Հայ
եպիսկոպոս
Թիֆլիզցի
Գրիգոր
վարդապետի
դէպ
ի
Հռովմ
ուղեւորութիւնն
ու
նոյն
իսկ
անձը
կը
նկարագրուի,
ուրիշ
մէկ
երկու
տեղեկութիւններու
հետ:
[Առ
Մելգոնեան
Աբբահայր]
Յաւելուած
գրոյն
գրելոց
ի
Հ.
Մկրտ.
1762.
Օգոստոս
7
…
Վասն
Թիֆլիզցի
Գրիգոր
վարդապետին
ծանիք,
զի
յայսմ
չորեքշաբթի
եկն
եհաս
ի
Հռօմ
ի
հայոց
ժամն,
որ
օր
չորրորդ
էր
ամսոյ.
եկն
ընդ
ճանապարհ
Պատուայու
արապայով
եւ
չորս
ձիովք,
եւ
երկու
սպասաւորք.
կառքն
եւ
ձիքն
էին
իւր.
սակայն
աղքատին,
եւ
զկնի
երկուց
կամ
երից
աւուրց
վաճառեաց:
Գնացաք
յայցելութիւն
նորա
եւ
խօսեցաք
բազում
ինչ.
ունի
վարկումն
մեծ
զՄխիթարեանց:
Կամէի,
ասէ,
հանդիպիլ
ի
Վենետիկ,
բայց
վասն
ձիոցս
եւ
կառացս
արգելայ.
բայց
տեսցուք
ասէ
յետոյ
աստուած
զինչ
յաջողէ.
զի
առ
այժմ
ոչ
գիտեմ
զինչ
պարտիմ
առնել:
Ինքն
ճանաչէ
զՄինաս
վարդապետն
մեր,
զսերգիս
վարդապետն,
զարմարմինդ
ղազար
ամենայն
սարիւք,
զաբէլ
վարդապետն
զձեռնադրիչն
Աթանաս
վարդապետին,
եւ
հաստատէ
թէ
աբէք
վարդապետն
ստոյգ
եպիսկոպոս
էր,
եւ
վասն
միոյ
ձիոյ
լայն
դպրատանս
կրեաց,
որպէս
եւ
Մխիթար
աբբայն
պատմէր
մեզ.
ինքն
կեցեալ
է
բազում
ամս
յԷջմիածին,
եւ
ձեռնադրեալ
է
եպիսկոպոս
ի
կաթողիկոսէն
Սըսոյ.
է
ծեր
իբր
վատսուն
ամաց,
ալեօք
սպիտակ,
հասակաւ
երկայն,
մարմնեղ
եւ
զօրեղ.
բարուք
հանդարտ
եւ
ծանր.
սակայն
է
տգէտ
եւ
եօղունճայ
եւ
գեղացնատեսակ.
խօսուածքով
ղուպաթճայ,
իսկ
հաւատքով
շշնչիւն
գոյ,
եթէ
ոչ
է
ուղղափառ,
կամ
ոչ
է
այնչափ…:
Նաեւ
յայտ
երեւի
այսր
լինիլ
փախստական,
քանզի
որպէս
այսօր
եկն
ոմն
ի
ճէռմանիայէ,
ասէ
թէ
երկու
ամիս
յառաջ
որոնէին
ի
կողմանէ
թագուհւոյն
զհայ
եպիսկոպոս
մի,
որ
ընդդէմ
այնր
թագաւորութեան
յանցուցեալ
էր
լեզուաւ.
կամէին
պատուհասել.
յանցանելն
մեր
բազում
ընկերօք
կալան
զմեզ,
թէ
գոյ
ի
ձեզ
հայ
եպիսկոպոս
մի
յանցաւոր
թագաւորութեան.
կալան
զմեզ
զամենեսին.
եդին
յարգելանս
մինչեւ
քննեցի
եւ
տեսին
զի
մեք
հայ
ոչ
էաք,
եւ
արձակեցին:
Արդ
յայնոսիկ
կողմանս
յայսոսիկ
յաւուրս
այլ
հայ
եպիսկոպոս
ոչ
գոյր
բաց
ի
սմանէ,
յորմէ
յայտ
է
եւ
այլ
որպիսութիւն
սորա…:
Սա
ոչ
է
նորոգ
եկեալ
յարեւելից.
այլ
ամօք
բազմօք
կացեալ
ի
Լեհաստան ,
ուստի
եւ
կապայն
է
կոճակաւոր,
որպէս
ֆռէնկ
փրէլաթից…:
Դարձեալ,
է
աստ
գրեթէ
յերեսուն
ամաց
հետէ
հրէայ
մի
ստամպօլցի
եղեալ
քրիստոնեայ
կոչեցեալ
սինեօռ
Անտօնիօ
գօստանցի.
Ճապի
հայոց
ժամուն,
եւ
փրօփականտայի
մայիսթրօ
վասն
եբրայական
լեզուին.
այր
խորամանկ,
եւ
պաշտօնեայ
սանթօֆիցին…:
Լուայ
զկործանումն
Մոսկովու
թագաւորին,
զի
բանտարկեցին
զնա,
եւ
ի
տեղի
նորա
թագաւորեցուցին
զկին
նորա,
պատճառաւ
զի
կամէր
լօթռան
առնել
զմոսկովսն,
եւ
զի
զատոյց
զնոսա
ի
դաշնագրութենէ
նէմցէին.
եւ
արար
միաբանութիւն
ընդ
պռուչին
թշնամւոյն
մոսկովաց.
ուստի
յետս
կոչեցին
զզօրսն
յօգնութիւն
պռուշին…:
[Հ.
Մկրտիչ
Անանեանց]
[ի
Հռովմ]
