Մայր դիւան Մխիթարեանց Վենետկոյ ի Ս. Ղազար 1707-1773 ի ծագմանէ ուխտիս մինչեւ ցբաժանումն Թրեստեան հարց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Կը խօսուի` հոս յիշատակուած շրջանին մէջ տեղի ունեցած Թուրք_Արաբ ընդհարումներու եւ անոնցմէ յառաջ եկած ծանր հետեւանքներուն վրայ:
       Գերապատիւ եւ ամենապայծառ Տեառն Ստեփաննոսի Աբբայհօր մերոյ ողջոյն
       Զժամ մի հոռմի վաղնջական նորոգեալ սակաւ մի, եւ յիմանալ ոմանց ի տաճկաց, եւ խնդրել խայծ ինչ, եւ ի չանսալ գոռոզացն յունաց, ետուն արզուհալ թագաւորին. եւ նա հրամայեաց փլուցանել. եւ նոյնժամայն շնչակատարքն հիմնայատակ արարին: Տաճիկն է ի մեծ վարանս եւ պատրաստի ի պատերազմ ընդդէմ արաբաց, որպէս հաստատեն բազումք, քանզի ունէին սոքա ի դամասկոս զփաշայ մի սիրելի, եւ յինքեանս առատաձեռն, զոր թելադրութեամբն աստ եղեալ խզլար աղասիզին տաճիկն փոխեաց. եւ արաբքն այնչափ բարկացան, եւ գրգռեցին զբնածին ատելութիւն իւրեանց ի թուրքսն, մինչեւ աւազօրէն համախմբեալ յարձակեցան ի վերայ ուխտաւորացն մեքքէի, որք ասին հաճըլար. եւ զբազումս ի նոցանէ կոտորեցին, եւ զբազումս ընդ երեսս անապատի ցանեւցիր արարին. որք անդէն անառաջնորդ եւ անջուր կոտորեցան. եւ այսպէս եօթանասուն հազար այր ի միջոյ պակաս արարին. եւ ինքեանք նոյնհետայն յարձակեալ զՄեքքէ եւ զԳոռն առին. եւ ընդ սահմանս Եգիպտոսի եւ մանաւանդ Երուսաղէմի եւ Դամասկեայ յարձակ յարձակ խաղացեալ ի տիրել ամենայնի թեւակոխեն. վասն որոյ եւ ուխտաւորքն հայոց դեռ տակաւին նստեալ կան ի յոպպէ, երկուցեալ յերեսաց ասպատակաւորացն արաբացւոց: Այլ թուրքն զայս ամենայն տեսեալ, նոյնժամայն զարմատ չարեացն զխզլար աղասին ետ գլխատել. եւ զգլուխն ի դուռն Պապայ հիւմայինին դնել. եւ ապա զինն փաշայ սահմանեաց կազմել զչու պատերազմի ի խաղալ ընդդէմ արաբաց: Սակայն զայս ամենայն գործէ յառաջատեսութիւնն աստուծոյ յաղագս վախճանին, զորմէ ոչ կամիմ սեւամանր հնդկաւ ի սպիտակադաշտս նկարել : Մխլայիմ օղլուն այրն անհաւատ` արտաքսեալ ի տանէ Խուլելեանց, ի տան լուտերականի ի Պէյօղլուն յորջացեալ, կայ յանկողինս ի յոգւոց պարզել սպաստան եղեալ, զի իբր հոգեվարք է:
      
       Յամի Տեառն 1757 դեկտ. 20 [Կ . Պոլիս]
       Նուաստ ծառայ Հ. Մկրտիչ վրդ. [Անան. ]