Հետաքրքրաշարժ
նիւթերով
լի
է
հետեւեալ
նամակը:
Անոնք
գլխաւորապէս
վանական
Կարգերու,
ինչպէս
նաեւ
առուծախի
շուրջ
տրուած
մանրամասն
տեղեկութիւններ
են,
ինչ
որ
կը
ցուցնեն`
թէ
ժամանակը
դարերու
շրջանին
մէջ
խնչպիսի'
հսկայ
փոփոխութեանց
կ՚ենթարկուի:
Գերյարգեցելոյ
եւ
վսեմագունեղի
տեառն
տեառն
Մխիթարայ
Աբբայ
Հօրն
մերոյ
…
Թագաւորին`
(Վիեննայի
)
խոստովանահայր
ճէզուիթ
է,
եւ
կայսրն
զնա
ընդհանրական
փարուքեա
է
հաստատեալ,
վասն
որոյ
տեղւոյս
ճէզուիթքն
փարուքայութիւն
առնեն,
եւ
թէպէտ
կայսրն
տուեալ
է
զժողովուրդն
եպիսկոպոսին
զի
վասն
նոցա
արասցէ
զփարուքայութիւն,
բայց
ոչ
զզինուորսն,
զի
վասն
զինուորաց
կայսրն
ի
տարւոջ
Ռ
զօլաթայ
տայ
ճէզուիթաց.
նոյնքան
եւս
ասեն
ի
զինուորաց
գայ…:
Սոքա
սկսեալ
են
վերակերտել
զվանս
իւրեանց.
նիւթքն
սորին
ի
թագաւորէն
տրի ,
իսկ
վարձքն
աշխատողաց
ինքեանք
վճարեն.
10
տարի
հազիւ
եզերի
ասեն.
բաց
ի
նիւթիցն
ասեն
թէ
եօթանասուն
Ռ
զօլաթայով
հազիւ
եզերի:
Կափուճինաց
նիւթն
եւ
աշխատողաց
վարձն,
թագաւորն
եւ
Էվճէնիոսն
տան.
սոցին
վանքն
փութով
եզերի
քան
զայլս
վանս
կարգաւորաց:
Աստ
գտանին
6,
7
կարգ,
բնաւն
սկսեալ
են
շինել,
թող
զքաղաքացիս,
որք
ի
բազում
տեղիս
սկսեալ
են
շ[ի]նել
զտունս
եւ
զխանութս
մեծածախս,
եւ
վասն
շինման
Ալէքսանդրի
բրինծին
միլիօն
է
գնացեալ
ասեն:
Քաղաքս
այս
զկնի
հնգետասանից
ամաց
այնքան
բազմանալոց
է
մարդկամբք,
մինչ
զի
անդր
անցանելոց
է
ամրութեամբ
եւ
մարդկամբք
քան
զվէնտ,
թէպէտ
այժմ
լի
է
մարդկամբ
եւ
որ
ըստ
օրէ
աւելանայ,
բազմիցս
առ
ի
չգոյէ
նիւթոց
վարպետքն
պարապ
մնան ,
եւ
վասն
թուվլայի
եւ
քիրէճի
40,
50
տեղ
փուռ
վառի,
եւ
վասն
միոյ
փռան
24
օրն
160
արապայ
փայտ
գնայ,
եւ
ըստ
այսմ
հաշուեայ
թէ
բնաւիցն
ի
բոլոր
տարւոջ
որքան
փայտ
գնալ,
նաեւ
որքան
մարդիկք
ի
պատճառս
սոցա
դատին
եւ
աշխատին:
Այսքան
փռան
ջերմութիւնն
եւ
քիւրէճի
հոտն`
քաղաքիս
գոյն
ինչ
ապականեն
զօգն:
Զբոլոր
եւ
զահագին
քաղաքս
այս
պարսպաւորեալ
են,
թէպէտ
ոչ
է
եզերեալ:
Նաեւ
յետ
եզերման
պարսպիս
այսորիկ
շինելոյ
են
զոմանս
բերդորայս
արտաքոյ
պարսպին:
Վերջապէս
սմին
նման
ի
ներքոյ
արեգական
անկարելի
է
գտանելն…
Պարսպաց
եւ
բերդից
փռոտն`
է
ինկիլիզ
տարին
ունի
ի
թագաւորէն
աւելի
քան
1500
զօլաթայ…
Ասեն
թէ
յամենայնում
տարւոջ
վասն
շինման
քաղաքիս
ի
թագաւորէն
միլեօններ
գայ
աստ .
պարսպին
1
թուվլան
խարճովն
10
սօլտի
լինի.
եւ
խարճն
ըստ
ոմանց
փափն
վճարէ
ասեն:
Տեղւոյս
մուռերքըն
եւ
մանուալքն
նէմսէյ
են,
եւ
խիստ
յամր
բանին,
եւ
յաւուր
3
ժամ
հանգչին
եւ
ոչ
բանին.
եթէ
առիցես
վարպետին
եւ
կամ
մանուալին
թէ
ընդէ՞ր
յամբ
շարժիս
եւ
ընդ
լսելն
զայսպիսիս`
իսկոյն
թողու
զբանն
անկատար
եւ
գնայ
ի
յայլ
տեղիս.
թէ
մուռերքն
եւ
թէ
տիւրկէրքն
աւուրշէքն.
3,
3
լիտրէ
է.
ոչ
դրամ
պահել
գիտեն
եւ
ոչ
ջուր
խմել,
այլ
եւ
իբրեւ
զանասուն
գրեթէ
անդադար
ուտեն
եւ
ըմպեն…
Աստ
խանութի
եւ
տան
քիրան
խիստ
թանկ
է
100
զօլաթայ,
120,
150
բժիշկն
եւս.
գոն
ոմանք
որք
մի
անգամ
գալով`
զմի
ոսկի
առնուն
եւ
ոմանք
1
գօլաթայ:
Կովաւ
մսի
սխան
8
սոլտի
է,
հորթու
միսն,
16,
ոչխարին
8,
ճիյէրն
3,
4
սօլտի:
Հացն
լաւ
է,
պտղեղէնն
սակաւ
է,
պարտախ
էրիզին
աժան
է,
խնծորն
ես:
Ձմերուկն
առատ
է
եւ
սեղն
նուազ:
Գոյ
գինի
որ
օխան
10
սոլտի
է,
գոյ
գնին
որ
15,
20
սոլտի
է,
սալաթան
պակաս
չէ…
Սավայի
ջուրն
խիստ
վատ
է,
Թունայուն
միջակ,
եւ
Ճէնռալի
աղբեր
ջուրն
լաւ
է
ասեն…
Յամի
Տեառն
1732
Յօգոստոս
30
Պելկրաւ :
Նուաստագոյն
ծառայ
Եգիտ
վարդապետ
