Հայերէն Յիշատակարաններ

ՃԱՇՈՑ

Ալիշան, Հայկարան

 

Հեղինակ` գրիչ Յովանէս

Վայր` Արծկէ

 

Գրեցաւ … ձեռամբ Յովհանիսի սարկաւագի \ \ \ քաջ եւ տիեզերալոյս վարդապետիս Թոմայ, որ քանուն եւ վերատեսուչ քահանայից, վարդապետաց եւ եպիսկոպոսաց եւ ամենայն ժողովրդոց, ի խնդրոյ մահտեսի Ամիր-Փաշայի … յիշատակ ծնողաց` Պարոնի եւ Մամա-Տիկնայ \ \ \, զի կարգեալ է զսա սրբոց հարցն եւ սուրբ վարդապետին Գէորգայ ի սուրբ ուխտն, որ կոչի Դրազարկ, ի սահմանս Կիւլիկեցւոցն \ \ \ սուրբ եկեղեցիք: Իսկ երջանիկ քահանայն Տիրացու ի քաղաքէն Մշոյ, որ կարողութեամբ աստուծոյ եւ հրամանաւ երանեալ վարդապետին Ստեփանոսի, որ ի վանս Իննակնեան, որ յանուն սուրբ Կարապետին, ի գաւառին Տարաւնոյ, զայս ամենեցուն բազմութիւն ծաղկանց ի հոգւոյն սրբոյ գալստեան օրէն մինչեւ ի մեծ պահս աղուհացից շարագրեաց ի վայելումն եւ ի պայծառութիւն սրբոց եկեղեցեաց …:

Գրեցաւ սա ի հայրապետութեան մեծ աթոռոյն տէր Կոստանդեայ ընդհանուր Հայոց կաթողիկոսի, եւ յառաջնորդութեան աշխարհիս մերոյ քաջ եւ րաբունի ճգնաւոր վարդապետի Թովմայի Մեծոփեցւոյ, ի դառն եւ ի չար ժամանակիս, յորում եկն ազգն Չաղաթից` թագաւորութեան Շահռուխին, եւ փախոյց զՍքանդարն, \ \ \ եւ հեծեալըն Շահռուխին եկն ի վերայ ամրոցին Շամիրամայ, որ է բերդն Վանայ, զի \ \ \ [անդ է՞ր] եղբայրն Սքանդարին Ջհանշահուն, եւ նա ել ի բերդէն եւ գնաց առ Շահռուխն, եւ նա ներեաց զսա, եւ ետ զթախտն թամանովս, եւ գնաց: Եւ Սքանդարն դարձաւ եւ փախոյց զեղբայրն եւ նստաւ ի թախտն: Եւ մնաց ի պարոնացն Ջհանշին մին անիծեալ Փիր-Ալի անուն ի բերդն Ամկու, եւ հանապազ ելանէր ի բերդէն եւ գայր ի վերայ երկրիս Արճշայ եւ Արծկայ. չարչարէր, զոմանս սպանանէր եւ զոմանց զտղայսն գերի առնէր, եւ ծնողքն աղէխորով սրտիւ այրվէին եւ օգնել ոչ կարէին անմեղ գառանցն իւրեանց:

Եւ առաւել կսկիծ տեսաք, որ մին տանւտէր եւ Գ (3) տղայ եւ Բ (2) կին ի մին տանէն հանել ոչ կարաց. եւ անօրէնքն զտունն եւ զնոսա անդ այրեցին, որպէս քաջ նահատակ …:

Յայսմ չար ժամանակիս սկսաք զգիրքս ի քաղաքի Արծկէ, ընդ հովանեաւ ամենամաքուր Աստուածածնիս եւ պատերազմի սուրբ Նշանիս …:

 

ՃԱՇՈՑ

Փիրղ. Նօտ. 115-116, Ալիշան, Հայապատում, Բ, էջ 557-558

 

Հեղինակ` գրիչ Յովհան

Վայր` Հաղբատ

Ժամանակ` 1438

 

… Արդ, ես` Աստուածատուր մեղապարտ էրէց` բազում ժամանակաց այրի, ի Կոտեւուց երկրէն, ի գեղջէն Արծնոյ, ցանկացող եղէ այս հոգելից տառիս ի դառն եւ ի նեղ ժամանակիս, որ որդի մեծի խորազմին Թամուրին` Շահռուխ կոչեցեալ, չորս անգամ բազում հեծելօք, անգութ եւ անագորոյն եւ անողորմն եւ ծարաւի արեան քրիստոնէից` երեկ ի վերայ աշխարհիս Թավրիզոյ, որ բազում եւ անասելի աւեր ած ի վերայ աշխարհիս Հայոց: Զի զոր սրով կոտորեաց, եւ զոր անողորմ գերի վարեաց եւ կորոյս, եւ զոր սովամահ եղան, եւ զոր մահն տարաւ, եւ զորս գայլք եւ գազանք կերան եւ պատառեցին, եւ մնացեալքն այսր եւ անդր փախեան բնաջինջ եւ մտին յաշխարհն Վրաց: Եւ ամենեւին անմարդաբնակ մնաց եւ աւերեցաւ աշխարհն մեր, եւ դրունք երկնանման տաճարաց փակեցան, եւ լոյսք եւ կանթեղք շիջան եւ խաւարեցան, եւ խունկք եւ նուէրք պակասեցան, եւ աղօթք եւ երգք սաղմոսաց պակասեցան եւ դադարեցան, եւ մատուցմունք պատարագաց եւ ամենայն սրբութիւնք եկեղեցւոյ` խաչ եւ աւետարան, եւ ամենայն հանդերձեղէն, սպասք եկեղեցւոյ ի ձեռն այլազգեաց գերի մատնեցան: Եւ մեծ սուգ եւ ողբ եւ տրտմութիւն եւ կսկիծ հասաւ Հայոց եկեղեցեաց. եւ եղաք որպէս հինն Իսրայէլ` կոխան եւ այպն կատականաց ամենայն ազգաց, եւ այս ամենայն հասաւ եւ եկն ի վերայ մեր վասն ծովացեալ եւ անառակ եւ անդարձ եւ անզեղջ մեղաց մերոց:

Յայս դառն եւ կսկծալից ժամանակիս, կարի աղքատութեամբ եւ չքաւորութեամբ ետու գրել զգիրքս ի յօտար երկիրս Վրաց, ի ձեռս Յոհանէս քահանայի, ի վանքս Հաղբատայ, առ դրան սուրբ Նշանիս,   եւ սուրբ մայրաքաղաք խմբարանիս, եւ սուրբ Աստուածածնիս, եւ սուրբ Գրիգորիս, առ դամբարանի սուրբ վարդապետաց եւ սուրբ հայրապետաց, եւ մեղսաքաւիչ եւ աստուածաբնակ սուրբ տաճարացս, ի յառաջնորդութիւն տէր Զաքարիա արհեպիսկոպոսիս, եւ ի թագաւորութեան Վրաց Ալեքսանդրէի, եւ պարոնութեան տեղւոյս եւ նահանգիս Լօռոյ` մեծափառ եւ աստուածասէր իշխանաց իշխանիս` պարոն Բէշքենին յազգէն Օրբելեանց. թոռին մեծ պարոնին Բիւրթէլին, ի թուականիս հայկազեան տումարիս ՊՁԷ (1438) ամին:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Ղուզիգիտան գիւղ, Մ. Տ. Մ.

 

Գրիչ Սարգիս

Վայր` Ախալցխոյ երկիր

 

… Արդ, գրեցաւ սուրբ աւետարանս ի Վրացտունս «յերկիրս Ախալցխոյ, ի վանքս պարոն Յակոբայ, ի մեծ թուիս Հայոց ՊՁԷ (1438), ընդ հովանեաւ սուրբ Հրեշտակապետին, ի ժամանակիս յորում Շահռուհն երեկ ի վերայ Սքանդարին, եւ նա փախեաւ եւ գնաց մինչեւ Սեւաստ, եւ բազում գաւառք աւերեաց, եւ զբազումս յազգէ Հայոց գերի արար եւ եբեր, բազումք ի մերկութենէ եւ ցրտոյ ի սարին մեռան, եւ բազումք սովամահ եղեն: Եւ ինքն գնաց ի վերայ Ջհանշին, եւ ի նորա զաւրութենէն հեծելն ամէն յեղբայրն դարձաւ, եւ նա փախեաւ ի յեղբաւրէն` ի Ջհանշահէն, եւ ամրացաւ ի յամուրն Երնջակայ, եւ ընկալաւ զհասն ի յաւիտենական տանջանացն …:

Այլ կրկին յիշեցէք զստացող սուրբ աւետարանիս զբարեմիտ ճգնաւորն զԿարապետ … եւ զիս` զմեղապարտ գծաւղս` զՍարգիս պիտակ անուն վարդապետ, եւ զծնաւղսն իմ, եւ զհոգեւոր որդիս մեր զԳրիգոր քահանայ, եւ զեղբայրս զԿարապետ քահանայ, որ զաւրինակն շնորհեաց …: Այլեւ սխալանաց եւ խոշորութեան անմեղադիր լերուք, զի ի դառն եւ ի վշտաշատ ժամանակի գրեցաւ եւ մեք լի տրտմութեամբ կայաք:

 

ՅԱՅՍՄԱՒՈՒՐՔ

Փիրղ. Նօտ. 117, Նշխարք (# 4515), էջ 149, Կարճկան, Վանիկ գիւղ

 

Հեղինակ` գրիչ Կիրակոս

Վայր` Բաղէշ

 

… Եւ արդ, ես` անպտուղս ի բարեաց «Կիրակոս \ \ \ [կատարեցի ի վա՞նս] Հինգ խորան, ի հայրապետութեան տեառն Կոստանդեայ, եւ մեր առաջնորդութեան (Բաղիշոյ) տէր Ստեփաննոսի, եւ ամիրութեան քաղաքիս Շեխ-Մահմատին, եւ ղանութեան Ջհանշայ միրզին, որ յայսմ ամի Սքանդար` եղբայր նորա սպանաւ ձեռամբ որդւոյ իւրոյ, եւ նստաւ ի թաղթն Ջհանշէն, եւ ի թուականիս Հայոց ՊՁԷ (1438):

Զստացող գրոյս` զբարեմիտ տիկին Ղրիմ-Խաթուն, եւ զայրն իւր զԱպտլէն [յիշեցէք] «որ եդ ի դուռն սուրբ Աստուածածնին եւ Գէորգայ զորավարին … եւ Կիրակոս գրչիս, եւ իմ ծնողացն Էլէքսան քահանային եւ Եղիսաբեդին, … եւ կողակցին իմոյ Քնքուշ-Խաթունին:

 

ԲԺՇԿԱՐԱՆ ՅՈՎՀԱՆՆԻՍԻ ԲԺՇԿԻ

Վիեն. 510, Տաշ. Ցուց., էջ 740

 

Կազմող գրոյս Աբրահամ

 

ա

 

Զսակաւագիծ աշխատողս եւ կազմողս գրոյս զԱբրահամ նուաստ աբեղայս աղաչեմ յիշել ի տէր` ի մեղաց թողութիւն, եւ աստուած յիշողացդ ողորմեսցի, ամէն:

 

բ

 

Զվերջի կազմողս եւ զաշխատողս գրոյս` զԱբրահամ բազմմեղս աղաչեմ յիշել ի տէր սրտի մտաւք …: Ընդ նմին եւ զկազմել տվող զՅովհաննէս հէքիմս եւ զհայրն իւր զհանգուցեալն ի Քրիստոս` զվարպետ Սկանդարն յիշեսջիք …:

Կազմեցաւ ի թվին Հայոց ՊՁԷ (1438):

 

գ

 

Աստուած ողորմայ Սկանդարին հոգուն` հաքիմինն:

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

Երեւան 7839

 

Հեղինակ`

Վայր` Տըփխիս

 

ա

… Արդ, գրեցաւ սա ի թուականութեանս Հայոց ՊՁԷ (1438), ի մայրաքաղաքս Տըփխիս, ընդ հովանեաւ սուրբ եւ հրաշափառ կաթուղիկէին սուրբ Աստուածածնին, ի հայրապետութեան տեառն Կոստանդեա, եւ ի բագաւորութեանս Վրաց Աղէքսանդրէի աստուածասիրի եւ բարեպաշտի, զոր տէր աստուած պահեսցէ զսա անփորձ կենաւք եւ պարագայց ամաւք` զաւրաւք եւ զաւակաւք իւրովք` ի վանումն եւ ի  հերքումն անաւրինաց խըմբից \\ եւ ի հաստատութիւն սրբոյ եկեղեցւոյ:

Արդ, որք հանդիպիք սմա երգելով, կամ աւրինակելով, կամ տեսութեամբ, յիշեսջիք ի մաքրափայլ եւ ի մեղսաքաւիչ յաղաւթս ձեր զյառաջասացեալ ստացաւղ սորին զԴաւիթ կուսակրաւն քահանայ, եւ զհայրն իւր զԱւետիս քահանայ, եւ զմայրն իւր զԷսուգան, եւ զեղբայրսն զՆերսէս եւ զՍիմէոն` զփոխեցեալսն առ Քրիստոս, եւ զմնացեալ եղբայրն զԱբել, եւ զսիրելիորդին իւր ըստ հոգւոյ, եւ զամենայն արեան մերձաւորսն` զկենդանիսն եւ զննջեցեալսն …:

Ընդ վերոյգրելոցս յիշեսջիք եւ զերջանիկ եւ զսրբակրաւն զհայր մեր ըստ հոգւոյ զտէր Սարգիս փիլիսոփայն` զփակակալ եւ առաջնորդ սուրբ Կաթուղիկէին` զգծագրող սորին, եւ զիս` զանարժան ծառայս ծառայիցդ աստուծոյ, որ զսակաւ պակասորդս գրեցի, հանդերձ ծնողաւք եւ ազգականաւք, եւ աստուած զձեզ յիշէ, ամէն:

\ \ \ մրխաթուն ապաշխարողն յիշեսջիք ի Քրիստոս, որ աւգնական եղեւ ի ծախս սորին:

 

բ

 

Հետ. ստացող Գուլշար

 

… Արդ, երես անկեալ աղաչեմ զձեզ, ո՜վ դասք լուսեղէն, որ ամէն տաւնի եւ տաւնականի զյիշատակարանս կարդայք եւ մէկ բերան աստուածողորմի ասէք Սուրխենց հին եւ նոր ննջեցելոց, ամէն:

Արդ, ես` Գուլշարս առի սուրբ Գանձարանս իմ հաւրանց գերեզմանատան` ի սուրբ Կաթողիկէն, իւր ննջեցելոց հոգոյն համար, որ ամէն տարի յիշատակուին մեր ղարիպ ննջեցեալքն: Եւ ոչ ոք ունի իշխանութիւն հանելոյ զգիրքս ի դրանէ սուրբ Կաթուղիկէիս, ոչ իմոց, եւ ոչ աւտարաց, ոչ եպիսկոպոսէ, եւ ոչ քահանայից, եւ ոչ աշխարհականաց, զի ազատ է գիրքս այս, ով ոք որ անտքնի, կամ յայտնի լրբութեամբ, կամ գողանալով, կամ բաշխելով, կամ ծախելով` դատի յաստուծոյ եւ ամենայն սրբոց, եւ զհուրն անշէջ առցէ, ամէն:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Փիրղ. Նօտ. 117, Սեբաստիոյ ս. Նշան

 

Գրիչ Յոհաննէս

Վայր` Գորի մայրաքաղաք

 

… Գրեցաւ սուրբ աւետարանս ի մայրաքաղաքն, որ կոչի Գորի ի թագաւորութեան Վրաց Աղեքսանդրոյ, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս, ի թուին ՊՁԷ (1438), ձեռամբ Յոհաննէս գրչի, ի խնդրոյ տէր Մատթէոս քահանայի …:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Երեւան 1042

 

Գրիչ Կարապետ

Վայր` Մուխրան, ի գեղս որ կոչի Վարդիսուպան

 

ա

Քրիստոս աստուած … ջնջեա զձեռագիր յանցանաց իմոց` զեղկելի Կարապետ աբեղայիս, եւ զհայրն իմ զՈվանէս քահանայ, եւ զմայրն իմ զԱզիզ, եւ զուսուցիչս իմ զտէր Սարգիս, որ շատ երախտաւոր է մեզ, աւրհնութեամբ եղիցի, ամէն: Եւ զհայրեղբարս իմ զԱկոբ, եւ զամուսինն իւր զԱյմելիքն, եւ զորդին իւրեանց զԱրղունշայն, եւ զքեռին իմ զԻալն, եւ զորդին իւր զՅովսէփ, եւ զփեսայն իմ զԻշխանն, եւ զքուրն իմ զՈւստիանայն, եւ զորդին իւր զՇարիարն, եւ զսանայհայրն իմ զՃանազիզն, եւ զսանամայրն իմ Սուլթանն, եւ այլ զամենայն երախտաւոր, Քմիկս, որ շատ կու ծառայէ մեզ, եւ ամենեքեան աւրհնեալ աստուածոյ ի մէնջ, ամէն:

Գրեցաւ գիրս ի թվականի Հայոց ՊՁԷ (1438) էր, ի Մուխրանիս, ընդ հովանեաւ սուրբ Աստուածածնիս, ի գեղս, որ կոչի Վարդուսիպան. երախտաւորք մեր աւրհնեալ եղիցի[ն], ամէն:

 

բ

… Եւ զայլ ամենայն կերակ[ր]ողքս մեր, որ այս գեղումս զմեզ կերակրել են, եւ որ շատ եւ որ սակաւ` զվարձս առցեն ի Քրիստոսէ աստուծոյ մերոյ, ամէն: Եւ զՔիմիկս աղաւթս յիշեցէք, եւ զհերեւանս մեր` զԿարապետ, եւ զամուսին իւր զՄիսրիկ, աւրհնութեամբ եղիցին, ամէն:

 

գ

Զտէր Վարդան եպիսկոպոսն յիշեցէք յաղաւթս ձեր, ամէն:

 

ՃԱՇՈՑ

ԲՑՎ 254, ԼՑՎ 688, Լիմ

 

Գրիչ Հերապետ Խալիֆա

Վայր` Արճէշ

 

… Աւարտեցաւ … յամի ութհարիւր եւ ութսուն եւթներորդի թուականութեանս Հայկազեան տոհմիս տումարիս (1438), ձեռամբ յոգնամեղ եւ անարհեստ գրչի սուտանուն Հերապետի, որ մականուն Խալիֆա կոչիւր, ի խնդրոյ սրբասնեալ եւ սրբակրաւն Մկրտիչ կրաւնաւորի …:

Այլ եւ այս գիտելի է, քանզի ունի աստուածաշունչ գիրքս այս զբոլոր մասունս տաւնից տէրունականաց, զոր սուրբ հարքն հաստատատեցին … զոր մեծաջան եւ ծանր աշխատութեամբ հաւաքեալ եղեւ ի սրբոց վարդապետացն, զորոյ եւ Տիրացու քահանայն Մըշոյ յետոյ ի մի գիրս ժողովեաց, որոյ յիշատակն աւրհնութեամբ եղիցի:

Արդ, գրեցաւ աստուածաշունչ կտակս ի քաղաքս, որ կոչի Արճէշ, ընդ հովանեաւ Տիրամաւր աստուածածնի տաճարիս, ի հայրապետութեան տեառն Զաքարիայի, կամաւք եւ հրամանաւ հոգեւոր, բարեմիտ սրբասնեալ եւ կուսակրաւն Մկրտիչ կրաւնաւորի, որ ետ գրել զսա յիշատակ իւր, եւ հոգեւոր եւ մարմնաւոր ծնողաց իւրոց Խնդուին եւ Խութլուին, եւ հաւրեղբաւրն իւրոյ Խոցադեղին, եւ կենակցին Լի-Տիկնոջն, եւ որդւոյն պարոն Մկրտչին, եւ եղբաւրորդւոցն Խնդուին եւ Հերապետին, եւ քուերն իմոյ (՞) Փաշա-Մելիքին, եւ եղբարց իւրոց Յովանիսին եւ Կարապետին` հանգուցելոցն ի Քրիստոս … եւ դեռաբոյս զաւակին իւրոյ Մխիթարին, եւ Հերապետին, եւ զաւակին իւրոյ Սուլթան-Խաթունին, եւ քուերորդոյն իւրոյ Առաքելին, եւ դստերն Ամբար-Խաթունին, եւ դեռաբոյս զաւակացն Յակոբին, Խալիֆին եւ Մխիթարին …:

Արդ, աղաչեմք զամենեսեան, որք հանդիպիք այսմ աստուածաշունչ կտակիս կարդալով կամ աւրինակելով նաեւ ինձ` մեղապարտիս սուտանուն Հերապետի եւ ծնողաց իմոց թողութիւն խնդրեցէք յաստուծոյ, որ բազում աշխատեցայ ի գրել սորին: Եւ դարձեալ զուսուցիչն մեր զքաջ քարտուղարն Թումա զհեզահոգի րաբունապետն, եւ զբանիսուն հռետորն զԿարապետ վարդապետն, եւ զԿարապետ աշխարհի երէցն, որ մեզ վարպետութիւն արար եւ ուսոյց զմեզ, Ստեփանոս այրի քահանայն յիշել ի տէր, եւ զՆերսէսն, եւ զԳրիգոր, որ զաւրինակն շնորհեցին յիշեցէք: Անմեղադիր լերուք սղալանաց եւ խոշորութեան գրիս, զի այս էր կար մեր …:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

ԼՑՎ 92, սիւն. 182, Աղթամար

 

Գրիչ Կարապետ Աղթամարցի

 

Զվերջին կազմող սուրբ աւետարանիս` զՎարդան, եւ զծնողս իմ յիշեցէք յաղօթս ձեր, թվ. ՊՁԷ (1438): Նաեւ ինձ` մեղսասէր եւ անարժան Կարապետ գրչի Աղթամարցոյ, եւ մեր ծնողացն, ամէն:

 

ԳԱՆՁԱՐԱՆ

«Թորոս Աղբար», Բ., էջ 452-453

Չնքուշի սիրահայեաց ս. Աստուածածին վանք

 

Հեղինակ` գրիչ Դաւիթ

Վայր` Մելիտինէ

 

Գրեալ ի վանս ս. Գրիգորի Մելիտինոյ Հայոց, ի թվ. Հայոց ՊՁԷ (1438) …: Յիշեցէք զիս` զԴաւիթ աբեղայս, եւ զհայրն իմ զԻսահակ քահանայն, «զԿոստանդին աւագերէցն, եւ զաստուածատուր զաւակսն իւր զԹորոս քահանայն, եւ զՍտեփաննոս հայրապետն, որ այժմ խնամատար եւ վերակացու են սուրբ ուխտիս …:

 

ՅԱՅՍՄԱՒՈՒՐՔ

Երեւան 4517

 

Հեղինակ` գրիչ Ազարիա

Վայր` Կեսարիայ

 

ա

… Ընդ նոսին եւ զստացող սուրբ գրոցս` զտէր Յովանէս արհեպիսկոպոսն, եւ զծընօղք նորին` զՆերսէս քահանայն եւ զԽաբիբ-Խաթունն, եւ զքըւերքն իւր զԶմրութն եւ զՍանդուխտն, եւ զհօրեղբայրքն` զԿարապետ կրաւնաւորն, եւ զՆուրադինն, զՄաղթումն եւ զԳրիգորն, զՄովսէս րաբունին, եւ զնորին եղբայրն զՄալիքն, եւ զմեղապարտ գծողս` զԱզարիայ, եւ զկարդացողդ եւ զլսաւղքդ [յիշեսջիք առ աստւած] …:

 

բ

 

Ո՜վ նորածին մանուկ Յիսուս … ողորմեա ամենայն հաւատացելոց քրիստոնէից, եւս առաւել ստցողի գրոց` պանծալի արհեպիսկոպոսին Յովանիսի, եւ ծնողաց նորին Ներսէս քահանային եւ Խաբիբ-Խաթունին, եւ քըւերն Զըմրութին եւ մեծ պապուն Մանգլաւին, եւ Մովսէս վարդապետին, եւ նորին ծնողացն` Յիսաւին եւ, եւ եղբաւրն Մալիքին եւ Մուրադին, եւ մեղապարտ գծողիս` Ազարիայի, եւ իմ ծնաւղացն, եւ ձեզ` կարդացողիդ եւ լսողացդ, եւ Մարգարայ կրաւնաւորին, որ աշխատեցաւ ի կոկել թղթիս, ամէն:

 

ԳԱՆՁ ՍՈՒՐԲ ՎԱՌՎԱՌԻՆ

Փիրղ. Նօտ. 116

 

Հեղինակ` Առաքել Բաղիշեցի

Վայր` մերձ ի Մերտին

 

…Որ Առաքել անուանեցայ

Եւ վարժապետ ես կոչեցայ.

Բայց ի գործոց յոյժ հեռացայ,

Այլ յոյս ի տէր Յիսուս կալայ:

Ի յութհարիւր թուականին,

Ութսուն եւ եօթն աւելորդին (1438),

Զբանս ասացի սուրբ Վառվառին,

Յեզր Մերտին մեծ քաղաքին:

 

ԳԻՐՔ ՁԵՌՆԱԴՐՈՒԹԵԱՆ

ՀԱ, 1924, սիւն. 435-436

 

Հեղինակ` գրիչ Յակոբ Տրապիզոնցի

Վայր` Կոստանդինուպաւլիս

 

Գրեցաւ գիրքս ձեռնադրութեան թվ. ՊՁԷ (1438), ի վայելումն արհեպիսկոպոսին տէր Յովակիմին Կոստանդինուպաւլսի, զոր տէր աստուած վայելել տացէ յամերամս ժամանակաց, ամէն:

Կատարեցաւ հրամայեալն ի քէն, ո՜վ տէր պատուական, զսակաւ գծիկս ընկալ յանպիտան Յակոբ աբեղէ Տրապիզոնցոյ, իբրեւ զխէրեւէշս այրոյն: Եւ անմեղադիր լեր խոշորութեան եւ անարհեստութեան եւ սխալանաց սորա, զի կար մեր այս չափ էր, եւ մի մոռանար ի մտաց քոց սուրբ ի բարի մասին զանարժանս, աղաչեմ:

 

ՃԱՇՈՑ

Սեբաստիա, ս. Նշան 77, ՀԱ, 1926, սիւն. 242-243

 

Հեղինակ` գրիչ Դաւիթ

 

… Եւ զԴաւիթ գրիչս յիշեցէք ի տէր ՊՁԷ (1438):

 

Գրիչ Դաւիթ

Վայր`

 

… Ողորմեա ստացաւղի գրոցս Ներսէսի քահանայի, եւ մաւրն իւրոյ Մեծ-Խաթունին, եւ հաւրն իւր Շնոֆոր պարոնին, եւ քեռոյն Աստուածատուր քահանայ կուսակրօն կրաւնաւորին, եւ կենակցին իւր Փաշային, եւ որդւոց իւրոց Աստուածատրին եւ Դաւթին` հանգուցելոցն առ Քրիստոս աստուած, որոց ողորմեսցի սուրբ հոգի աստուած, եւ դստերն իւր Շահտիկնայ, եւ փեսային իւր Սատաղային, եւ թոռին իւր Ստեփանոսին, եւ ամենայն արեան մերձաւորացն …:

Այլ եւ ողորմեսցի հոգին սուրբ եւ անփորձ պահեսցէ զհայր Ներսէս քահանային` զՇնոֆոր պարոնն, եւ զփեսայն իւր զՔուրդամիրն, եւ զաստուածապարգեւ զաւակսն իւր զԽաչատուր քահանայ, եւ զՄկրտիչն եւ զԱւագն եւ զԱստուածատուրն, զի բազում սպասաւորէ Շնոֆորն Ներսէս քահանային, եւ տանն, եւ ամենայն գալաւղ եւ գնացաւղի, եւ գորովագութ գթով կու խնամարկէ, զի տունս Ներսէս քահանայիս որպէս զվանք է, եւ բազում գալաւղ եւ գնացաւղ կայ` ի յեպիսկոպոսաց եւ ի վարդապետաց եւ յամենայն աղքատաց, եւ ամենեցուն կերակրէ, զոր տէր աստուած վարձահատոյց եղիցի, ամէն:

 

գ

 

Ամենազաւր սուրբ հոգի աստուած` ողորմեա անարժան գըրչիս Դաւիթ աբեղայի, եւ հաւր իմ Սահակ քահանայի, եւ մաւրն իմոյ Մինայի, եւ ստացաւղի սորին` այսմ ծաղկաւէտ բուրաստանի` պատուական եւ սրբասէր գովելի եւ հաւատարիմ, զՆերսէս քահանայն եւ զՍահակ երէցն, եւ զզաւակս նորա զՍտեփանոսն, եւ զայլ ամենայն արեան մերձաւորսն իմ: Աղաչեմ ես` Ներսէս երէցս, զի խնամով պահեսջիք զայս սուրբ տարեգիրքս եւ լիցի սա յիշատակ մեզ անջինջ ի Սեբաստիա քաղաքիս, ի դուռն սուրբ Աստուածածնին վավխի շուկայի մահալան: Աստուած զայն քահանայն եւ զայն ժողովուրդն աւրհնէ, որ խնամով պահէ զսայ, եւ մի իշխեսցին իմոյքն ծախել եւ կամ հանել ի դրանէ սուրբ եկեղեցւոյս, այլ պաշտօնէից սորա լիցի սայ:

 

ՄԱՇՏՈՑ

Երեւան 5905

 

Գրիչ Խալիֆա

 

… Արդ, գրեցաւ սա ի թուականիս Հայոց ՊՁԷ (1438), ձեռամբ սուտանուն Խալիֆա սարկաւագի: Տէր աստուած ողորմեա ստացողի գրոցս Յակոբ քահանային եւ Եղիսաբեթին եւ Ղարիպ-Խաթունին, եւ այլ ամենայն արեան մերձաւորաց նոցին` կենդանեաց է հանգուցելոց, յիշեցէք ի Քրիստոս եւ լի բերանով աստուածողորմի ասացէք Եղիսաբեթին, որ ստացաւ զսա ի հալալ արդեանց իւրոց, յիշատակ իւրն եւ ծնաւղաց իւրոց, ամէն, եղիցի:

Արդ, աղաչեմք զամենեսեան, որք հանդիպիք այսմ գրոցս, անմեղադիր լերուք, զի այս էր կար մեր: Եւ դարձեալ զԿարապետ քահանայն, որ եղեւ պատճառ այս Մաշթոցիս, \\ եւ ետ գրել զսա անջինջ յիշատակ յաւիտեան: Եւ դարձեալ, յիշման արժանի արարէք զստացող սորին զԵղիսաբեթն, զՅակոբ քահանայն եւ զԿարիպԽաթունն …

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

«Միաբանք եւ այեցելուք Երուսաղէմի», էջ 70

 

Հեղինակ`

Վայր` Երուսաղէմ

 

… Ողորմիա խոճայ Ճանազիզի եւ ծնողաց իւրոց, որ եկն ի Տփխիս քաղաքէ եւ բազում արդիւնս արար ի յաղքատս եւ ի կրաւնաւորս եւ յեկեղեցիս, եւ զսուրբ աւետարանս ետ վերստին կազմել պատուելի եւ ճըգնազգեաց եպիսկոպոսին Գաբրիէլի Կարբեցոյ, որով արքայութեան արժանի առնէ Քրիստոս աստուած զՃանազիզ խոճան եւ զծնողսն իւր ամէն:

Ի թվ. Հայոց ՊՁԷ (1438) կազմեցաւ սուրբ աւետարանս ի սուրբ քաղաքն Երուսաղէմ:

 

ԺՈՂՈՎԱԾՈՅ ԴԱՒԱՆԱԲԱՆԱԿԱՆ ԳՐՈՑ

Երեւան 3483

 

Հեղինակ` հետ ստացող Խաչատուր

 

Ի թվին ՊՁԸ (1439): Զվերջին ըստացողս` զԽաչատուր աբեղաս յիշեցէք, ո՜վ սուրբ ընթերցողք …:

 

ԱՒԵՏԱՐԱՆ

Երեւան 4815

 

Նորոգող եւ կազմող` Վարդան

 

  Քրիստոս աստուած ողորմի Նիկողոսին եւ իւր ծնողացն, որ վարստին նորոգել ետուր զսուրբ Աւետա[ր]անս յիշատակ յիւր, եւ ծնողաց իւրոց` հաւրն իւրոյ Մուրադի, եւ [մաւ]րն իւրո Կուլմելիքին, եւ կո[ղա]կցին իւրո Յուսէփին, եւ Աւամին, զոր տէր տացէ սոցա զիւր արքայութիւն, ամէն:

Եւ զիս` զեղկելի հողս զՎարդան, եւ զծնաւղսն իմ, զվերջին կազմող սուրբ Աւետարանիս աղաչեմ յիշել [յա]ղաւթս ձ[եր], ո՜վ սուրբ ընթերցո[ղք]:

Կազմեցաւ ի թվ. ՊՁԷ. (1438):