Ակնեցի
Եաղուպ
աղա,
որ
կը
յիշատակուի
մեր
հետեւեալ
վաւերաթուղթին
մէջ,
ազգային
պատմութեան
մէջ
ուշագրաւ
տեղ
մը
կը
գրաւէ`
Կ.
Պոլսոյ
միջազգային
մարմիններու
առջեւ
վայելած
դիրքով
եւ
հայ
Պատրիարգական
աթոռին
շուրջ
իր
ստանձնած
դերերով:
Ժամանակակից
ազգայնոց
մէջ
ստուգիւ
ճանչցուած
է
ան
իբրեւ
ազդեցիկ
դէմք
մը,
որոյ
հաւասար
չէր
ոք
լեալ
ի
հայոց
մինչեւ
ցայնժամ»,
կըսէ
Չամչեան:
Յակոբ
Նալեանի
Կ.
Պոլսոյ
պատրիարգական
գահը
վերստին
բարձրանալուն
պատճառը
Եաղուպ
եղած
է,
որովհետեւ
երբ
սա
Երուսաղէմ
ուխտի
կերթայ
հոն
Նալեան-
նոյն
ատեն
Պատրիարք
Երուսաղէմի-
«սիրելի
եցոյց
նմա
զինքն,
եւ
բազում
ինչ
խօսեցեալ
ընդ
նմա`
աղաչեաց
զնա
դարձուցանել
զինքն
ի
պատրիարքութիւն
Կոստանդնուպօլսոյ»:
Եաղուպ
կը
կատարէ
անոր
թախանձանքթ,
ինչպէս
կը
կարդանք
հետեւեալ
նամակին
մէջն
ալ,
հրաժարեցնելով
միանգամայն
Գէորգ
վարդապետը
նոյն
աթոռէն
ու
զայն
կարգելով
Պրուսայի
առաջնորդ:
Իսկ
Երուսաղեմի
պատրիարք
կը
դնէ
զԹորոս
վարդապետ:
Գերամեծար
Գերյարգելի
Աբբայհօր
մերոյ
եւ
Րաբունապետի
Ստեփաննոս
Վրդպ.
ի
խնդալ
ի
տեր
…
Մահտեսի
Եաղուբ
աղան
եկն
յԵրուսաղէմայ,
եւ
եբեր
ընդ
իւր
զՆալօղլու
Յակոբ
վարդապետն.
եւ
նստաւ
փառաւորապէս
Նալօղլուն
պատրիարք
յՍտամպօլ
յաւուր
պէնտէկոստէին.
եւ
իբր
զմեսիայ
ընկալաւ
զնա
ժողովուրդն.
եւ
ասի
ի
հակառակաց
անտի,
թէ
զմիաբանութիւն
առնելոց
է
ընդ
Հռօմայ
եկեղեցւոյն,
որով
եւ
կաթուղիկութեան
վէճն
բարձցի.
եւ
մինչեւ
ցայսօր
լաւ
եւ
ընդ
ուղղափառաց…
Յաւուրս
յայսոսիկ
եղեն
մեծամեծ
հրդեհք
յՍտամպօլ.
Առաջին
եղեւ
ի
յունիսի
18
ի
Կէտիկ
փաշան,
եւ
տեւեաց
ժամս
17.
սկսաւ
յետուստ
սէտէֆճոց.
եւ
այրեաց
զամենայ
h
զԿէտիկ
փաշայն
զԽատի
լիմանն,
եւ
զամենայն
Ղումխափուն,
նաեւ
արտաքով
պարսպին
եղեալ
տունս
զամենայն
Ղումխափուին .
եւ
ընդ
ամէն
այրեցան
տունք
աւելի
քան
զչորս
հազար,
եւ
Աստուածածնի
ժամն
հայոց
ազատեցաւ
ձեռամբ
Եաղուպ
աղային`
որ
յայնմ
աւուր
քան
հարիւր
քէսէ
խարենաց
գնելով
եւ
փլուզանելով
զտունսն
մերձակայս
ժամուն,
զոր
թէ
ոչ
առնիցէր`
բովանդակ
Վլանկայն
եւս
այբիւր…
Եղեւ
քրիստոնէից
յունաց
եւ
մանաւանդ
հայոց
մեծ
աղէտ
եւ
աննորոգելի
ցաւ:
Երկրորդն
եղեւ
ի
յունինս
25
եւ
սկսաւ
մօտ
Սրմաքէշխանային,
եւ
այրեաց
եւս
անդ
ի
ներքո
զօտաս
ինչ,
եւ
եկն
մինչեւ
ի
Սուլթան
Պայազիտի
մէյյին,
եւ
այրեաց
եւս
անդ
ի
ներքո
զոտաս
ինչ,
եւ
եկն
մինչեւ
ի
Սուլթան
Պայազիտի
մէյտանն.
եւ
այրեցան
անհամար
խանութք
եւ
տունք
աւելի
քան
զհազար:
Երրորդն
եղեւ
ի
Պախճայ
խափուն
ի
յունիսի
26,
եւ
այրեաց
միայն
զմի
մեծ
սարայ,
եւ
զոմանս
տունս:
Այրեցաւ
եւս
ի
թէրսխանան
պէյիկ
նաւ
մի:
Եւ
յամէն
օր
գտանի
ի
տեղիս
տեղիս
մի
կամ
երկու
կամ
երեք
խունտախ
արկեալ
առ
ի
հրդեհս
հանել:
Եւ
առնեն
զայս…
տաճիկք
վասն
զթագաւորն
փոխելոյ.
եւ
երկիւղ
մեծ
կայ
յառնելոյ
բռնաւորաց… :
Յամի
տեառն
1752
Յուլիսի
1
(Կ.
Պոլիս
)
Նուաստ
ծառայ
Հայր
Զաքարիայ
վարդապետ
