Միջանկեալ
դէպքերով
նախ
տարաբախտ
Սուքիաս
կարծեցեալ
եպիսկոպոսին
յետին
կարեկցական
պահերը
կը
նկարագրուին
մանրամասն.
յետոյ
կը
յիշատակուին
Աբրահամ-Պետրոսի
Հռովմայ
վերջին
օրերու
շրջանէն
քանի
մը
դժուարին
պարագաներ,
որոնք
կաթողիկոսին
կենսագրական
պատմութեան
հետ
ուղղակի
աղերս
ունին:
Գերյարգելի
եւ
գերապատուելի
տեառնդ
իմոյ
յոյժ
սիրով
եւ
խոնարհութեամբ
ողջոյն
մատուցանեմ
…
Ի
կողմանէ
գերապայծառ
Պատրիարքին
մերոյ
յայտ
լիցի
հրամանուցդ
որ
երբ
սա
Հրօմ
եկաւ,
մառօնիք,
եւս
առաւել
մօնիսինեօր
Ասիմանն
մեծաւ
սիրով
պատվէին
զնա.
նաեւ
որպէս
այլ
անգամ
ծանուցի
Փափն
եւ
ոմանք
կարտինալք
յոյժ
սէր
ցուցին
նմա.
բայց
գնալու
ժամանակն
այլ
կերպ
փոխվեցաւ
բանն,
ոչ
փափին
կողմանէ,
այլ
կարտինալ
փէթրան
եւ
ասիմանն
հանդերձ
այլ
մառօնիք
երես
դարձուցին
ի
նմանէ.
այս
այս
երկու
պատճառաւս,
մինն
Սուքիաս
վարդապետին
կողմանէ
կարտինալ
Փէթրան
հրաման
առաւ
իւրեան
առ
ի
վերստին
ձեռնադրել
քահանայ
եւ
եպիսկոպոս
վերոյիշեալ
տէր
սուքիասն.
եւ
սա
դէմ
եկաց
հրամանի
նորին,
գնաց
եւ
ծանոյց
փափին
զանազան
արքելմունս
Սուքիաս
վարդապետին
կողմանէ,
եւ
հրաման
էառ
ոչ
օծել
զնա
եպիսկոպոս.
եւ
կարտինալ
Փէթրան
այս
բանի
վերայ
բարկացաւ,
բայց
դալիանի
փուլիթիքայով
առանց
արտաքսապէս
ցոյց
տալով,
այն
օրերն
Սուքիաս
Վ.
փոքր
ինչ
տկարութիւն
ունէր,
լսելով
այս
խապարն,
սաստկացաւ
տկարութիւնն
նորին ,
մանաւանդ
ջրվաթի
կողմանէ
անկաւ
ի
հոգեւարութիւն.
գնացի
տեսանել
զնա,
մառօնիք
շրջապատեալ
էին
զնա.
ի
Հայոց
ոչ
ոք
կայր
անդ.
Պատրիարքն
եւս
հանդերձ
քահաննայուք
գնաց
հայցեն
զնա
առաջ
քան
մեռանիլն
կտակ
առաւ
փռօփականտան
վառիս
(?)
եւ
անդ
թաղվիլ
եւ
կարտինալ
փէթրան
վէքիլ.
պատրիարքն
գնաց
ի
թաղումն
նորին
հանդերձ
եպիսկոպոսօք
եւ
քահանայիւք,
թէպէտ
քահանային
կարքիւ
մեռաւ,
բայց
թաքով
իբր
եպիսկոպոս
արարին
զթաղումն
նորին,
ետ
իւրոյ
մահվան
ոմանք
ասին
եւ
խօսեցան
թէ
նախատինքն
եւ
տրտմութիւնն
ըշտապեցոյց
նմա
զմահն
իւր,
բազումք
կարծէին
թէ
շատ
փող
ունիցեր,
բայց
ընդ
ամէնն
հազիւ
հազար
ուսկութ
հասանի.
եւ
մեր
եկեղեցնայ
ոչ
ինչ
թողաւ:
Եւ
երկրորդ
պատճառն
Ասիմանն
հակառակութեան
այս
է.
Զ
ամիս
առաջ
խապար
եկաւ
թէ
մառօնաց
պատրիարքն
վաղճանել
է
եւ
եպիսկոպոսք
երկու
ֆռխա
եղեալ
Բ
պատրիարք
արարեալ
են,
եւ
երկու
զանազան
էլչի
յղեալ
են
փափին
խնդրելով
զհաստատութիւն.
եւ
փափն
ետ
քննելոյ
դրանն
ոչընչացոյց
զերկուսին
զընտրողութիւնն
եւ
երրորդ
ոմն
ասկական
Ասիմանն
անուանեաց
Պատրիարք.
ետ
անուանելոյն
հարցոյց
մեր
Պատրիարքին
զորպիսութիւնն
այս
երրորդ
անձին,
եւ
պատրիարքն
մտածելով
թէ
հարկաւոր
է
ամենայն
ոք
մեծաւորաց
մանաւանդ
փափին
զճշմարիտն
ասել,
ծանուցեր
է
թէ
ընտրեալ
եպիսկոպոսն
բարի
եւ
խոհեմ
մարդ
է,
բայց
թու[ր]քծած
եղբայր
մի
ունի
յոյժ
չար
եւ
բազում
վնասս
հասուցեալ
է
ազգին
եւ
աթոռոյն.
եւ
այս
թուրքն
առաւել
մերձակայ
աղքական
է
Ասիմանին,
որոյ
ականճն
հասանելով,
բովանդակ
սէրն
եւ
քաղցրութիւնն
դառն
ատելութիւն
արար
ընդդէմ
պատրիարքին,
այս
բանին
յայտնվիլ
եւ
տարածիլն
ի
մէջ
ֆռանկաց
յոյժ
նախատինք
եւ
անուան
պակասութիւն
եղեւ
Ասիմանին,
որոյ
աղաքաւ
դառնացեալ
բորբոքեցաւ
ընդդէմ
պատրիարքին,
թէպէտ
սա
վերոյասացեալ
պատահմանց
ոչ
խռովեցաւ:
Այլ
Հալպու
խապարն
յոյժ
տըխրացոյց
զինքն`
ըստ
այսմ
ամենայնի
ոչ
համարձակեցաւ
փափէն
օգնութիւնս
խնդրել
կամ
հրաման
առ
ի
առաքել
Սահակ
եպիսկոպոսն
մուրալ
յերկիրն
քրիստոնէից,
որպէս
ըսկիսբն
ունէր
դիտաւորութիւն.
թէպէտ
բազում
յանձնարարական
գրերս
ետուն
իւրեան.
նախ
զզվելն
խնդրեց
հրաման
փափէն
առ
ի
տանել
ընդ
իւքեան
զոմանս
անձինս,
եւ
փափն
օժարութեամբ
հաճեցաւ.
վասն
որոյ
ակամայ
կամօք
տարաւ
ընդ
ինքեան
Գինէոս
եպիսկոպոսն,
որ
ոչ
կամէին
գնալ,
նմանապէս
իւր
աշակերտ
տէր
Նիկողայոսն,
զսա
յոյժ
բարուոք
արաւ
տանելն.
եթէ
տեղս
մնար
մեծամեծ
խառնակութիւնս
աներ
վասն
անմահացուցեալ
բնութեան
իւրոյ.
Փափն
բաց
ի
այն
300
ուսկութէն
աւելի
փող
չի
տվաւ
իւրեան.
միայն
թէ
318
ամսվան
բարթ
իւր
եւ
սահակ
եպիսկոպոսին
փէշին
տվին,
քանի
որ
քրիստոնէին
հողն
են
կերակրին
հանդերձ
իւրայնովք.
տեղս
իւրեան
Վէքիլ
չի
թողաւ,
որպէս
ունին
այլ
Պատրիարքունս:
Վերջապէս
աստուած
բարի
ճանապարհ
տայցէ
եւ
օգնական
լիցի
այս
Վեհալուստէր
Պատրիարքին,
զի
մեծ
աշխատաւոր
եւ
արդիւնաւոր
է
վասն
ուղղափառ
հաւատի,
ինքն
բարի
վարուք
արաքինասէր
մանաւանդ
յոյժ
խոնարհ:
Ալիկուռնայու
գիր
եկաւ
իւրմէն,
բարեպէս
հասեր
է
անդ
հանդերձ
ընդ
իւր
եղեալ
անձամբք…:
Խոնարհագոյն
որդի
եւ
ծառայ
[պատկերահան
]
Յոհաննէս
Ամի
տեառն
1743,
Օգոստոսի
3
[ի
Հռովմ]
