Թէ'
քաղաքական
եւ
թէ
հայ
եկեղեցական
պատմութեան
մասին
հետաքրքրական
անցքեր
կը
պարունակէ
Վարդերեսեան
Հ.
Միքայէլ
Վ.
Սեբաստացւոյ
հետեւեալ
նամակը:
Վերապատուելագունեղն
տեառն
տեառն
Աբբայ
Հօրդ
իմոյ
Մխիթարայ
Աստուածաբանութեան
վարդապետի
որդիական
պատկառանօք
եւ
համբուրմամբ
սուրբ
աջոյդ ,
ողջոյն:
…
աղայ
Մանուէլն
Շէհրիմանեան…
խնդրեաց
զոմանս
գրեանս,
որ
է
եղբայր
աղայ
Աստուածատրին,
որ
եկեալ
է
աստ
ընդ
հրեշտակի
աղուանից
իշխանին,
որ
է
իբր
խորհրդական
եւ
առաջնորդ
նորին,
որդին
եւս
ընդ
իւր
է`
աղայ
սահրատ
կոչեցեալ:
Ունէր
զդիտաւորութիւն
ուղարկել
զնա
այդր
առ
եղբայրն
իւր,
բայց
տակաւին
անորոշ
է
վասն
ոմանց
նկատմանց
ի
կողմանէ
տաճկին,
թերեւս
զհրաման
առեալ
ուղարկիցէ:
Եասախճիով
շրջի
հետիոտս,
բնաւն
չորս
հինկ
հայ
կան
ընդ
հրեշտակին.
մինն
իբրեւ
թարման,
միւսն
իբրեւ
խորհրդական,
եւ
այլք
իբրեւ
ստորագրեալք
նոցին.
Գ
կամ
Դ
անգամ
աղայ
Մանուէլն
պուլուշմիշ
եղաւ
մատանւոյն,
կարի
ծանր
թուեցաւ
տաճկաց
վասն
հայոց
այսոցիկ.
եւ
ի
մէջ
նամէին
զմեծամեծս
բարբառեալ
էր
տիրօղն
Շօշ
քաղաքի.
կայսր
անուանեալ
է
զինքն.
ճշմարիտ
թուրք
զինքն
անուանեալ
է.
ի
բաց
կալ
ստիպէ
ի
թագաւորութենէն
յայնմանէ
եւ
զառեցեալն
թողուլ:
Ասացեալ
է
թէ
տէր
յայժմ
ինձ
կամեցեալ
է
թագաւորել
այնմ
բովանդակ
աշխարհի,
որովհետեւ
առի
զթաղթն
եւ
ունի
կենդանի
առ
ինքն
զշահն.
եւ
զայլս
բազումս
ասեն:
Վասն
որոց
սոքա
խորհուրդ
արարեալք`
կարդացօղքն
վճիռ
ետուն
պատերազմիլ
ընդ
նմա .
յաղագս
որոյ
սկսան
զզօրս
առաքել
օր
ըստ
օրէ,
սկսեալ
յօրէ
բարեկենդանի
կիրակէին:
Անատօլու
զմեծ
նեղութիւն
ունին
ստորագրեալքն:
…
…
Կարապետ
Վ.
Գաղատիու
առաջնորդն
եղեւ
կաթողիկոս
յառաջին
կիրակի
աղուհացից
եւ
յերկոտասան
եպիսկոպոսաց
յեկեղեցին
Աստուածածնայ,
յերեք
ժամու
գիշերուն
սկսան,
մինչեւ
էանց
կէս
գիշեր:
Հրամայեաց
ծոմարձակ
լինել
եւ
գինի
ըմպել,
եւ
բաց
պատարագ
առնել
ի
նոյն
եկեղեցի,
եւ
այս
ինն
օր:
Յետ
երից
աւուրց
զպատրիարգն
արար
եպիսկոպոս,
եւ
այլք
եպիսկոպոսունք
յայլս
եկեղեցիս`
զքահանայս,
զսարկաւագունս,
եւ
զդպիրս
յոլովս
ձեռնադրեցին:
Եւ
ի
յիւրաքանչիւրս
զնզովս
արտաբերեցին
ընդդէմ
առիւծ`
հայրապետին
եւ
ժողովու
նորին.
բայց
ի
ձեռնադրութեան
կաթողիկոսութեան
երկպառակէ
բանն:
Նաեւ
պատրիարգն
յաւուր
ձեռնադրութեան
կաթողիկոսին
ծանուցումն
արար,
թէ
ով
ոք
յաւուր
այսմիկ
խոստովանի
եւ
հաղորդի`
ամենից
մեղաց
թողութիւն
առնու,
թերեւս
գիտակ
է,
որպէս
ի
կացուցման
ծայրագոյն
քահանայապետի`
լինի
լիակատար
նեղութիւն:
Նաեւ
երկու
հայ
գերի
ախչկունք
անկեալ
առ
ոտս
կաթողիկոսին
վասն
ազատութեան`
ծանուցումն
արար
ասելով .
Ով
ոք
ազատէ
զսոսա
եւ
արասցէ
իւր
կին`
տաց
հրաման
զի
ի
շաբաթու
աղուհացից
պսակեսցեն
զնոսա:
…
Մնամ
պատրաստական,
Նուաստ
ծառայ
ամենայնի
Գերյարգութեան
քում
Հայր
Միքայէլ
Վ .
Սեբաստացի
Գրեցաւ
ի
թուոյ
փրկչին
1726
ին:
Մարտի
23,
ըստ
նորոյ
հաշուին.
գիր
վեցերորդ
ի
Կոստանդինուպօլիս
