Մխիթարայ
աթոռակալին
մէկ
ուրիշ
նամակէն,
զոր
Հռովմ
ղրկած
է,
կը
քաղենք
երեք
հետաքրքրական
պատառիկներ,
յորս
դիտելի
է
թէ
1718ի
չորութիւնը
որքան
աւելի
զգալի
եւ
սարսափելի
եղած
է
ի
Վենետիկ,
քան
վերջին
տարուանս
(1921-ի)
սաստիկ
չորութիւնը:
Կը
տեսնենք
նաեւ
որ
անմարդաբնակ
եւ
անտես
թողուած
Ս.
Ղազար
կղզին,
ինչպիսի'
մեծ
հռչակ
կը
ստանայ`
այն
ինչ
Մխիթար
իրեններովն
հանդերձ
հոն
կը
մտնէ
ու
կը
սկսի
ամէն
տեսակէտով
բարեզարդել:
Գերայարգեցելոյ
տեառն
տեառն
Մխիթարայ`
Հօրն
մերոյ
Աբբայի
…
դժուարաւ
գտանի
այժմ
ջուրն,
այնքան
սաստիկ
եւ
շատ
բերին
ջրաբերքն
ի
քաղաքն,
մինչ
զի
Փատուայու
գետն
նուազեցուցին,
այժմ
յայլմէ
գետէ
բերեն,
եւ
մեծ
նաւ
չի
բանիր,
վասն
սակաւութեան
եւ
նուազման
ջրոյն:
Յերեկեան
օրն
հիւր
ունէաք,
եւ
լաւ
ջուր
ոչ.
այսօր
երկու
երեք
պարխաճ
հազիւ
գտաք,
ես
միշտ
ի
կասկածի
է(ի
),
թէ
յաւուր
միում
ընտանիքն
Սանմառթինու
փիօվանին
բաց
ասեն,
եւ
ոչ
տայցեն
զջուր
մերայնոց,
որ
միշտ
անտի
առնուն.
այսօր
լուայ
որ
նա
եւս
բաց
ասացեալ
է,
եւ
այս
ոչ
է
մեղադրելի,
սոքա
գնեն
մի
սօլտի
զպարխաճսն…:
Այսքան
աղօթք,
եւ
աղաչանք`
չեղեւ
որ
մին
լաւ
անձրեւէր.
եւ
թէ
յայս
ամ
ոչ
տկարանամք
եւ
անվնաս
անցուցանեմք,
գիտասջիք,
զի
այլ
ոչ
եմք
տկարանալոցք:
…
…
Վերափոխման
Աստուածածնայ
օրն
մին
պսակ
եղեւ
յեկեղեցւոջ
մերում,
սեպուհ
էր
փեսայն,
նաշապէս
հարցաք
Սանճիպինեանի
փիօվանին,
եւ
ապա
թոյլ
տուաք
գալ,
ասաց
փիօվանն,
մակարի
թէ
յամենայնում
կիրակէի
գային,
զի
աստ
սովորութիւն
է,
եւ
ոչ
է
դէմ
պատրիա(ր)գին
կամ
փիօվանին,
ազատ
է
այս
գործ,
ուր
կամին
գնան,
մանաւանդ
ըստ
մեծի
մասին
կարգաւորաց
եկեղեցին
գնան
եւ
անդէն
պսակին,
բայց
հարկաւոր
է
զի
քահանայն
լիցի
հարսին
Քոնդրատէն,
եկեղեցոյն
շահ
այս
լինի,
որ
բերան
մոմն
անդէն
թողու,
հայոց
ժամն
եւս
գնան,
նա
եւ
քափուճոջ,
եւ
այլոց
կարգաւորաց
եկեղեցիսն,
մանաւանդ
այնց
որք
են
ի
քաղաքէն:
Կնքահարք
մեծամեծք
անձինք
էին…:
…
Եկօղ
գնացօղ,
թէ
հայք
եւ
թէ
Ֆռանկք
բազումք
են,
ոչ
անցանի
օր,
որ
ոչ
գայցեն
օտարականք,
յանցեալ
կիրակի
կանուխ
եկին
ոմանք
ղաբանցիք
առ
ի
լսելոյ
զպաշտօնն,
այսինքն
զգիշերաժամն
եւ
զձայնաւոր
պատարագն…:
Թուին
փրկչին
1718
Օգս.
20
ի
Վէնէտիկ
Նուաստագունեղ
ծառայ
Եղիա
վարդապետ
