Նոյնը
կրնանք
ըսել
հետեւեալ
թղթոյ
նամակագրին
համար,
որ
մինչ
տեղեկութիւններ
կը
հաղորդէ
Դրանսիլուանիոյ
Հայոց
ազգային
գործերուն
եւ
եկեղեցական
սովորոյթներուն
շուրջ
կու
տայ
նաեւ
այդ
ժամանակի
իր
գործունէութեան
ալ
մէկ
պարագան,
ինչ
որ
այլուր
յիշատակուած
չենք
գտներ:
Վերապատուեցելոց
Տեառն
Մխիթարայ
Աբբայի
եւ
Աստուածաբանութեան
Վարդապետի:
Յայտ
առնեմ
տէրութեան
քում,
զի
զգիրն
որ
գրեալ
էին
Ունիս
քսանն,
առընկալայ,
եւ
վասն
գրոյն
զոր
յղեցին
ի
Հռոմ
եւ
խնդրեցին
Միսիօնար
ի
սուրբ
Ժողովէն,
կարի
քաջ
տեղեակ
եմ
եւ
ոչ
է
ընդդէմ
մեր:
Իսկ
զայն
որ
ես
գրեցի,
այնու
գրովն
ծանուցի
սրբոյ
Ժողովոյն
թէ
յոյժ
հարկավոր
է
առաքումն
Միսօնարի
ի
Դրանսիլվանիայ
ի
մէջ
հայոց,
վասն
լեզուին`
լատինականի,
որ
ընդ
Եպիսկոպոսին
Լադինի
բերան
առ
բերան
խօսելով
լինի
բազում
օգուտ
պարզամիտ
ժողովրդեանն,
եւ
այլն:
…
վասն
Ծննդեան
պահոցն
ծանիք,
զի
է
հաստատուն
եւ
կամին
ամենեքին
պահել
յօժարութեամբ,
սակայն
հին
սովորութիւնն
ոչ
բառնի
առժամայն,
այլ
սակաւ
սակաւ
տեսանելով
եւ
լսելով
ընտելանան
շնորհիւ
Տեառն,
վասն
զի
են
յօժարամիտք
առ
օգտակարսն:
…
Ծանիր
եւս,
Սուրբ
Ժողովն
որ
գրեալ
էր
մաճարու
Եպիսկոպոսին
թէ.
Ընդէր
թոյլ
տաս
որ
տէր
Մինասն
խաբնակէ
զպասն
Հայոց,
ըստ
սովորութեան
եկեղեցւոյն
իւրեանց
զոր
անին,
որովհետեւ
են
միացեալք
հաւատով
ընդ
մեզ.
եւ
այլն:
Զօրութեամբ
նոյն
գրոյն
կոչեաց
զչորս
Եկեղեցւոյն
զգլխաւորսն
Հայոց.
ընդ
նոսին
եւ
զտէր
Մինասն.
կամեցաւ
զի
եւ
ես
լինիցիմ
անդ
ներկայ
եւ
ապա
առաջի
ամենեցուն
արար
քննութիւն
վարուց
եւ
արարմանց
Տէր
Մինասին.
եւ
եգիտ
այնպէս,
որպէս
ամբաստանեցեալն
էր
ի
Հռոմ.
եւ
յետ
ստուգելոյ,
էառ
զՎիզիտագօրութեան
եւ
Վիգարութեան
զգիրն,
զոր
տուեալ
էր.
եւ
այսպէս
լռեցոյց
զնա
ասելով.
թէ
ուրեմն
պատրեցեալ
իմ
ի
բանից
քով
եւ
խափեցեալ
զոր
եթէ
ճանաչէի
զքեզ
նախ,
որպէս
այժմ
ճանաչեցի,
ոչ
երբէք
տայի
քեզ
իշխանութիւն,
վասն
զի
ամօթ
արաբեր
ինծ,
եւ
այլն:
Եւ
զկնի
այսոցիկ
է
հարց
իշխանացն
հայոց,
թէ
զօվ
կամիք`
զի
արարից
Վիգար
ի
վերայ
ձեր,
որ
կատարեսցէ
զձեզ.
ամենեքին
միաբան
ասացին,
թէ
կամիմք
տալ
զվիգարութիւնն
Գեր.
Յօնան
եպիսկոպոսին,
Իբրեւ
լուաւ,
առժամայն
մատոյց
զվիգարութիւնն
Մեզ,
արդ
ես
նախ
շնորհակալ
եղէ,
եւ
ապա
պատճառանօք
հիւանդութեան
'ի
չգիտելոյ
զլադին
լեզուն,
հրաժարեցայ
ասելով,
թէ
Սուրբ
Ժողովն
Միսօնար
առաքելոց
է
աստ,
նմա
վայելէ
այս
գործակալութիւն…:
գրեցաւ
1721
ի
Կեռլէ
Ունիսի
16
Յօնան
Եգիտ
Եպս .
Սեպաստեայ
