Պարսիկ-Օսմանեան
ճակատմարտի
մը
մէկ
ընդհարումն
է
որ
կը
ներկայացուի
մեր
հետագայ
նամակին
մէջ
մանրամասն
պարագաներով:
Այս
նամակը
գրուած
ըլլալով
նշանակուած
տարւոյն
մայիս
9-ին`
նամակագիրը
բնականաբար
կը
հասցնէ
մինչ
Օսմանցւոց
վերջընթեր
պարտութեան
վախճանը:
Վճռական
համարուածք
տեղի
կունենայ
ճիշդ
յիշեալ
թուականէն
վերջ`
յետ
յուլիս
19-ին
երբ
յիշատակուած
Թօփալ
Օսման
-
թէեւ
շատ
տեղէ
վիրաւոր
-
արիացած`
գլուխ
կանցնի
բանակին
ու
խորտակելով
պարսիկները`
մեծ
հանդէսով
Պաղտատ
կը
մտնէ:
Սակայն
պատմութիւնը
կըսէ
որ
ցնծութիւնը
կարճատեւ
կ`ըլլայ,
վասն
զի
երեք
ամիս
վերջ
յաղթութիւնը
պարսիկներուն
կողմը
կը
դառնայ:
Անդրադարձնենք
նաեւ,
որ
մեր
հետեւեալ
թուղթին
մէջ
բերուած
Թոփալ
Հասան
եւ
Օսման
անունները
միեւնոյն
անձը
կը
ներկայացնեն:
Գերայարգեցելոյ
եւ
վսեմագույնի
տեառն
Մխիթարայ
Աստուածաբանութեան
վարդապետի
եւ
Աբբայ
Հօրն
մերում
…
Նա
եւ
զայս
ծանիր,
զի
զօրքն
պարսից
մեծաւ
պատրաստութեամբ
կանխաշարժութեամբ
չուեալ
ի
յիսպահանու
գնացեալ
եւ
պաշարեալ
են
նպաստութեամբ
քրտից
եւ
արապից
զՊաղտատ,
եւ
յետ
ոմանց
ամսոց
պատճառաւ
սովու
առանց
մարտի
առեալ
են
զնա:
Եւ
մինչ
լուան
ոմանք
զայսպիսի
լուրս,
զմեծագոյն
խելագարութիւն
վարկեցին
գնալն
նոցին
ի
Պաղտատ
ասելով,
թէ
այսքան
երկրներն
թողեալ
են
ի
ձեռն
տաճկաց,
եւ
գնացեալ
են
առնուլ
զանառիկ
քաղաքն
այն:
Իսկ
այլք
ոմանք
իմաստակք
զներհակն
նոցին
կալնլով,
առաւել
զմեծ
իմն
խոհեմութիւն
վարկեսցին
գնալն
նոցին
ի
Պաղտատ,
քան
թէ
Իրէվան,
եւ
առ
այս
բերեն
զերկուս
պատճառս,
որոց
մինն
է
այս,
ասեն ,
թէ
յոյժ
առաւել
դիւրին
է
զօրացն
պարսից
գնալ
ի
Պաղտատ,
քան
թէ
ի
Նախչէվան
եւ
Իրէվան,
եւ
այս
ի
կողմանէ
նախաշարժութեան,
եւ
թէ
ի
կողմանէ
նպաստիցն,
որք
կարեն
դիւրաբար
օգնել:
Երկրորդն
է
զի
զսոյն
քաղաքն
առնլով,
թերեւս
այսու
ընկճեալ
զօրքն
տաճկաց
հաճեալ
կամիցին
ըստ
առաջնոյ
նուազին
տալ
զԷրէվան
եւ
զայլս
քաղաքս,
զորս
ունին
սոքա
փոխանակ
Պաղտատու,
ըստ
որում
նախապէս
եղեալ
է,
այսինքն
ի
ժամանակս
սուլթան
Մուրատին
եւ
Շահապպասին:
Նա
եւ
ոմանք
աստ
ի
մեծամեծաց
ասացին,
թէ
Թօփալ
հասան
փաշան
ի
Տեառպեքրու
չուեալ
երեսուն
հազար
արամբք
գինուք
վառեցելովք
կամեցեալ
է
գնալ
Պաղտատ
առ
ի
վանել
զզօրսն
պարսից.
իսկ
գիտելով
զայս
զօրուն
պարսից
իմիք
դժուարին
տեղւոջ,
հուպ
Նինուէի
յանկարծակի
ի
դրանէ
անտի
յարուցեալ
են
ի
վերայ
տաճկաց
զօրուն,
եւ
գրէթէ
զբոլորն
ի
սուր
սուսերի
մաշեալք
են.
եւ
Ոսման
փաշա
500
անձամբք
հազիւ
կարացեալ
է
փախչիլ
եւ
գալ
ի
Տեառպէքիր:
Եւ
սոյն
յաղթութիւնս
եւ
կամ
առումնս
որ
եղեւ,
ոչ
սոսկ
զօրութեամբ
եւ
քաջութեամբ
պարսից
լեալ
իցէ,
այլ
եւ
քրտից
եւ
արապից,
զի
մասն
քրտից
Պարսկաց
հակեալ
են
ի
կողմն
պարսից:
Եւ
վասն
այնորիկ
զորքն
տաճկաց
մասն
ինչ
ի
կողմն
Պաղտատու
գնան,
եւ
մասն
ինչ
է
վերայ
քրտից…:
Գերայարգութեան
քում
Նուաստագոյն
ծառայ
Եղիա
վարդապետ
Յամի
փրկութեան
մերոյ
1733
Մայիսի
9
[Պելկրատ]
