Աբբահօր
կը
գրէ
դարձեալ
Հ.
Եղիա
ազգային
շահեկան
տեղեկութիւններ:
«Օգսէնտ
եպիսկոպոս
Մաճարու»
ակնարկութիւնը
անշուշտ
Կերլա
հայաքաղքին
հիմնադիր
Օգսէնտ
վարդապետ
Վըզարեանն
է,
որ
Դրանսիլվանիոյ
Հայոց
եպիսկոպոսն
էր.
(տես
Հայք
յԵղիսաբեթուպոլիս
Դրանսիլուանիոյ
Հ.
Գրիգոր
Վ.
Գովրիկեանի,
այժմու
Արք.
եւ
Ընդհ.
Աբբահօր
Մխիթարեանց
Վիեննայի):
Գերայարգեցելոյ
տեառն
տեառն
Մխիթարայ
Վարդապետի
Աբբայ
Հօր
մերոյ
…իմա
զայս,
զի
ի
Մաճարոյ
ոմն
քահանայ
եկն
աստ
(զայս
Յօնան
եպիսկոպոսն
չիմանայ
),
ընդ
նմա
գոլով
եղբօրորդի
Օգսէնտ
եպիսկոպոսին
Մաճարու,
ինքն
է
իբրեւ
չորեքտասան
ամաց
եւ
կամ
հնգետասան
ամաց,
եւ
եկեալ
է
ընդ
քահանային
գալ
ի
Հռօմ
մտանել
ի
գուլէճն,
իսկ
քահանայն
է
յայն
քաղաքէ
Մաճարոյ,
որ
է
բուն
հայոց`
տրեցեալ
ի
կայսերէն
նոցա,
իշխանութիւն
դատելոյ,
այսինքն
ունին
իշխանութիւն
դատաստան
առնելոյ:
Գոն
աւելի
քան
զերեք
հարիւր
տունք,
եւ
բարւոք
մեծ
քաղաք
իմն
է
դաշտաւոր,
եւ
ի
սմին
նահանգիս
գտանին
աւելի
քան
զութ
հարիւր
տունք
հայոց.
բայց
զի
ժողովուրդ
այսորիկ
քաղաքիս,
թէպէտ
ի
ժամանակս
Օգսէնտին
լեալք
են
ուղղափառք ,
սակայն
այժմ
ոչ
են
այնպիսի
որպէս
էին
երեկն
եւ
եռանդն.
եւ
այս
թէ
մեծամեծք
եւ
թէ
ռամիկք.
միայն
զջուր
խառնելն
ունին
ի
պատարագ,
եւ
համբաւեն
զինքեանս
գոլ
ուղղափառ
առ
պետութիւնս
քրիստոնէից,
թէ
առ
հոգեւորս
եւ
թէ
առ
մարմնաւորս,
այսինքն
թէ
առ
եպիսկոպոսս
եւ
թէ
առ
իշխանս
ենթ
որոց
են,
բայց
ի
ժողովս
եւ
ի
յեկեղեցիս
իւրեանց
վարին,
գրէթէ
այնպէս
ամենեւիմք
որպէս
հերձուածող
հայսն,
թէ
ըստ
տօնին
եւ
թէ
ի
յայլս
բնաւս
ծէս
եւ
ի
յաւանդութիւնս:
Եւ
այժմ
ոչ
ունին
զեպիսկոպոս
կամ
հովիւ
ոք.
իսկ
այս
քահանայս
գոլով
բարեպաշտ`
տեսեալ
թէ
ոչ
կարէ
նոցա
օգտել,
դիմեալ
է
աստ
գալ,
եւ
տանիլ
զԽաչատուր
վարդապետն
ի
քաղաքն
այն,
առ
ի
ուղղել
զնոսին
քարոզութեամբ
եւ
խրախտիւ.
եւ
կամ
թէ
սա
ոչ
երթիցէ,
դիտէ
գալ
ի
Հռոմ,
եւ
խնդրել
զմի
ի
տղայոց
դպրատանն
եւ
տանիլ
անդ:
Իսկ
Խաչատուր
վարդապետ
ընկալեալ
զսոյն
քահանայս,
ասաց
նմա,
թէ
քեզ
ոչ
տան
զոք
ի
տղայոց
դպրատան,
կացջիր
աստ,
եւ
գայ
աբբայ
հայրն,
եւ
նա
տացէ
քեզ
զմի
ոմն
ի
վարդապետաց,
եւ
տարցես
անդ.
եւ
այսպէս
զքահանայն
իմով
թոյլտուութեամբս
արգելեաց
աստ
մինչեւ
ի
գալ
քոյ:
…
յԱմի
տեառն
1718.
հոկտեմբերի
12
ի
քաղաքն
Վէնէտիկու
Քոյքոյ
գերազանցութեանն
նուաստագունեղ
ծառայ
Եղիա
վարդապետ
