Հայերէն Յիշատակարաններ

ՅԱՅՍՄԱՒՈՒՐՔ

Թ. Գուշակեան, Ցուցակ Սեբաստիոյ ս. Նշանի 143, էջ 86, Երեւան 6273 (Ղ. Փիրղալեմեան, Նշխարք պատմութեան Հայոց), էջ 344-345

 

Գրիչ` Մխիթար

Վայր` Սեբաստիոյ Կովտուն գիւղ

 

  … Արդ, գրեցաւ սա ի թւականիս Հայոց ի ՋԼԶ. (1487), ի բազում տեղիս` ի յերկիրս Սեբաստիոյ, ի գեաւղս որ կոչի Կովտուն ի դուռն սուրբ Աստուածածնիս, եւ ի վանս սուրբ Նշանին, եւ ի քաղաքն Սեբաստիա. Ի դուռն սուրբ Լուսաւորչին, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, որ հասեալ է ի վերայ աշխարհիս վասն ծովացեալ մեղաց իմոց: Վասն զի Հռոմաց տէրն եւ Շամայ սուլտանն իաղի դարձան յիրար եւ Գ. (3) անգամ Հռոմաց պարոնն ի վերայ Շամայ գնաց, եւ Գ. (3) անգամ ալ կոտըրուած եղեւ: Եւ մեք խիստ նեղացաք, թէ մեր քաղաքիս եւ երկրիս պակասութիւն գայր ի յանօրինացն: Այլ գոհանամ զաստուծոյ մարդասիրութիւնն որ ի Գ. (3) անգամ կռիւն ի յԲ. (2) կողմանէն ԻՌ (20, 000) հոգի ի տուր մաշեցաւ ի յանաւրինացն, եւ քրիստոնէից պակասութիւն ոչ եղեւ: Ապա ի մեղացս շատ պակասութիւն եղեւ երկրիս … Սեբաստիոյ, զի շատ մի կարգաւորք եւ տանուտէրք եւ այլ ուրիշ մարդիք յառ աստուած փոխեցան, եւ Քրիստոսի փառք յաւիտեանս, ամէն:

Եւ արդ, ի յայս նեղութեան ժամանակիս, այր հոգելի բազում չարչարանս կրելով եւ բոլորովին զմահ յանձն առնելով, վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ յուսոյ արքայութեան երկնից, եւ այնու փարթամացեալ գտաւ տալով զանցաւորս եւ վաճառելով զանանցն եւ զյաւիտենական բարիսն: Որ եւ ցանկացող եղեւ տօնասէրս եւ տօնախմբողս, աստուածային օրհնութեանց արժանաւորն եւ արժանիս այս` մղտեսի Շնոֆոր պարոնն, եւ կողակից իւր Դեսպինան, ամենայն մերձաւորք իւր, որ ետուն զգիրքս զայս իւրեանց հոգեւոր զաւակ եւ անջինջ յիշատակ, զմտաւ ածելով զառաքինեաց զջանս եւ յիշելով զբանն թէ` Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիովն եւ ընտանեական յԵրուսաղէմ, ցանկացաւղ եղեւ պատմութեան սրբոցս եւ ետ գրել ի հալալ վաստակոց իւրոց, քանզի պարտեզպան է եւ խիստ աշխատող եւ լաւ բարի քրիստոնեայ է, ժամասէր, հոգեսէր եւ աղքատասէր, եւ ամենայն բարութեամբ լի եւ առատ այս մաղտեսի Շնոֆոր պարոնս ի կողակիցն իւր Դեսպինան…  

Ընդ նմին եւ զիս` զանարժան զՄխիթար մեղաւոր եւ զծոյլ գրիչս, եւ զծնողսն իմ` զԹամարն եւ զՄուղալն, եւ զեղբարսն իմ, եւ զամենայնի արեան մերձաւորս: Այլ եւ զուսուցիչն իմ սուրբ եւ առաքինի եւ ոսկիաբան` զՄաթէոս վարդապետն, եւ ծնաւղսն իւր, այլ, այլ զիւր աբեղայքն հարազատ եւ ժրաջան` զտէր Ղազար եւ զտէր Շմաւոն, եւ զծնողս նոցա, եւ զՄկրտիչ հայրապետն, եւ զեղբօրորդին իւր զփոքր Հայրապետն, զտէր Գրիգորն եւ զՄկրտիչ քահանայն, որ զաւրինակն շնորհեցին, եւ զծնաւղըս նոցա, եւ զամենայն աշխատաւորս, որ ի հետ մեր աշխատել են եւ բարի խրատ են տուել: Եւ որ յիշէ` զվարձս ի յաստուած առցէ, եւ Քրիստոսի փառք յաւրիտեանս, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Ղ. Ալիշան, «Հայկարան», ՄՏՄ

 

Գրիչ

Վայր` Սիւնիք, Արեւիս գիւղ

 

Գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի գաւառիս Սիւնեաց, ի գեաւղս որ կոչի Արեւիս, առ ոտս սուրբ Գրիգորիս, առաջնորդութեամբ Յովնաթան վարդապետի, ձեռամբ ոգնամեղ գրչի. [յիշեցէք] զեղբայն իմ զԷվատ, զամուսին իւր զԱննա, որ շատ աշխատութեամբ ծառայեաց եւ անուշ կերակրով ճաշակեաց զմեզ: Ի դառն եւ յանբարի ժամանակի, խանութեամբ Եաղուպ-պէկի, որ եւ գնաց աւերեց զերկիրն Տփխեց, զեկեղեցի, զխաչ, զամենայն կործանեաց, շատ գերացոյց քրիստոնէից:

 

ՇԱՐԱԿՆՈՑ

Երեւան 6273 (Ղ. Փիրղալեմեան, Նշխարք պատմութեան Հայոց), էջ 348, Լոնդոնի թանգարան. Ղ. Ալիշան, «Սիսական», էջ 130

 

Գրիչ` Դաւիթ

Վայր` Սըրկղունք

 

… Արդ, գրեցաւ եղանակաւոր տառս ձեռամբ Դաւիթ քահանայի, ի գիւղս որ կոչի Սըրկղունս, ընդ հովանեաւ սուրբ Գէորգի եւ սուրբ Նշանացըս, առ ոտս քրտնաջան, արի եւ քաջ Աւագտէր վարդապետի` հօրեղբօրս մերոյ. եւ իմ եղբարցս` տէր Զաքարիա աբեղային եւ տէր Աբրահամ նկարողին: Ի թուականութեան Հայոց ՋԼԶ. (1487), ի յընտիր օրինակէ, ի հայրապետութեան տէր Սարգսի` յաթոռն սուրբ Էջմիածնի, եւ ի ղանութեան Յաղուպ-պէկի, որդւոյ Հասան-բակին, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակի, զոր նեղեալ եմք յանօրինաց եւ յանիրաւ պահանջողաց… 

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Երեւան 6273 (Ղ. Փիրղալեմեան. Նշխարք պատմութեան Հայոց). էջ 246-347, Վանի ս. Խաչի վանք

 

Գրիչ` Ներսէս

Վայր` Նորշէն

 

Արդ, գրեցաւ այս հոգելի մատեանս, որ կոչի Գանձարան, ի գեւղս որ կոչի Նորշէն. ընդ հովանեաւ սուրբ Սարգսի զօրավարիս, ի հայրապետութիւն տեառն Ստեփանոս կաթողիկոսի Աղթամարայ, եւ ի թագաւորութիւն այլազգեաց Աղուպ սուլտանին, որ յարեւելից մինչեւ ի մուտս արեվու հաւաքեալ ունի, այլ եւ ի դառն նեղութիւն եւ ի հարկապահանջութիւն մատնեալ զազգս քրիստոնէից, զոր բազումք մահ խնդրեն անձանց իւրեանց ի բազմանալոյ անօրէնութեան, զոր եւ յուսամք յաստուած, որ ազատէ զքրիստոնեայք ի ձեռաց անօրինացն, ամէն: Ի թուաբերութեան հայկազեան աբեթական տումարիս ՋԼԶ. (1487) թըւիս: Զոր եւ ցանկացող եղեւ այսմ հոգելի տառիս արհեպիսկոպոսն Յոհաննէս` յիշատակ հոգւոյ իւրոյ, եւ ծնողաց իւրոց` հօրն Աստուածատրուն եւ մօրն Շնաւխւոր խաթունին… Յայսմ ամի գնաց Սուլէյման պարոն ի վերայ Մոկաց, եւ Մոկաց պարոն փախեաւ, եւ էառ զերկիրն ամենայն եւ հնազանդեցոյց… [Յիշեցէք] եւ զիս զանպիտան գծողս զՆերսէս դպրին` զանարժանս…

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 5847

 

Հետ. ստացող` Կիրակոս Բաղիշեցի

Վայր` Կապուտկող

 

ա

 

  Ես Կիրակոս երէցս Բաղիշեցի եւ եղբայրն իմ Յակոբ ետուք զսուրբ Աւետարանս ի դուռն սուրբ Յակոբին` հայրապետին Մծբնայ, որ է ի Կապուտկողն, ձեռամբ իմ հօրքւերորդուն` Մէլէքսէթ եպիսկոպոսին եւ  իմ հօրեղբաւրորդուն Կիրակոս քահանային Բէլւայ, որ մականուն Ընկուզկանց ասեն ի թվականիս Հայոց ՋԼԶ (1487), յաւուրքն. որ զԲաղէշ ղազայ կանէր քուրդ:

Ես Հաւջօշէնց Կիրակոս ետու զսուրբ Աւետարենս, եւ ոք մի իշխեսցէ զսայ ծախել կամ զգողանալ կամ գրաւել. եւ թէ ոք յանդգնի` գողանայ կամ ծախէ կամ գրաւէ` զպատիժն զՅուդայի առնու, զԿայանին եւ զխաչահանւացն ի Քրիստոսէ աստուծոյ, ամէն: Այլ կացցէ անջինջ յիշատակ ինձ` Կիրակոս Հաւջօշ իրիցուս, եւ եղբարցն իմ Յակոբին, եւ փոխեցելոցն ի Քրիստոս, եւ քւերն իմ Մադաստուն, եւ ծնօղացն իմ Ջանիբեկին եւ Նիզարին, եւ հօրեղբաւրն իմ Ատոմ կրօնաւորին, եւ ծնօղացն Դունջիբէկին եւ   Խէրինքին, Կիրակոսին եւ Էվատ-Մէլէքին, Վարդանին եւ Մէլքէսէթ իրիցուն եւ Խաթուն-Մէլէքին, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն իմ` կենդանեացն եւ հանգուցելոցն, եւ որք հանդիպիք սուրբ Աւետարանիս, լի բերանով աստուած ողորմի ասացէք, ամէն:

Եւ ետու զսուրբ Աւետարանս ոսկի խաչով եւ արծաթ ոստներով եւ կոճակով եւ նշխուն տըփով եւ Ը (8) շորով, որ լաի պահէք աստուած ձեզ վարձք տայ, ամէն:

 

բ

 

  Ես Կիրակոս էրէցս եւ եղբայրն Յակոբ Բաղիշեցի, որ մականուն Հաւջօշենց ասեն, ետու զսուրբ եւ զսքանչելագործ Աւետարանս ի դուռն Կապուտկողան սուրբ Յակոբին, ձեռամբ Մէլքսէթ եպիսկոպոսին եւ Սարգիս Կջենց կրօնաւորին…

 

ՃԱՇՈՑ

Երեւան 6273 (Ղ. Փիրղալեմեան, Նշխարք պատմութեան հայոց), էջ 343, Սեբաստիոյ ս. Նշան

 

ա

 

Գրիչ` Փիլիպպոս

Վայր` Սեբաստիոյ ս. Նշան վանք

 

… Եւ արդ, մեծ րաբունապետն եի զքաջ հռետորն` զՄատթէոս վարդապետն, որ յայսմ ժամանակիս փայլէր ի մեջ վարդապետաց որպէս արեգակն, փափագեցաւ բանին, որ ասէ թէ` Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիոն եւ ընդանեակ Երուսաղէմ, եւ ետ գրել զսուրբ յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց…

Այլ եւ գրեցաւ սա ձեռամբ Փիլիպպոսի բազմամեղ եւ ախմար գրչի, ընտիր եւ ի ստոյգ օրինակէ, ի մեծափառ ուխտս որ կոչի սուրբ Նշան, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս, սուրբ Կարապետիս, եւ Պետրոս հայրապետի սուրբ գերեզմանիս եւ այլ բազմահաւաք սրբոցս, որ աստ կան հաւաքեալ, յառաջնորդութեան սուրբ ուխտիս եւ երկրիս Սեբաստիոյ` Մատթէոս վարդապետի եւ Յովհաննէս եպիսկոպոսի…

Արդ, գրեցաւ ի թուականիս Հայոց ՋԼԶ. (1487), ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, որ Քրիստոսի հրամանք յայս ժամանակիս կատարեցաւ, որ ասէ. Յարիցէ ազգ ազգի վերայ: Պիղծն այն Բուտախ-բէկն դաստուր ունէր խոնդքարէն եւ էառ հեծալ, եկաւ ի վերայ Անթափու եւ ջարդեցաւ, եւ շատ աւար էած Սեբաստիոյ երկրիս, եւ բազումք սրախողխող մեռան եւ շատ տեղ աւերեցաւ. աստուած յայլ չարէ պահէ, ամէն:

  [Յիշեցէք զմիաբանքս Սեբաստիոյ ս. Նշանի] զՂազար Եպիսկոպոսն, զՇմաւօն վարդապետն, զՂազար վարդապետն, զԱստուածատուր վարդապետն եւ Յոհաննէս վարդապետն:

 

բ

 

Ստացող` Մատթէոս վարդապետ

 

Ես Մատթէոս մեղօք լցեալ,

Սեբաստիոյ վարդապետ լեալ,

Դատարկ անուն արժանացեալ,

Գործոց բարեաց թափուր նմացեալ:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Բ. Կիւլէսէրեան, Ցուցակ Անկիւրիոյ 191, սիւն 917-918

 

Գրիչ` Զաքարէ

Վայր` Երեզի վանք

 

  Ըստ սմին աւրինակի երջանիկ եւ հոգէսէր տանուտերն Ճաւվւար, որ ստացաւ զսայ յիշատակ իւր, եւ ծնաւղացն, եւ նորաբուս եղբաւրն տէր Մխիթարին, որ եւ փոխեցաւ առ Քրիստոս, ամէն, եւ դեռայբուս որդոյն Մարգարէ սարկաւագին, եւ միւս որդոյն, եւ դստերացն, եւ հարսին:

Արդ, գրեցաւ ի թուիս Հայոց ՋԼՉ. (1487), յուլիս Լ. (30), ձեռամբ անարժան Զաքարէ աբեղայիս:

Արդ, ես Ճաւարս որդի զայս ամենայն մտաւ ածի եւ յիշեցի զայն որ ասէ, թէ Երանի որ ունիցի զաւակ ի Սիովն եւ ընտանեակ յԵրուսաղէմ, եւ ետու գրել զկենսունակ Աւետարանս, յիշատակ ինձ, եւ ծնողաց իմոց, եւ հարազատ եղբաւրն իմ տէր Մխիթարին, որ փոխեցաւ ի Քրիստոս, ամէն, եւ որդոցն իմ Մարգարին:

Արդ, գրեց[աւ] սուրբ Աւետարանս ի վանքս Երեզի, ի դուռս սուրբ Աստուածածնին, եւ սուրբ Կարապետին եւ այլ սրբոցն, ամէն:

Այլ եւ յիշեսջիք զսրբասնեալ կրաւն[աւ]որք սուրբ ուխտիս զԵրեզի վանացս` զառաջնորդն զտէր Սարգսին, զտէր Առաքելին, եւ զմալազն զտէր Մէլքիսէթըն, զի իւրեանք աշխատին ի բանս վանացն, եւ զիս յորդորէին ի գրել զսուրբ Աւետարանս։ Յուսամ յաստուած, զի անփորձ պահեսցէ զնոսա յամենայն չարէ եւ ի միւսանգամ գալստեան իւրոյ ընդ սուրբ ճգնաւորացն եւ ընդ սուրբ կրաւնաորացն զերկնից արքայութիւնն ժառանգել տացէ, ամէն:

Այլ եւ յիշեցէք զՆիկողոս սարկաւագն, որ ի խարիպութիւնս  զմեզ յորդորեցէր եւ աստուած զինքն յորդորէ յիւր արքայութիւնն, ամէն: Եւ զտէր Յովհանէս, որ զթուղթս կոկեց, աստուած թողու զիւր մեղքն եւ զիւր ծնաւղածն, ամէն:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Երեւան 6273 (Ղ. Փիրղալեմեան, Նշխարք պատմութեան Հայոց), էջ 346, Վանի ս. Խաչի վանք

 

Գրիչ` Բարսեղ

Վայր` Կտուց

 

Արդ, գրեցաւ սուրբ Մաշտոցս յանապատս, որկոչի Կտուց, ընդ հովանեաւ սուրբ եւ դիւահալած սուրբ Կարապետին եւ սուրբ Աստուածածնին, ի թուականս Հայոց ՋԼԶ. (1487), ձեռամբ Բարսէղ  կրօնաւորիս…

 

ՄԱՇՏՈՑ

Երեւան 955

 

ա

 

Գրիչ` Ազարիա

Վայր` Սղգայոյ վանք

 

… Արդ, գրեցաւ սուրբ գիրքս, զոր արարեալ է սուրբ հօրն Մաշտոց վարդապիտի … ի թուականիս Հայոց ՋԼԶ. (1487) ամին: Եւ մարդեղութէնէ Քրիստոսի մինչեւ ի մեզ ՌԴՃՂԲ. (1487) ամին Եւ գրեցաւ սա ի վանքս Սղգայոյ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնի տաճարիս, եւ ի հերպետութեան սորին Առաքել կրաւնաւորի, ի հայրապետութեան տեառն Սարգսի, եւ մերոյ առաջնորդի սուրբ ուխտիս Վարագայ տէր Յովանէս արհեպիսկոպոսի, որ մականուն Գունդուս կոչի, եւ ի հայրապետութեան Աղուբենց Ատոմ կրաւնաւորի ի թագաւորութեանն Աղուբ-բէկի, ի պարոնութեան Սուլեմանին:

Արդ, ի յայսմ ամի ցանկացող եղեւ այս պատուական եւ լուսափայլ մարգարտիս բարեմիտ եւ պատուական տանուտէրն Զանգիշէն եւ ստացաւ զսա ի յարդար վաստակոց իւրոց` ձիշատակ բարի հոգւոյ իւրոյ, եւ ծնաւղաց իւրոց Յովհանիսին եւ Ամբար-Խաթունին, եւ եղբաորցն Ստեփանոս քահանային եւ խաւջայ Մովսեսին` փոխեցելոյն ի Քրիստոս, եւ որդոց իւրոց Աղուպշին, Սաֆարշին եւ Մուրադին, որք տարաժամ մահուամբ փոխեցան ի Քրիստոս, եւ զդեռաբոյս ծաղկունքն խաւջայ Գորգին, խաւջա Միրաքին եւ Սըմբատին, եւ դըս||տերացն` Դովլաթին, Շահումին եւ Գուլգունին…

Արդ, յերես անգեալ աղաչեմ զձեզ հարք եւ եղբարք յիշեցէք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զմեղապարտ գծողս զԱզարիա սուտանուն քահանայ, որ զանունս ունիմ եւ զգործս ոչ, եւ զծնաւղսն իմ, եւ զուսուցիչ զԿարապետ քահանայ, որ նահատակեցաւ ի ձեռաց անօրինաց յԱրճէշ քաղաքի, եւ զմայրն իմ քՍաղդաթ, եւ զորդիքս իմ զՖարղուզաթն, զԱմիրզատն եւ Բարունակն, որ զթուղթս կոկեաց. մանաւանդ յիշէցէք ի սուրբ յաղօթս ձեր զխաւջա Զանգիշէն եւ զծնօղսն իւր, որ ստացաւ զսուրբ գիրքս եւ ետ ի դուռն սուրբ առաքելոցս Պետրոսի եւ Պաւղասի, եւ մի ոք իշխեսցէ հե||ռացուցանել զիս ի դրանէ սուրբ առաքելոցս գողանալով կամ ծախելով կամ գրաւելով, եւ ով ոք յանդգնի եւ առնէ` պատուհասի ի սուրբ առաքելոցս…

 

բ

 

Նկարող` Կիրակոս

 

Զնկարող խորանիս` զբազմամեղ Կիրակոս, եւ զծնօղսն իմ աղաչեմ յիշել ի տէր:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Երեւան, պատառիկ 1825

 

Գրեցաւ Մաշտոցս ի թվականիս Հայոց ՋԼԶ. (1487). Ես արդ մեղուցեալ անարժան ծառ[այս|| ով կարդայք կամ աւրինակ[էք խն]դրեցէք մեղաց թողութ[իւն եւ աստուած] զձեզ յիշէ իւր արքայութե[անն]:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 3709

 

Գրիչ` Մխիթար

Վայր` Վարագ

 

… Դարձեալ աղաչեմք զձեզ յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զաստուածասէր տանուտէրն զԹուվան, եւ զկենակիցն իւր ըզԹըլիփաշէն, եւ զծաղկեալ զաւակսն իւրանց` զԱդէն, զՊապիկն եւ Ջանիբէ[կ]ն … եւ զեղբայրն իւր զԿարապետն, եւ զկենակիցն զՍալթան, եւ ըզհայրն իւրեանց զԽոջա Թաթարն, եւ զկենակիցն իւր զՍաւլիփաշէն, եւ զդստերքն իւր զԳաւլիհասն եւ զՇահումն եւ զԳաւլփաշէն` զհանգուցեալն ի Քրիստոս, || եւ զԱնդրիասըն եւ զկենակիցն իւր, զՋանիբէկն, եւ զկենակիցն իւր` զԹաթարմամէն` լի սրտիւ եւ միամիտ մտաւք աստուած ողորմի ասացէք ի ժամ սոսկալի սուրբ պատարագին, եւ աստուած զձեզ ողորմեսցի, ամէն:

Եւ արդ, ես` յետինս ի կարգաւորաց եւ անարժանս ի բարի գործոց եւ անպիտանս ի մանկունս սուրբ եկեղեցւոյ եւ անիմաստ ի գիրս գրչութեան` Մխիթար սուտանուն քահանայիս, վա՜յ եւ եղուկ է ինձ, որ ոչ եմ արժանի կարգիս եւ անուանս: Շնորհիւ տեառն սկսայ եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի զսուրբ Աւետարանս ի թուականիս Հայոց ՋԼԶ. (1487) ամին, ի յառաջնորդութիւն սուրբ ուխտիս Վարագայ տէր Յովաննես արհեպիսկոպոսիս, զոր տէր աստուած հաստատուն եւ անփորձ պահեսցէ զնա յաթոռն իւր, ամէն:

… Աստուած ողորմի ասացէք եւ ինձ` անարժան գրչիս Մխիթար սուտանուն քահանայիս, եւ իմ ծնաւղացն` Յունան քահանային, կենդանեացն եւ մեռելոցն` առհասարակ ողորմեսցի Քրիստոս աստուած, ամէն… 

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6273 (Ղ. Փիրղալեմեանց, Նշխարք պատմութեան Հայոց), էջ 345-346. Արծկէ ս. Սքանչելագործ

 

ա

 

Գրիչ` Ռըստակէս

Վայր` Բաղէշ, Ամրդօլու վանք

 

… Եւ ես` անպիտանս յամենայնի մեղուցեալ գրիչս Ռըստակէս աբեղայս` տեսի զսէր եւ զփափագ ուսթայ Եւատշին, զոր ունէր հետ սուրբ Աւետարանիս, եւ ձեռնարկեալ գրեցի զսուրբ Աւետարանս ի դառն եւ ի նեղ   ժամանակիս, յեզր քաղաքիս Բաղիշոյ, ի դուռն Ամիրդօլոց սուրբ Յովանիսիս, եւ սուրբ Սիոնիս, ի կաթողիկոսութեան տեառն Սարգսի, եւ ի յաշխարհակալութեան Եաղուպ-բակին, որդոյ Ուզուն-Հասանին, որ նստի յարքայանիստ եւ ի շահաստան քաղաքն Թաւրէզ, ի թուականիս Հայոց ՋԼԶ. (1487) ամի:

 

բ

 

Ծաղկող` Կարապետ

Էին որպէս եմք, լինիմք որպէս են, էաք որպէս դուք, լինիք որպէս եմք. գնացին նոքա, գնամք եւ մեք, գայք եւ դուք, գան, որ յետ ձեզ:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Յ. Ճանիկեան, Հնութիւնք Ակնայ, էջ 84

 

Գրիչ` Մարգարայ

Վայր` Աղբակայ երկիր, Էրընկանի գիւղ

 

Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ Մարգարայ մեղաւորի, ի թուականութեանս Հայոց ՋԼԶ. (1487). ի յերկիր Աղխբակայ, ի գեա[ւ]ղս, որ կոչի Էրընկանի, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնի տաճարիս, ի յառաջնորդութեան սուրբ աթոռոյն առաքելոյն Բարդողիմէոսի տէր Յովհաննէս արքեպիսկոպոսի եւ Ղազար քաջ եւ արի փիլիսոփայի, … որ ասէր զաստուած ողորմին ինձ` մեղապարտ Մարգարայ գծողիս, եւ իմ ծնողացն, մանաւանդ եւ իմ վարպետացն Զաքարիա վարդապետին, եւ Թադէոս ճգնաւորին, եւ Սուքիաս մախտասի քաջ կրօնաւորին, եւ Վարդան կազմողին, եւ այլոցն ամենայնի…

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Երուսաղէմ 1191, ՄՏՄ

 

Գրիչ` Հազարապետ

Վայր` Երզնկայ, Խախ գիւղ

 

Գրեալ ի գաւառս Եկեղեաց, ի մայրաքաղաքս Երզնկայ, ի գիւղ որ կոչի Խախ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս, եւ սուրբ Սարգսին, եւ սուրբ Կարապետին, ձեռամբ Հազարապետի անարժան, ի թուիս Հայոց ՋԼԶ. (1487): [Ստացող պարոն Աւգ տանուտէր, կինն Սառայ եւ որդիքն Խաչատուր, Ճարակ, որք ետուն ի դուռն Դաւի՞թ եկեղեցոյ Էրզրումայ]:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 357

 

Վայր` Աւագ վանք

 

ա

 

… Գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի սուրբ անապատս, որ կոչի Աւագ վանք, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ սուրբ Կարապետիս եւ սուրբ Առաքելոցս Քրիստոսի: Ի թվ. ՋԼԶ. (1487), առ ոտս երջանիկ րաբունապետին Յովաննէսի, ի յառաջնորդութիւն տէր Յոհաննէս եպիսկոպոսի, եւ այլք կրաւնաւորացն, որք աստ կան:

Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք հանդիպիք սմա տեսանելով կամ աւրինակելով յիշեսջիք ի մաքրափայլ աղաւթս ձեր զանարժան սուտանուն աբեղայս, որ անարժան ձեռամբ իմովք գրեցի զսուրբ Աւետարանս, եւ  զծնաւղքն իմ, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իմ, եւ որք յիշէք` յիշեալ լիջիք առաջին ահեղ ատենին Քրիստոսի: Եւ խոշորութեան եւ սղալանաց սորա անմեղադիր լերուք, աղաչեմ, աղաչեմ:

 

բ

 

Քրիստոս աստուած քո միւսագամ գալըստեանդ յիշեայ զստացող սուրբ Աւետարանիս զԷլմէլիքն եւ զկողակիցն իւր զնաղարաճի Ամինատինն… վասն որոյ ետ զսայ ի հալալ ընչից իւրոյ եւ ետ ի գիւղն որ կոչի Հանդերձիք, ի դուռն սուրբ Սիոնի եւ այլ սրբոց, որ աստ կան հանգուցեալ: Աղաչեմ զձեզ` քահանայք եւ սարկաւագ եւ ըռայիս եւ ամենայն ժողովուրդք` մեծ եւ փոքր, լաւ պահեցէք ի կաթիլքէ, ի յաղոյ եւ ի գողէ: Դարձեալ աղաչեմ զձեզ` մի ոք իշխեսցէ գրաւ դնել կամ ծախել կամ գողանալ, կամ ով յանդգնի` զխաչհանուացն առցէ եւ զմասն Ուդայի, եւ ամենայն սրբոց անիծեալ լինի, ով որ խնամ չտանի: Յոյորժամ զմասն ի վեր կալնուք, ողորմի ասացէք եւ աստուած ձեզ ողորմի, ամէն, ամէն եւ եղիցի:

 

ՃԱՌԸՆՏԻՐ

Երեւան 6273 (Ղ. Փիրղալեմեան, Նշխարք պատմութեան Հայոց), էջ 348, Վանի Գաբենից վանք

 

Գրիչ` Առաքել

 

… Եւ արդ, ես` անպտուղս ի բարեաց … սուտանուն քահանայ Առաքել գրիչ, տեսի զսէրն տանուտիրոջն Յոհաննէս քահանային … եւ ամենակարող զօրութեամբ աստուածոյ կատարեցաք զսուրբ գիրքս ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, յորում է թուական Հայոց ՋԼԶ. (1487)… 

 

ՇԱՐԱԿՆՈՑ

Ա. Սիւրմէեան, Ցուցակ Հալէպի Ա., 9, էջ 27

 

Ստացող` Զաքարայ

 

… Ըստացաւղ սորա Զաքարայ աբեղայ, յիշատակ ինձ, եւ ծնաւղաց իմոց` հաւրն իմոյ Էրկիլ, եւ եղբայրն իմ Նատիր, որ հանգուցեալ են ի Քրիստոս, եւ մայրն իմ Կուլփաշայ, եւ այլ եղբարս իմ` Թաիփշայ, Ստեփանոս, եւ եղբաւր որդիք նորա Հայրապետ, Անանիայ դպիր, Վարդան, Մարտիրոս Թադէոս, Ազարիայ, Պետրոս, Անտոն եւ յամենայն արեան մերձաւորացս, ամէն, եղիցի:

Զսակաւ գծող սորա Վրդանես սուտանուն աբեղա յիշողք յիշեալ լինիք ի Քրիստոս: Թվիս. ՋԼԶ. (1487):

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 2334

 

Գրիչ` Զաքարա

 

ա

 

Զմեղուցեալ եւ զանարհեստ գրիչս Զաքարա, անուամբ քահանայ կոչի[մ] եւ ոչ գործով, վա՜յ ինձ հարիւրապատիկ եւ հազարապատիկ, սեւերես եմ աստուծոյ իմ կարգէս եւ ի պատուիրականացն աստուծոյ, եւ զծնաւղան իմ Էրկիլ, եւ եղբայրն իմ Նատիր, որ կիսայհասակ հանգեաւ ի Քրիստոս, եւ այլ եղբարքս` Թայիփշայ, Ստեփաննոս, եւ եղբաւրորդիք նոցա Հայրապետ, Մարտիրոս, փոքրիկ դպիր Անանիայ, եւ ամենայն արեան մերձաւորացս, ամէն:

Արդ, աղաչեմ յիշել ի տէր եւ աստուած զձեզ յիշէ յիւր միւսանգամ գալըստեանն, ամէն:

 

բ

 

… Արդ, աղաչեմ յիշել զտառատիպս գծագրաւղ սորա Զաքարայ անուամբ աբեղայ եւ գործով դատարկ ամենայն բարեգործոց, յիշատակ ինձ եւ ծնողաց իմոց` հայրն իմ Էրկիլ, եւ եղբայրն իմ Նատիր, որ կիսաւրեա հանգուցեալ են ի Քրիստոս եւ կրսեր եղբարքս իմ Թաիփշա, Ստեփանոս, եւ որդիք նոցա` Հայրապետ, Անանիայ դպիր, եւ Մարտիրոս, եւ մայրն իմ Կուլփաշայ, եւ թողութիւն հայցեցէք ծովացեալ եւ բազում մեղաց իմոց, եւ անմեղադիր լերուք, զի ձեռս քամի կայր, ի խիստ կարաւտութենէ գրեցի:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Թ. Գուշակեան, Ցուցակ Սեբաստիոյ ս. Նշանի. 34, էջ 34

 

Ստացող` Շահամիր

 

… Գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ Սարգիս վարդապետի, ի թվականիս Հայոց ՋԼԶ. (1487), ի յիշատակ բարի պարոն Շահամիրին հոգոյն, եւ ծնաւղաց իւրոց` հաւրն Բախթիարին եւ մաւրն Քուրանին, եւ կնոջն Թուխթանայ, դստերն Դշխոյին, քուրոջն Մարթային:

Արդ, ես Շահամիրս գնեցի զվարդափթիթ եւ զանուշահոտ, ծաղկաւէտ սուրբ Աւետարանս ի վայելումն հոգոյ իմոյ, եւ ծնողաց իմոց, եւ ամենայն արեան մերձաւորաց իմոց, եւ եղի յիշատակ ի դուռն սուրբ Հրեշտակապետին: Աստուած զիւրեանց յիշատակն անջինջելի պահեսցէ, ամէն:

 

ՅԱՅՍՄԱՒՈՒՐՔ

Ղ. Ալիշան, «Հայկարան», ՄՏՄ

 

Ստացող խոճայ Մուրատ, որդի խոճայ Սարգսի եւ Այմէլիքի, յիշատակ ետ ի դուռն սուրբ Սարգսի: Կազմող Կիրակոս եպիսկոպոս: