Ստեփանոս
Աստուածատուրի
մէկ
ուրիշ
նամակին
մէջ
հետեւեալ
հետաքրքրական
ու
պատմական
տեղեկութիւնները
կը
գտնենք:
Գերյարգելւոյ
Հօրդ
իմում
ի
Քրիստոս
Աբբա
Մխիթար
Աստուածաբանութեան
վարդապետի
ողջոյն
յիսուսաւանդ
…
Յետ
այսորիկ
յայտ
լիցի.
գերյարգելութեանդ
նաեւ
դիպուածս
այս
որ
յաղագս
ապպաթի
պնչինին
(քանզի
կարծեմ
թէ
չէք
դեռ
եւս
իմացեալ
).
սա
ուրեմն
լռելեայն
ելեալ
ի
Հռօմայ
նամսեանն
սեպտեմբերի
եւ
իբրու
փախեալ
գնացեալ
է
ի
քաղաքն
դուրինոյ
առ
դուքսն
Սավօյու,
որ
եւ
երբեմն
կոչիւր
թագաւոր
սիչիլիու
(քանզի
ի
ոմանէ
յառաջմնէ
ազդեցեալ
էր
առ
ի
գալ
առ
ինքն
)
եւ
ընդունեցեալ
ի
նմանէ
մեծաւ
պատուով
եւ
փառօք ,
եդեալ
է
նորին
աստուածաբանապետ
եւ
գլուխ
այնորիկ
քաղաքին
ագատէմիու
նորակերտեցելոյ
ի
Նոյնոյ
իշխանէն.
յորմէ
եւ
ունի
ամենայն
ամիս
զմուտ
եւզռոճիկս
բազմաց
դահեկանաց:
Եւ
սակս
նորին
չւման
յոյժ
ցաւեցաւ
Սուրբ
Հայրապետն
եւ
սուրբ
Ժողովն,
նա
եւ
գօլէճն
մեր
եւ
գրեթէ
բոլոր
Հռօմ
իսկ,
զի
կորոյս
զայնպիսի
նշանաւոր
վարդապետն,
որոյ
հմտութիւնն
որ
ի
վերայ
սրբոց
ժողովոց
եւ
խորինութիւնն
գիտութեանց
այնչափ
ծաւալել
եւ
հռչակել
է
ամենեցուն,
մինչ
զի
համբաւն
նորին
հասեալ
էր
ոչ
միայն
առ
վերոյասացեալ
իշխանն,
այլ
եւ
առ
յագգատէմիայսն
անդրալերինս,
այսինքն
Ֆրանչիու:
Եւ
զի
թէպէտ
նա
փախեալ
է,
զի
ոչ
է
ելեալ
ի
Հռօմայ
հրամանաւ
մեծաւորաց
(որք
եւ
ոչ
տային
հրաման
եթէ
գիտանայցէին
)
սակայն
ոչ
է
ելեալ
իբրու
ապստամբ
եւ
կամ
դիտաւորութեամբ
ուսուցանելոյ
անդէն
զիմն
ընդ(դ)էմ
սուրբ
աթոռոյն,
կամ
զայլ
ինչ
նման
(քաւ
լիցի
)
այլ
միայն
վասն
այսր
պատճառի,
զի
վասն
այնքան
իւրոց
աշղատանաց
եւ
քրտնացն
զոր
թափեալ
է
ընդ
ամս
բազումս
ներ
շարադրութիւնս
գրեանց
եւ
յայլ
կրթմունս
ի
յօգուտ
սրբոյ
եկեղեցւոյն,
ոչ
էին
տուեալ
նմա
մեծաւորք
եւ
զիմն
հատուցումն
արժանի
արդեանց
նորին,
այսինքն
ո'չ
եւս
գոնեայ
մին
պէնէֆիցիս,
եւ
մանաւանդ
զի
այլք
բազումք
օր
ըստ
օրէ
առաջի
իբրու
աչաց
իւրոց
առնուն
մեծամեծ
պէնէֆիցիօ
թարց
ուրուք
արդեանց:
Եւ
արդ
վասն
չւման
սորին
եղեւ
ի
գօլէճն
մեր
յոյժ
մեծ
փոփոխումն
վարպետաց,
յորմէ
եւ
երկնչիմ
թէ
մի
գուցէ
լինիցի
ինձ
վնասակար.
քանզի
ապպաթի
պնչինն
միայն
էր
յոյժ
օգտակար
եւ
ջատագով
որդւոցն
Հայոց… :
Յայլուստ
նաեւ
լուաք
զայս
թէ
ի
կոստանդնուպոլսւոյ
եկեալ
է
գիր
մի
ի
դեսպանէն
Ֆրանչիու
առ
ոմն
Կարտինալ,
զի
եւ
նա
ընթեռնուցու
ի
մէջ
մեր
սուրբ
ժողովոյն.
եւ
ի
գրոջն
այնորիկ
նաեւ
զայս
ծանուցանէ,
թէ
մօնսիյնօր
վիքարն
վասն
բազմաց
աշղատանաց
եւ
վասն
մեծի
իւրոյ
ծերութեան
յոյժ
զզւեալ
է,
եւ
ցանկայ
ի
բաց
թողուլ
զպաշտօնն
վիքարութեան:
Վասն
որոյ
եւ
էլչին
այն
իբր
ի
գութ
նմա
շարժեալ
(եւ
կամ
մանաւանդ
ինքն
հանդերց
լաթինական
եւս
ժողովրդեամբ
զզւեալ
ի
մօնսինօր
վիքարէն
)
խնդրէ
իբրեւ
միջնորդ
եւ
աղաչէ
զսուրբ
ժողովն
զի
հաճիցի
ազատել
գնայ
յայն
նեղութենէ,
եւ
վերակոչիցէ
զնա
ի
Կոստանդնուպօլսւոյ
ի
Հռօմ…:
Գերյարգելութեանդ
Գրեցաւ
յամի
1719
յերկրորդումն
դեկտ.
ի
Հռօմ
Նուաստ
ծառայ
Ստեփաննոս
Աստուածատուր
