարպեցու , ի յուրբաթի օր, ի յօգոստոսի յԷ. (7), ի պատիւ սուրբ կուսին ամենօրհնեալ տիրուհոյն:
      
       բ
      
       Զնուաստ գծողս Իսրայէլ, որ ուղիղ սրտիւ ու դաշնակից գոմ այսմ դաւանութեան ուղղափառ, յիշել ի տէր աղաչեմ:
      
       գ
      
       Ի թվ. ՉՀԶ. (1327), ի Քրիստոսէ` ՌԳՃԻԷ. (1327). ի Դոմինիկոսէն եւ ի Ֆրանցիսկոսէ ՃԻԵ. (125) տարի է:
      
       ՄԱՇՏՈՑ ԵՒ ԽՈՐՀՐԴԱՏԵՏՐ
      
       Երեւան 896
      
       Գրիչ ` Յոհանէս
      
       վայր ` Մելիտինէ՞
      
       ա
      
       Ո՜վ պատուական եւ սրբասնեալ հոգեւոր հայր տէր Ստեփանոս, ընգալ զսակաւ գիրս ի նուաստ Յոհանիսէ, եւ սղալանաց մի մեղադրել, զի կարս մեր այս չափ է, եւ աղաչեմ յիշել զմեղաւորս ի ձեր մաքրափայլ աղաւթս:
      
       բ
      
       Որոյ տէր աստուած վայելել տացէ զայս ձեռնադրութեան գիրգս` տէր Յովաննիսի Մելտենոյ շնորհաբաշխ եպիսկոպոսի , ամէն: