Մայր դիւան Մխիթարեանց Վենետկոյ ի Ս. Ղազար 1707-1773 ի ծագմանէ ուխտիս մինչեւ ցբաժանումն Թրեստեան հարց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Ահարկու եւ անգութ ինքնակալ Դահմազ Ղուլի խանի կամ Նատրշահի եղեռնալից կեանքէն (1736-1747) զարմանալի եւ հետաքրքրական դիպուած մը կը լսենք Հ. Պօղոս Վ. Է:
       Նամակին մէջ չենք գտնէր Շահին հիւանդութեան անունը, սակայն մեզ կը թուի որ Ջրգողութիւն ըլլայ, որովհետեւ իր վերջին տարիներուն մէջ տակէ բռնուած ըլլալը կը հաւաստուի: Անոր կեանքը ինչպէս յայտնի է, սպանութեամբ վերջ կը գտնէ:
       Գերյարգեցելոյ Տեառն Տեառն Մխիթարայ Աբբայի Հօրդ մերոյ
       Դահմազղուլին հիւանդացեալ կոչեալ է զբժիշկս, եւ ոչ ոք զնա կարացեալ է բուժել. եւ պատրի ոմն քափուճին գնացեալ առ նա` բժշկեալ է զնա: Եւ յետ որոյ ասացեալ է պատրւոյն. Խնդրեա յինէն զինչ կամիս. առ որ պատասխանեալ է պատրին թէ ես զդրամ ինչ ոչ խնդրեմ, զի հրաժարեալ եմ ես յամենայն ընչից. այլ խնդրեմ ի քէն, զի քայքայեցեալ եկեղեցիք մեր եւ թիֆլիս շինեսցին: Եւ ասէ ով արար զայնս ` ասէ պատրին` Ղալիֆայն որ է հայոց կաթուղիկն: Եւ Դահմազղուլի իսկոյն հրամայէ առածել յինքն զգալիֆայն. եւ տայ զնա երեք օր եւ երեք գիշեր կախեալ մնալ ի թեւոց նորա. յետ այնորիկ հրամայէ նմա տալ պատրւոյն զ 80 քսակ դրամ, եօթն հազար ուղտ` եօթն հազար ջորի, եօթն վարիլ եզ. որպէս զի այնոքիկ շինեցին տապալեալ եկեղեցիք պատճառաւ գալիֆային: Գաղատացի կարգաւորք որք աստի գնացեալք եղեն յերկիրն իւրեանց` մեծօք փառօք մտեալք ի վանս եւ յեկեղեցիս , եւ տիրապետեալք են զնոսա, եւ յիշխել ամենից դէմից իւրեանց, որք են 25: Բայց ի Հալէպ խառնակութիւն ինչ եղեալ իցէ, յորմէ արտուղղայք հալածումն յարուցեալք իցեն: Բայց ըստ որում աստ ասի, եւ նա ուղղի:
      
       Յամի տեառն 1743 եւ մայիսի 28 [Կ . Պոլիս]
       Գերապայծառութեան ձերում
       Նուաստագունեղ ծառայ ս. տ. ս. Հայր Պօղոս Վարդապետ