Հայերէն Յիշատակարաններ

       1365
      
       Երեւան 4656 (տես նաեւ 1383 եւ 1560 թ. թ. )
      
       Գրիչ` Աւետիս որդի Նատերի
      
       վայր` Ղրիմ քաղաք
      
       ա
      
       Արդ, որք հանդիպիք մատենիս այսմիկ յիշեցէք աղաւթիւք առ Քրիստոս սեռն սիրով ի միտս բարիս զՍարգիս քահանայ երէց, զստացող սորա, եւ զծնաւղ հայրն իւր զՀազարշահն, եւ զմայրն, որ երկնեաց զնա` զԽելաւքն, եւ զհօրեղբայրն իւր, նաեւ զամուսին սորին` Սարգիս քահանայի` զգարիանէ` զբարեմիտն եւ զհամեստ բամբիշն, եւ զհայրն իւր ||| գտոնն, զմայրն` զՄարիանէն, եւ զաստուածապարգեւ զաւակսն իւրեանց` Սարգիս քահանայի` զԽաչատուրն եւ զՅովանէսն, որք են պայազատ եւ ժառանգ սոցա եւ վայելաւղ տառիս սրբոյ, որպէսզի յիշմամբ ձերով գտցեն յամենապարգեւ տեառնէն զթողութիւն մեղաց եւ զկոչումն կենաց, թէ` եկայք աւրհնեալք հօր իմոյ, ժառանգեցէք զպատրաստեալ ձեզ զարքայութ իւնն. եւ դուք զնոյն լսէք ի Քրիստոսէ աւրհնելոյն յաւիտեանս , ամմէն:
      
       բ
      
       Զբազմամեղ գրիչս զԱւետիս թէպէտ եւ անարժան գոլով, սակայն եղբայրական սիրով յիշեցէք առ տէր Յիսուս եւ զբազմերախտի ծնօղսն մեր ըստ մարմնոյ` զՆատեր գրիչ եւ զիմաստուն, որ կայ դեռեւս, եւ զմայրն` զՄլհաւան` զգովեալն ի բազմաց, որ հանգեաւ ի Քրիստոս ի գաւառն Բաբերդոյ, ի Վերի Գըռզուն , յոյժ արտասուաւք եւ կարօտիւ ի մէնջ, կէս ամաւ յառաջ քան զաւարտումն գրոցս, յիշեցէք եւ զՍտեփանոս քահանա, եւ զտէր Գրիգոր եպիսկոպոս Խաղտեաց գաւառի` զհարազատ եղբարս իմ եւ զքաջագրիչսն:
      
       Արդ, գրեցաւ սա ի Ղրիմ քաղաքի , ի Հողետներս վերի, ի թվ. ՊԺԴ. (1365), յամսեանն օգոստոսի ԻԳ. (23), ի մէջ բազմամբոխ վրդովմանց, քանզի բոլոր երկիրս ի Կեչէն մինչ ի Սարուքարմանն` աստ ժողովեցան` մարդ եւ անասուն. եւ է Մամայն ի Ղարասուն` անթիւ թաթարաւք, եւ է քաղաքս ի դողման եւ յերերման, եւ զառաջակայն ինքն գիտէ, որ ամենեցուն է տէրն եւ խնամաւղ, որ է աւրհնեալ յաւիտեան:
      
       գ
      
       Պատերազմաւ սուգ կալաւ զբոլոր սահմանս Ղրիմ քաղաքիւս , զի պետ իշխան սորա ոչ կարացեալ ընդդիմանալ` նկուն եղեալ փախեաւ,
      
       եւ հարին ի զաւրուն իբրեւ Ս. (2000) այր, եւ զկարասին զինուք հանդերձ առեալ տարան Մօլ:
      
       դ
      
       ԶՍարգիս քահանայ` ստացաւղ գրոյս, եւ զԱւետիս գրիչ յիշեա ի տէր, ո՜վ, պատուելի ընթերցաւղ: Եւ թէ սխալ գտցի ինչ ի սմա` զանց արա, զի ի զաւրաշարժ եւ ի սուղ ժամանակի գրեցաւ:
      
       ե
      
       Զեռափափագ սիրով ստացաւղ գրոց ժամակարգութեանս` զՍարգիս քահանայ, հանդերձ տամբ եւ զաւակաւք իւրովք յիշեցէք ի տէր, ո՜վ եղբարք մեր ի Քրիստոս, եւ զամենամեղ ոգիս զԱւետիս մի մոռանայք, եւ աստուած զձեզ յիշէ ի սէրն իւր սուրբ. ի թվ. ՊԺԴ. (1365) գրեցաւ , ի Ղրիմ քաղաքիս:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Երեւան 7458 (տես նաեւ 1682 թ. )
      
       Գրիչ ` Կարապետ
      
       վայր ` Կաֆա
      
       ... Յիշեսջիք ի մաքրափայլ ա[ղաւթս ] զփափագմամբ ստացողն սորա` զՄկրտիչ աբե[ղայն, որ ստ]ացաւ զսայ ի հալալ արդեանցն յիշատակ իւր եւ ծնողաց իւրոցն, մաւր իւրոյ, եւ հաւրն իւրոյ, եւ եղբաւր իւրոյ Առաքելին, եւ ամենայն զարմիցն, նաեւ զՀայրապետն, զՅուսիկ, եւ զՆահապետ աբեղայն, եւ զԳրիգոր միայնակեցն եւ զծնողսն իւր, որ կամակից եղեն խաւսաւք, եւ զամենայն եղբարսն, նաեւ թէ արժանի համարիք, զանարժանս եւ զսուտանուն քահանայ զԿարապետ` գծողս սորա, ե ւս առաւել զեղբայրն մեր հոգեւոր` զպատուելի քահանայ զՍահակն, որ զաւրինակն շնորհեց, պահեսցէ տէր աստուած պարագայց ամաւք ` տամբ եւ զաւակաւք:
      
       Կատարեցաւ սա ի թուականիս Հայոց ՊԺԴ. (1365), աւգոստոս ԺԵ. (15), ի հայրապետութեան տեառն Մեսրովպայ, յեպիսկոպոսութեան արհիականին տէր Ստեփանոսի, ի թագաւորութիւն Կոստանդիանոսի, ի հռչակաւոր քաղաքս ի Կաֆաս, առ ոտս սուրբ Երրորդութեան, որ է սկիզբն ամենայն արարածոց, ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, որ երեւեցաւ յայսմ ամի Իսմայէլեան ազգէն նեռն եւ ապականիչն` զազգս քրիստոնէից սրախոխող արարեալ, որ եւ կոչի անուն Չալիբէգ, որ եւ զամենայն աշխարհ , որ մերձակայ էր, ահիւ եւ դողութեամբ պահեր զցայգ եւ զցերեկ, որ եւ աստուածային նախախնամութեամբն հռոմայական եւ արիական ազգէն, ըստ հրամանի տեառն
      
       Ներսէսի, յայսմ ամի հրամանակատար եկեալ ի քաղաք գանձաւլաւս, ըստ հրամանին Հռոմայեցոց, ըստ աստուածային աջողութեանցն զՍուղդա քաղաքն առեալ, եւ զամենայն ինչ, որ ի նմա գտեալ` ձերբակալեալ, եւ զինչ Իսմայէլեան եւ Եբրայեցիք, որ են թշնամի խաչին Քրիստոսի եւ քրիստոնէից, զամենեսեան սպառիսպուռ կոտորեալ եւ զինչս դաւաճանեալ:
      
       Եւ յայսմ ամի խռո վեցաւ ժողովուրդ քաղաքիս քահանայիւքն դասիւք, սուգ եւ տրտմութիւն մտեալ ամենեքեան առհասարակ, որ չարն եւ բանսարկուն, թշնամին սատանայ մտեալ բանսարկ ի միտս մեծունաց եւ ի հերետիկոսաց, որ զեկեղեցիս ուղղափառաց, ըստ յորջորջման Աստուածածնին, խլեցին, եւ հերետիկոսք բնակեցա ն, եւ մեծ տրտմութիւն տիրեց ուղղափառաց եկեղեցեանցն, զոր տէր աստուած խաղաղութեամբ պահեսցէ զայս եկեղեցիքս անփորձ ուղղափառաց եւ զթշնամին, որ մարտեաւ, յամաւթ ||| լիցի, յայսմ աշխարհիս եւ ի հանդերձելումն:
      
       Յիշեցէք ի Քրիստոս զանարժանս ` զԿարապետ...:
      
       Քրիստոս աստուած յարութիւն պարգեւէ տէր Ստեփանոս հայրապետին ||| հոգւոյն եւ իւր եղբարցն, որ զճաշոցս, կապիւ, եւ կազմիւ, եւ արծաթ կոճակով, եւ լաթիւ, եւ շարքուրիւ զարդարեաց: Աստուած զիւր ծնաւղացն հոգին զարդարէ յերկնից արքայութիւնն , ամէն:
      
       Ընդ նմին եւ յիշեցէք զտէր Մաղաքիա հեզահոգի կրաւնաւորն, որ զճաշոցս կապեաց եւ կազմեաց, յիշեցէք ի Քրիստոս եւ մեղաց թողութիւն հայցեցէք:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Վենետ. 141 Ցուց. Ա. էջ 614 (տես նաեւ 1357 թ. )
      
       Կազմող ` Առաքել
      
       վայր ` Ուռհայ
      
       ա
      
       Աբրահամ էրեց Ծակաղբիւրցի`
      
       Յառաջ եղել ես Դումշեցի,
      
       Յետ այսոր ես դու Ուռհայեցի.
      
       Զաւետարանս կազմեցի,
      
       Զքո սրտի կամքդ կատարեցի,
      
       Զքեզ ի յաստուծոյ սէրն վառեցի,
      
       Ես Առաքել եպիսկոպոս զայս գրեցի,
      
       Զքո մտաց աչքդ բացի,
      
       Զքեզ աւետարանս յանձնեցի:
      
       Ի թվին ՊԺԴ. (1365) կազմեցաւ: Առիւծն էր տանուտէր, եւ էր ուժով երաշտ, որ տասն ամիս անձրեւ չեկաւ:
      
       բ
      
       Ես` նուաստ ի քահանայից կարգէ Աբրահամ չարժան էրեց, ստացայ զայս սուրբ աւետարանս ի հալալ արդեանց իմոց, յիշատակ ինձ եւ ծնաւղաց իմոց` Հեթում քահանային` փոխեցելոյն ի Քրիստոս, եւ դեռաբոյս զաւակին իմոյ Խաչատրուն, որ դեռ Է. (7) ամաց էր, յորժամ կազմեցաւ աւետարանս ձեռամբ Կարապետ աբեղայի ի յՈւռհայ քաղաքի, ի թվին ՊԺԴ. (1365): Ես Առաքելս գրեցի վասն յիշելոյ եւ աստուած ողորմի ասելոյ, եւ աստուած զձեզ յիշէ , ամէն:
      
       ԱՒԵՏԱՐԱՆ
      
       Երեւան 235 (տես նաեւ 1632 թ. )
      
       Գրիչ ` Դաւիթ
      
       վայր ` Բաբերթ
      
       ա
      
       ... Արդ, ես` Դաւիթ երէց, որ անուամբ կոչիմ քահանայ եւ գործովք ոչ, որ գրեցի զսուրբ աւետարանս, ընդ հովանեաւ սուրբ առաքելոցն, կամեցող բարերարարին աստուծոյ, որ հանապազ զբարիս կամի կամարարաց իւրոց, բազում ըղձիւ ցանկացող [եղ]է եւ փափա[գա ] նօք գրեցի զսուրբ աւետարանս ի յանառիկ ամրոցիս դղեկապատ քաղաքիս Բաբերթ կոչեցեալ, ի հայրապետութեան տէր Մեսրովբայ եւ ի եպիսկոպոսութեան տէր Գրիգորի [դեռ]աբոյս պատանեկի, յիշատակ ինձ [եւ ] ծնողաց իմոց: Արդ, մեծաւ յ[ուսով եւ ] բազում աղերսանօք
      
       խնդրեմ ..., || որ լուսաւորիք ի կենսաբեր սուրբ աւետարանիս քարոզութենէն, զի յիշեսջիք ցաւակցաբար զիս` զբազմամեղս` զԴաւիթ երէց եւ զծնաւղսն իմ, ընդ նմին եւ զԵղիսաբեթ հաւատավորն, որ զթանաքն կու եփէր, յիշեսջիք ի ձեր սուրբ աղօթք: Եւ որ տէրն է ամենայնի յիշողացդ եւ յիշեցելոցս ողորմեսցի ի յիւր միւսանգամ գալստեանն, ամէն եւ ամէն, ի թվ . ՊԺԴ. (1365):
      
       Ընդ նմին յիշեցէք եւ զԽոցադեղ ոսկերիչն, որ աւգնական եղեւ սմայ ոսկոյն. յաղագս պայծառութեան սորա |||
      
       բ
      
       Քրիստոս աստուած, քո սուրբ եւ ընտրեալ աւետարանչացս բարեխօսութեամբ ողորմեա ստաց[ող]ի սորա` Դաւիթ քահանայի, եւ ծնօղաց իւրոց Աբրահամա` փոխեցելոյն ի Քրիստոս, եւ ամենայն ազգագանաց մերոց, ընդ նմին եւ զԵղիսաբեթ հաւատվորն յիշեցէք, որ աւգնական եղեւ սմայ թանաքին եփելովն:
      
       ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ ՄԵԿՆՈՒԹԵԱՆՑ
      
       Երեւան 1244
      
       Հետ ստացող ` Իշխան
      
       ա
      
       Զտկար ոգի Իշխանս ` զստացողս սուրբ գրոցս, որ զաստուածայշունչ գիրքս [գնեաց ] ի բարի եւ փառաւոր վարդապետ Սիմոնէն Խ. (40) դ[ահե]կ[ան ]...: Եղբարք, որք կարդէք կամ աւրինակէք զստացողս սուրբ գրոց` զսուտանուն Իշխանս, եւ զհայրն իմ Յովան, եւ զմայրն իմ Միայտիկին, եւ զերկու քուրքն իմ, եւ զհայրազատ հայրեղբարք իմ, զաւակաւք իւրեանց, եւ զնախնիքն իմ, եւ զմեղուցե[ա]լ Իշխանս յիշեցէք ի Քրիստոս...:
      
       Գրեցաւ ի թվիս ՊԺԴ. (1365), ի դիւնանութիւն Յուլիանոսի, որ նեղէր զհաւատացեալս բազում չարութեամբ: Ո՜խ, ո՜խ, զայն ||| ուս թէ ինչ չար էր:
      
       Վերջին մասի գրիչ ` Մկրտիչ
      
       բ
      
       Տէր աստուած վայելել տացէ զսակաւ տետրակս սուրբ վարդապետին Կարապետի, զի զփծուն գրիչս զՄկրտիչ ||| յիշեսցէ ի սրբափայլ յաղաւթս իւր, վատ ||| անմեղադիր լերուք, զի գրիչս ախմար եմ եւ թա[փու՞ր|||
      
       ԼՈՒԾՄՈՒՆՔ ՍՈՒՐԲ ԳՐՈՑ ՎԱՐԴԱՆԱՅ ԱՐԵՒԵԼՑՒՈՅ
      
       Երեւան 341
      
       Գրիչ ` Սիմէոն
      
       ... Արդ, աղաչեմ զամենեսեան, որք հանդիպիք սմա կարդալով կամ աւրինակելով, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զբազմավէր ոգի լցեալ մեղաւք` զՍիմէոն պիտակա նուն սպասաւոր բանի, եւ որ առատն է ի տուրս պարգեւացն, տացէ յիշաւղացդ զանզրաւն ուրախութիւնն յանկէտն յաւիտեանն, եւ յիշելոցս առհասարակ: Անմեղադիր աղաչեմ լինել խոշորութեան գրիս, զի գրագիր չկայր եւ բանքս էր պիտանացու, հարկեցա գրել: Գրեցաւ ի թվ . ՊԺԴ. (136 5):
      
       Յիշեսջիք առ բուն բարին զհարազատ հոգոյ եւ զլերդակից եղբարքս իմ զՍտեփաննոս եւ զՅոհաննէս, որ զաւրինակս ետուն անյաչաղ կամաւք:
      
       ՃԱՇՈՑ
      
       Ե. Լալ. Անտիպ. 674. Պատմ. Թանգ. (Վանի Արարուց եկեղեցի)
      
       Նորոգող ` Ամիրքաս
      
       Վերստին նորոգեցաւ ընթերցւածս ձեռամբ մեղապարտ Ամիրքասի, յիշատակ Յովասափ քահանայի, որ է ճշմարիտ կրաւնաւոր եւ ժիր մշակ եկեղեցոյ, Քրիստոս աստուած վայելել տացէ զսա ի յանցինս սոցա եւ առաջնորդեսցէ սոցա ի կեանս յաւիտենականս: Արդ, աղաչեմ զսրբասնեալ քահանայքդ, որք հանդիպիք կարդալ կամ աւրինակէք, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զՅովասափ քահանայ եւ զաւակք սորա` զԱւետիս քահանայ, ըստ սորին զՄխիթար, եւ զծնօղքն սորա զԱւետիս քահանայ, եւ զմայր սորա զԹամամ տիկին, եւ զկենակից սորա զԻնայ (՞ ): Եւ աստուած յիշողացդ ողորմեսցի, ամէն: Թվ . ՊԺԴ. (1365):
      
       ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ
      
       Երեւան 6869 (տես նաեւ 1684 թ. )
      
       Գրիչ ` Մարտ[իրոս]
      
       ... Արդ, գրեցաւ աստուածայխաւս եւ իմաստայսիրաց գիրքս այս ի թվ. ՊԺԴ. (1365), ի խնդրոյ սրբայսէր եւ առաքինի |||, զոր ստացաւ զսայ յարդար վաստակոց իւրոց, յիշատակ իւր, եւ ծնաւղաց իւրոց` Բարսեղ քահանայի եւ Մալայ խաթունին, եւ հարազատ եղբարց իւրոց` Սիմէոնի եւ Ստեփանոսի, եւ քերց իւրոց` Ասան խաթունին եւ Ռուզ խաթունին:
      
       Արդ, աղաչեմք զամենեսեան, որ հանդիպիք սմայ, յիշեսջիք ի մաքրափայլ յաղաւթս ձեր զ ||| եւ զծնաւղսն իւր, ընդ նմին եւ զմեղապարտ գրիչս` զՄարտ[իրոս ], զի յոյժ ծեր էի եւ ոչ |||
      
       ՄԱՆՐՈՒՍՄՈՒՆՔ
      
       Երեւան 8307
      
       Գրիչ ` Թադէ
      
       ... Գրեցաւ տետրս յընտիր աւրինակէ ի թվ. ՊԺԴ. (1365), ձեռամբ Թադէ քահանայի, ի վայելումն շնորհազարդ քահանայի Յովանիսի, զոր տէր աստուած վայելել տացէ: