Հայերէն Յիշատակարաններ

ՈՍԿԵՓՈՐԻԿ ՀԱՒԱՔԱԾՈՅ

Վիեննա 705, Հ. Ոսկեան, Ցուցակ, էջ 236238

 

Գրիչ` Յակոբ Վարդապետ

Վայր` Անձնանապատի վանք

 

ա

 

  Զոր եւ ես ծանրաբեռ ոգի գլուխս մեղաւորաց || եւ բազում աւրինակ   ամենայն ||նաց, որ մարմնով կենդանի ||ցեալ եւ կենաւք ոչ անարատեալ սոսկ անուամբ Յակոբ վարդապետ, զոր յոյժ ամօթ եւ նախատինքէ ինձ զտիրական անուն առ իս յորջորջել, զի զդիմակն գործեցի եւ ոչ ունիմ պատասխանի յահեղ աւուրն դատաստանի: Վասն այսորիկ վաղվաղակի յամենայն սուրբսն դիմեցի, որ սիրելի են Քրիստոսի, եւ են առ նա ի հանգստի, է որ կարդալով, է որ գծագրելով եւ է որ աղաչելով, զի զարդարադատ դատաւորն իմ զՅիսուս Քրիստոս յողորմութիւն շարժեսցեն ընդ պարտապանիս բազում քանքարանաց շահից: Զի յոյժ փափագէի զհիացական վարս եւ զառաքինութիւնս սրբոց հարանցն եւ զաստուածազգեաց լուսաւորչացն զպատմութիւն ի մի հաւաքել,  զի անուշահոտս ի մէջ հովտաց ի շահ եւ յօգուտ լսողաց եւ կարդացողաց, եւս առաւել կրաւնաւորաց աստուածասէր անձանց եւ փափագողաց: Եւ կամէի զի մեղաւոր եւ անարժան ձեռօք գծագրէի, զի առաւել աւհնէի ի նոցանէ զհոգեւոր || բայց տկարութիւն մարմնաոյս յաղթեաց փափաքանացս եւ ո կարացի այժմ գծ||արժանանալ, վասն որոյ զքեռորդի իմ յորդորեցի ի համբակունեա ժամու` Աստուածատուր կոչեցեալ: Եւ ետու գրել զայս արեգակնափայլ բուրաստանս զանբիծ եւ զանարատ զա[յ]րիացելոցն

Աստուածոյ, որ են սկիզբ կենաց ճանապարհին եւ բացօղ մտիցն առագաստին, նախ եւ յառաջ զպատմութիւն մեր Լուսաւորչին, եւ զհետ նորա զնշխարացն սուրբ Կարապետին, եւ զամենայն սրբոց դասին զբանքն եւ զգործքն ի միասին, զԸնթանրական թուղթ Ներսէսին, եւ զկտակ որդւոցն Իսրայէղին, զՈվասափին, եւ զԱնտոնի, զՊարսամայն, եւ զՊօղոսին, զաբբա Մարկոս ճգնաւորին, զայլոց բալմաց զհետ նոցին: Եւ կոչի գիրքս այս Ոսկափորիկ, որ է լցեալ անապական գանձիւք, եւ բարի աւրինակաւ միշտ զբարին դիտել ի հրաւիրումն առ աստուածասիրաց անձիս, զի ծուլիցն զարթուցիչ է եւ յանցաւորացն յուսով յորդորիչ, եւ առաքինացն կրկին ուսուցիչ է, յերկրէ յերկնիս ի վեր հանիչ, ընդ հրեշտակացն պարակից:

Եւ արդ աղաչեմ զձեզ յետինս ի բանասիրաց, ո՜վ մանկունք նոր Սիոնի հոգեւոր հորք իմ եւ եղբարք, կրաւնաւորք եւ սուրբ կուսանք, քահանայք եւ աշխարհականաք, բարի կարդացողք եւ աստուածասէր լսողք` զՅակոբ կրտսեր եւ զտրուպս ի վարդապետս յիշել բոլորով սրտիւ առ Յիսուս բա րին ի կարդալոցն ժամանակին, աձլ եւ զերախտաւորքն մեր` զուսուցիչքն եւ զհանգուցիչքն: Եւս առաւել զաստուածապաշտ ծնողքն մեր զԱտոմ եւ զՂբել, եւ զհօրեղբայրն մեր զՅովաննէս ըրոնաւորն: Աղաեմ, աղաչեմ սիրովն Քրիստոսի, սոցա ամենեցուն խնդրացէք մաղեց թողութիւն, եւ եղբօրն իմոյ Վարոսին, դուռն վերին առագաստին բացցի նոցա յօրն վերջին, այլ եւ դասոցն աջակողմին, սոցա լիցի մասն եւ բաժին, կարդացողին եւ լսողին, եւ ողորմի ասացողին: Դարձեալ զլսող բանին հոգեշահ խրատին, սիրովն արարչին եւ իւր հրամանին Գրիգոր կրօնաւորին մաքուրն ի յոգին, որ յոյժ ցանկացող եղեւ այս սուրբ գանձարանիս, զի զամէն զթուղթ գրոց սա պարգեւեաց եւ յաւգնական եղեւ մեր աղքատութեան, զի մասնակից լիցի սրբոցն հանդիսի, զի օգնական եւ կցորդ եղեւ մեր աղքատութիեանս, զի զամէն թուղթ գրոցս սա պարգեւեաց զմեզ ի սորա վաստակս ի գրել եւ ի յանգ հանել եւ բազում օրինակաց ի մի ժողովել: Զոր եւ հայցեմ ի տուողէն բարեաց` յամենառատ ձեռացն Յիսուսի, զոր փոխանակ այս նամակի զիւր վերջին օրինակն առնէ ի բարի, հոգւով եւ մարմնով լիցի պարակից ընդ Լուսաւորչին եւ ընդ շառաւիղին: Այլ եւ զբարի ծնօղքն սորին զԼուսէր եւ զՀաւոց || եւ զամենայն արեան մերձ|| Աստուած իւր արքայութիւն|| առնէ եւ ընդ սրբոց ||եսցէ: Այլ եւ || գրոցս Աստուածատուր|| յուսումն վար|| մանկութեան ար|| յիշման եւ աղաչեմ || ադիր խոշորութեան եւ սխա|| զի առաջին էր, զի ամենայն զոր ||ղայութեան յոռի է եւ անկատար, վասն այսորիկ անպարսաւ մնասցէ, զի ԺԶ. (16) ամաց է: Դարձեալ յիշել ի բարին աստուած զծնօղքն գծողին զԱտոմ եւ Շմաւոն, եւ զքոյրսն նորա Գոհար եւ քԽոնդմէլէք, եւ այլ ամենայն իւրեանց նախնօքն եւ|| ցելօքն ի բարին Յիսուս, լինել նոցա արժանի աջակողմանըն դասի, յարքայութեանն տեղի: Եւս առաւել զմաքրամին ոգին զԿիրակոս կրօնաւոր, որ օգնական եղեւ գրութեան կտակիս, զի մասն եւ բաժին ունիցի ընդ Յովասափ արքայի: Դարձեալ գծագրեցաւ սուրբ մատեանս ի թուականի Հայոց Պ. եւ ԾԲ. (1403) ի ցանգալի յանապատիս|| (անունը ջնջուած) որ ի յըռամկաց բառից ասի|| (ջնջուած): Ընդ հովանեաւ աստուածընկալ սուրբ Նշանիս, ի դուռն սուրբ մօրն լուսոյ եւ այլ սուրբ եկեղեցեացս, ի հայրութեանն Կիրաւոսի|| եւ զգրելն մեր|| Աստուած զամէն առատ բա||ին. ի կաթու||ոյ նահանգիս|| ի բռնակալութեան || տութեան ի վերայ ամենայն|| ամուրի, որ տիրեաց ||լից դռնէն մինչեւ ի դու|| յարեւմուտս ի հիւսիս. ի հարաւ ամենայն ցամաքաց || ընկաց|| զի քսան ամ է, որ Աստուած ||եալ է զսա ի վերայ աշխարհաց ան|| օրօք եւ միաբան ընգերօք || ժողով մի հաւաքեալ որպէս || մս մարախաց, զի զամենայն երկիր բլուր արարին եւ տապալման աւրեցին մինչեւ ի Կազբիական`

 

Սպանանելով եւ գերելով,

Զառ եւ զապուր ժողովելով,

Զըստնտեայս բարի տալով,

Եւ զծնօղսն տանջալով,

Զերկիր արեամբ ոռոգելով,

Վասն մեղացն որ գործելով,

Յահէ նոցա սասանելով,

Բազմաց հոգիքն ելանելով

Եւ ի մեղացն ոչ դառնալով.

Այլ որ մնացին աւերելով,

Անթիւ զարիս յոյժ գործելով,

Ժամ եւ զաղօթս մոռանալով,

Ի գնարբուս բորբոքելով,

Ոչ թէ ռամիկք զայլ առնելով,

Այլ գլուխք հօտիցն որ նստելով

Եւ մամնոյ կարիքն յոյժ խնդրելով…

Զհոգւոյ մոռանալով,

Եւ զանցաւորս սիրելով,

Յանանց կենացն ղըրկելով:

 

Եւ թէպէտ այս սուր եւ գերութիւն, մահ եւ մորեխ, որ զամենայն աշխարհ տապալեաց եւ ամայի արար, ոչ դարձաք եւ ոչ ստրջացաք ի սովորական մեղացն, այլ խնամով ի նոյն չարիսն մնացաք: Իսկ ողորմած Աստուած ներողութեամբ իւրով զգաւառս Ըռշտունեաց եւ զծովեզերայքս քաղաքովք իւրանց յայս աստոկածասաստ նեղութենէս, որ բազում էր եւ ոչ մի` պահեալ, աստուածային աջն նախախնամական յամենայն է,  քանզի բազում գիրզ օտար եւ թափառականք աս մեզ եկին յամենայն աշխարհէ, լիացան եւ ոչ գերեցան: Եւ ես` ծանրաբեռն ոգիս, ամենայն արարածովքս իմ արարչին երկիր պագանեմ, որ զայս ամենայն առ մեզ տնօրինեաց եւ զապագայն եմք ի յինքն անձին:

 

բ

 

  Քրիստոս աստուած, Լուսաւորչին չարչարնաւք եւ բարեխաւսութեամբ ողորմեա ստացողի եկ յարմարողի սուրբ գրոց Յակոբ վարդապետին, եւ Գրիգոր կրաւ[նաւ]որին, եւ միւս անգամ քո գալստեանդ մասնակից եւ արժանակից արա զսորա Լուսաւորչին մերոյ Գրիգորի, ծնաւղաւքն եւ ամենայն ազգականաւք:

 

գ

 

  Ես անարժան Յակոբ սոսկ անուամբ վարդապետս քո բանից սիրողս եւ քո սիրոյ փափագողս զայս փոքր փանաքի բանիկ զաղաչանս գրի, որ ցուցի աստ, որ դու զիս իմ ծնաւղւքն յիշես առաջի Քրիստոսի, եւ զԳրիգոր կրօնաւորին, որ սուրբ գրոցս աւժտիք եւ ձեռնտու եղաւ, եւ զԹումայ` միայնակեցացն զաղջախոհ ոգին, որ զաւրինակն շնորհեաց, եւ զիս զբազմամեղ գրիչս յշեա ի Քրիստոս:

 

Գրիչ` Աստուածատուր

 

դ

 

Յորժամ կարդաք զՈսկափորիկս,

Դուք յիշեցէք զԱստուածատրիկս,

Որ գրեցի զսուրբ գանձիկս,

Հրամանաւ իմ վարդապետիս,

Ի տղայւկթեան ժամանակիս,

Ի դուռն սուրբ Աստուածածնիս,

Ի վանքս մեծ Անձնապատիս,

Ընդ հովանեաւ սուրբ Նշանիս:

 

ե

 

  Ով եղբարք անմեղադիր լերուք վասն սղալանաց, զի օրինակն ի ջուրն անկեր ու երկու ներքին լուսանցքին յիրար կպեր:

 

զ

 

  Քրիստոս աստուած, քու սուրբ ծնօղի բարեխօսութեամբդ ողորմեա ստացողի գրոց Յակոբայ վարդապետին, եւ իւր ծնօղացն, եւ ինձ գրողիս` մեղապարտ Աստուածատրոյ, եւ իմ ծաօղացն Ատոմու, Շաքարի, Գոհարի, աւ ամենայն նախնեացն իմ, եւ միով ողորմիւ աստուածողորմի ասացէք, որ Աստուած զձեզ յիշէ յիւր երկնից արքայութիւնն, ամէն: Այլ եւ սխալմանցս անմեղադիր լերուք, զի էր շոք, եւ ճանճ, եւ, ոյտ ձանձրանայի ի գրելն, ու այս առաջին գիր է, անմեղադիր լերուք:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 3784

 

  Եւ Չարիբէկ, ամուսին իւր Մայրիամ, եւ ծնօղաց իւրոց, ձեզ եւ զմեզ յիշէ աստուած, նա յիշէ որ դատի:

Թվ. ՊԾԲ. (1403) [գր]եցաւ, նաւասարդ:

 

ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ

Երեւան 2382

 

Գրիչ` Գրիգոր Տաթեւացի

Վայր` Տաթեւ

 

ա

 

  Փառք փրկչին Յիսուսի, եւ յիշատակ գրչիս Գրիգորի` պիտականուն վարժապետի, ամէն:

 

բ

 

Զստացող սորին զտիեզերալոյս մեծ վարդապետն Հայոց Յովաննէ Որոտնեցի, եւ զիս` սակաւ աշխատողս Գրիգոր սպասաւոր նմին, աղաչեմ զձեզ յիշել ի տէր, ամէն:

  Թվ. ՊԾԲ. (1403) գրեցաւ վերջին գիծս ընդ հովանեաւ սուրբ Առաքելոյս միաբանից ուխտս Տաթեւոյ: