Հայերէն Յիշատակարաններ

       1359
      
       ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍԱՂՄՈՍԱՑ ՆԵՐՍԻՍԻ ԼԱՄԲՐՈՆԱՑՒՈՅ
      
       Երեւան 8430
      
       Գրիչ ` Մարտիրո՞ս
      
       վայր ` Մուշ
      
       ... Արդ, գրեցաւ աստուածայինս այս մատեան ի փառս Քրիստոսի
      
       աստուծոյ մերոյ ի թուի Հայոց ՊԸ. (1359) || ի քաղաքիս Մուշ, ընդ հովանեաւ սրբոյն Մարիանէի, ձեռամբ մեղապարտ գրչի Մարս՞ (Մարտիրո՞սի ), ի ստացում եւ ի փափաքումն սրբայզան եւ կուսական քահանայի Ներսիսի, այլ ծախիւք եւ թղթով աւգնական լինելով Խութլուպէկին` հաւատարիմ եւ իմաստուն վաճառականի: Արդ, որք հանդիպիք այս աստուածայինս գանձու եւ մեծայգինս Մարգարտի առ ի պէտս ինչ աւգտութեան ի սմանէ եղելոյ, առ որս աղաչանս բազմայպիսիս` յիշման աղաւթից առ Քրիստոս արժանի առնել զՆերսէս քահանայ եւ զԽութլուպէկն, հանդերձ իւրովք ննջեցելովք արժանի լինել սրբոցն դասուց, ընդ նմին եւ մեղապարտ գրչիս եւ ծնաւղաց իմոց: Այլ եւ աղաչեմ անմեղադիր լինել խոշորութիւն գրոյս, քանզի յոյժ ծեր էի եւ ոչ էր ժամանակ գրելոյ, կրկին աղաչեմ թողութիւն յանցանաց հայցե լ յամենառատ պարգեւացն աստուծոյ, զի եւ ձեզ լիցի մասն երանութեան ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս , ամէն:
      
       Զծնաւղս Խութլուպէկին` զպարոն Աշրաֆն եւ զՏիկնացն յիշեսջիք , աղաչեմ:
      
       ԹՈՒՂԹ ԸՆԴՀԱՆՐԱԿԱՆ ՆԵՐՍԻՍԻ ՇՆՈՐՀԱԼՒՈՅ
      
       Օքսֆորդ, Տիրայր վրդ. 25. թղթ. 119, էջ 371
      
       ... Յետ մահուան Ղեւոնի, վասն ոչ գոլոյ նմա որդի, առնու զթագաւորութիւն Կոստանդին, որ յազգէ նորին, որ եւ ... վասն անպարկեշտ վարուց սպանեալ եղեւ ի զաւրաց իւրոց :... Եւ թագաւորէ միւս Կոստանտին յայլմէ ազգէ, որ այժմ ունի զթագաւորութիւն մինչեւ ցայս վայր: Եւ է թիւս Հայոց ՊԸ. (1359):
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Փիրղ. 6273, էջ 156 (Վան, սբ. Յակոբ եկեղեցի)
      
       Գրիչ ` Յոհաննէս
      
       ... Արդ, ես` մեղապարտ եւ անարհեստ գրիչս Յոհաննէս սուտանուն քահանայ, յանձն առի գրել զսա հրամանաւ սուրբ եւ երջանիկ, իմաստասէր եւ ժրաջան յամենայն գործս բարութեան Յովհաննէս վարդապետի, որ ետ գրել զսա յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց ...: Յիշեցէք ի մաքուր եւ յարժանաւոր յաղօթս ձեր ` զարժանաւոր եւ զամենամաքուր եւ զծաղկեալս իմաստութեամբ, զգովելի եւ զառաքինասէր վարդապետս մեր զՅովհաննէս ծնողօք իւրովք հանդերձ: Այլ եւ զհեզ եւ զխոնարհ եղբարքս մեր զՍէթ եւ զԿիրակոս, որ օգնական եղեն մեզ ի կոկել թղթիս եւ յամենայն պէտս սպասաւորութեան , եւ զՄկրտիչ տնտեսն մեր, որ կերակրիկն պատրաստէր մեզ, նաեւ զՊետրոս քահանայն եւ զեղբայրն իւր զՍտեփաննոս, որ զօրինակն շնորհեցին ...: Արդ, գրեցաւ սուրբ աւետարանս ի թուականութեանս Հայոց ՊԸ. (1359), ի նուրբ եւ ի նեղ ժամանակիս , որ կատարեցաւ ամենայն գրեալքն ի վերայ մեր վասն մեղաց մերոց: Գրեցաւ սա ընդ հովանեաւ Գամաղիէլի առ ոտս բարեբարոյ եւ բարեհամբաւ սուրբ վարդապետիս Յովհաննիսի:
      
       ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ԺԱՄԱԿԱՐԳՈՒԹԵԱՆ ԱՂՕԹԻՑ
      
       Երեւան 4137
      
       Գրիչ ` Յովսէփ
      
       վայր` առ ստորոտով Խրիմ մայրաքաղաքիս
      
       ... Գրեցաւ սուրբ գիրս առ ստորոտով Խրիմ մայրաքաղաքիս, ընդ հովանեաւ սուրբ անապատիս, որ կոչի սուրբ Գրիգոր, յառաջնորդութեան սուրբ մենարանիս տեառն Յովհանիսի, որ րաբունական գաւազանաւ եւ բարձրագահ իշխանութեամբ տիրէ մերումս ժողովրդեան, ախոյեան յաղթաւղ ընդդէմ արիոսականացն եւ հերեսիոտաց, պահեսցէ տէր աստուած եւ զաւրացուսցէ [զնա ] ի կամս իւր , ամէն:
      
       Արդ, եղեւ զրաւ սուրբ գանձարանիս, յամի ||շրջագայութեան արամազեանս տոհմի, հայկական ս սեռի` ի վեշտասան յոբելինի յաւելեալ ութեակ թուոյ , որ է ՊԸ . (1359) թվակ[ան]...:
       ... Որոյ, այսպիսի ըղձալի փարթամութեանց համահետեւեալ, ամենաթշուառս եւ բազմամեղս, փցուն գրչակս Յովսէփ եւ լերդակից
      
       եղբայրս մեր || Գրիգոր սուտանուն կրաւնաւոր, քահանայք միակրաւնք եւ համակամք, նշդեհք յաւտարութեան, աւտարք եւ պանդուխտք, որոյ եռափափագ սիրով գձագրեցի զսա ի վայելումն անձանց մերոց եւ յիշատակ ելիցն յաշխարհէս...:
      
       Արդ, աղաչեմ զամենեսեան մոխրամած երեսաւք, որք լուսաւորիք յայսմ լուսաբանէ, յիշեսջիք սրտի մտաւք զեղկելի գծաւղս` զՅովսեփ եւ զԳրիգոր, ծնողաւք , կենդանեաւք եւ հանգուցելովք, եւ ամենայն արեան մերձաւորաւք, եւ զաւժընդակիչ եւ զյորդորիչ եղբարքս մեր` զԱստուածատուր եւ զՄարկոս, զԹորոս եւ զՆերսէս եւ զամենայն եղբայր ութիւնս: Եւ խոշորութեան եւ փցուն եւ ախմար եւ անարհեստ գրոյս աղաչեմ չլինել մեղադիր, զի այսչափ էր կար մեր, եւ որ առատն է ի տալն քան ի ճշդելն, տացէ ձեզ յիշողացդ եւ յիշելոցս զիւր արքայութիւնն, եւ ամենայն հաւատացելոց, եւ նմա փառք, պատիւ եւ աւրհնութիւն յանլսելի ձայնից եւ յամենայն եղանութեանց, այժմ եւ յաւիտեանս, ամէն, ամէն , ամէն:
      
       ՎԱՐՔ ՍՐԲՈՅՆ ՖՐԱՆՑԻՍԿՈՍԻ , ՍԱՀՄԱՆԵԱԼ
      
       Ի ԲՕՆԱՎԵՆԴՈՒՐԷ ՄԵԾ ՎԱՐԴԱՊԵՏԷ
      
       Երեւան 1736
      
       Գրիչ` Ասլան Արզրումցի
      
       վայր ` Սուրխաթ
      
       Կատարեցաւ լէճէնթա սրբոյն Ֆրանցիսկոսի ձեռամբ Ասլանիս Արզումցոյ , ի մա[յ]րաքաղաքս Սուրխաթ, որ կոչի Ղրիմ, թվ. հայոց ՊԸ. (1359), դեկտեմբերի Ժ . (10) կատարեցաւ:
      
       ՏՕՆԱՊԱՏՃԱՌ
      
       Երեւան 2040 (տես նաեւ 1366 թ. )
      
       Գրիչ ` Նատեր
      
       վայր ` Ղրիմ
      
       Փառք ... որ զաւրացոյց զտկարս եւ զապիկար , անիմաստ գրիչս Նատեր, զառածեալս մեղաւք, հասանել ի զրաւ տառիս աստուածապատում մատենիս, որ ծերացեալ կենօք ծրեցի ի խնդրոյ սրբազան եւ կուսական աբեղայի Մարգարէի, ի թվիս Հայոց ՊԸ. (1359), յունիս ամիս Ի. (20), ի մայրաքաղաքս Ղ[ր]իմ, ի հոյակապ, հռչակաւոր եւ բազմամարդի |||
      
       Արդ, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեցէք ի սուրբ աղծթս ձեր զճշմարիտ կրաւնաւորն, զստացաւղ սորա զՄարգարէ աբեղա եւ զծնաւղսն իւր` զԶաւրվարն եւ զՍիրայն, զԱռաքեալն , զՀռիփսիմէն, զՅոհան երէցն, զԱւտարշահն, զՏիրանցն, զՏիկնանցն, զՄուլքերն` փոխեցեալքն առ Քրիստոս, զպատուեալ ծերունին զՅակոբն եւ զՍիմէոն` որդի նորին, եւ զերկուս եղբարսն` զՅակոբշահն եւ զԹո-
      
       րոսն, զԲենիկն եւ զայլ երախտաւորսն, որ վասն սիրոյն աստուծոյ եւ երկնից արքայութեանն աւգնեցին եւ յիշատակ ստացան ի վերջինն Սիոն զաւակ եւ ընտանի յԵրուսաղէմ...:
      
       ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ
      
       Երեւան 783
      
       Գրիչ ` Անտոն
      
       վայր ` Կաֆայ
      
       ... Գրեցաւ կտակս Ընդհանրական Կանոնացս եւ Թխթոց գրոցս եւ Յոբնաղի հարցմանցս եւ Ամենայն չար տանջելին եւ Էակաց գիրգս ի միասին ի թուականութեանս Հայոց ի ՊԸ. (1359), ձեռամբ անարժան քահանայի Անտոնի, ընդ հովանեաւ սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչի, ի յամուր դղեակս Կաֆայ: Գտանես ի սմա բազում լուծմունք տարակուսանաց, ո՜վ սուրբ ընթերցողք: Յորժամ կարդայք կամ աւրինակէք յիշեցէք ի սուրբ յաղաւթս ձեր զԱնտոն սուտանուն քահանայ եւ զծնողս իւր, զհայր սորին` Աստուածատուր, եւ զմայր սորին` զՇնոֆոր տիկին, եւ զվերստին սնուցանողս` զԴաւիթ եւ Մարիանէ, եւ զզաւակս սորա` զՄաղաքիա, եւ զՍահակ, զՅակովբ, եւ զՄելքիսեդեկ, եւ զմայր սոցին` Թագուհի, եւ թողութիւն մեղաց հայցեցէք ի Քրիստոսէ, եւ աստուած յիշողացդ եւ յիշելոցն ողորմեսցի , ամէն:
      
       Ոչ գնով ստացաւ զսա, այլ ձեռամբ իւրով գծագրեաց:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Օքսֆորդ. Տիրայր վրդ. 50, թղթ. 120, էջ 871-872
      
       Գրիչ ` Մար[գա]րայ
      
       ա
      
       ... Ի նստել քո յատենի յիշեայ տէր զՄար[գա]րայ քահանայ ու զուր ծնաւղսն , ամէն: Ով որ մեզ յիշեայ նայ տէրն ամենեցուն` զմեզ ու զձեզ յիշեայ յատենին. թվ . ՉԸ. (1359):
      
       բ
      
       Աստուած աւրհնէ զԳինդրանից տանուտէրք` զԱտոմն, զՄլհամ, զԿարայպետն, զՄկրտիչն, զԱսադ աղէն, զԱղուպ, զԹումէն, որ զԳաւշերաց արտերն տւին ի դուռն սուրբ Աստուայծածնին եւ սուրբ Պօղոսին եւ սուրբ աւետարանին լուսոյ գին, յիշեցէք եւ աստուած ողորմի ասացէք. ով որ դաւէ, կամ գրաւէ, կամ մատնէ յանաւրէ[նա՞ց ], թէ մելիք կամ ըռէս , կամ աշխարհական, յա[ն]էծք եւ զ[Յ ] ուդային առնու , ամէն:
      
       ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ Ա Ղ Օ Թ Ի Ց
      
       Երեւան 3933
      
       Գրիչ ` Կոստանդին
      
       ա
      
       Զերգող հոգելից ճառիս զտէր ներսէս, որդի Աւշնի Սեւաստիաւսի ի մտաց եւ յաղաւթից անմոռաց պահեսցի ի ձերո սըրբոյ սենեկի, հանդէպ սեղանոյ արարչընկալի աստուածաբնակի, ընդ նմին եւ ստացաւղ բանիս պատուական քահանայի Սիմէոնի խնդրեցէք թողութիւն մեղաց եւ ծնաւղաց սորայ ի Քրիստոս Յիսուս:
      
       Գրեցաւ տեսութեան գիրքս ի թվ. ՊԸ. (1359), ձեռամբ Կոստանդին քարտուղարին:
      
       բ
      
       Զստացող ներբողինիս զՍիմէոն եւ զվերջին գծողս զԿոստանդին յիշեսջիք ի Քրիստոս , աղաչեմ: