Մայր դիւան Մխիթարեանց Վենետկոյ ի Ս. Ղազար

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Թղթեր, նամակներ, կոնդակներ Պատմագրութիւն

Յովհաննու Երուսաղեմայ յատկացուած տօնը` զոր Մեծ Պահոց մէջ կը կատարենք` կ՚ենթարկուի Վաւերաթղթիս մէջ կնճռոտ կացութեան մը, երեւան եկած Յայսմաւուրքի մը համաձայն, ըստ որում` անոր տեղ կը նշանակուի Ս. Ոսկեր. ի անունը:
       Յիշենք սակայն, որ հետագայ ժամանակի մէջ նախանձախնդիր ոգւով ու խիստ դառնացած շեշտով կ՚արտայայտուի Հ. Մկրտիչ Աւգերեան` նման յեղյեղուած կարծիքներու դէմ այսպէս. «Թող զի եւ ոմանք յիմաստակաց առ մեօք` կամեցան իմանալ յայսմ միջոցի աղցից անուամբ Յովհաննու զՈսկեբերանն որպէս կրկին տօնեալ, կամ զիմաստասէրն ի կարգէ յիշատակելեաց ի թիւս տօնելեաց վերածեալ. եւ այլ եւս մտահաճոյ կարծիք առ չդիտելոյ զստոյգ պատմութիւն վարուց Յովհաննու երուսաղեմացւոյ: Ծանիր եւ զայս ինչ կարեւոր, զի ի հին եւ յերկաթագիր Ճաշոցի մերում դնի աստանօր ի Գ. շաբաթուս աղցից Մարտի ամսոյ` որ օր ԺԹ. յիշատակ է Յովհաննու երուսաղեմացւոյ: Սաղմոս ՃԺԵ. Կցուրդ. Պատուական եւ առաջի եւն. Պօղ. Առ. ի Տիմոթ. Զայս վկայութիւն դնեմ. Աւետ. Ես եմ հովիւն քաջ…, որպէս եւ ի հին տօնացոյցս գրի. «Շաբ. Յովհաննու Երուսաղէմի հայրապետի. Որ զանչափ… «Եւ սակայն յետին օրինակագիրք հայելով ի սուտ պատմութիւն կուրանալոյ Յովհաննու որպէս թէ առ արծաթասիրութեան` կարի տխմարութեամբ ի բաց բարձեալ զհին ընթերցուածս յանկաւորս սրբոյ հայրապետի` կարգեալ են զայլ նոր ընթերցուածս վասն արծաթասիրութեան եւ կուրութեան… Ի դատաստանի եկի… որ է ամենեւին անվայել սրբոյն. վասն որոյ արժան է փոխել զայսոսիկ նորամուտ հնարս եւ պահել զնախնեացն կարգաւորութիւն» (Աւգեր. Վրք. Սրբ. Հտր. Բ. էջ 480):
       Գերապատիւ եւ ամենապայծառ Տեառն Ստեփաննոսի եււն . 1757 Օգոստ. 17
       … Զհռոմի փաթրիքն խայտառակաբար սիւրկիւն արարին յանմարդաբնակ տեղիս Եգիպտոսի , գտեալ ի նմա վնաս, թէ ֆռէնկ է. եւ այն էր սուտ, զի ոչ էր ֆռէնկ, այլ ուղղափառ…: Այլ ի վեր քան զամենայն հարկաւոր, եւ մեզ լուսաւորչական եւ յոյժ բերկրական այս է, զի ես ըստ որում պնտեալ եմ զհետ գտանելոյ զհին գրեանս, գտի զմի թերատ եւ փոքրիկ յայսմաւուր, գրեալ իբր ի հինգհարիւր ամաց հետէ. յուզեցի զթուղթսն, եւ գտի ի նմա գիր մի` ամենայն ուրախութեան արժանի. վասն զի բազում տրտմութիւն էր մեզ, զի ի մեծ պահուց երրորդ շաբաթու օրն դնի տօն Յօհաննու Երուսաղէմի հայրապետին, զոր ի յայսմաւուրացն ճանաչեմք ոչ սուրբ, այլ գոռոզ ոմն պատժեալ հրաշիւք. սակայն իրն ոչ է եղեալ այնպէս. զի ոչ է տօնն այն Յօհաննու Երուսաղէմի հայրապետին, այլ Յօհաննու Ոսկեբերան հայրապետին, տօնեալ կրկնակի յաղագս ի Կոկիսոն հայոց զնա ընդունելոյ եւն: Վասն զի յայսմաւուրս այս ընթանալով կարգաւ ընդ շափաթս մեծ պահուց, նախ դնէ զտօն սրբոյն Թէոդորոսի. ապա սրբոյն Կիւրղի. եւ ապա սրբոյն Յօհաննու Ոսկեբերանին եւն: Ուստի եւ ի շարակնոցն յերրորդ շաբաթին ոչ դնի Յօհաննու Երուսաղէմի հայրապետին. այլ սոսկ Յօհ. հայրապետին, զոր յուսամ գտանել եւ յայլ հին յայսմաւուրսն:

       Նուաստ ծառայ Հ. Մկրտիչ Վրդպս. [Անանեանց]