Հայերէն Յիշատակարաններ

***

ՃԱՌԸՆՏԻՐ ՄԽԻԹԱՐԱ ԱՅՐԻՎԱՆԵՑՒՈՅ

Երեւան 1500, «Ակոս», Բեյրութ, 1946 թ., էջ 124-126

Գրիչ` Մխիթար Այրիվանեցի

Վայր` Այրիվանք

ա

<7b>

Աւգնեա Յիսուս եւ ողորմեա

Տէր Մխիթար վարդապետիս,

Գրչողիս եւ ստացողիս

Աստուածաշունչ սուրբ կտակիս,

Յառաջին աստիճանիս:

բ

<15a> Ողորմեա Քրիստոս տէր Մխիթար վարդապետին:

գ

<40a> Որոց աղաւթաւքն ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած տէր Մխիթար վարդապետիս, գծողի եւ ստացչի:

դ

<67b> Գթա Քրիստոս Աստուած քո սուրբ առաքելոցն բարեխաւսութեամբ ի տէր Մխիթար վարդապետին:

ե

<76a> Վասն հայրապետին մերո տեառն Յակոբայ կենաց եւ փրկութեան զՏէր:

զ

<79b> Երեղեցո իւրում սրբո եւ ամենայն ուղղափառ եպիսկոպոս հայրապետին Հայոց տեառն Յակոբայ եւ մերո արհի եպիսկոպոսի տէր Մխիթարա, որ զպատիւ եւ վասն զաւրութեան եւ յաղթութեան թագաւորեաց քրիստոնէից եւ իշխանաց բարեպաշտից, քրիստոսազաւր արքային Լեւոնին եւ Դեմետրէի, եւ ամենայն զօրագլխաց եւ զաւրաց նոցին, ազատութիւն եղբաց:

է

<230b> ԶՉորրորդ Մակաբաէցիսն ոչ գտի, եւ ոչ զՅովսէպոսն, որ գրել էի ի գիրսս որ է Կաիափա:

ը

<269b> Յիշեա ի բարի, բարերար Յիսուս զտէր Քրիստոս վարդապետն:

թ

<763a> Աւրհնեալ է Աստուած, որ աւրհնէ զտէր Մխիթար վարդապետ ծռպտիչ գրոցս:

ժ

<879a> Աստուած բան ողորմեա բազմամեղ տէր Մխիթար վարդապետի գրչի:

ժա

<976a> Վեցօրեա գիրքս երկու թարգմանչաց է յաւրինած, վասն որո ուրոյն ուրոյն են: Քրիստոս Աստուած քավեա զմեղս տէր Մխիթար վարդապետին:

ժբ

Զայսոսիկ ժողովեցի ի միասին եւ գրեցի յաւուրս Ճ եւ Հ (17Օ), ես տէր Մխիթար վարդապետս:

Թվ[ին] ՉԼԲԱ (1283) գրեցի յԱյրիվանս, յաւուրս Ճ եւ Հ (17Օ):

ժգ

Տէր Մխիթար վարդապետի

Այրիվանայ մեծի ուխտի,

Եռափափաք տենջմամբ սրտի

Յօժարեցեալ ի գործ գրչի,

ԶԱստուածաշունչս ի մի տըփի

Եւ սուրբ գրեանս, որ ի կարգի,

Յուսով յԱստուած վստահալի

Գրել սկսայ կարգ ըստ կարգի:

Բայց ես տըկար եւ հեղգ հոգի,

Մարմնով տարտամեւ ցաւալի,

Չունիմ նիւթ յիս [ես] հաճելի Յորում

Հոգին Աստուած հանգչի:

Արդ պաղատիմ արտասուալի,

Որք հանդիպիք այս մատենի

Զիս յիշեցէք Տեառն առաջի,

Միթէ բազում մեղք իմ քաւի:

ժդ

Գրիչ` Սարգիս

<230b> ԶՍարգիս յիշէ:

ժե

<270b> ԶՍարգիս Տէր յիշէ:

ժզ

Ո տէր Մխիթար վարդապետ յիշե ի Տէր։

ժէ

Գրիչ` Ստեփանոս

ԶՍտեփանոս սարկաւագ յիշէ:

***

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԵՐԿՈՏԱՍԱՆ ՄԱՐԳԱՐԷԻՑՆ ՆԵՐՍԻՍԻ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑՒՈՅ

Երեւան 1216

Ստացող` Գրիգոր Բջնեցի

վայր` Բջնի

ա

Փառք Սուրբ Երրորդութեանն Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգոյն Սրբոյ, այժմ եւ միշտ եւ յամենայն յաւիտեանս, ամէն:

<216a> Ի թուիս ՉԼԲ (1283) գրեցաւ Մեկնութիւն երկո[տա]սան մարգար[է] իցս:

Շնորհաւք ամենախնամ Սուրբ Հոգւոյն, ես Գրիգոր սպասաւոր բանի եւ Տեառն Յիսուսի Քրիստոսի ծառայ, ազգաւ Տամբատեցի, որ եւ մակադրեալ կոչեալ Բջնեցի, սնեալ եւ վարժեալ առ ոտս տիեզերալոյս սոսւրբ եւ երանաշնորհ րաբունապետին Վարդանայ, մեծաւ բաղձանաւք ետու գրել զՄեկնութիւնս երկոտասան մարգարէիցն, զոր արարեալ է տեառն Ներսիսի եպիսկոպոսի եւ վերադիտողի թագաւորական քաղաքին Տարսոնի լուսաւոր մտաւք եւ աստուածիմաստ հանճարով, ի լուսաւորութիւն մանգանց Սիովնի, եւ զՄեկնութիւնս մարգարէութեանն Երեմիայի, զոր արարեալ է երիցս երանեալ րաբունոյն Մխիթարայ, որ մակադրեալ կոչեցաւ Գոշ:

Արդ, հոգեզուարճ փափաքանաւք ստացայ զսա ի վայելումն եւ ի զբաւսանս անձին իմոյ եւ զկնի երանելոյն իմոյ յաստեացս, յիշատակ հոգւոյ իմոյ, եւ ծնողացն իմոց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց: Արդ, որք աւգտիք ի սմանէ ընթերցմամբ կամ ընդաւրինակէք, յիշեսջիք աղաւթիւք զիս` զԳրիգոր վարդապետս մականուն Բջնեցի, եւ ծնաւղսն իմ, եւ զամենայն ազգայինս ի մեղաց թողութիւն, որպէս զի աղաւթիւքն ձերովք ողորմութիւն գտայց յապագա յաւուրն առաջի ահաւոր ատէնին Քրիստոսի զարմիւք մերովք եւ ամենայն նախնեաւք, որով յիշողքդ հանդերձ յիշատակելովքս ողորմութեան եւ գթութեանցն Աստուծոյ հանդիպեսցուք առաջի դատաւորին Քրիստոսի, եւ երկնաւոր բարութեանցն հասցուք ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս, ամէն:

բ

Գրիչ

<217b> Զարի, երջանիկ, զսուրբ եւ տիեզերալոյս րաբունապետն զԳրիգոր Բջնեցի` ծնաւղաւք իւրովք եւ հարազատովք յիշել աղաչեմ արժանաւոր աղաւթիւք, եւ տէր Աստուած զձեզ յիշեսցէ ողորմութեամբ եւ գթութեամբ:

գ

Փառք փառաւորեալ, համազաւր, համագոյ, համաբնակ տէրութեանն Հաւր եւ Որդոյ եւ ամենասուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն:

<424a> Յամենախնամ ողորմութենէն, յամենասուրբ Երրորդութենէն եւ ի կամաց զաւրութենէ նորա, սիրող եղեալ ամենայն Հին եւ Նոր Կտակարանաց աստուածային հրամանաց, րաբունի վարդապետն Գրիգոր մականուն Բջնեցի բարի անուն, լեալ աշակերտ մեծ վարդապետին Վարդանա: Այսմ իրի ցանկացող եղեալ աստուածասէր եւ ճգնաւոր ընդրեալ վարդապետ Գրիգոր կոչեցեալ, այր հեզ եւ խոնարհ եւ պատուիրանաց Տեառն պահող եւ քաղցր առ ամենեսին, եւ ուսուցիչ, եւ ուղղիչ բազմաց, եւ դարձուցիչ մեղաւորաց, որպէս հայր գթած, որ եւ ոչ կնտընտոցաւ լեզուաւ բաւեմ պատմել զպես պես զառաքինութիւն սորայ, քանզի անցանէր զամենեքումք: Սայ բազում աշխատութեամբ եւ մեծաւ ջանիւ ժողովել զսայ ի տեղւոջէ ի տեղիս ընթանալով եւ յաշխարհէ յաշխարհ, որպէս գործասէր մեղու, որ զթեւսն արձակէ եւ ի մարգսն թռչի, եւ կապտէ պտուղ զանազան եւ գեղեցիկ, եւ աշխատի առնելով ի մաղսն զվեցանկիւսնիսն եւ զընդդիմադրել բջիչսն անկանելով: Նոյնպէս եւ սայ զոտս արձակել եւ յաստուածային բիւրաստանսն ընթացեալ, եւ զգեղեցիկ, եւ զընդիր-ընտիր եւ զքաղցրահամ ծաղիկս հաւաքելով զպտուղս հոգեւորս ի միասին եւ ըշտեմարանս մտաց ամբարել զաստուածային եւ զճշմար <424b> իտ գանձս պատուական, որպէս եւ է այս Հաւաստեաւ գանձարան կամ Իմաստութեան ժողովարան, բերեալ մատուցանէ աստուածասէր եւ ճշմարիտ գիտնականաց: Որպէս մեղուն զքաղցր ճաշակ, նոյնպէս եւ զսա հոգեւոր խրատս եւ զանուշահոտ կերակուր ջամբէ ուս[ու]մնասիրաց եւ երկիւղածաց անձանց: Տէր Յիսուս յիշեսցէ զհոգի սորա եւ դասեսցէ ընդ սուրբս իւր, ընդ նմին եւ զծնողս իւր յանծերանալի կեանսն, ամէն:

Արդ, ով որդիք յուսով ամենայն յամենայնի, Գրիգոր վարդապետ ցանկացող եղեալ այսմ պատուական մարգարտի, բազում փափականաւք եւ մեծաւ ըղձմամբ, որ փափագէք կենդանի ջրոյն եւ լնոյք զփափագ տենջման ձերոյ ի սուրբ կտակէս, յիշման բարիոյ արժանի արարէք զպատուեալն յԱստուծոյ եւ ի մարդկանէ զտէր Վարդան, եւ րաբունի վարդապետն Գրիգոր, եւ զամենայն ընդանիս իւր` զմիջինսն եւ զվերջինսն եւ զառաջինսն, եւ զարեւանառու մերձաւորսն իւր` եւ զգնացեալսն առ Քրիստոս, յորում յարութիւն կենաց շնորհեսցի ի Տեառնէ Յիսուսէ, ամէն: Շնորհիւ բարերարին Աստուծոյ եւ ողորմութեամբ Որդւոյ եւ աւժընդակութեամբ Հոգւոյն Սրբոյ խնամողին եւ ձեռնատուողին եւ հաստողին, որ ամենայն առաջն է ի բանս եւ ի գործս բարիս առաջնորդել, տէր Վարդանա եւ րաբունի վարդապետին Գրիգորոյ եւ զաւրէնս առն իմաստնոյ, որ խնդրիցէ մարգարիտս գեղեցիկս եւ բազում աշ[խատութեամբ] \\\

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Վենետիկ 150, Սարգիսեան, Ցուցակ Ա, էջ 643-645

Գրիչ` Յոհաննէս

Վայր Կան գիւղ

ա

<102b> Ի թուականութեանս Հայոց ՉԼԲ (1283) գրեցաւ տիեզերաքարոզ եւ գերահռչակ աւետաբեր սուրբ Աւետարանս, ձեռամբ անարհեստ եւ անարժանի Յոհաննէս իրիցու, որ ապաւինեալ ի ներողութիւնն Աստուծոյ եւ ի բարերարութիւն նորին, իշխեցի մերձենալ ի հրակէզս եւ ի բոցաճաճան` փայլուածս, որ պատմէ զանքննիս, զխորս խորոցն Աստուծոյ, որում փառք ի յաւիտեանս, ամէն:

բ

Իբրեւ իժի եւ քարբի խցել զականսն ոչ ուրեք լուել զբանն Տեառն թէ Ամենայն ոք հարցի ի վէմս յայս` փշրեցի եւ յորոց վերա անկցի` հոսեսցէ զնա, որ եւ հասեցաւ ի մանր փոշիս եւ տուաւ մրրկի մեծի, քանզի յանձնէ ել դահիճ անձինն զմարմինս բազկացն կերեալ, ըստ ձայնի սըբոյ հայրապետին, եւ այս իբրեւ այլուստ ուստեք ներգործեցաւ ի Տեառնէ, զի մի իշխեցուք համարձակիլ յասել եթէ ամբծութիւն մեր եւ հպարտութիւն ի գլուխ ելանիցէ, այլ թէ այցելուն Աստուծոյ այցարարեւ արդ բազում զգուշութեամբ զանձինս հոգգասցուք, զի մի նախատինք դրացեաց լիցուք: Եւ մեզ բազում բան կատարեցաւ եւ այգ ձեզ յիշումն փոքր ի շատէ:

Ի յայսմ ժամանակի քահանայ ոմն Երեմիաս իմաստուն վաճառական եւ ակն առատ տեսանող` ի մտի եղել զամենայն ինչս իւր վաճառել եւ սկիզբն արեալ յառաջ զստացաւ զտիեզերալուր քարոզս զաստուածաբարբառ մատեանս, զհոգիաղաղաց տառս, զհնչումս աւետեաց երկընաւորաց եւ երկրաւորաց, զյոյսս ամենայն աշխարհի: Եւս առաւել մեծաւ յուսով ստացող սորա Երեմիաս ստացաւ զսա յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց եւ ազգականաց, եւ ոչ այսքան, այլ եւ սա շինեաց վկայարան եւ կատարեաց ի յայսմ ամի, եւ բազում ընչից ծախաւորեցաւ ի նմա, մինչեւ արկ գոյիւ, չափ զկեանս իւր, զոր ունէր զամենայն, յիշելով զբան սորին սուրբ Աւետարանիս, եթէ Մի հոգեայցէք զվաղիւն, քանզի այսու յայտնի սէր կատարման, եթէ սիրէք զիս` զպատուիրանս իմ պահեսջիք:

Եւ արդ, աղաչեմ զամենայն աստուածազան ընթերցողաց եւ զլսողսդ, զի զայս ամենայն յանձն առ վասն կարի փափագանաց ի պէտ աղաւթից ձերոց, յիշելո արժանի առնէք ի սուրբ եւ մաքրափայլ յամբիծ աղաւթս ձեր զԵրեմիա քահանայ, եւ զհայր իւր զՏիրատուր` բարեսէր եւ ողորմած ի պէտս եւ բարի հասակաւ ծերացեալ մայր սորա զՏիրանցն` զփոխեալն ի Քրիստոս, եւ զմիւս սնուցանող մայր սորա զՏիրանցն, որ աշխատեցաւ ի վերա սորա մինչեւ ի հասակ մեծութեան, եւ ապա երկուցեալ յարդար դատաւորէն, զի թողեալ զբնակութիւն աշխարհիս եւ զսէր, տարագրեցաւ ի տար աշխարհ` բազում` ճգնութիւն յանձն առեալ վասն փրկութեան անձինն: Ընդ նմին յիշեսջիք եւ զկենակից սորա զԹագուհի եւ զծնաւղսն իւր զՅովաննէս քահանայ եւ զմայրն իւր զՄարեմ: Յիշեսջիք աղաչեմ դարձեալ զԵրեմիա քահանայ, եւ զեղբարսն իւր` զՍարգիս եւ զԱստուրն, եւ զքոյրն սոցին զՄարգրիտ, եւ զԳրիգոր երէց:

Եւ արդ, քանզի Աստուած հասարակաց է պարգեւատու եւ ձրի ի շնորհս, եւ դուք մի ձանձրանայք, այլ ախորժելով մտադիրեցէք եւ ցաւակցաբար խնդրեցէք, յիշեցէք ի զՅովաննէս, որ ի մէջ երկոցունց շնորհեալ է կնիք լուսաւորութեան սուրբ աւազանին, եւ զկենակիցն զՏիկնացն, եւ զքուրն իւր զԹութերն, որ յայսմ ամի փոխեցաւ, եւ սուգ մեծ թողեց ծնողացն, որոց ողորմեսցի Տէր Աստուած առ հասարակ ամենեցուն, ամէն, քանզի եւ սոքա ի հալալ արդեանց իւրեանց ընծայեցին ի յիշատակութիւն սուրբ աւետարանիս ի փրկութիւն հոգոց իւրեանց:

Եւս առաւել Յովաննէս քահանայի` ուսուցանողի եւ վարդապետի սորա հաւատարիմ, եւ ստացեալ ունի զզարդ կատարմանն զեղբայրսիրութիւն առ ամենեսեան, եւ եղեւ սմա առիթ ի հոգեւորն եւ ի մարմնաւորս, որոյ հատուցանէսմա Տէր Աստուած վարձս բարիս, եւ սա կազմեաց զսուրբ Աւետարանս շնորհելով միայն ի ձիրս:

Եւ զԸնձեր` նկարիչ սորա յիշեսջիք, աղաչեմ:

Եւ զիս, զանարհեստ եւ զանարժան գրողս զՅոհաննէս երէց, որ առաւել կարաւտիմ ձերոց աղաւթից, յիշելոյ արժանի արարէք զիս եւ զծնողսն իմ, զհայրն իմ Վարդապետ անուն, եւ զմայրն իմ զՄամատիկին, եւ զերեսին եղբարս իմ եւ զքորսն, եւ ինքն որ տուիչն է ամենայն բարեաց` Յիսուս Քրիստոս, առ հասարակ, ողորմեսցի յիշողացդ եւ յիշելեացս, եւ նմա փառք յաւիտեանս, ամէն:

Գրեցաւ սսուրբ Աւետարանս ի գաւառիս Կարնո, որ կոչի Թեաւդեպաւլիս, ի Կան դեղ, ընդ հովանեաւ սրբոյ զաւրաւարիս [Սարգսի] եւ Սրբոյն Գրիգորի եւ Սրբոյն Սիոնի եւ Սրբոյն Գէորգա:

***

ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ

Երեւան 4066

Գրիչ` Կոստանդին

Վայր` Անավարզա

ա

<349b> Փառք պաշտելի Երրորդութեանն եւ միոյ աստուածութեանն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս, ամէն: Զերջանիկ հայրապետին Հիւպողիտա զՀամառաւտ մեկնութիւն Երգո Երգոցս եւ բազմամեղ հոգի Կոստանդին գտի գրեալ, յոյժ գեղեցիկ սրբոյ հաւրն մերոյ տեառն Ներսիսի Տարսոնի եպիսկոպոսի, եւ ի միջոյն ի վեր իւր իսկ մեկնեալ, եւ յոյժ ճաճագմամբ եւ ցաւագին մարմնով գրեցի ի վայելումն աստուածասէր ընթերցողոց:

Գրեցաւ ի յաստուածապահ դղեակս Անարզաբա, ընդ հովանեաւ ամենասուրբ Աստուածամաւրն պատկերի, յառաջնորդութեան սուրբ եւ աստուածապատիւ տիեզերալուր տեառնս Գրիգորի, ընդ որորյ թեւաւք խնամոց յաւուրս դառնութեան մերոյ տառապիմք յընթերցումն աստուածախաւս տառից, զոր աստուածատունկ, զամենափարթամ եւ զյոքնապտուղ կերակրիչս ոգոց բանականաց զտէրս մեր ընդ երկայն աւուրս շնորհեսցէ Տէրն Քրիստոս եւ ի հանդերձեալսն ծնողաւք իւրովք արքայութեանն երկնից արժանաւորեսցէ:

Ընդ նմին եւ զմեղապարտ գրողս Կոստանդին, եւ զիմ ըստ հոգոյն զհամաշունչ եւ զսիրելի եղբայրս զԿոստանդին, որ ի միասին վաղ ժամանակաւ եւ բազում վշտաւք ներքնաւք եւ արտաքնաւք, հոգեկանաւք եւ մարմնականաւք տառապիմք յընթերցումն աստուածախաւս տառից ոչ յումեքէ, բայց միայն յամենատուր Տեառնէն ակն ունելով վարձուք եւ մխիթարութիւն, մերովքն ծնողովք: Յիշեսջիք եւ զիմ ըստ հոգոյ հայրն զՄխիթար քահանայ, եւ զեղբայրն զՊետրոս քահանայ, եւ զծնողս նոցին, եւ զեղբարս մեր, որ ի միասին կամք ի վարժս տառիցն Աստուծոյ, եւ որ առատն է յամենայնի, ամենեցուն առհասարակ ողորմեսցի, եւ նմա փառք:

Գրեցաւ ի թվին Հայոց ՉԼԲ (1283), ի յԱնավարզայ:

բ

<115a> Առաքելի ստացողի գրոցս ողորմեայ, Տէր:

գ

<192b> Ընկալ, ո՜ պատուական վարդապետ Առաքել, զսակաւ գիծս յոլով աշխատանաւք ի մենջ: Սակայն թէպէտ զկամս ձեր ոչ ունի լնուլ վասն սղալին եւ խոշորութութեանն, այլ ի մէնջ յոյժ տաժանելի կրիւք այս չափ յառաջացաւ: Այլ եւ աղաչեմ սիրով տեսանել եւ յաղագս յիշել զմեզ եւ յողորմութիւնն Քրիստոսի, եւ զսիրելի եղբայ[ր]ս մեր զՍտեփանոս, մերայնաւքն հանդերձ, եւ յիշելլիջիս դու ի յարքայութեանն Աստուծոյ, յորժամ պսակէ զսուրբս իւր աւրհնելն, յաւիտեանս, ամէն:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6764

Գրիչ` Ստեփաննոս

Վայր` Սկեռայ

<262b> Փառք ամենասուրբ երրորդութեանն` Հաւր եւ Որդւոյ եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:

Որոց փափագ ըղձիցն յաստուածայինսն բերին, նոցին եւ հուրն սիրոյ միշտ եւ հանապազ բորբոքի աւրըստաւրէ աճմամբ, եւ այսոցիկ պատրաստեալ կամայաւժար մտաց ընծայելոց զինքեանս Աստուծոյ: Որպէս եւ զերապատուելիսն ծայրագոյն իշխանութեամբ ի բարի արմատոց մեծափառ թագուհին Հայոց Կեռան, դուստր իշխանաց իշխան Հեթում սեբաստաւսի, որոյ զերկիւղն աստուածային յինքն ամփոփեալ զգլուխ եւ զսկիզբն ամենայն իմաստութեան, եւ ըստ ամենայն բարեգործութեան իւրոյ, խորհուրդ բարի ի միտ արկեալ, ետ գրել զքառավտակ սուրբ Աւետարանս ի յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ծնողաց իւրոց, եւ բնաւ զարմից` կենդանեաց եւ ննջեցելոց, ի լուսաւորութիւն մանկանց նորածընելոց Նոր Սիովնի:

<263a> Արդ, ո՜վ սուրբ հարք եւ առաքելագումար դասք քահանայից, յորժամ վայելէք ի քաղցրաճաշակ եդեմատունկ աստուածառոյգ վտակաց քառառաջեա հոսանաց կենդանական աստուածային աւետարանական բանիցս, մանաւանդ յորժամ բառնայք ի վերայ ուսոց ի ժամ սոսկալի պատարագին, յորժամ խաղան ի վերուստ յողջոյն ձեր զաւրք հրեշտակաց, եւ սքողեալ ահիւ խառնին ընդ ձեզ, յայն ժամ նովին սուրբ Աւետարանաւդ եւ միջնորդական հրաշիւք կենդանարար սուրբ պատարագին, յիշեսջիք զստացաւղ սորին զբարեպաշտ թագուհին Կեռան, հանդերձ սուրբ թագաւորաւն ԼԵւոնի, եւ զծնաւղս իւրեանց, եւ զդեռաբոյս ծիրանածին մանկունս նորա, զի կենդանիքն պարագայց ամաւք եւ երկար խաղաղութեամբ անփորձ պահեսցին, եւ հանգուցելոցն հանգիստ եւ ողորմութիւն շնորհեսցի յամենառատ բարերարէն Աստուծոյ:

Արդ, գրեցաւ գիրս <263b> ձեռամբ ամենամեղ քահանայի Ստեփանոսի, ի թուականիս Հայոց ՉԼԲ (1283), ի հայրապետութեան տեառն Յակովբայ, եւ ի թագաւորութեան Լեւոնի, որդւոյ Հեթմոյ, ի մեծանուն սուրբ ուխտս Սկեռայ, ընդ հովանեաւ Սուրբ Փրկչիս եւ մաւր լուսոյ Աստուածածնիս եւ կենսակիր Սուրբ Նշանիս, մերձ յանմատոյց դղեակս Լամբրուն, որ է ի գլուխ Տարսոնի, եւ ի ստորոտ մեծի լերինս Տարսոնի: Յորում ամի բարենշան եւ բարեպաշտ անդրանիկ որդին արքայիս մերոյ պարոն Հեթում զձիաւորութեան աշտիճան ընկալաւ, եւ այժմ տիրէ աստուածապահ դղեկս եւ այլ շուրջակայ գաւառացս, զոր յուսամբ եւ մաղթեմք ի բարերարէն Աստուծոյ, անփորձ մնալ սորա ի յարդիսս բազում ամաւք` ընդ երկայն աւուրս` անուանի եւ յաղթաւղ լինել ի վերայ երկրի:

Եւս առաւել աղաչեմ յիշել ի Քրիստոս զնախայիշատակեալ ստացաւղ տառիս, եւ զբնաւ զարմն իւր` զկենդանիս եւ զհանգու\\ցեալս: Եւ ով ոք որ կարդայք, եւ կամ տեսանէք, լիակատար եւ միամիտ սրտիւ ողորմի ասացէք սոցա հոգւոյն, եւ ձեզ տայ Տէրն իւր բարի ողորմութիւնն, ամէն:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 5555

Գրիչ՝

ա

<256B> Գրեցաւ թվին ՉԼԲ (1283):

Աղաչեմ յիշել ի Տէր զՎարդան, որ առիթ եղեւ եւ զստացող սորա զՍտեփաննոս քահանա:

բ

Ծաղկող` Սուքիաս

<124B> զՍակաւ աշխատողս սորայ, որ ի ծաղիկ եւ ի գլխագիր եւ ի կազմել աշխատեցայ, զՍուքիաս աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ մի մեղադրեր, զի մեր կարս այս չափ էր:

***

ՄԱՏԵԱՆ ՈՂԲԵՐԳՈՒԹԵԱՆ ԳՐԻԳՈՐԻ ՆԱՐԵԿԱՑՒՈՅ

Երեւան 1563

Գրիչ` Մարտիրոս

Վայր` Վանական վարդապետի վանք

<336B> Ի ՉԼԲ (1283) թվիս գրեցաւ գիրքս Գրիգորի Նարիկեցի, աղաւթք, հառաչանք, եւ պաղատանք [ո]ղորմագին, ի վանս Վանական վարդապետ[ի] առաջ[նորդ] գ[ոլ]ով Պետրոս վարդապետի, ձեռամբ [Մ]ար[տի]րոսի բազմամեղ ծառայի:

Ի ծերութիւն ժամանակի:

Ահա յարտասուաբուխ աղաւթանի,

Ով որ ունի խոցուած հո[գի],

Կամ մարմին մեռեալ մեղաւք իլի,

[Սա դ]եղս [ե]ղե վասն իւր հոգոյ:

[Աստ] գտանէ զիւր պիտանի,

[Ո]վ կարդա կամ ում պիտի,

Աստուած ողորմի թող ինձ ասի,

Նմա փառք յամենայնի:

***

ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ

Յովակիմեան, Ցուցակ Նիկոմեդիոյ, էջ 13 (1574 թ. )

Գրիչ` Թորոս Վահկայցի

ա

<612a> Յամենայն մտաց խոստովանեալ է ահա բարեաց ամենից մասանց սկիզբն յԱստուծոյ գոլ, նմանապէս եւ կատարումն ի նոյն, ըստ աւրենի բոլորակին ձեւոց, յորմէ զաւրացեալ ի յոլով տեսակս բարեաց աստուածարեալ րաբունն Սոսթենէս, եւ ի վերայ բազմացն եւ զայս եւս կամեցաւ յաւելուլ իմաստունս բարեացն, զի զսրբոյ աստուածազան գնդի առաքելոյն ստասցի զճշմարտապատում վիպագրութիւնս գործոյ նոցին եւ զընդհանրական նոցին Կաթողիկեաց թղթոցն աստուածախաւս վարդապետութիւնս ի պարծանս եւ ի բարեխաւսութիւն իւր եւ իւրայոցն, եւ ի բերկրումն աստուածասէր լսողաց եւ ի պայծառութիւն սրբուհոյ մերոյ Ազատին դստեր Վերնոյ Երուսաղէմի, զոր եւ կամաւք Աստուծոյ ելից զբարւոք փափաքն իւր, եւ ստացաւ զաստուածային մատեանս նպաստաւորութեամբ Թորոս Վահկայցոյ տրուպ գրչի, ի թուիս ՉԼԲ (1283), ի հայրապետութեան տեառն Յակոբայ եւ յարքայութեան աստուածապաշտն Լեւոնի, զորոց կեանս ընդ երկայն աւուրն շնորհեսցէ Տէր, բարգաւաճեալ խաղաղութեամբ: Արդ, որք հանդիպիք մատենիս, զստացաւղ սորին զՍոսթենէս վարդապետն եւ զծնողսն նորին յիշեսջիք աղաւթիւք ի Տէր: Եւս եւ զողորմելի գրիչս զԹորոս, եւ զծնողս իմ, եւ Տէր հասարակ բնաւիցս ողորմեսցի, եւ նմա փառք յաւիտեանս, ամէն:

բ

<590b> ԶՍոսթենէս րաբուն, եւ զծնողսն նորա եւ զամենայն զզարմն իւր` զանցեալ եւ զայժմուս, եւ զիս, զԹորոս քահանայ, եւ ծնողսն իմ, եւ զհաւրեղբայրն իմ Ստեփանոս, որ շատ աշխ[ատ]եցաւ հետ ինձ, յիշեցէք ի Տէր Քրիստոս, ամէն, Ռ. ամէն:

գ

<629b> ԶՍոսթենէս րաբուն յիշեցէք ի Տէր, եւ զտրուպ գրիչս Թորոս Վանկայցի, ո՜վ սպասաւորք բանին ԱՍտուծոյ:

***

ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ

Երուսաղէմ 304, Պողարեան, Ցուցակ Բ, էջ 151

Գրիչ` Թորոս դպիր

<191b> Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն յաւիտեանս, ամէն: Զստացող սորա զՍոսթենէս րաբունի եւ զծնողս իւր աղաչեմ յիշել ի Տէր: Ընդ նմին եւ զեղկելի գծող սորա զԹորոս դպիր եւ զծնաւղս իմ, եւ հաւրողբայրն աղաչեմ յիշել ի Տէր, եւ շնորհել մեղաց թողութիւն, եւ դուք յիշողքդ յիշեալ լիջիք:

***

ՅԱՅՏՆՈՒԹԻՒՆ ՅՈՀԱՆՆՈՒ

Երեւան 1978

Գրիչ` Թորոս Վահկայցի

ա

<139b> Քրիստոս Աստուած որ վասն փրկութեան մերոյ եղեր գառն եւ մատեար պատարագ Հաւր վասն հաշտութեան մերոյ, եւ այժմ աղաչեմք զքեզ քոին փրկագործ խորհրդովն, եւ սուրբ առաքելոյն Յոհանու, եւ Սրբոյ Աստուածածնին, եւ ամենայն ժառանգաւորաց սրբոց քաղաքին բարեխաւսութեամբ, փրկեա եաւթն հարուածոցն եւ ի թիւնից վիշապին զԹորոս գրիչ Վահկայցի, եւ իմովք սեռիւք եւ ծնընդովք, եւ զուսուցիչս, եւ զամենայն լսաւղսդ, եւ զընթերցողս, եւ զամենայն հաւատացեալս, եւ զփափագող սուրբ գրոցս զԱստուածատուր վարդապետ յիշեցէք ի Քրիստոս Աստուած մեր, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն:

բ

<143a>

Աւրհնութիւն որ կարդայ

Գովութիւն որ լսե,

Փառք տուողին

Եւ յիշատակ գրչիս, ամէն, ամէն:

***

ՆՈՐ ԿՏԱԿԱՐԱՆ

Կոնիբեր, Ցուցակ Լոնդոնի, էջ 10

Գրիչ` Թորոս Վահկացի

ա

… Յիշեցէք զպատուական քահանայ կոստանդին եւ զամենայն զարմն իւր, զայժմուս եւ զանցեալն, առաջի զենլոյն Յիսուսի Քրիստոսի: Եւ զիս զանպիտան գրիչս զԹորոս եւ զամենայն հաւատացեալս, ամէն:

բ

ԶԹորոս Վահկայցի նուաստ քահանայ աղաչեմ յիշել ի Տէր:

գ

Ո՜հ, հարք իմ եւ եղբարք… յիշելո արարէք արժանի զիս Թորոս Վահկայցի:

***

ԳՈՐԾՔ ԵՒ ԹՈՒՂԹ ԱՌԱՔԵԼՈՑ

Երեւան 5147

Գրիչ` Թորոս Վահկայցի

Փառք ամենասուրբ Երրորդութեանն <116a> յորում մենք վիճակիմք հաւատով յուսով եւ սիրով, ամէն:

Արդ, ո՜վ երկասէր ընթերցողի Վ

արդապետիս եռամեծի,

Եւ մեր նախնեաց հռիտորի,

Առաքելոյս մեր Քրիստոսի:

Սաի ցեղէն Բենիամի

Վերաձայնեալ փմղ Տարսոնի,

Գամաղելին աշակերտի,

Որում Պաւղոս անուն կոչի,

Որոյ հայցեմ միշտ բաղձալի,

Յիշել ստ[աց]աւղ այսմն տառի.

Որոյ անուն Գրիգոր կոչի,

Որ գաւառաւ է Մլունցի:

Վասն սիրոյն մեր Յիսուսի,

Խնդրել թողութիւն իմո անձնի,

Եւ հաւրն իմո Յոհաննէսի,

Եւ ընդհանուր իմո ազգի:

Նաեւ հարազատիցն իմ երկուակի,

Ստեփանոսի եւ կոստանդնի,

Եւ մաւրն իմո մեծատոհմի,

Եւ ամենայն մերձակայի,

Արեւանառու իմո զարմի,

Փոխեցելոյն ի մէջն յաստի,

Եւ որ ծըփին յայսմըն ծովի,

Ընդ նմին եւ զգրիչս Վանկայցի

Որում անուն Թորոս կոչի,

Անտես չառնել յիշատակի,

Զի ուղղութեան ես փոյթ արի,

Որ յիմ ջանուց իսկի չթողի,

Ապա թէ ոք յիշէ զմեզ ի բարի,

Հարիւրապատիկ նա ընկալցի, ամէն:

բ

<10a> Արդ, աղաչեմ զամենեսեան զորդիս Սիոնի, որք կարդայք կամ աւրինակէք զաստուածախաւսութիւնս համատարած հաւրն սուրբ առաքելոյն Պաւղոսի, զԹորոս գրիչ յիշեցէք ի Տէր Քրիստոս, եւ զծնաւղսն եւ զազգն իմ, եւ զուսուցիչսն իմ եւ զամենայն հաւատեալս, ամէն:

գ

<48b>

Սուրբ Պաւղէ նախ հալածիչ,

Եւ ի յետոյ քարոզ բանին,

Յիշեա առ քոյդ Տէր երկնաւոր,

Զիս զԹորոս յոյժ մեղաւոր:

***

ԱՍՏՈՒԱԾԱՇՈՒՆՉ

Վենետիկ 5, Սարգիսեան, Ցուցակ Ա, էջ 49

Գրիչ` Թորոս

Վայր` Սկեւռա

ա

Տէր Յիսուս Քրիստոս Աստուած, գթա, ողորմեա Գէորգ վարդապետին, որ զնախադրութիւններս եւ զգլխնիս ամէն Հին Կտակարանացս շինել է, եւ զՄարտիրոս վարդապետն, որ զաւրինակն ետ, եւ զԳրիգոր եւ զամուսին իւր, որ զնիւթ շնորհեցին, եւ զողորմելի գերիս ծնաւղ[աւ]ք եւ եղբարբք եւ քեռ եւ զարոիւք եւ զայնոսիկ, որ յիշեն զմեզ Աստուած ողորմայիւ: Եւ քեզ ընդ Հաւր եւ ընդ Հոգւոյդ Սրբոյ աւրհնութիւն եւ գոհութիւն եւ փառք եւ պատիւ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտ[ենից], ամէն:

բ

Փառք քեզ, Քրիստոս Աստուած, վասն ամենայնի, որ զաւրացուցէր զտառապեալ քո Թորոս ի մեծ ծանրութեան մեղացս հոգոց, զայս ձեռահիւս տառս տալ քեզ պատարագ յինքնավաստակ երկոց…

գ

Փառք ամենասուր Երրորդութեան յաւիտեանս, ամէն…

Արդ գրեցաւ ի ձեռն բազմամեղ Թորոսի եւ Բարսղի` ի յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց իմոց եւ եղբարց իմոց եւ քեռ իմոյ: Արդ որք ընթերցմամբ մխիթարիք ի սուրբ պատուիրանէս, լուսաւորեսցէ Աստուած զհոգիս ձեր եւ ի շնորհաց աղաւթից ձեր հանգուսցէ զվերագրեալքս ի սմա ընդ վերին մշակացն, ըստ մեծի ողորմութեան իւրոյ:

դ

Ո՜վ Տէր Աստուած, հասարակաց յոյս ամենեցուն, որ յուսան ի քեզ, ողորմեայ մեղաւոր ծառայիցս Թորոսի եւ ծնաւղաց իմոց եւ եղբարց, եւ մաւրեղբաոր Վասլի եւ Ստեփանոս քահանայի, եւ ծնաւղաց իւրոց, վասն զի զգիրս ուսուցանէ, եւ որ զմեզ յիշել:

Ո՜վ Տէր Աստուած, հասարակաց յոյս, որ զամենայսն, որք յիշեցին զքեզ յիւրաքանչիւր նեղութիւնս ոչ դարձուցէր ամաչեցեալս … այց արա եւ մեզ, որ կամք ի ներքոյ պատուհասի մեղաց մերոց` Թորոսի եւ ծնաւղաց մերոց եւ եղբարց եւ քեռ եւ ուսուցչի մերոյ Թորոսի եւ որ մեզ յիշեն եւ փառք այժմ \\\

ե

Ո՜վ սուրբ Դաւիթ, բարեխաւսեա առ Տէր Աստուած վասն բազմամեղիս Թորոսի եւ ծնաւղաց իմոց եւ եղբարց եւ քեռ, ի Մարեմտիկնի եւ Վասլի եւ յանցիկ որ յիշեն զմեզ:

զ

Ո՜վ սուրբ առաքեալք Պետրոս եւ Պաւղոս, եւ ամենայն խումբք սուրբ առաքելոցդ բարեխաւսեցէք առ Տէր Յիսուս Քրիստոս ԱՍտուած մեր վասն Գեորգեա վարդապետի, որ զԳործքս գրեաց, եւ վասն բազմամեղիս Թորոսի, եւ ծնողաց իմոց, եւ զարմից, այնոցիկ, որ յիշեն զմեզ ի մեղաց թողութիւն:

է

Աւրհնութիւն քեզ գովութեամբ, եւ փառք երգրպագութեամբ, Տէր իմ Յիսուս Քրիստոս… որ ի ձեռն առաքելոց քոց յանարգութենէ յառաջ կոչեցեալ եւ քո աւծութեամբ շնորհի արժանի եղեալ տառապեալս Թորոս` վերջինս ի բարեաց եւ վերջինս եւ անբարի աւուրցս ծնունդ, վասն առաւել դառնութեանց աւուրցս ընտրեցի զլռութեամբ նստել ի տան եւ սպասել անըսպառ քո ողորմութեանդ, որ բաժին իմ ես յամենայն էիցս, եւ նուիրեցի քեզ, որ անկարաւտդ ես, զայս ձեռահիւս լրութեամբ կրող զնախաճառութիւն սրբոց քոց մարգարէիցն: Ընկալ, ով որ քաղցր է քեզ մարդկան տուրեւառութիւն, եւ տուր զաւրութիւն շարամանել եւ յեռուլ ի սա զլրումն ելից աւետեաց սոցա ի նոր քո Աւետարանս, որ նորոգութիւնդ ես մեզ: Տէր մեր եւ Աստուած, եւ քեզ փառք յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն:

ը

Ով սուրբ Երեմիա, բարեխաւսեա առ Տէր Յիսուս Քրիստոս Աստուած վասն Թորոսի եւ Դաւթի եւ ծնաւղաց մերոց:

***

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՂՈՒԿԱՍՈՒ ԱՒԵՏԱՐԱՆԻ

Երեւան 2609

Գրիչ` Գրիգոր վարդապետ

<319a> Արարչա[գո]րծ Աստուած, որ յոչ Էից գոյացուցէր գեղեց[իկսն] ամենայն որո[շող] Աստուած գլուխ արարեր զնախնի[ն] մեր [Ա]դամ, տալով նմա տեղի բարձր նմանապէս եւ փառաց բարձրագունի զնա արժանացուցէր, իսկ նայ այնքան ճոխութենէ [արտ]աքս անգեալ մախանաւք այնմ, որ պայծառութեանն արաւսեաւ լեալ եւ խաւար վասն ամբառնալոյն եղեալ զամյ եւս խաւարեցոյց ի ճշմարիտ լուսոյ կենաց դրախտին, վիրաւորելով ի ձեռն նախնոյն զբաւանդակ սիրելքս հիմանէ, եւ ոչ ոք էր որ ի թիկունս հասանէր նւաստագունիցս, իսկ արարչական գթութիւնդ շարժեալ յարարածս քո առաքելով զ[ն]ա կից բանդ ճշմարտի փրկութիւն բանական հաւտիս, որ եղեւ հովիւ եւ բժիշկ բնածին, [հաւ]ատացելոցս փրկելով ի զանազան հարուաձոց խաչիս եւ արեամբ աւարտեալ զմեր փրկութիւն ուղղելով զգնացս ի ճանապարհս Վերնոյն Երուսաղէմի մաւրն ամենեցուն գնալով զաւրութեենէ ի զաւրութիւն, մինչեւ գայցէ միւս անգամ հատուցանել ըստ իւրաքանչիւր գործոց յաւուրն ան[երեկի յ]որժամ դողան եւ սարսափին ամենայն արա[րա]ծք: Յայնմ աւուր յահեղին ողորմա նւաստագունիս որ անուամբ եւեթ ունիմ զաստիճան քահանայական պարտական գտել բիւր քանքարոյ, որ եւ վարդապետ[ա]կան ընկալա աշտիճան` Գրիգորս անուամբ եւ մակ[անուանեալ] վարդապետ, որ եւ անունս բաւական է ինձ <319b> կշտամբութիւն անուղա եւ սողոսկեր անձինս, այլոցաց ուսուցիչ եւ ինձ կորուսիչ, զայլս ժրացուցանեմ բանիւ տեառն, հեղգ գտանիմ գործով, յաղագս որս անունս բաւական է ինձ ի յանդիմանութիւն:

Եւ արդ Տէր բարեր[ա]ր եւ ինձեն բողոքեմ եւ հրապարակատես գոչեմ յականջս ամենեցուն, ոչ թաքուցանեմ զխայթեալ վէրս հոգոյս, ոչ կարեմ վիրաւորս կեղծաւորել առաջի ծածկագետ բժշկիդ, պատմեմ զանաւր[էն]ութիւնս իմ զի արդարացոյց: Ո տէր բարերար, զոր ստեղծեր արարչութեամբ, մի անտես առներ ողորմութեամբ, զոր ազատեցէր խաչիւդ, մի թողուր ի ծառայութեան մեղաց եւ դժոխոց, զոր գնեցեր արեամբ, մի մերժեր ի տիրական իշխանութենէդ ասելով ի բաց կացէք ամէնայն մշակդ, տնաւր[ենաթեան], այլ ներկա, գթայ, ողորմայ թշուառացել եւ եղկելի անձինս յառաջ յիշեցեալ անուանս տառապելս եւ տկարս, Գրիգոր վարդապետս աղաչեմ, պաղատիմ, [հայ]ցեմ ի բարերար կամացդ, միջնորդութեամբ եւ բարեխաւսութեամբ Սուրբ Աստուածածնիդ եւ ամենայն սրբոց, եւ թող պարտիս յանցանաց իմոց եւ զծնողացն իմ Թագուհէ եւ Աստուածատրո հաշտարար կամաւք նայել եւ ողորմած աչաւք թողութիւն առնել եւ ներումն ամենայն սխալանաց մերոց, ամէն:

Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք ընթեռնոյք, մեղաց թողութիւն հայցեցէք ի Քրիստոսէ, զի եւ ձեզ նոյն եղիցի յամենառատ ողորմութենէն Աստուծոյ, ամէն:

***

ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ

Գալեմքեարեան, Ցուցակ Միւնխենի, էջ 10-11։

Գրիչ` Գրիգոր

Վայր` Սայլեռն

<283a> Փառք առնաձնեա տէրութեան… Գրեցաւ աստուածայհարց, սուրբ հարցմեր, սուրբ կրաւնաւորացն, խոշորատեսակ եւ անյարմար գծիւ, ձեռամբ ամենամեղ եւ անպիտան գրողի Գրիգորի, յաշխարհիս Ֆռանկայ, ի Սայլեռն, ընդ հովանեաւ Սուրբ Մաթէոսի առաքելոցս, ի Տունս Հայոց, առ դրանս Սրբոյ Կղմնի, յամի յորում էր թուականս Հայոց ՉԼԲ (1283): Արդ, աղաչեմ չլինել մեղադիր խոշորութեան եւ անյարմարութեան գրիս, զի արուեստաւոր ոչ էի, բայց կարի խիստ բանիւ գրեցի յընտիր եւ ի լաւ աւրինակէ:

Արդ, գրեցաւ սա ի խոնարհ հոգի, որ եւ վասն սիրոյն Քրիստոսի յանձն առեալ զաւտարութիւն զպանդխտութիւն, որ եւ ընդ այլ բազում բարէգործութեան ստացաւ եւ զայս գեղեցիկ կտակ, ի յիշատակ հոգւոյ իւրոյ եւ ամենայն ընտանեաց իւրոց` կենդանեաց եւ մեռելոց, որ պահեսցէ զամենայն փորձութենէ յերեւելեաց եւ յաներեւութից, բարէխաւսութեամբ սուրբ առաքելոցն եւ ամենայն սրբոց:

Արդ, իմ անարժան ծառայս Քրիստոսի Գրիգոր միակեցի, ստացա զհոգէկեցոյց հարցն սրբոց եւ յիշատակ հոգւոյն իմոյ եւ ննջեցելոց իմոց, եւ ետու գրել զսա ի հալալ արդեանց իմոց: Արդ, յերկիր անկեալ աղաչեմ զամենեսեան ոգէհեծ պաղատանաւք, որք կարդայք եւ աւգտիք ի սմանէ կամ գաղափառ առնուք, յիշեսջիք ի սուրբ եւ ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զբազմամեղս Գրիգոր, եւ զհայրն իմ Վարդ, եւ զմայրն իմ, եւ զեղբարսն իմ, եւ զքորս` զկենդանիս եւ զհանգուցեալս ի Քրիստոս, եւ զամենայն ընտանիս իմ եւ զսիրելիս, զի ի ձեռն արժանաւոր աղաւթից ձերոց ընկալցուք մասն եւ բաժին ընդ սուրբս ամենայն ի Քրիստոսէ Աստուծոյ մերոյ յահեղ աւուրն յապագայի, յորժամ բանք սպառին եւ գործք թագաւորեն: Յիշման արժանի արարէք եւ զանարժան գրողս սորայ եւ որ զմեզ յիշեն սրտի մտաւք, յիշեսցէ Քրիստոս զնոսա իւր առատ ողորմութեամբ եւ երկնից արքայութիւն արժանի լինի, եւ ինքն աւրհնեալ յաւիտեանս, ամէն:

***

ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ

Երուսաղէմ 1350, Պողարեան, Ցուցակ Դ, էջ 621

Գրիչ` Սեւաստացի

ա

[Փ]առք Հաւրն անեղի, անհասի, անբաւի, եւ էացուցչին ամենայնի, փառք Որդւոյ երեւելոյ եւ ծնելոյ, եւ ընդ իւր յարուցանելոյ զիւրայինսն ամենայն Փառք եւ պատիւ ելողի, եւ ազատարար, աննիազ, անուշաբուրիչ Սուրբ Հոգւոյն Փառք երեքերեւեան երրորդական Աստուածութեանն եւ անբաժանելի միութեանն, այժմ եւ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն: Որ արժանացոյց զտկարս, գրել զգիրքս Հայոց առաջնորդացն Որդոյն Սահակայ եւ Մեսրոբա ասացեալ վասն աւգտի մանկանց:

բ

Զգծող սորին զՍիոն Սեւաստացի սպասաւոր բանի, եւ զՎարդան վարդապետ համառաւտօղ սորին աղաչեմ յիշել ի Տէր:

***

ՍՏԵՓԱՆՈՍԻ ՏԱՐՈՆԵՑՒՈՅ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆ

Գրիչ` Կարապետ

<98b> Յաղագս գրչի յիշատակ: Ընդ նմին եւ ես յետինս յամենեսեեան եւ քան զբանս յանցաւորս եւ անթիւ մեղօք ծանրաբեռնեալս, եւ արժանիս բազում մահաց եւ ոչ մի կենաց, խաւարամածս հոգով Կարապետ գրիչ որ չեմ յիշելոց, աղաչեմ յիշել յաղօթս առաջի Քրիստոսի զիս եւ զծնողսն իմ զտեր Յոհաննէս քահանայն եւ Վաթ հաթունն, որպէսզի աղօթիւք ձեր գտցուք զողորմութիւն ի Քրիստոսէ եէ տէր տացէ զԳրիգոր ձեզ բազումս, ամէն:

***

ԴՐՈՒԱՏ Ի ՍՈՒՐԲՆ ՅՈՀԱՆՆԷՍ

Երուսաղէմ 97, Պողարեան, Ցուցակ Ա, էջ 306

<730a> Դ[րուատ ի սուրբ առաքելայն եւ աւետարանիչն Յոհա]նէս, ի պատկառե[լի խնդրոյ] Յոհաննէս եպիսկոպո[սի եղբաւր] բարեպաշտ արքային Հայոց Հեթմոյ ի թուականին ՉԼԲ (1283), Գէորգեայ մեծի եւ յոքնալոյս ասացեալ Սկեւռացոյ:

***

ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ ԼԵՒՈՆ Գ ԹԱԳԱՒՈՐԻ

«Հանդէս ամսօրեայ» 1922 թ., էջ 148-151

Գրիչ` Յոհան

Վայր` Սիս

ա

Զմեղապարտ Յոհանս յիշեա, ով ընթերցողք:

բ

Աստուածատունկս այս հոգեզուարճ դրախտ ցանկալի

Եւ բուրաստան բազմաբեղուն բարեաց բաղձալի,

Յոքնազան տնկովք տենչալի,

Քաղցրաճաշակ պտղովք ըղձալի,

Ծաղկովք բազմափայլ եւ անծորելի,

Գեղով գեղահրաշ եւ անձկալի,

Դեղ բըժըկարար հոգւոց Խաթուածի:

Անկեալ բարբառով բանի մարգարէին Դաւթի

Աստուածային այգոյն արթուն եւ աննիրհելի անկագործի:

Այս Սաղմոս յոգնանկար երանգովք գեղոյ

Տիրական պատկերին

Եւ մեզ կերպարագրող զոր Հոգւոյն ամէնիմաստ կոչի,

Թացեալ զլեզու գործարան բանի մարգարէին Դաւթի,

Գրեալ ձեռինն արագաշարժ դպրի,

Զգեղեցկին քան զամենայն որդւոյս Ադամա

Գործ սքանչելեաց եւ զարմանալի:

Այս բարբառ մարգարէական բանի,

Երգեալ եւթնաղեաւ ձայնիւք քնարի,

Եւ տասնաղեաւ Սաղմոսարանի,

Զեւթնարփեան շնորհս Հոգւոյն ի զգայականս մեր

Տասանց մասունս խորհրդածողի,

Յորոց յարմարական ձայնից հնչողի,

Ստեղծողն էից ի բանականացս բարեբանի:

Այս ամենունակ բարեաց գանձարանի սիրեցող եղեալ բարեպաշտ եւ աստուածասէր արքայն Հայոց, թագաւորն Լեւոն, պայազատ եւ ժառանգաւոր թագի թագաւորութեանս Հայկազեան զարմի, տերեալ ծննդեա[բ] յՌոբինա իշխանէ, որ յազգականութենէ Բագրատունի, ի տանէ եւ ի տոհմէ Արծրունի: Որոյ հրամանաւ գրեցաւ Երգ Սաղմոսացս Դաւթի, ի զարդ եկեղեցւոյ եւ ի վարժ ուսման մանկանց նորոյս Սիովնի, եւ իւր իսկ բաղձանս ունելով երգել սովաւ եւ սաղմոսել եւ խաւսել ընդ Աստուծոյ անզբաղապէս, եւ մնալ նմա յիշատակ բարեաց յապագայս ժամանակի:

Գրեցաւ սայ ի թուականիս Հայոց ՉԼԲ (1283), ի թագաւորանիստ մայրաքաղաքն ի Սիս: արդ որք աւգտիք ի սմանէ յիշեսջիք զ <260a> ամենայն բարեաց արժանաւոր թագաւորն Հայոց զԼեւոն եւ զնախնիսն իւր, եւ յիշողոցդ եւ յիշեցելոցն ողորմեսցի Քրիստոս Աստուած մեր, յոյսն արարածոց, որ է աւրհնեալ ընդ Հաւր եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն: