Հայերէն Յիշատակարաններ

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 6683

 

Գրիչ` Գրիգոր

Վայր` Հաղբատ

 

… Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս… ձեռամբ մեղսաներկ ոգւոյ` փցուն եւ անարհեստ գրչի Գրիգորի` սոսկ անուամբ միայն աբեղաի, ի սուրբ եւ ի հռչակաւոր ուխտս ի Հաղբատ, ընդ հովանեաւ տէրունական սուրբ Նշանիս եւ յայլ սրբութեանցս, ի թվականութեանս Հայոց ՋԴ. (1455), ի կաթուղիկոսութեան տեառն Գրիգորի եւ յառաջնորդութեան տեղոյս տէր Աստուածատրոյ արքեպիսկոպոսի, ի ղանութեան տաճկաց Ջիհանշահի, ի ի դառն եւ ի  նեղ ժամանակի, յիշխանութեան այլադաւան սեռի, որ յահէ եւ յերկեղէ նոցա մաշեալք եւ հալածական լինէաք փախստեայք եւ մոլորեալք, գերեալք եւ տատանեալք, ի յառաւել խստութենէ հարկապահանջութեան եւ ի յոլովութենէ գերելոցն եւ ի չքաւորութենէ ընչից ոչ կարէր օգնել եղբայր եղբօր եւ ոչ ողորմէր ազգս ազգիս:

Եւ այս ամենայն եկն ի վերայ մեր վասն մեղաց մերոց: Եւ ես անարժանս եւ տառապեալ ծերունիս Գրիգոր երերուն եւ տատանեալ շր[ջէի|| եւ այժմ հանդիպեցաք այս հրաշակերտ սուրբ ուխտիս Հաղբատայ, եւ տէր  Աստուածատուր եպիսկոպոս սիրով ընկալաւ զմեզ, զոր աստուած միայն բիւրապատիկ հատուցանէ վարձս բարեաց հանդերձ միեղէն եղբայրութեա նց միաբանից սուրբ ուխտիս: Եւ ես անարժան ձեռօք, մեղուցեալ հոգւով, խաւարեալ մտաւք, անարհեստ գրչօք, լրբենի դիմօք ձեռնարկեցի ի սուրբ Աւետարանս անարժանութեամբ:

Արդ, յերեսս անգեալ աղաչեմ զսրբութիւն ձեր մի հարեւանցի|| լսել եւ զանց առնել:

Այլ ես խոստովանի մ ի ձեռն գրոյս զբիւրս բիւրուց յանցանաց իմոց, զի անարժանութեամբ մերձեցայ ի սուրբ Աւետարանս, եւ դուք իշխանութեամբ սուրբ կարգի ձեր թողութիւն արարէք ամենայն մեղաց իմոց, եւ սղալանաց, եւ խոշորութեան, եւ անարհեստի գրիս անմեղադիր լերուք, զի կար իմ եւ զժամանակս զայս եբեր:

Դարձեալ աղաչեմ յիշել ի տէր զուսուցիչսն եւ զսնուցիչսն եւ զծ[ն]օղսն իմ` զհանգուցեալսն ի Քրիստոս, եւ զկենդանի եղբայրս իմ ըստ հո[գւոյ|| քաչ քարտուղարն` ծնօղօք եւ ամենայն զարմօք յիշեցէք ի Քրիստոս:

Յիշեցէք յաղաւթս եւ ուղիղ մտաւք աստուած-ողորմի ասացէք ստացաւղի սորա ծերունի հօրն Ամիրբէկին, ծնաւղաց եւ ամենայն արեան մերձաւորաց նորա, կենակցի նորա Էլխաթունին, ծնաւղաց եւ նախնեաց նորին, եւ զաւակաց սոցա Զուլալ-Խաթունին եւ Սադաղին, որոյ աղաւթիւք ձեր ընդ երկայն աւուր արասցէ աստուած զսոսայ եւ յետ աստեացս` զերկնից արքայութիւնն պարգեւեսցէ հանդերձ [ծնաւ]ղաց եւ ամենայն ազգա   կա[նաւք||

Եւ որք կարդայք կամ աւրինակէք սրտի մտաւք` յիշեցէք յաղաւթս զԱմիրբէկն եւ զԷլխաթունն, զի վասն փափաքանաց ողորմութեանն աստուծոյ փարեցան զսուրբ Աւետարանաւս, եւ յուսալով ի սայ աղօթիւք յիշող ացդ առնուցուն ի տեառնէ զփափաքելին իւրեանց` զկեանսն յաւիտենականս, որ է Քրիստոս, որպէս ասաց` Որ հաւատայ յիս, թէպէտ եւ մեռանի` կեցցէ, եւ նմա փառք յաւիտեանս, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

ՍՑՎ 131 (1030), հտ. Ա. 581-582

 

Վայր` Մցի գիւղ (Սիւնիք)

 

Որոյ ցանկացող եղեալ երջանիկ եւ բարեմիտ տանուտէրն Մանկտաւագն` եւ ստացաւ զանառիկ փարթամութիւնս եւ զգանձս անկողոպտելի զաստուածաբան Աւետարանս յիշատակ բարի հոգւոյ իւրոյ եւ բարեխօս առ Քրիստոս աստուածն իւր, եւ ծնօղաց իւրոց Մարտիրոսին եւ Գօհարին…, եւ ծաղկեալ որդւոցն իւր` որ տարաժամ կենօք փոխեցան ի Քրիստոս` Բերամին, Մարտիրոսին, Թումային, եւ միւս Մարտիրոսին, եւ Մուրադին, եւ հարազատ եղբօրն  Թումային` փոխեցելոյն ի Քրիստոս, լի բերանով աստուած-ողորմի ասացէք: Եւ զդստերսն իւր զՋամալն եւ զՔարամ, եւ զՅակոբ, եւ զմայր տղայոցս զՂփչախ [եւ զմայրն իւր զՂամաթն] յիշեցէք ի Քրիստոս: Եւ զեղբօրորդին իւր  զՍտեփաննոսն` զփոխեցեալն ի Քրիստոս, եւ զկենակիցն իւր` զԴուխթար, որ աւգնական եղեւ ի գին Աւետարանիս յիշեցէք ի Քրիստոս. եւ զտղայք նոցին` զՍարգիս եւ զՍադաղայ, զԴանէլ եւ զՇատարեւ, զՍահակ եւ զՄարտիրոս, զՅովանէս եւ զմիւս Մարտիրոս, եւ զՄկրտիչ. եւ զքորք սոցա` զԱղբրաց, զԱւագտիկին, զԽօնձայ, ամենեքեան սոքա տարաժամ կենօք փոխեցան ի Քրիստոս, յիշեցէք. եւ զեղբօր դուստր Մանկտաւագին` զՀայոց յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ զքոյրն զԱղութ, եւ զԹամամ, եւ զՇնորհւոր, եւ զհօրեղբ այրն` զՅովանէսն, եւ զորդիքն իւր զԴանէլ, զՄուսէս եւ զՆերսէս եւ զդուստրն իւր զԳոզումէտ, ու զՄելքեսէթ, եւ զՅովանէսն, եւ զՅակոբ, զՅովս[էփ], զՏիրատուր, եւ զՇատարեւ, եւ  զԳօհար, եւ Թաջէ, եւ զԽանդուտ, եւ զՎարդխաթունն յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ զՄամախաթունն յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ զՎարդան յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ զՆազիկ յիշեցէք, եւ զՇահապ յիշեցէք ի Քրիստոս, եւ իւր արեան մերձաւորսն:

Եւ արդ գնեցաւ սուրբ Աւետարանս յիշատակ Մանկտաւագին ի թվին Հայոց Ջ. եւ Դ. (1455) ամին, եւ ետ վկայութեամբ ի ձեռն Ղազար քահանային ի  Մցի գեօղն, ի վայելումն անձին իւրոյ, զի նորընծայ էր ի յաստիճան քահանայութեան. եւ մի ոք իշխեսցէ հեռացուցանել զԱւետարանս ի տէր Ղազարէն: Յիշեցէք ի Քրիստոս եւ զհայրն տէր Ղազարին` զըռէս Մանկտաւագ: Եւ դուք յիշողքդ եւ մեք յիշեցեալքս` մասն բարեաց ընկ ալցուք ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նօտ. 179-180, Բաբերդ` ի գիւղն Քարավարակ

 

ա

Գրիչ` Մովսէս

Վայր` Բասենոյ գաւառ, Սպիտակ վանք

 

… Գրեցաւ տառս աստուածայինս եւ տիեզերաքարոզ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ անարժան աբեղայի Մովսէսի` փցուն եւ անարհեստ գրչի, ի թուականիս Հայոց ՋԴ. (1455): Ետ օրինակել տէր Մարտիրոսն ի յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոց` հօրն Մելքիսէդին եւ մօրն Գուհար-Խաթունին:

Արդ, եղեւ զրաւ սուրբ Աւետարանիս ի գաւառս Բասենոյ, ի յերկնահանգէտ եւ ի գերահռչակ սուրբ ուխտս որ կոչի Սպիտակ վանք, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ կենսատու սուրբ Նշանիս, ի կաթուղիկոսութեան Հայոց տեառն  Գրիգորի, եւ յեպիսկոպոսութեան տէր Յուսկանն, եւ հայրապետութիւն Մելքիսէթ քահանային…: Այլ եւ կրկին աղաչեմ զձեզ մի մեղադրէք մեզ, զի ժամանակն դառն էր եւ ոչ եղեւ իմ սրտով գիր, զի ի տնտեստունն գրեցի, ի մէջ միաբանիցն. եւ այս է միաբանքս` տէր  Յոհաննէս, եւ Բ. (2) Առաքելն, եւ Կիրակոս, եւ ԺԲ. (12) սարկաւագ եւ գործաւոր: Եւ այնչափ ասել եւ լսել եւ կարդալ եւ պաշտել կայր, որ զամենն ոչ կարեմ գրել:

 

բ

 

Արդ, աղաչեմ զձեզ… յիշեսջիք ի սուրբ յաղօթս ձեր զպարոն Յակոբ` մելիքս Բասենոյ գաւառիս, որ է հայր սրբոց եւ դատաւոր այրեաց, տայ զհաց քաղցելոց եւ զջուր ծարաւելոց եւ լնու զամէնայն պէտս կարօտելոց, հոգով հեզ եւ բարուքն խոնարհ, ի դառն ժամանակիս պարգեւեալ ի յաստուծոյ, իբրեւ զվարդ փթթեալ ի մէջ ձմերայնի: Տէր աստուած պահեսցէ զսա անփորձ եւ անսասան յերկար ամօք, բազմաց ժամանակօք, եւ յետ աստեացս ելանելոյ դասակից եւ պսակակից առնէ սրբոյն Աբրահամու` հիւրասէր եւ աղքատաս էր ծառային աստուծոյ…: Յիշեսջիք ի սուրբ յաղօթս ձեր զպարոն Յակոբս, եւ զհայրն իւր զԱրեւ, եւ զմայր իւր զԹամամ-Խաթուն…:

 

ԼՈՒԾՈՒՄՆ ԾՆՆԴՈՑ ԳՐՈՑ, ԳՐԻԳՈՐԻ ԽԼԱԹԵՑՒՈՅ

Երուսաղէմ 1622

 

Գրիչ` Յակոբ

 

Գրիչն է  Յակոբ, որ սկսել է գրել ի վանքս Յուսկան որդւոյ, ի վանքս Արգելանաց յորում առաջնորդ էր Ներսէս վարդապետն, որ վանքն շինեաց, ապա շարունակել` ի Կողբ ի Լուսաւորչի վանք եւ Սուքիասանք, որոյ առաջնորդ էր Թաթար տանուտէր եւ եղբայր նորա Փասիլ. յետոյ` Էջմիածին` յա ւուրս Կիրակոս կաթողիկոսի, ապա յԱրտազ գաւառ, ի գիւղն Մակու, ի վանքս սուրբ Աստուածածնին ՊՂԸ-ՋԴ. (1449-1455) թվականներին…:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նօտ. 182, Բաղէշ` Փարխանդ գիւղի եկեղեցի

 

Վայր` Խլաթ

 

Գրեցաւ Աւետարանս ի Խլաթ քաղաքի, ընդ հովանեաւ ԺԱ. (11) խորանացն, եւ Գէորգայ զօրավարին, եւ խնդրակատար Աստուածածնի, եւ սուրբ Վարդանին, ՋԳ. (1455) թվ., ի հայրապետութեան տեառն  Գրիգորի Էջմիածնի կաթողիկոսի:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նօտ. 177, Նշխարք, էջ 173-174, Բաղէշ` ի Կարմրակ եկեղեցի

 

Գրիչ` Դաւիթ

Վայր` Արճէշ

 

…[Յիշեցէք սրբասնեալ քահանայն տէր Խաչատուր եւ բարեսնունդ մաքրամիտ որդին իւր տէր Դաւիթ, որ նարընծայ էր ի յաստիճան քահանայութեան, ձեռնարկեալ գրեաց զսուրբ Աւետարանս, որ եւ ի սոյն ամի վերափոխեալ առ Քրիստոս, եւ եթող զանկողոպտելի գանձս յիշատակ բարի հոգւոյ իւրոյ եւ բարեմիտ ծնողին իւրոյ Խաչատուր քահանային եւ Շամամ տիկնոջ…:

Եւ արդ, ես` յետինս ի կարգաւորաց… Դաւիթ սուտանուն քահանայ` շնորհիւ տեառն սկսայ եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի զտէրունեան սուրբ Աւետարանս ի թուականիս Հայոց Մեծաց ՋԴ. (1455) ամին, ի քաղաքիս  Արճէշ կոչեցեալ, ընդ հովանեաւ սուրբ տաճարիս Գէորգեայ զօրավարին, ի հայրապետութեան տեառն Գրիգորի մեծ աթոռոյն Էջմիածնի:

Աստուած-ողորմի ասացէք ստացողի այս մարգարտաշար կտակի Խաչատուր քահանայի, եւ ծնողաց իւրոց Յոհանիսին եւ Ոսկւոյն, այլ եւ հոգեւոր մօրն իւրոյ Սառին, եւ մեծ պապերուն` խաւջայ Մուսեհին եւ պարոն Ստեփանոսին, եւ վարպետաց իւրոց`  Մարգարայ վարդապետին եւ Էլթանենց տէր Վարդանին, ամէն: եւ ինձ` անարժան գրչի Դաւիթ քահանայի, եւ ուսուցչին իմոյ Յովանէս քահանայի, եւ մարմնաւոր ծնողաց իմոց` հօր իմոյ Խաչատուր քահանայի եւ մօր իմոյ Շամամին` գնացելոյն առաՔրիստոս…:

Եւ ես Խաչատուր քահանայ` ետու զսուրբ Աւետարանս յիշատակ հոգւոյ իմոյ ի դուռն Կիրակոսի ի Բաղէշ քաղաքի, ընդ իշխանութեամբ Մարդանենց Կիրակոս քահանայի, որ հոգւոյ որդի է մեզ…:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նօտ. 182, Մուշ` Ղազարու վանք

 

Գրիչ` Յովհաննէս

Վայր` Արճէշ

 

Գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ձեռամբ Յովհաննէս քահանայի, ի ՋԴ (1455) ամին, ի հայրապետութեան տէր Գրիգորի, ի յերկիրս Քաջբերունի, ի քաղաքիս Արճէշ կոչեցեա լ, ի դուռն սուրբ տաճարիս Գէորգեայ, ի թագաւորութեան թուրքաց Ջհանշահի եւ քրդաց ամիր Շամշադնի:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նօտ. 180-181, Մշոյ Խաս գիւղի եկեղեցի

 

Վայր` Արճէշ

 

… Արդ, յանկ եղեալ Աւետարանս ի թուիս Հայոց ՋԴ. (1455), ի գաւառիս Քաջբերանւոյ, ի քաղաքն որ կոչի Արճէշ, ընդ հովանեաւ սուրբ Գրիգորի:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նշխարք, էջ 174-175, Նօտ. 177-178, Բաղէշ` Ամրդօլու վանք

 

Գրիչ` Պօղոս

Վայր` Բաղէշ, Ամրդօլու վանք

 

… Ուստի եւ տեսեալ սորա անճառ փրկագործութեան խորհուրդ ոմն ի լուսածնեալ զարմից անուն պարոն Ամիր-Դօլ: Եւ ետ գրել զսա մեծաւ փափագմամբ եւ յօժար կամօք` հրամանաւ քաջ րաբունւոյս մերոյ  Ղազարոյ, ի ստոյգ եւ յընտիր օրինակէ, յիշատակ հոգւոյ իւրոյ, եւ ծնողացն իւրոց` հօրն Ամիր-Հասանին եւ մօրն Թավրէզ-Մելիքին, եւ եղբարցն իւրոց պարոն Թաճադնին, պարոն Ապտուլ-Քարամին, պարոն Կարապետին, եւ ամենայն ազգատոհմացն իւրոց…:  ԶԱմիր-Դօլն, եւ զկողակիցն իւր զՄլքան-Խաթուն, եւ զծաղկեալ զաւակս իւր զպարոն Գորգն, եւ զդստերքն զԹաւրեզ-Մելիքն եւ զԳօզալ-Խաթուն… (յիշեցէք):

Եւ զանպիտան գրչակս զՊօղոս աբեղայ, եւ զհոգեւոր հայր եւ զուսուցիչ իմ զՂազար րաբունապետն, որ բազում աշխատութեամբ եւ չարչարանօք սնոյց եւ հասոյց զմեզ ի կարգս քահանայութեան…: Նաեւ զծնողքն իւր` զհայրն զԱստուածատուրն եւ զմայրն  զԱմէն-Տիկինն, եւ զեղբարքն զՊօղոս եւ զԲաղդասարն` հանգուցեալսն ի Քրիստոս…:

Եւ զիս` զանհաւասարս ի կարգս կրօնաւորաց, … նաեւ զմարմնաւոր ծնողքն իմ` զհայրն իմ զՄխիթարն եւ [զմայր իմ] զՍիրմայ, եւ զեղբարքն իմ զԿիրակոս, եւ զՄարտիրոս, եւ զխօճայ Յակոբն…:

Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի վանքս Բաղիշոյ, որ Ամիրդօլ վերաձայնի, ընդ հովանեաւ սուրբ Յովհաննու Կարապետին եւ սուրբ Սիոնի, ի թուականութեանս Հայոց [ՋԴ]. (1455):

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նօտ. 182, Մշոյ Առաքելոց վանք

 

Գրիչ` Դաւիթ

Վայր` Բաղէշ

 

Դաւիթ գրիչ յանձն առի գրել զսուրբ գիրքս ի դառն ժամանակիս, զոր կանք ի վշտի…: Եւ գրեցաւ սա ընդ հովանեաւ սուրբ Կիրակոսին եւ սուրբ Ուղիտային, ի քաղաքս Բաղեշ, ի թուականիս Հայոց ՋԴ. (1455) յիշատակ  Սարգիս կրօնաւորին:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

«Թորոս Աղբար», Բ., էջ 387-388, Արղնի բարձր. Աստուածածնի վանք, 66

 

Վայր` Բազենից վանք

 

Գրեալ ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնի եւ նորաշէն սուրբ Էջմիածնի, որ անուամբ Բազէնից վանք յորջորջի, ի հայրապետութեան տեառն  Գրիգորի ընդհանուր Հայոց կաթողիկոսի, եւ յաթոռակալութեան մերոյս վիճակին` պարծանք պարծանաց կաթողիկէ եկեղեցւոյ սուրբ Խաչին աղթամարայ տէր Զաքարիայի Հայոց կաթողիկոսի, ի թագաւորութեան Ջհանշահի որդւոյ Ղարա-Եուսուֆի, ի թուականիս մերում ՋԴ. (145 5), յորում ժամանակի յոյժ ճշտիւ հարկապահանջութեամբ տառապի ազգս Հայոց:

 

ՄԱՍՆ ՃԱՇՈՑԻ

Երեւան 9216

 

Գրիչ` Հայրապետ

Վայր` Աղթամար

 

… Եւ արդ, ես անպտուղս ի բարեաց… Հայրապետ աբեղայ… բազում եւ մեծ աշխատութեամբ հասուցի զսա յաւարտումն յաստուածաբնակ կղզիս  Աղթամար, ընդ հովանեաւ ամենայաղթ սուրբ Խաչիս եւ սուրբ Նշանիս, ի թուականութեանս Հայոց Ջ. եւ Դ. (1455), ի հայրապետութեան տեառն Զաքարիայի, ի դառն եւ ի վըշտալից ժամանակիս, յորում խիստ ի նեղութեան եւ ի չար ծառայութեան կամք ազգին նետող աց, զի յոյժ կեղեն եւ կեղեքեն զազգս քրիստոնէից:

… Քրիստոս աստուած, որ տէրն է փառաց եւ տուող ողորմութեանց տացէ զիւր անբաւ բարութիւնն եւ զառատ ողորմութիւնն ամենայն աշխարհի, եւս առաւել ստացողի սուրբ տառիս` երկու հարազատացն` Ստեփանոս եւ Աբրահամ կրօնաւորացն, եւ ծնողաց նոցին  Դաւթին եւ Մարթային, եւ եղբարցն` Յովսեփին եւ Հերապետին եւ Յակոբին եւ Մելքեսեդեկ կրաւնաւորին…:

Դարձեալ եւ մեղապարտ Հայրապետ գծագրող սորա` զաղէտս տարակուսանաց իմոց առաջի մատուցեալ աղաչեմ… յիշեսջիք եւ զիմ անարժանութիւնս… նաեւ զընտրեալ փիլիսոփայն  զՄինասենց Թումայն` զքեռին իմ, որ զգիրքս զայս ի ծննդենէն մինչ ի ծառզարդարն նա է գծագրեալ եւ յայսմ ամի դառն կըսկծանաւք մարմնոյն փոխեցաւ առ Քրիստոս: Վասն որոյ յերես անգեալ աղաչեմ զսրբութիւնդ ձեր` բոլոր սրտիւ եւ ուղիղ մտօք աստուած-ողորմի ասացէք  Մինասենց Թումին, եւ ծնաւղաց նորին Սիմէոնի եւ Արղուն-Մելէքին, եւ ծնաւղացն իմոց` Խաչատրուն եւ Ոսկիտիկնէն, եւ եղբաւրն իմոյ Յոհանիսին, եւ զաւակին իւրոյ Մուրատ սարկաւագին, եւ քեւերն իմոյ Վարդ-Խաթունին, եւ զայնոսիկ որք երախտաւորք եղեն ի պէտս մարմնաւոր եւ հոգեւոր պիտոյից…:

 

ՃԱՌԸՆՏԻՐ

Երեւան 4682

 

Գրիչ` Հայրապետ

 

Սուրբ աստուածածնի բարեխաւսութեամբ Քրիստոս աստուած անճառ պարգեւաց քոց արժանի արա զբարեպաշտ տանուտէրն զՅոհանէս, եւ զծնաւղքն իւր` զՖախրադին եւ զԱրմէլիք, եւ զկենակիցն իւր` զՄսըրմելիք, եւ զնորաբողբոջ զաւակսն իւր` զԷզդինբաշխն, զԽուդաբաշխն եւ զԱղուպշայ, եւ քըւերն իւր Շահփաշայ եւ զԱլամշայ եւ զԲեկին, եւ զորդին իւր զՄիրանշէն, եւ զծնաւքն իւր, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իւր` զկենդանիսն եւ զհանգուցեալսն:

Ընդ նոսին եւ ինձ ողորմեա, տէ'ր Յիսուս, Հայրապետ տրոհեալ մեղաւք հոգոյս, եւ իմ ծնաւղացն Խաչատրուն եւ Ոսկիտիկնէն, եւ հռչակաւոր եւ երախտաւոր քեռոյն իմոյ  Մինասենց Թումայ աբեղային, եւ այլ ամենայն ազգականացն մերոց, կարդացողացն եւ լսողացդ, եւ քեզ փառք յաւ[իտեան]:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 5459

 

Գրիչ` Իսրայէլ

Վայր` Մոկք, Փասավանք գիւղ

 

… Ուստի տեսեալ զսորայս անճառ փրկագործութեան խորհուրդ ոմն պատուական եւ հարկեւոր եղբարք Յովաննէս քահանայ եւ  Յոհաննէս տանուտէրն` ի վաղուց հետէ ցանկացան այսմ աստուածախաւս սուրբ Աւետարանիս: Եւ ետուն գրել զսայ յիշատակ հոգւոյ իւրոց եւ ծնաւղացն, հօրն իւրեանց Մեծատրոյն, եւ մօրն իւրեանց Ջըհանին, եւ պապուն Աբրահամին, եւ կնոջն Արքայի, եւ զաւակաց նոցա  Գրիգորին, եւ Աստուածատրւոյն, եւ Սարգսին, եւ դստերացն` Արղունին եւ Բաղդատին, եւ սոցին պապուն` Գրիգորի, եւ կնոջն Մէլէքին, ամէն: Եւ որք յիշեն զսոքայ լի սրտիւ եւ բոլոր հաւատով եւ աստուած յիշողացդ ողորմեսցի, ամէն:

Այլ եւ զհարկեւոր կանայք սոցայ` Շար-Մէլէքին եւ Ուսլուն-Մելէքին, եւ զաւակաց սոցա Իսիբէկին` փոխեցելոյն առ Քրիստոս, եւ դեռաբոյս զաւակին Թովմային պահեսցէ մինչեւ ի խորին ծերութիւնն, Մարտիրոսին, Աբրահամին, եւ Սարգսին, եւ Վարդաշախին, Հազրավարդին, եւ Ալամին, եւ հաւրքըւերն Բաղդատին:

Արդ, գրեցաւ սա յարքունական երկիրս Մոկաց, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս եւ սուրբ Գրիգորիս Հայոց լուսաւորչիս, որք աստ կան, եւ մասունք սրբոց Վարդանանցն, ի գեղս որ Փասայվանք կոչի, ձեռամբ անարհեստ   Իսրայէլ սուտանուն քահանայի, ի թըւաբերութեանս Հայոց ՋԴ. (1455), ի խնդրոյ պատուական եւ իմաստուն տանուտրոջն Յոհաննիսի եւ բարեսէր քահանային Յովանիսին: Քանզի յոյժ փափաքանօք ետուն գրել զսուրբ Աւետարանս յիշատակ հոգւոց իւրոց եւ ծնաւղաց եւ ամենայն արեան մերձաւորացն, այլ եւ ի վայելումն անձին Յովաննէս քահանային, եւ դեռաբոյս զաւակին Թովմային, եւ եղբաւրն Յոհաննէսին, եւ զաւակաց նորա Մարտիրոսին, եւ  Աբրահամին, եւ Սարգսին: Դարձեալ կրկին աղաչեմ|| եկ]եղեցւոյ, [որ հանդի]պիք սմա կար[դալո]վ, կամ տեսանելով, կամ աւրինակելով յիշեսջիք ի յաղաւթս ձեր զպատուական տանուտէրն զՅոհաննէս, եւ զՅովաննէս քահանայն, եւ զծնաւղք սոցա, եւ զամենայն արեան մերձաւորքն, եւ  զԴաւիթն:

Արդ, կրկին անկեալ աղաչեմ եւ յիշատակեմք զպարոն Յոհաննէս, եւ զկողակիցն իւր Շարմէլիք, եւ զորդիքն` զՄարտիրոս, եւ զԱբրահամ, եւ զՍարգիս, զՅովաննէս քահանայն, եւ կնոջն Ուսլույին, եւ տղայոցն Թովմային բոյսին, եւ քըւերն Ջուհարին եւ Իսիբէկին, որ փոխեցաւ առ Քրիստոս:

Արդ, գրեցաւ սա ի հայրապետութեանն տէր Զաքարիայ Աղթամարցւոյ եւ ի թագաւորութեանն Ջըխանշայ ղանին:

Դարձեալ յիշեցէք ի Քրիստոս աստուած զԳրիկն անյիշատակ, եւ զկողակիցն իւր զՄարթայ, եւ զորդին իւր զՆորշահ, ամէն: Եւ աստուած կարդացողացդ եւ յիշողացդ եւ լսողացդ ողորմեսցի, ամէն, եւ ինձ եղկելոյս եւ ծնօղաց իմոց եւ ամենայն երախտաւորացն, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նօտ. 181, Վան` ս. Վարդան եկեղեցի

 

Գրիչ` Յոհաննէս

Վայր` Գամաղիէլի վանք

 

… Արդ, կատարեցաւ աստուածախօս Աւետարանս ձեռամբ Յոհաննէս բանախնդրի, ի խնդրոյ նորաբողբոջ քահանային տէր Փիլիպպոսի, … ի վանքս որ Գամաղիէլ կոչի, ընդ հովանեաւ առաքելոյս Գամաղիէլի եւ այլ սրբոցս, որ աստ կան, ի յառաջնորդութիւն վանացս Յոհաննէս վարդապետի եւ Դաւիթ եպիսկոպոսի, եւ այլ կրօնաւորացս` Յոհաննէսին, եւ միւս Յոհաննէսին, Մխիթարին, եւ Յովանէսին, եւ մահդասու Սարգսին, եւ միւս Սարգսին, Ղազարին, Կարապետին, եւ Յոհաննէսին, որ յայսմ ամի առաջնորդ կարգեցաւ վանուցս:

Արդ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թուաբերութեանս Հայոց ՋԴ. (1455), ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, ի ղանութեան ամիրզայ Ջիհանշին, եւ ի մեր քուրդ ամիրիս`ամիրղայ Ղասըմիս, զոր տէր աս տուած անյաղթելի պահեսցէ զսա եւ քաղցրացուսցէ զսիրտ սորա ընդդէմ քրիստոնէիցս, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Սեբաստիա ս. Նշան 28. ՀԱ, 1925, սիւն. 132

 

Գրիչ` Կարապետ

Վայր` Ասպաւերուկ գիւղ

 

… Արդ, գրեցաւ սուրբ… Աւետարանս ի թուականին ՋԴ. (1455), ձեռամբ իմով` անարժան եւ մեղսաթաւալ փանաքի եւ անարհեստ գրչի Կարապետի, որ անուն բարի ունիմ եւ գործ խաւարի…:

Արդ, յերեսս անկեալ աղաչեմ մանաւանդ զդասս քահանայից, որք ընթեռնոյք զսուրբ Աւետարանս, ի մեղսաքաւիչ եւ ի սուրբ աղաւթս ձեր (յիշեցէք) զստացող սորին` զաւրհնութեանց արժանաւորն եւ զարժանին` զհաւատարիմ եւ զհամեստ տիկինն  զԴշխուն, որ ստացաւ զսուրբ Աւետարանս ի հալալ ընչից իւրոց յիշատակ հոգւոյ իւրոյ, եւ առն իւրում պարոն Պապին, եւ հաւրն Առաջ պարոնին, եւ զաւակացն իւրոց` փոխեցելոցն ի Քրիստոս, եւ Տարմանին, եւ մաւրն  Շամք-Խաթունին, եւ հաւրն պարոն Պապին, եւ այլն ամենայն արեան մերձաւորացն` կենդանեացն եւ ննջեցելոցն: եւ ետ յիշատակ ի գեղս որ կոչի  Ասպաւերուկ, ի դուռն սուրբ եկեղեցւոյս, որ յանուն Ամենափրկչին, եւ սրբոյն Ստեփանոսի, եւ սրբոյն Սարգսի զաւրավարին, եւ սուրբ Յակոբին…:

 

ՄԱՇՏՈՑ ԵՒ ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Վիեն. 133, Տաշ. ցուց. էջ 425

 

Գրիչ` Սարգիս

Վայր` Պառուագրակ

 

ա

 

… Արդ, գրեցաւ սա ի թվականութեանս Հայոց ԹՃԴ. (1455) սուրբ եւ տիեզերալոյս համապիտան գրկունքս որ կոչի Մաշթոց, ի յանապատիս որ կոչի  Պառուագրակ, ի դուռն սուրբ Կարապետիս եւ այլ բազմահաւաք սրբոցս որք աստ կան ժողովեալ: Եւ յառաջնորդութեան անապատիս շնորհալի եւ պատուական կրաւնաւորին` տէր Կարապետ հայրապետին եւ այլ միաբան հոգեւոր եղբարց` տէր Մկրտչի եւ տէր  Ալէքսիանոսի եւ այլոցս հաւասար` մեծի եւ փոքու:

Արդ, ստացաւ զսա բարեմիտ… տեսականաւն եւ գործականաւն [տէր Վարդան քահանայի, եւ հաւրն Առաքելին, եւ մաւրն Խիկարին, եւ համեստ տիկնոջն Վարդենին եւ ծնողացն]:

Արդ, ես` ողորմելի, ի սատանայէ խոցած եւ մեղաւք լըցած, ազգի ազգի սպեղանացս եւ զանարժանս ի գրչաց զՍարգիսս յիշեսջիք յաղաւթս ձեր: Եւ վասն անբարի եւ դառն ժամանակիս յորում եմք` չէ կարողութիւն պատմել կամ ընդ գրով արկանել…:

Ընդ նմին յիշեսջիք եւ զանարժան գրիչս եւ զծնաւղսն մեր եւ զամենայն արեան մերձաւորս եւ մեղաց թողութիւն խնդրեցէք…:

 

բ

 

Ո՜վ եղբայրք, մի մեղադրէք, գիտենայք, որ այլ չի կայր ի յողբէս, վասն այնոր համար կիսակատար մնաց, եւ այլ աւրինակի ճար չկայր, քանզի յանճարակ տեղի էի:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նօտ. 179, Բաբերդ` ս. Հրեշտակապետ եկեղեցի

 

Գրիչ` Աւետիք

Վայր` ի գաւառս Խախուայ եւ Թորթոմայ

 

Գրեցաւ սուրբ աւետարանս ի թուիս Հայոց ՋԴ. (1455), ի գաւառս Խախուայ եւ Թորթոմայ, ի վանս որ կոչի Ագրգի, … ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնին` լուսազարդ տաճարին, եւ…ձեռամբ անարհեստ գրչի Աւետիք աբեղայի:

 

ՍԱՂՄՈՍԱՐԱՆ

ՍՑՎ 27 (149), հտ. Ա. 189-190

 

Գրիչ` Յակոբ

Վայր` Տրապիզոն

 

… Գրեցաւ Սաղմոսարանս այս ի թվին ԹՃԴ. (1455) ամի, եւ աւարտեցաւ փետրուարի մին, ձեռամբ ապիկար գրչի Յակոբ սուտանուն աբեղի: Եւ եդի զսա ի հռչակաւոր մենաստանս  Տրապիզոնու, որ կոչի Վերի Աստուածածին, յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց իմոց եւ եղբարցն իմոց, եւ այլ ամենայն մերձաւորաց իմոց:

Արդ, աղաչեմ զձեզ, ո՜վ սուրբ ըիթերցողք, որք հանդիպիք սմա կարդալով եւ կամ աւրինակելով, յիշեցէք զգծող սորա զսուտանուն աբեղաս զՅակոբս, զի վասն այս յուսոյն գրեցի եւ եդի յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց իմոց…:

Ո՜վ սուրբ եղբարք, խոշորութեան եւ սխալանացս անմեղադրելի լերուք, զի կար մեր այս չափ էր: Նաեւ զպատուելի եղբայրն իմ` զվերատեսուչ քաղաքիս` զառաքինասէր եւ զճգնազգեաց զտէր Յոհաննէս եպիսկոպոսն, եւ զայլ միեղէն զսրբասնեալ կրաւնաւորքս`  զԱռաքել աբեղան, եւ զՄաթէոս աբեղան, եւ զԾերուն աբեղան, եւ զԱւետիք աբեղան. ընդ նմին եւ զմանկ|| կրաւնաւորքս զԱստուածատուր աբեղան եւ Աւետիք աբեղան` զծաղկողս սորայ (յիշեցէք):

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Ն. Ջուղա, 313, Մ. Տ. Մ.

 

Գրիչ` Խաչատուր

Վայր` Կաֆայ

 

Աւախ հարիւր հազար բերան,

Չիթախն էառ զմեծըն Կաֆան

Ինըն հարիւր հայոց թուական

Եւ չորս թիւն է լըման||

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

ՍՑՀ հտ. Ա. 23, էջ 58-59

 

Գրիչ` Թադէոս

Վայր` մերձ ի Երուսաղէմ

 

Յամի իննհարիւրերորդի եւ չորրորդի թուականիս հայկազեան տումարի (1455) աւարտագործեալ եղեւ աստուածախաւս եւ կենսատու սուրբ Աւետարանս…

Բայց արդ, գրեցաւ սա ձեռամբ յոգնամեղ եւ սուտանուն երիցուն եւ անարհեստ գրչի Թադէոս սուտանուն սարկաւագի, ի լաւ եւ ընտիր աւրինակէ, ի սահմանս սուրբ քաղաքիս Երուսաղէմի, ի հռչակաւոր անապատս` ի վանս սրբոյն Սաբայի, ըն դ հովանեաւ եւ որ անդ են հանգուցեալ:

Դարձեալ, աղաչեմ զամենեսեան վասն սիրոյն Քրիստոսի, որ յանդիպիք այսմ լուսազարդ կտակիս` մեղաց թողութիւն հայցեցէք ի պարգեւողէն հասարակաց` վերագրելոցս ի սմա, եւ վասն խոշորութեան եւ կամ սղալանաց որ ի սմա չլինել մեղադիր, այլ սիրով ուղղել, քանզի կար մեր այսչափ էր: Եւ դարձեալ, աղաչեմ զձեզ, զի յիշեսջիք զհոգեւոր եղբարսն իմ զՅովհաննէսն, որ զթուղթս կոկեաց, եւ զՄարկոս միայնակեացն եւ զՍտեփաննոս, եւ զամենայն երախտաւորսն մեր, եւ զմիաբանքս սուրբ Փրկչիս…:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Վիեն. 278. Տաշ. ցուց. էջ 700

 

Կազմող` Յոհաննէս

 

Ի թվականիս Հայոց ՋԴ. (1455) ձեռամբ Յովհաննէս դպրի մեղաւք ի լի:

Արդ, աղաչեմ զամենեսեան որք կարդայք զսուրբ Աւետարանս` մեղաց թողութիւն հայցեցէք ի Քրիստոսէ, եւ որ զամէնն աս[է՞] Երուսաղէմացի Յովհաննէսի` նմայ տէր ողորմեսցի, ամէն:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Քեշիշեան, Ցուց. Զմմառի, 59 գրիչ` Մարկոս

 

ա

 

ԶՄարկոս զմեղաւք գծողս յիշեցէք յարժանաւոր յաղաւթս ձեր:

 

բ

 

Յորժամ զվեղար դնես զմեղաւք գործով զՄարկոս յիշեայ:

 

գ

 

Գրեցաւ ի թուականութեանս Հայոց ՋԴ. (1455), ի յապրիլ ամսոյ:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երուսաղէմ 3225

 

Գրիչ` Աստուածատուր

 

… Եւ դուք հանդիպողք սորա եւ տեսենողդք եւ աւրինակողք յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զճշմարիտ ծա||ռայքն աստուծոյ` զստացող սուրբ Աւետարանիս զԱռաքելն, եւ զկենակիցն իւր զՄէլէք, եւ զիւրեանց ծնաւղքն զՊօղոս եւ զԱղութ, զԱսլին եւ զՊարծանցն, զՍարգիս քահանայն, եւ զկենակիցն իւր զԱլամ, եւ զդեռաբոյս սարկաւագն զՅուսէփ, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն յիշեցէք ի Քրիստոս եւ աստուած-ողորմի ասացէք եւ մեղաց թողութիւն խնդրեսցէք յաստուծոյ, զի եւ ինքն ողորմածն եւ մարդասէրն աստուած ձեզ եւ մեզ ողորմեսցի, ամէն:

  Դարձեալ, գրեցաւ սուրբ Աւետարանս ի թուականիս Հայոց ԹՃ. երորդի եւ չորրորդի (1455), ի յանառիկ դղեակս, որ կոչի, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնի եւ աստուածընկալ սուրբ խաչիս, որ է յաղթող եւ հզաւր զօրութեամբ ընդդէմ դիւաց, զոր բազում տեսաց աչօք մերովք եւ լսեցաք, եւ զդիւահարսն կախէր յոտից, առանց ուրուք վերանայն ոտն յաւդս եւ գլուխն բարձրանայր ի գետնոյն իբրեւ Բ. (2) թիզս, եւ յայլ բազմահաւաք նշանացս, որ աստ կան հաւաքեալ, ի կաթողիկոսութեանն Հայոց տէր Գրիգորի, որ է աթոռակալ սուրբ Էջմիածնի եւ Վաղարշապատու: Ձեռամբ յոգնամեղ եւ անարհեստ գրչի Աստուածատրոյ սուտանուն եպիսկոպոս Ակլայ, որ եմ մեղաւոր եւ անարժան ի գործս քահանայութեան, զոր իմ տեսեալ զսէր եւ զփափաք Առաքէլին եւ զՄելեքին, եւ զաս տուածասիրն Մարիամին, որ զթուղթն երետ սուրբ Աւետարանիս` || յիշատակ հոգոյ իւրոյ եւ բարեխաւս առ աստուած, ի քաւութիւն մեղաց իւրոց: Եւ արդ, ես` անկարգս ի կարգաւորաց եւ մեղաւորս յարդարոցդ, անյիշելիս ի գրչաց` յանձն առի տկար անձամբ եւ աւգնութեամբ աստուծոյ գրեցի զսուրբ աւետարանս մեղաւոր ձեռաւքս, այլ եւ ծաղկեցի եւ կապեցի, աղաչեմ զձեզ անմեղադիր լինել խոշորութեան գրիս եւ սղալանացս, զի կար մեր այս է եւ եմ Հ. (70) տարեկան:

Դարձեալ, աղաչեմ զաստուածարեալ դասս քահանայիցդ եւ զժողովրդոցդ յիշեցէք ի Քրիստոս զսուրբ վարդապետն իմ զՅակոբ` զքեռին իմ, որ է աստուծոյ չափ երախտաւոր իմ, որ էառ զիս եւ ուսուց ինձ զՍաղմոս, զՇարական, զտետրն բովանդակ` զԹագաւորք եւ զԱլէլուք, զժամատետրն, զՓառերն, զԽոնարհեցուքն եւ զՈւղղեցիքն, զգրագրութիւն, զծաղկել, զկապել, եւ զամենայն բարեձեւութիւն կարգաց, որ է ի սուրբ եկեղեցի, ուսոյց ինձ զամենայն, զոր եւ ես անընդունակ եղէ հրամանաց նորա: Եւ ինքն սուրբ այրն աստուծոյ զամենայն ժամանակս կենաց իւրոց անհանգիստ տքնութեամբ կատացէց զկարգ իւր, աղօթէք հանապազ` զցայգ եւ զցերեկ բազկատարած առանձնակի կատացէց զաղաւթս իւր, զոր ոչ լեզու իմ կարէ ճառել զկողկողագին խնդրուածքն ի Քրիստոսէ, եւ արժանի լինել սրբոցն մասին: Զոր եւ հարեալ եղեւ ի սիրտն յանաւրէն ազգէն մարաց եւ պսակեցաւ ի Քրիստոսէ մարտիրոսութեան ճանապարհաւ, որ եւ աղաւթիւք սորա ողորմեսցի Քրիստոս:

Այլ եւ յիշեցէք ի Քրիստոս զբարի ծնաւղքն իմ զԱտոմ եւ զՇաքար-Խաթունն, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն իմ յիշել ի տէր սրտի մտաւք, աստուած-ողորմի ասել եւ մեղաց թողութիւն խնդրել ի յողորմածէն աստուծոյ, ամէն:

Դարջեալ երեսս անկեալ աղաչեմ զձեզ զդասս լուսերամից յիշեցէք յաղաւթս ձեր զստացաւղ սուրբ գրոցս զՍարգիս քահանայն, եւ զկենակիցն իւր զԱլամ, եւ զորդին իւր զՅուսէփ, եւ զծնաղքն` զԱռաքել եւ զՄելէքն, եւ զՄարիամ կինն բարեպաշտաւն, որ յուսով եւ հաւատով երետ զթուղթ սուրբ Աւետարանիս, մասնակից եւ դասակից արասցէ Քրիստոս աստուած ընդ եւղաբերից կանացն եւ սուրբ կուսանացն, ամէն: Եւ աստուած ձեզ ողորմեսցի, ամէն: Յիշեսջիք ի Քրիստոս զբարեպաշտաւն եւ զհաւատարիմ տանուտէրն զՅակոբ, եւ զծնօղսն իւր, եւ զկենակիցն իւր Հռիփսիմէ, եւ զորդին իւր զՀազարաշայ, եւ աստուած ձեզ ողորմեսցի. ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երուսաղէմ 3431

 

Գրիչ` Յովանէս

Վայր` Տփխիս

 

… Աղաչեմ ամենեսան, որք հանդիպիք այսմ աստուածաշունչ եւ կենսունակ սուրբ Աւետարանիս կարդալով կամ աւրինակելով կամ տեսանելով յիշեսջիք առաջի Քրիստոսի զնախասացեալ ստացող սորա զՄարիամ եւ զայրն իմ Ենիբէկ, եւ զծնողսն իւր` զհայրն Մխիթար եւ զմայրն  Ղսմաթ, այլ եւ զծնողսն Ենիբէկին` զՇրվան եւ զՀրաթ, եւ զեղբայր Մարիամին զՍողոմոն, եւ զպապն զԱբրահամ, այլ եւ զՅովանէս, եւ զՍտեփանոս, եւ զամենայն արեան մերձաւորս նորին` զկենդանիսն եւ զննջեցեալսն: Եւ որք յիշէք բարի յիշմամբ եւ աներկբայ հաւատով, յիշեցեալ լիջիք յանմոռաց յիշատակութիւնն Քրիստոսի աստուծոյ մերոյ, որ է աւրհնեալ յաւիտեանս, ամէն:

Ընդ նոսին, որք վերոյ գրեցան, յիշեսջիք եւ զիս` զմեղապարտ գրիչս զՅովանէս անւամբ քահանայ եւ ոչ գործով, հանդերձ ծնաւղաւք եւ ազգականաւք, այլ եւ զՄանուէլ հանճարեղ եւ ձեռնահմուտ քահանայ` զնկարող սորա…

Գրեցաւ սա ի թվաբերութեան հայկազեան տովմարի ՋԴ. (1455), ի մայրաքաղաքս Տփխիս, ի դրան կամակատար սուրբ Աստուածածնիս եւ Գէորգեայ զաւրավարիս, ի լաւ եւ յընտիր Սըսցի աւրինակէ, ի հայրապետութեան տեառն Գրիգորի Վաղարշապատի պատրիարքի, եւ ի թագաւորութեան վրաց Գէորգէայ, եւ ի վերադիտողութեան մերոյ նահանգիս տէր Ղուկասու, զոր պահեսցէ զսորա տէր աստուած անփորձ հոգով եւ մարմնով, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երուսաղէմ 3427, «Սիոն», 1950, էջ 230-233

 

ա

 

Գրիչ` Դաւիթ

Վայր` Արճէշ

 

… Արդ տեսեալ եւ իմացեալ զսորա անճառելի եւ զահագին սպառնալիքն, եւ զամենեցուն փրկագործութեան խորհուրդ, ամէնօրհնեալն եւ հոգիացեալն ի գործս ամենայն առաքինութեան, սրբասնեալ քահանայն տէր Խաչատուր, եւ բարեսնունդ մաքրամիտ որդին տէր Դաւիթ, որ նորընծայ էր ի յաստիճան քահանայութեան, ձեռնարկեալ գրեաց զսուրբ Աւետարանս, որ եւ ի սոյն ամի վերափոխեալ առ Քրիստոս եւ եթող զանկողոպտելի գանձս յիշատակ իւրոյ, եւ ծնողին իւրոյ` Խաչատուր քահանային եւ Շամամ տիկնոջ, այլ եւ եղբարց իւրոց` տարաժամ փոխեցելոցն առ Քրիստոս Ծերունի եւ Սիմէոնի…

Յիշեցէք ի մաքրափայլ յաղօթս ձեր զվերոյասացեալ ստացող, նոյն եւ զգծող սուրբ Աւետարանիս զտէր Դաւիթ, եւ սրբասնեալ հայրն իւր զտէր Խազատուր, եւ զեղբայր նորին զխօջայ Էվատշէն, եւ զծաղկեալ որդիքն իւր զխոջայ Ֆախրատին եւ զՔարիմադին, եւ զմիւս եղբայր տէր Խաատրուն զխօջայ Յովանէս, եւ զորդին իւր զԿարապետ` զփոխեցեալն առ Քրիստոս:

Եւ արդ ես յետինս ի կարգաւորաց եւ անպնտանս եւ անարժանս ի մանկունս եկեղեցոյ, եւ անիմաստս ի գիրս գրչութեան Դաւիթ սուտանուն քահանաս… շնորհիւ տեառն սկսայ, եւ ողորմութեամբ նորին կատարեցի զսուրբ տէրունական Աւետարանս, ի թուականիս Հայոց մեծաց ՋԴ. (1455) ամին, ի քաղաքս Արճէշ կոչեցեալ, ընդ հովանեաւ սուրբ տաճարի Գէորգեայ զաւրավարի, ի հայրապետութեան տեառն Գրիգորի` մեծ աթոռոյն Էջմիածնի:

Արդ, որք ճաշակէք յամենալի սեղանոյս, յաստուածային բուրաստանէ, լիակատար սրտիւ եւ ուղիղ հաւատով աստուած-ողորմի ասացէք ստացողի այս մարգարտաշար կտակի` Խաչատուր քահանայի, եւ ծնաւղաց իւրոց` Յոհանիսին եւ Ոսկան, այլ եւ հոգեւոր մաւրն իւրոյ` Սառին, եւ մեծ պապերուն խաւջայ Մուսեհին եւ պարոն Ստեփանոսին, եւ վարպետաց իւրոց Մարգարայ վարդապետին եւ Էլթանենց տէր Վարդանին ամէն: Եւ ինձ` անարժան գրչի Դաւիթ խահանայի, եւ ուսուցիչն իմոյ Յովանէս քահանայի, եւ մարմնական ծնողաց իմոց` հաւր իմոյ Խաչատուր քահանայի եւ մաւր իմոյ Շամամին, գնացելոյն առ Քրիստոս…

 

բ

 

Նուիրող` Խաչատուր քահանայ

 

Եբ Խաչատուր քահանայ ետու զսուրբ Աւետարանս յիշատակ հոգւոյ իմոյ ի դուռն սուրբ Կարապետի ի Բաղեշ քաղաքի, ընդ իշխանութեամբ Մարդանենց Կիրակոս քահանայի, որ հոգոյ որդի է մեզ. մի ոք իշխեսցէ հեռացուցանել զսուրբ աւետարանս ի դրանէ սուրբ եկեղեցւոյս, ոչ եպիսկոպոս, ոչ վարդապետ, ոչ քահանայ եւ ոչ իշխան. այլ կացցէ յաւիտենական յիշատակ ի դուռն սուրբ Կիրակոսին, առ ի յընթեռնուլ զսուրբ Աւետարանս հանապազ ի վերայ Դաւիթ նորընծայ քահանայի գերեզմանիս` գծողի սուրբ աւետարանս, ամէն:

 

գ

Նկարող` Մինաս

 

ԶՄինաս տկարողս յիշեցէք ի Քրիստոս:

 

ՇԱՐԱԿՆՈՑ

Վիեննա 1000, Հ. Ոսկեան, Ցուցակ, էջ 589

 

Գրիչ` Սամուէլ

 

  Ով սուրբ եղանակաւորք, աղաչեմ զձեզ յիշել յաղոթս ձեր զեղկելի ախմար գրիչս զՍամուէլ, որ վասն դառնութեան ժամանակիս յամէն ամիս յերկրէ յերկիր եմ գնացել եւ գրել զՇարակնոցս, անմեղադիր լերուք պակասութեան սորայ, թվ. ՋԴ. (1455) գրեցաւ: