Հայերէն Յիշատակարաններ

***

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Վենետիկ 151, (1244 թ. ) Սարգիսեան, Ցուցակ Ա, էջ 452

Ստացող` Կոստանդին կաթողիկոս

ա

<337b> Այս մեր գիր հրամանի է Կոստանդեա ծառայի Աստուծոյ եւ նովաւ կաթողիկոսի ամենայն Հայոց, որ զԱւետարանս մեր, զոր գրել ենք ծախիւք եւ ծաղկերանգ զարդարել ոսկով եւ երփներփն գունիւք, եւ կազմեալ ոսկւով եւ արծաթով` տուաք ի սուրբ ուխտն Անդրիասեանց եւ յառաքելաշնորհ եպիսկոպոսն տէր Պաւղոս, կամաւ եղբաւրորդւոյն մերոյ Թորոսի քահանայի, յիշատակ մեզ եւ ծնողաց մերոց, որ յամենայն ամի ի սուրբ խաչին ութաւրէքն առնեն Ե (5). պատարագ, մին հաւր իմոյ Վահրըմա, եւ միւսն մաւր իմոյ Շուշկանն, երրորդն` եղբաւր իմոյ Գէորգեա քահ[անայի] հաւրն` Թորոսի, չորրորդն միւս եղբաւրս իմոյ Գրիգորի, հինգերորդըն Գրիգորի նորին որդոյն։ Եւ մի ոք իշխեսցէ հանել զԱւետարանս յայն սուրբ ուխտին ժառանգութենէն, եւ որ հակառակի եւ հանէ զսա, ընդ բանադրանաւնք մնասցէԵւ այս եղեւ ի Թվ. ՉԺԳ (1264):

***

ՄԵԿՆՈՒԹԻՒՆ ՍՈՒՐԲ ԳՐՈՑ ԺՂԼԱՆՔ ԿՈՉԵՑԵԱԼ ՎԱՐԴԱՆԱՅ ԱՐԵՒԵԼՑՒՈՅ

Երեւան 341 (1365 թ. )

Հեղինակ` Վարդան Արեւելցի

Վայր` Անդուլ անապատ

<103a> Այսպէս արա եւ դու սակաւ մի աշխատեա, քո սակաւ աշխատիլն զայլոց շատն արժէ։ Զի որպէս լուաք ի Քրիստոսէ, ամէն մարդու հրեշտակ կա պահապան: եւ ձեզ, որ ազգի գլուխ եւ թագաւոր էք, ինքն գլուխն Քրիստոս է պահապան եւ անմեկնելի: Մի պաշտէք զնա որպէս հեռաւոր, այլ որպէս առ քեզ ի սրտիդ եւ յոգւոջդ: Որ կամիս զգլուխտ եւ զերեստ դնել ի պատիւ նմա, ի գիրկն դնես եւ յԱստուած միանաս, եւ զոգի իմ տառապեալ եւ տկար յիշեսցէս, որ քեզ սիրէ առաւել քան զասել:

Վասն որոյ զայս աշխատութիւն տկար մարմնով կատարեցի սիրով ձեր զաւրացեալ, եւ աւժանդակեալ, եւ յիշեա զոր <103b> ի ձեռն Թորոսի հրամաեցիք Վասն եղաբերից կանանցս գրել ձեզ, եւ Ի խորհուրդ պատարագին, եւ ապա երեսաւք յԱնդուլն հրամաեցիք, որ գրեա ձեզ Ժղլանք ի Մեկնութենէն ՔերականինԵւ ես այլ յաւելի սիրով գրել ձեզ ձեռամբ Լուծմունս զԱւետարանէն եւ յԱստուծոցն, ուստի տեսէք թէ շատ էիք հարցանել, եւ սիրէք սրտիւ, է՛ որ հանգուցանէ զձեզ միտքդ, է որ պատճառ լինի ձեզ բանաւորութեան, զայս հարցանելոց եւ զստոյգն գտանել։

Բայց աղաչեմ զպարզամիտ մարդ եւ զառաքինի մի հարցանել, որ չամաչեմ, զի ես նախահոգութեամբ գրեցի: Եւ թէ առ ժամն զիս հարցանեն եւ ես գտանիմ տկարացեալ, վասն որոյ, մի մեղադրէր ժամուն չգտանաւղաց զտեսութիւն բանին: Եւ ես գիտեմ, որ այս չէ թագաւորական իրք, այլ ոսկեգիր պիտէր, եւ ճարտար գրչի, եւ ես շատ պատճառ ունէի, որ [խափ]անէր զիս զայս ձեռնարկութենէս: Տկար <104a> ութիւն եւ մութն խրճիթս, եւ հողմ Պարխարու փոշեխառն փչելով ընդ պատուհանս, եւ պաղ աւդոյս: Բայց սիրովն հրաշագործիւ յաղթահարեալ եղեն պատճառքն, եւ որպէս տեսանէք, եղեւ Թէ կամիս` դիւրին է տալ փոխել ի լաւն, որ հեշտ կարդայք, եւ թող Գրի[գոր]էսն փոխէ, որ բան չկորնչի: Բայց իմ [գ]իրս, որ իմ մատանցս սատարն` մնա սա ձեզ, ո՞ գիտէ, թէ աւելի շնախաւոր լինի ձեզ վասն յուսոյն իմոյ` որ առ Տէր, եւ սիրոյն` որ առ ձեզ, զի այն Ճառ եւ Պատմութիւն չէ, որ շատ աշխատանք տանին` եւ ապա բան գտանեն: Թէ թուղթ մի կարդաս ժամուն կամ երկու, գտանես յոլով խորհուրդս, եւ Աստուծոյ տղահասակ, եւ մտաւք, եւ աչաւք զաւրաւոր եք, եւ ի մի անգամ կարդալն սակաւ ինչ աշխատիք, եւ յայլն անհոգ լինիք:

Եւ զի արքա եւ արքուհի ի միում մարմնի տեսանի, եւ հասարակ է հոգեւորն եւ մարմնաւորն, եւ թէ Աստուծով իրք մի աւգուտ լինի ի գրելոցդ կամ մխիթարութիւն երկ<104b>ուցդ լիցի, եւ զակնտ բազմագոյն եւ պայծառ, որ պսակէ զձեզ յաւիտեան: Թող թագուհին պահէ եւ ի պիտոյ ժամն առնոյք ի նմանէ, եւ նմա հրամաէ Պաւղոս հարցանել ձեզ, եւ զպատշաճն ծանուցանել, եւ պարտական են, ասէ: Ապրեցուցանելոյ զիրեարս առն եւ կնոջ, եւ զերկուսինդ ապրեցուսցէ Տէր Յիսուս կենդանութիւնն ձեր, ի ի խնամս Հաւր, եւ ի գութ Հոգւոյն Սրբոյ, յոռոգումն սննդեան դալարարձակ, տնկաբողբոջ շառաւեղեալ ոստոցդ, ծիրանածին տղայոցդ, ի գիրկսս իրն սրբոյ, ի կատարումն պսակման հայակոյտ ազնւական ազգաց եւ ազանց, տոհմից ազատաց, ազատեցուցիչք արեանառու զարմից, լծադիրք եւ բեռնաբարձաւղք, կորացուցիչք աւտարաց ազգաց, ի փառս փառաւոր եւ պաշտեցեալ աստուածութեանն, որն է աւրհնեալ յաւիտեանս, ամէն: