Հ.
Յակոբոս
Չամչեան
հիմնադիրն
է
Ս.
Ղազարու
Օրացոյց
եւ
գուշակ
օդոցի:
Կու
տայ
հոս
ընդարձակ
նկարագրութիւնը
Պոլսոյ
մէջ
կատարուած
հսկայ
լուսավառութեան`
որ
տեղի
ունեցած
է
Մուստաֆա
Գ.
ի
դստեր
Հիյպէթ
ուլլահ
սուլթանի
ծննդեան
առթիւ:
Այդ
հանդէսին
ծախք
գացած
է
«աւելի
քան
զհինգ
միլիոն
ստակ»:
Գերամեծար
գերյարգելի
Աբբայհօր
մերոյ
եւ
րաբունապետի
տեառն
տեառն
Ստեփաննոս
վարդապետի
ողջոյն :
…
Իբր
ի
20
փետրվարի,
դեսպանն
վէնէտիկու`
արար
հանդէս
ի
գիշերի
յառաջին
ժամու`
հրացանք
եւ
ֆշէնկօք
են:
Արդ`
իբրեւ
սկսանի
զհանդէսն,
մերձակայ
տաճիկն
շփոթեալ,
արտաքս
գեղանին
ի
տանէնէ
ֆէնէռով,
եւ
տան
միմեանց
աւետիս
թէ
ծնաւ
որդի
թագաւորին:
Յայնժամ
եւ
յապարանից
թագաւորին`
զան
հասանին
բարկութեամբ
առ
դեսպանն,
թէ
զի՞նչ
է
այդ
զոր
առնէք:
Ո'չ
ապաքէն
նաւք
մեր
եւ
թագաւորն
իսկ
զարչարեալ
կան
ի
հրացանից
եւ
դուք
զիարդ
համարձակեցայք
առնել
ընդդէմ
ֆէրմանի
թագաւորին,
եւ
կամէին
տանել
զգլխաւոր
թարգմանն
առ
փաշան:
Բայց
նոքա
պատասխանել
ասեն,
թէ
մոռացաք,
եւ
պարապ
գտուանք:
Եւ
նոքա
հազիւ
լռեալ,
դառնան
յետս:
Զայս
պատմեաց
ինձ
Իպրահիմ
պէռպէռն,
որ
ի
Թօփղանան,
որ
եւ
է
դրացի
դեսպանին
Վենետիկու…:
Բազումք
որոնեն
զօրացոյց
այսր
տարւոյս
մինչեւ
ց
5
կամ
ց
10
փրյ.
բայց
ոչ
գտանեն:
Աճեմ
ոմն
պարսիկ`
իմաստակ
եւ
կարդացեալ
եւ
տեղեակ
զանազան
լեզուաց,
զկնի
բազում
խօսիցն
եւ
կապելոց
զբերանս
տաճկացն,
հարցանէ
ցմի
ոմն
ի
նոցանէ,
թէ
ե'րբ
է
նէւրուզն
(իբր
թէ
հասարակածն,
յորում
աւուր
պարսիկք
առնեն
զմեծ
հանդէս
):
Եւ
նա
հանեալ
զիւր
իւզլամէն,
այսինքն
օրացոյցն,
ասէ,
թէ`
է
յայս
ինչ
աւուր:
Իսկ
նա
ասէ.
ամենեցուն
իւր
իւզլամէն
սղալ
է,
բայց
ի
հայոցն,
զոր
երկու
եւ
երեք
ամք
են,
յորմեհետէ
շինեցին
եւ
նոքա.
եւ
նոցայն
միայն
ուղիղ
է.
եւ
ոչ
գիտեմ
թէ
կայ
աստէն
թէ
ոչ:
Յայնժամ
պօղոս
էնիշտէս,
հանեալ
զօրացոյցն
մեր,
ասէ.
Յայտ
ինչ
աւուր
եւ
յայս
ինչ
ժամու
է
նէւրուզն:
Ասէ
Աճէմն.
ահա
այդ
է
ուղիղ ,,
ապա
թէ
ոչ`
թէ
ըռամազանն
մեր,
եւ
թէ
այլ
ինչ,
ամենայնն
սղալ
է:
…
Իսկ
վասն
տօնանմային
քաղաքիս,
այսչափ
ինչ
ունիմ
գրել,
զի
ի
մարտի
15,
ի
մէջ
գիշերին
ի
6
ժամուն,
ծնաւ
զուստր
թագաւորին ,
որում
յետոյ
անուն
եդին,
հիյպէթ
ուլլահ.
որ
թարգմանի,
պարգեւ
աստուծոյ:
Եւ
ի
ժամէ
ծննդեանն
մինչեւ
ցայգն,
վառեցին
զբազմութիւն
կանթեղաց
եւ
հարկանէին
զտաւուլ
զուռնայս`
միայն
ի
վերնայարկս
արքունի
ապարանիցն:
Եւ
եւս
վառեցին
զկանթեղս
միայն
ի
Փաշայ
Ղափուսին:
Եւ
յառաւօտու
պահուն,
այսինքն
յառաւօտու
ԵՇթի,
որ
էր
մարտի
4
եւ
ըստ
նորոցն
մարտի
15.
արձակիցին
զթօփսն.
եւ
կարդաց
քարոզ,
թէ
սկսեսցի
տօնանման
ի
ցամաքի,
եւ
արասցեն
եօթն
տիւս
եւ
եօթն
գիշերս,
(յորս
յետոյ
յաւել
թագաւորն
եւ
զերիս
տիւս
եւ
զերիս
գիշերս
):
Արդ
սկսան
մարդիկ
զայնպիսի
իրս
առնել,
մինչեւ
մոռացուցանել
զբարեկենդանն
վենետիկու:
Եւ
թէ
զի'նչ
ինչ
արարին,
գրեցից
համառօտիւ…:
Եւ
մինչչեւ
էր
սկսեալ
տօնանման,
օր
ըստ
օրէ
յաւելուին
զայնքան
իրս,
մինչեւ
զմի
փոքրիկ
մուկն
վաճառէին
հինգ
փարայ:
Իսկ
զմեծ
մուկն
15
կամ
20
փրյ.
եւ
երբեմն
30
փրյ:
Եւ
ոմն
գեղացի
ունելով
ի
ձեռին
իւրում
զմուկն,
շրջեցուցանէր
ի
փողոցս
ի
վաճառել,
եւ
ասէր.
ո~հ
թէ
ո'րքան
պարարտ
է:
Եւ
վասն
միոյ
մկան
զմիմեանս
ձգէին
ի
դուռն
դատաւորին:
Զի
ի
վաճառելն
զմուկն,
կատուն
գնողին
յափշտակեաց
զմուկն
եւ
տարեալ
խեղդեաց:
…
զմկունսն
դնէին
ի
տօլապս,
եւ
սնուցանէին
հացիւ.
քանզի
մկունքն
շրջէին
եւ
պտտէին
զտօլապս,
զորոց
կախեալ
կային
ջրի
խովաներ
եւ
կամ
այլ
ինչ:
Զխանութսն
եւ
զդրունս
մեծամեծաց
եւ
զփողոցս
զարդարեցին
կանթեղօք,
շամաթաթելիով,
գեղեցկաշէն
ֆէնէռովք
եւ
մեծագին
իրօք
եւ
խելայի
ֆենեռօք
եւ
մեծագին
դրօշակօք:
Իսկ
յաւուրս
տօնանմային
օր
ըստ
օրէ
յաւելուին
զմասրախայս:
Քանի
ոմանք
եղեն
ստամպօլ
էֆէնտիսի,
ոմանք
մուհտասիպ.
թէվապիրք
իւրաքանչիւրքն
այլանդակեալ
դիմօք:
Իսկ
էֆէնտին,
այլանդակ
դիմօք
եւ
մորուօք
նստեալ
յէշ,
եւ
երբեմն
ի
ձի .
նոյնպէս
եւ
մուհտասիպն:
Եւ
շրջեալ
ընդ
փողոցս,
կշռէին
զհացս
եւ
կամ
զայլ
իրս
խանութիցն.
եւ
իբր
թէ
այն
պակաս
է
ի
յարդար
չափէն,
(եթէ
տիարքն
իրաց
ոչ
տային
նոցա
փարայ
)
զնոցա
ոտսն
ի
ֆալախան
եդեալ ,
ծեծէին:
Իսկ
եթէ
տային
փարայ,
մի
ոմն
բարձր
ձայնիւ
ասէր.
ալլահթալէ
պիզիմ
փատիշահըմըզըն
պիր
կիւնիւ,
պին
էսթին:
Եւ
թէվապիրք
աղաղակէին.
ամին:
Ոմն
եղեալ
մէյմար
աղայ,
զգեցեալ
զշապիկ,
եւ
ի
գլուխն
եդեալ
թղթէ
քիւլահ,
եւ
ի
նմա
ճրագ,
եւ
նստեալ
ի
ձի
այլանդակ
դիմօք`
երկայն
եւ
սպիտակ
մորուօք.
եւ
առաջի
նորա
բազմութիւն
քէշէլիլէրից,
շրջեալ
ընդ
փողոցս
եւ
եկեալ
առաջի
խանութից,
չափէին
զղալտըրըմսն,
եւ
ասէին ,
թէ
ընդդէմ
ֆէրմանի
թագաւորին,
կէս
կանգուն
աւելի
դուրս
է
ելլեր:
Ակ
հրայէր
մէյմար
աղան
քակել
զղալտրըմսն,
եւ
տիրոջ
ղալտըրըմին
զարհուրեալ,
փութով
տայր
նոցա
զմի
փարայ,
եւ
ազատէր
ի
ձեռաց
նոցա:
Ապա
թէ
ոչ
քակէին
զղալտըրըմսն,
զորս
յետոյ
տէրն
ոչ
կարէր
տալ
յարգեալ
զայն
5
կամ
20
փարայով,
որպէս
զղալտըրըմսն
դերձակի
միոջ
քակեցին
եւ
հանին
զմեծամեծ
քարինսն,
եւ
ի
բաց
ձգեցին
եւ
գնացին
ի
ճանապարհս
իւրեանց:
Եղեն
ոման[ք
]
աճէմ
էլչիսի
իւր
թախըմովն:
Ոմանք
կուռճի
էլչիսի,
ոմանք
պօստանճի
պաշը,
զորոց
զարարսն
եթէ
մի
ըստ
միոջէ
գրեցից,
ոչ
բաւէ
երկու
տապաղայ
եւ
ոչ
ժամանակ:
Շինեցին
ի
բարձր
օիւխէ
հարսունս
տաճկաց
յօրինեալս`
վայելուչս
եւ
պաճուճեալս.
եւ
խաղացուցանէին
ի
ճանապարհի
տաւուլ
զուռնայով:
Նոյնպէս
եւ
ոմանք
մտեալ
ի
կերպարանս
հարսի
եւ
փեսայի`
հրէից,
յունաց
եւ
տաճկաց,
շրջէին
տաւուլ
զուռնայով,
եւ
խաղային
եւ
ժողովէին
զդրամս:
Եւ
երթային
ի
դրունս
մեծամեծաց,
եւ
առնուին
պարգեւս
եւ
գնային
եւս
ի
դրունս
հայոց
պատրիարգին,
յորս
մի
ոմն
երիցանց
տեսեալ
զփեսայն
եւ
զհարսն
հայոց,
ասէ.
միթէ
յաւուրս
մեծ
պահոց
լինին
հասրանիք.
եւ
այլ
ոմն
երէց
ձայնէ
զմիւս
երէցն
եւ
ասէ.
եկ
եւ
կարդա
ի
վերայ
սոցա
զգալոց
աւետարանն:
Թէ
ի
տունջեան
եւ
թէ
ի
գիշերի,
անդադար,
յամենայն
ճանապարհս
լսիւր
տաւուլ
զուռնայ:
Աստ
չէնկի
խաղայր,
անդ
հարսանի:
Եւ
մինչ
էր
վերջացեալ
մինն,
միւսն
գայր
ի
վայր:
Յամենայն
կողմանց`
հահա
հիհի:
Եւ
ի
ճանապարհի
ընդ
ամենայն
տեղիս`
լոյս.
եւ
ոչ
կարօտէր
ոք
Ֆէնէռի:
Մանկունք
եւ
պատանիք
մտեալ
ի
կերպարանս
աղջկանց,
եւ
երիտասարդք
մտեալ
ի
կերպարանս
կանանց,
տաւուլ
զուռնայով
խաղային
չէնկիի
պէս
ի
ճանապարհս,
եւ
ի
խօնախս,
այսինքն
ի
դրունս
աղայից:
Ոմանք
ոչ
գիտելով
զայլ
ինչ
խաղս,
եւ
անճարակ
յամենայնէ,
մտին
ի
կերպարանս
զըռզօփից
այսինքն
այլանդակ
տեւադէմ,
եւ
իբր
ըստ
կերպի
սատանայի,
շրջէին
ի
ճանապարհի,
կանչելով.
գըռզօփ,
գըռզօփ,
գըռզօփ:
Եւ
ոմանք
ի
նոցանէ
ի
մի
ձեռս
իւրեանց`
ունէին
հաուօղ`
լցեալ
դահենով.
եւ
միւս
ձեռամբ
առեալ
զտահինն`
նետէին
ի
վերայ
մարդոյ`
եթէ
ոչ
տայր
զմի
փարայ:
Գերթէ
ոչ
ոք
կարէր
անցանել
ընդ
չարչըն,
եւ
ընդ
ճանապարհս
ինչ.
վասն
զի
եթէ
ոք
անցանէր
ընդ
այն`
մի
ոմն
կանչէր.
Եւ
զոյգ
ընդ
նմին
մի
ըստ
միոջէ
աղաղակէին
օ
օ:
օ
օ:
Մինչեւ
մեծամեծաց
իսկ,
որք
ծպտեալ
անցանէին,
նոցա
եւս
ասէին.
թէպէտ
յետոյ
արգելաւ:
Քիւրքճիք
շինեցին
ի
քիւրքէ
զգայլս,
եւ
յանկարծակի
արձակէին
ի
վերա
անցանողաց,
եւ
զարհուրեցուցանէին.
թէպէտ
եւ
այն
յետոյ
արգելաւ :
Զկնի
եօթն
աւուրց
տօնանմային,
արարին
էսնաֆ
ալայը.
յորս
ճէվահիրճիիցն
ալայը`
գերազանցեաց
քան
զամենայն.
քանզի
արարին
զմի
դրօշակ
մեծ
սոսկ
ի
մարգարտաց.
եւ
զմի
դրօշակ
սոսկ
ի
մէրճանից.
զմի
դրօշակ
եւս
զարդարեալ`
ոսկի
եւ
ճէվահիր
գոտեօք
եւ
այլ
իրօք:
Արարին
եւ
զմի
թահտըռավան
զարդարեալ
ի
ոսկի
եւ
ճէվահիր
գոտեաց,
դանակաց,
ժամացուցից,
եւ
այլ
այնպիսեաց:
Ոմանք
մտեալ
ի
կերպարանս
պօստանճիի,
ոմանք
զգեցեալ
զփառաւոր
զգեստու.
եւ
ի
ձեռս
ամենեցուն,
կամ
կիւլէպտան
եւ
կամ
պուհուրտան.
մինչեւ
անուշահոտութիւնն
բուրեալ
ի
քաղաքն:
Իսկ
վարդապետքն
ոչ
զգեցան
զփառաւոր
զգեստս,
այլ
իւրեանց
եասախի
զգեստովն,
զի
մի
'
խոցեսցեն
զաչսն:
Եւ
յորժամ
սկսան
յոնաֆ
ալայը,
եւ
այլ
մեծամեծք
խաղքն,
յայնմհետէ
ոչ
ոք
հայէր
յերեսս
զըռզօփիցն:
Յայնժամ
մի
ոմն
ի
զըռզօփիցն
ելեալ
ի
բարձրագոյն
տեղի
ինչ
ի
չարչըն,
աղաղակեաց
եւ
ասէ.
զըռզօփ
ալան
զըռզօփ.
ուճուզ
ուճուզ:
Կանայք
ամենեւին
ոչ
կարէին
ելանել
արտաքս ,
զի
սաստիկ
եասաղ
էր.
եւ
ոչ
ոք
ի
գիշերի
կարէր
նաւակաւ
գնալ
ուրեք:
Եւ
զարմանք
մի
մեծ
այս
էր.
զի
յաւուրսն
յայնոսիկ`
ոչ
ուրուք
քիթն
արունեցաւ:
Եւ
ի
սաստիկ
դիզանալ
ժողովրդեանն
եւ
ի
կուտիլն ,
ոչ
ուրուք
իր
ինչ
պակասեցաւ.
եւ
ոչ
գոյր
եանքէսիճի:
Եւ
վերջապէս,
դի'ր
յայտնի
զինչս
քո,
եւ
մի
երկնչիր:
Թէ
հայ,
թէ
յոյն
եւ
թէ
հրէայ,
համարձակ
շրջէին:
Պարտապանքն
իսկ
որք
ոչ
արտաքս
ելանէին
ի
տանէն,
համարձակ
շրջէին:
Քանզի
այս
էր
հրաման,
արա
զի՞նչ
եւ
կամիս
բայց
միայն
զոք
մի
ծեծեր,
մի
կռուիր,
մի
գողանայր,
մէկին
ըսգին
մի
չպչիր:
Զի
թէ
ոք
յանցանէր,
ոչ
գոյր
քննութիւն,
այլ
կամ
անդէն
սպանանէին
բրօք.
եւ
կամ
տարեալ
խեղդէին…:
Շինեցին
զայնպիսի
Խէեալի
Ֆէնէոս,
յորս
ի
պատիլ
Ֆէնէռին,
երեւէին
ձկունքն
ելեւէջս
առնել,
եւ
իբր
տալմիչ
ըլլայ
եւ
ելլել:
Սոյնպէս
եւ
զայլ
բազում
զարմանալի
իրբ
արարին…
Դեսպանքն
զարդարեցին
զիւրեանց
տպարանսն
անթիւն
կանթեղօք,
եւ
շամաթաթէլիով
եւ
հետաքրքական
իրօք:
Ֆռանսըզ
սառային
ֆէնէսն
փռնկեցաւ
եւ
յետոյ
շինեցին
նորոգ,
եւ
էր
մեծ
բոլորակ
զարմանալի
չէնք.
կանգնեցուցեալ
ի
վերայ
դրան
եւ
պտտէր
ինքնին :
Արդ`
ի
բաց
թողեալ
զայլսն,
գրեցից
եւ
զայս
զի
ոչ
թողուին
ննջել
ժողովրդեանն.
եւ
եթէ
ոք
ննջէր
ի
խանութն.
յայնժամ
գըռփօղն
գային
հասանէին
ի
վերա
նոցա.
մինն
ունէր
ի
ձեռս
իւր
փեօստէքի
եւ
չուպուխ
եւ
յանկարծակի
չուպուխով
հարկանէր
զփեօստէքին,
եւ
միւսն
աղաղակէր`
ամմա~ն,
ամա~ն
եւ
ննջօղքն
զարհուրեալ
յառնէին:
Ոմանք
գըռզօփք
երկայն
պօռույով
կանչէին
յականջս
ննջողին,
եւ
դիւահարէր
ննջօղն:
Թո'ղ
եւ
զայս,
զի
ժողովեալ
բազմութիւն
տաճիկ
պատանեկաց`
զննջողսն
առեալ
գնէին
ի
վերայ
երկայն
վերտիվէնի,
եւ
բարձրացուցեալ
շրջեցուցանէին
ընդ
փողոցս,
եւ
որք
զկնի
երթային
աղաղկէին
մեծաձայն:
Եւ
ննջօղն
զարթուցեալ
դիւահարէր,
եւ
ոմանք
ի
ննջողացն`
ծանրացեալ
ի
քնոյ
հազիւ
ուրեմն
զարթնուին.
մինչեւ
զոմանս
շրջեցուցանէին
եւ
տանէին
գրեթէ
ի
փիացայէն
մինչեւ
ի
Ռիալթօն:
Քանզի
բազումք
ի
բազում
աւուրս
ոչ
երբէք
ի
քուն
մտեալ,
ոչ
զարթնուին:
Եւ
յայսպիսի
խաղս,
միոյ
ուրումն
բեկաւ
ասեն
ոտքն,
եւ
ապապ
արգելաւ
այս
խաղ :
Զկնի
Ղարայ
տօնանմասիին,
արարին
տէրեա
տօնանմասը,
այսինքն
ծովու
տօնանմա
յերիս
գիշես,
յառաջին
գիշերի
արար
կէօմրիւկճի
պաչտի.
յերկրորդ
գիշերի
թօփճի
պաչին.
իսկ
յերրորդ
գիշերի
Թէրօհանայ
Էմինին,
որ
գերազանցեաց
զառաջինսն:
Բաց
ի
այլոց
իրաց,
ի
վերջին
գիշերի,
պատերազմ
արարին
նաւք
ընդ
բերդի
քրիստոնէից.
եւ
առին
զբերդն
եւ
թրքցուցին,
եւ
այնպէս
վերջացուցին
զխաղսն :
Ի
յայսմ
տէրեա
տօնանմասին,
հասարակաբար
երեք
սալ
էին.
ի
մինն
բովանդակ
կանթեղք,
չարեալք
կամ
ըստ
ձեւոյ
բերդի
կամ
ճամիի
եւ
կամ
գիր
գրեալ.
(որպէս
եւ
յամենայն
գիշերի
ի
սառայ
պուռնին,
ի
թօզանան
եւ
այլուր,
շարժէին
զկանթեղս
զանազան
ձեւով,
երբեմն
գիր,
զոր
մահալլահ
կամ
էրհէմտուրուլլահ,
երբեմն
չէքտիրի.
երբեմք
քեօչք.
երբեմն
ղըռլանլըճ
զայեխը,
երբեմն
գալիսն
եւն
)
ի
յերկրորդ
եւ
յերրորդ
եւ
յերրորդ
սալն
առնէին
զզանազան
իրքն
ֆռէնկօք:
Յանկարծակի
ի
խաւարի
լոյս
ծագէր.
եւ
իբրեւ
զարեգակն
լուսաւորէր
եւ
տեւէր
իբրեւ
զկէս
չէյրէկ.
եւ
ապա
խաղային
այծք
եւ
խողք
եւ
փէշլիվանքեւ
ճամպադք.
ամենեքեան
շինեալք
յօիւխէ
եւ
ի
ֆռէնկէ:
Երբեմն
ի
ֆշէնկէկազմիւր
լոյս
բրդաձեւ:
Երբեմն
օձապտոյտ
շրջէր
բոլորակ
ֆչանկն
իբր
Խ
եւ
կամ
Ծ
անգամ:
Ի
վերջին
գիշերի
բերին
զփոքրիկ
ղալիօնս
երիս,
եւ
զփոքրիկ
չէքտիրիս,
եւ
չէքէլէվայս…:
եւ
որպէս
գրեցի
ի
վերայ
արարին
մարտ
պատերազմի
ընդ
բերդին,
որ
էր
ի
վերայ
սայլի.
եւ
որք
ի
բերդին
էին,
զգեցեալ
էին
ֆռէնկի
զգեստ.
եւ
ի
վերայ
դրօշակի
խաչ:
Զկնի
մարտնչելոյն,
ի
ղալիօնից
թօթափեցան
ի
բերդն,
եւ
փոխեցին
զդրօշակն,
եւ
կարդացին
ըստ
օրինաց
իւրեանց:
Եւ
վերջացաւ
խաղն
եւ
տօնանման:
Հաւայ
ֆշէնկիք
իբրեւ
զփունջ
ելանէին
եւ
թօթափէին
կանթեղակերպք:
Յաւուրս
տօնանմայիցն,
յապարանս
արքունի,
յարտաքին
սրահին,
զորմով
կախեալ
էին
զմեծամեծ
հայելիս
մեծագինս,
եւ
զզրահս
ի
հին
թագաւորաց
մնացեալ:
Եդեալ
էին
զմօրթ
ընձուղտ
կենդանւոյն,
լցեալ
զմօրթն
այլ
ինչ
նիւթով:
Թաթք
նորա
փտեալ
էին:
Նման
ամենեւին
ընձուղտ
կենդանւոյն
պատկերին
որ
ի
համաստեղութեան:
Թագաւորն
հանապազ
ծպտեալ
շրջէր:
Եւ
զարմանք
է,
զի
վառէին
ընդ
ամենայն
քաղաքն
եւ
ընդ
ամենայն
գիւղս,
անթիւ
եւ
անհամար
կանթեղք.
բայց
ֆէթն
աժան
էր
քան
թէ
յառաջ
քան
զտօնանման:
Զկնի
տօնանմային
գտաւ
երկուստեք ,
մինն
ի
(վէզիր
)
ղանն,
եւ
էր
ուրումն
ագահ
եւ
անորդի
տաճկի`
անուն
նորա
Ալի
էֆէնտի,
եւ
ել
իբր
եօթն
քիւփ
փայլուն
ոսկի:
Միւսն
ի
Վլանկայ
ի
տան`
Հալէպ
քափու
քեահեասըին.
եւ
ել
սնտկներով
ոսկի:
Յաւուրս
յայսոսիկ
ի
սահմանս
Ուզուն
չարչըին,
ի
փռանէ
միոջէ
հացագործի,
յանկարծակի
հանեն
զեօթն
մեռեալս
մի
զկնի
միոյ:
Զոր
տեսեալ
ղուլլախճիին`
ըմբռնեն
զթէզկեահտարն
եւ
զայլսն,
եւ
քննեն
զիրսն:
Պատասխանեն
նոքա
թէ
մեք
ոչինչ
գիտեմք:
Հարցանեն,
զի'նչ
կեայրք:
Ասեն
յայս
ինչ
պախալէ
առաք
զբրինձ
եւ
զպէքմէզ:
Ասէ.
այս
':
Ասեն
ա'րբ
եւ
դու
ի
պէքմէզէն.
ըմպէ
եւ
նա
միամտաբար:
Եւ
զկնի
երկուց
կամ
երից
ժամուց`
մեռանի
եւ
պախալն:
Յայնժամ
պարպեն
զթէսթին
եւ
ելանէ
անտի
օձ
մի
մեծ
մեռեալ:
Ի
Թօփղանան
ձուլեցին
զ
120
փոքրիկ
թօփս.
զ
60
առաքեցին
ի
մէքէ
ընդդէմ
արաբացւոց,
եւ
260
եւս
առաքելոց
են:
Ձուլեցին
եւ
զերկու
մեծ
թօփս,
որոյ
գնտակաց
չափն
է
յոյժ
մեծ,
եւ
յարձակեցին
ի
Թօփղանայէն,
եւ
գնտակքն
հասանեն
մինչեւ
ի
Քաղկեդոն,
գուցէ
աւելի:
Յաւուրս
յայսոսիկ
իսկ
սկսաւ
ժանտամահն.
զվերջն
ոչ
գիտեմ…
Ն.
Ծ.
Հ.
Յակոբոս
վրդ.
Չամչեանց ,
Մխիթարեան
1759
յԱպրիլի
29
[Կ .
Պոլիս]
