Հայերէն Յիշատակարաններ

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Ն. Ջուղա 29, Տէր-Աւետիսեան, Ցուցակ, էջ 43

Գրիչ` Վարդան

Վայր` Արքակաղին

ա

<201b> Փառք սուրբ Երրորդութեանն Հաւր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից:

Ի թուականիս Հայոց ՈԿԹ (1220) եղեւ աւարտումն աստուածախաւս մատենիս աւետարանութեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի զորս տնաւրենութեամբն իւրով կատարեաց վասն փրկութեան ազգին մարդկան: Որում ցանկացող եղեալ եղբայր ոմն Սուքիաս սրբասէր քահանայ, ստանալ զսա յաղագս անձին իւրոյ, ձեռնարկեաց գրել եւ ոչ ժամանեաց, զի չոգաւ առ Տէրն իւր: Եւ յետ այնր այլ ոմն աստուածասէր քահանայ ստացեալ զսա, ետ աւարտել զսա վասն յիշատակի իւրոյ եւ ծնաւղաց իւրոց: Եւ հանդիպեալ իմոյ անարժանութեանս Վարդանա գրչի, վերջացելով յամենայն բարեաց, կատարեցաւ զսա ի վանս սուրբ եւ հռչակաւոր ուխտիս Արքակաղնոյ, ընդ հովանեաւ Սրբոց Զօրավարաց Եւ Սրբոյ Նշանիս Կոստանդեա:

Յայսմ ամի ի մուտ տարոյս, հանգեաւ թագաւորն Լեւոն: Ողորմեսցի նմա Տէր Քրիստոս:

Արդ որք աւկտիք ի սմանէ, արժանի արասջիք յիշատակի զաշխատողքս ի սմա զՍուքիասն եւ զԻգնատիոս, որ ստացաւ զսայարդար ընչից իւրոց, ընդ նմին եւ զմեղապարտ վրիչս, եւ Քրիստոս պարգեւատուն բարեաց ողորմեսցի ձեզ յիշողոցդ եւ մեզ յիշելեացս, եւ նմա փառք այժմ եւ յանսպառ յաւիտենին:

//: /: ///:: /  ////:: //: ///::: ////: //: /:::  /  ////:::  /::  ////:: /  ////::  /  ///:: ////: [ Իգնատիոսի է Աւետարանս ]

ԲԱ, ՌՏ, ԳԲ, Ա, ԺԻ, ՌՍ, Ա, ՌՏ, ԲԲ, Ա, ՄՄ, Ա, ԲԱ, ՍՎ, ՆՅ, ԺԺ [ Գրեալ Վարդանա գրիչի ]

բ

<200a> Տէր Աստուած ողորմեա Իգնատիոսի քահանայի` ստացողի սորա:

Ընդ նմին եւ մեղապարտ գրչիս, ամմէն:

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 275 (1077 թ. )

Կազմող` Գրիգոր

<265a> Քրիստոս Աստուած ի միւս անգամ քո գալստեանդ ողորմեա մեղուցեալ քո ծառայի Գրիգորի, ամէն:

Արդ, որոց լուսաւորեալ ենմտացն առաջարկութիւնսն, եւ զըփոյթ եւ զյաւժարութիւն առ վերին աշխարհն ունիցին, ամենայն ինչ դիւրաւ հանդիպի հաճոյ Տեառն եւ մարդկան, որպէս եւ այժմ է տեսանել առ այր ոմն մեծ եւ երւելի` ընդ իմաստունս համեմատեալ, եւ քան զբազումս խոհեմ գտեալ, որբոց եւ այրեաց, անիրաւելոց եւ զրկելոց անվեհեր աւգնական եւ բարեխաւս ի դրունս արքունեաց, քրիստոսասէր եւ ազատ <265b> ծընաւղաց զաւակ, որոյ անուն Խայտեր ճանաչիւր, ստացաւղ զլուսաւոր աւետարանութիւնս Աստուծոյ բանին Յիսուսի Քրիստոսի Տեառն մերոյ, որք առա[տա]հոս[վտակաւք արբուցանէ զամենայն հաւատացելոց անձինս, ըստ նախանկար գետոյն յաստուածատունկ դրախտէ անտի բղխեալ ոռոգանել զամենայն երկիր, որ աւրինակէր զլուսաւոր վտակս սրբոյ Աւետարանիս:

Արդ, որ նախասացեալ պատրոն Խայտերս ստացաւ զսուրբ Աւետա[րա]նս զաւակ ի Սիովնի եւ ընտանի յ Երուսաղէմի վերին:

<266a> Արդ. հայցէ յամենեցունց, որք լուսաւորիք ի սուրբ պատուիրանէս, յիշել յարժանախումբ ձեր սուրբ հանդէսս զպատրոն Խայտերն` զստացաւղ սորա, եւ զծնաւղսն իւր, զաստուածասէր ամուսին իւր զԵմենիկն, զհարազատ զաւակ նորա զՍտեփան, եւ զդուստերսն իւր զՆասերն եւ զԱնըլհերն, զի ողորմեսցի սոցա Քրիստոս իւրում փառաւոր եւ ի հրաշազարդ առաւաւտուն, եւ գրեսցէ զանուանս սոցա ի դպրութիւն կենաց, եւ ջնջեսցէ զամենայն պարտիս սոցա, եւ ընդ միոյ ընծայա <F266b> բերութեամս այսորիկ հատուսցէ զանվախճան բարիսն, ամէն:

բ

Բայց նորոգեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թուականիս Հայոց ՈԿԹ (1210), հրամանաւ պատուական եւ աստուածասէր պատրոնին Ալէքսին, որ բազում փափագանաւք սրտի իւրոյ ետ նորոգել զսուրբ կտակս, եւ զարդարեաց ծաղկազարդ երանկաւք, ոսկւովք պատուականաւ, եւ գոյնսգունեան վայելչական դեղովք, ի յիշատակ ոգւոյ իւրոյ, եւ ծընաւղաց իւրոց` հաւր իւրոյ <167a> Վարդանայ եւ մաւր իւրոյ զԸմբաղին, եւ գեղեցիկ եւ անդրանիկ պատանեկի իւրոյ Մըխիթ[ա]ր[ի]չին, որ է յիշատակ եւ ժառանգ ամենայնի, զոր Տէր Յիսուս աղաւթիւք սրբոցն ընդ երկայն աւուրս պահեսցէ, ամէն:

Արդ, աղերս մաղթանաց արկանեմք առաջի մանկանց Նոր Սիովնի` յիշել ի միագումար եւ ի սրաթռիչ ձեր զվերագրեալսդ ամենայն, որոց ողորմեսցի սոցա Քրիստոս յաւուր մեծի ծագման իւրոյ, յորժամ բանք սպառին եւ գործք թագաւորեն:

<167b> Եւ որ տէրն է մահու եւ կենաց` Յիսուս Քրիստոս, զյիշողքդ հանդերձ յիշելովքս, յիշեսցէ իւր ամենամեծ ողորմութեամբն, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից, ամէն:

Ընդ նոսին եւ կազմող սորա զԳրիգոր կրաւնաւոր եւ զծնաւղսն իւր յիշեսջիք ի Քրիստոս Յիսուս, ամէն:

***

ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ

Երեւան 1912

Գրիչ` Մխիթար

Վայր` [Հաղբատ]

ա

<46a> Աղաչեմ վասն սիրոյ Քրիստոսի եւ սսուրբ հաւրս ասասջիք Տէր Աստուած սուրբ հաւր բարեխաւսութեամբ եւ ամենայն սրբոց քոց, ողորմեալ Մխիթարա գրչի եւ ծնաւղաց իւրոց, եւ դուք յիշեալ լիջիք յԱստուծոյ, ամէն:

բ

<85b> Ո՜վ Քրիստոսի արեամբն փրկեալ նոր ժողովուրդք, մեծ հաւատով հայցեմ` ասասջիք` Տէր Յիսուս սուրբ հաւրս բարեխաւսութեամբ ողորմեա աշխատողի եւ գրողի սորա ի քում գալստեանդ, եւ նոյն Տէրն ձեզ ողորմեսցի, որ եւ զմեզ յիշէքդ, ամէն:

գ

<100a> Ով ասասցէ սրտի մտաւք` Տէր աստուած սուրբ հաւրս բարեխաւսութեամբ ողորմեա գրողի սորա եւ իւրեանց ննջեցելոցն, քրիստոս Աստուած զինքն Սուրբ Գրիգորոյ մասնակից արասցէ, ամէն:

դ

<131a> Սուրբ հայր, խնայեա յիս:

ե

<133a> Եղբարք, աղաչեմ վասն սիրոյն Քրիստոսի, ասասջիք` Տէր Աստուած սուրբ հաւրս բարեխաւսութեամբ եւ ամենայն սրբոց ի քում գալստեանն ողորմեա Մխիթարայ գրաւղի սորայ, Աստուած զինքն իւր սուրբ առաքելոցն մասնակից արասցէ:

զ

<138b> Ո՜վ նոր ժողովուրդք Քրիստոսի, աղաչեմ յիշեսջիք զՍարգիս քահանայ, եւ զՄկրտիչն եւ զԲռնաւորն ի Քրիստոս, քանզի մեծ հաւատով յիշել հայցեմ, որ Աստուած զձեզ յիշէ իւրում գալստեանն:

է

Որք ընթեռնուք յիշելոյ արժանի համարեսջիք զտառապեալ եւ զտարակուսեալս մեղաւք զանպիտան գրիչս, զի աստի եւ անդի գրեցի յաղագս սիրոյ սրբոցս, որ Աստուած զձեզ յիշէ:

Կատարեցաւ պատմութիւն եւ գովաստնութիւն եւ սքանչելիք եւ վարք սուրբ հաւր մերոյ եւ <178> Լուսաւորչի Արեւելեան աշխարհիս Սրբոյն Գրիգորի յամի վեցհարիւերրորդի վաթսներորդի իններորդի (1220), ձեռամբ անպիտան եւ տխմար գրչի, որոյ զանունն գրեսցէ Քրիստոս ի գիրն կենդանի` աղաւթիւք եւ բարեխաւսութեամբ Սուրբ Լուսաւորչիս, եւ Սըրբոց Հռիփեմեանց, եւ աղաւթիւք ձերովք, որք կարդայք եւ յիշելոցդ արժանի առնէք:

Եղբարք մեծ հաւատով հայցեմ, յիշեսջիք զանպիտան գրիչս եւ զծնաւղսն իմ, զի Աստուած զձեզ յիշէ, ամէն:

ը

<198a> Սքանչելագործ Աստուած, բարեխաւսութեամբ սրբոց քառասունիցն, զգիր յանցանաց մեր եւ ծնաւղաց մերոց ջնջեայ եւ պատառեա, եւ զայնոցիկ, որք ի բերանով ամէն ասեն, քանզի ամենեքեան կարաւտ եմք ողորմութեանքո, յորժամ գաս ի նորոգել զերկիր:

թ

Գրիչ` Մարտիրոս

<228a> Զտէր Յովանէս արհեպիսկոպոս եւ զԿիրակոս անյաղթ փիլիսոփայ եւ զհաւրեղբարն իմ զՍահակ յիշեսջիք յաղաւթս ձեր:

<235b> …[զՅովա]նէս ստացաւղ…

ժա

<240b> Քրիստոս Աստուած, ողորմեա տեառն Յովաննէսի` սրբոյ ուխտին առաջնորդի եւ բարիոք հովուապետի, ամէն: Ընդ նմին սորին տրուպ եւ անհեղեղ գրչի Մարտիրոսի, ամէն:

ժբ

Գրիչ` Կիրակոս փիլիսոփա

<276b> ԶԿիրակոս փիլիսոփայն յիշեսջիք ի յաղաւթս ձեր:

ժգ

<277b> Քրիստոս Աստուած, ողորմեա տէր Յովաննէսի եւ եղբաւրն իւրոյ Վարդայպետին ամէն, ամէն:

ժդ

<329a> Քրիստոս Աստուած ողորմի Կէրիոյնի եւ ծնողաց իւրոյ, ամէն:

***

ՄԱՇՏՈՑ

Սրուանձտեան, Թորոս Աղբար, Բ, էջ 384

Վայր` Կիլիկիա

Գրեալ ի թվին (1220), ի Կիլիկիա: