Յոյն
է
Ստաւռաքի
օղլուն,
սա
վաստակելով
Մուստաֆա
Գ.
ի
համարումը`
բարձրացած
էր
իշխանութեան
բայց
իր
աղետաւոր
գործունէութեամբք
չարաչար
վերջ
մը
կունենայ,
ինչպէս
լաւ
կը
նկարագրուի
մեր
հետագայ
թուղթին
մէջ:
Գերապատիւ
եւ
գերայարգ
տեառն
տեառն
Ստեփաննոս
վարդապետի
եւ
աբբայհօր
մերոյ
ողջոյն
խոնարհական
…
զՍտաւռաքի
օղլուն`
որ
զՈւլահի
եւ
զՊուղտանի
պէյութիւնսն
ի
ձեռին
ունէր,
իբրեւ
գլուխ
նորա
կամ
իբր
երկրորդ
թագաւոր
ի
վերայ
նոցա
յետ
Մուստաֆային,
որ
եւ
ի
տէրութեան
տաճկաց
նորանոր
մալիքեանէից
գտիչ
եւ
հնարիչ
էր
իբր
բարեբար
թագաւորութեանն,
որ
չնչին
սայլանկողին
30
քէսէ
միրիի
տալ
կարգեաց,
եւ
զՈւլալհի
եւ
զՊուղտանի
կողմանց
ոչխարսն
անձին
սեփականեաց
գնել
եւ
վաճառել
յանհնարին
վնաս
եւ
յողբումն
հովուաց,
որ
ի
պատճառս
կարգադրութեան
իւրոյ
ի
նոյն
կողմանս
թէ
այսչափ
միայն
լինիցին
վաճառականք
եւ
ոչ
աւելի`
ետ
սպանանել
աւելի
քան
զյիսուն
եէնիչէրիս.
որ
եւ
զցորեանս
նոյն
կողմանցն
ինքն
դնէր
եւ
վաճառէր
յանհնարին
կատաղութիւն
նաւավարաց.
որ
խորհէր
եւս
տալ
սահմանեալ
յաւուրս
յայսոսիկ
զնոր
թուղթ
հարկի`
անուանեալ
չէլէպի
խարաճի,
ութն
ոսկնոց.
որ
զինքն
եւ
զամենայն
ինչս
իւր
նուիրեալ
էր
թագաւորին,
թէ
քո
եմ
ես
եւ
ամենայն
ինչ
զոր
ունիմ,
զայն
Ստաւռաքի
ողջուն
կալեալ
խեղդեցին
եւ
կախեցին
առաջի
տան
իւրոյ
որ
ի
յԱռնաւուտ
գեղն,
եւ
յետ
կողոպտելոյ
զպալատին
տունն,
եւ
զայս
տուն
յորոյ
առաջի
կախեցաւ,
ի
հիմանց
քանդեալ
կործանեցին
զայս
զառնաւուտ
գեղի
տունս,
եւ
զմարմին
նորա
ընկեցին
ի
ծով,
թէպէտ
եւ
բազումս
աշխատեցաւ
կին
նորա
առնուլ
զմարմին
նորա.
իսկ
ի
կողմանէ
ընչից,
ի
տանց
նորա
հանին
եօթն
հազար
քէսէ
ըստակ.
իսկ
պատուական
եւ
դժուարագիւտ
քարանց
եւ
ազգի
ազգի
ընչից
եւ
զարդուց
չիք
չափ
որպէս
պատմեն
գրեթէ
որպէս
զԵաղուպն.
եւ
վնասն
որոյ
վասն
կախեցաւ`
գրեալ
եւ
եղեալ
ի
վերայ
կրծոց
նորա
այս
էր`
թէ
վնասապարտ
է
թագաւորութեանս,
զրկիչ
եւ
կեղեքիչ
մեծի
եւ
փոքու
որ
ի
կողմանս
Ուլահի
եւ
Պուղտանի:
Ի
քննել
եւ
ի
յուզել
զինչս
ստաւռաքի
օղլուին
գտանեն
առ
նմա
զթէզպէհ
մի,
զոր
ոմանք
ասեն
կազմեալ
յականց
պատուականաց
700
քէսէնոց,
եւ
այլք
ի
մարգարտէ.
զոր
ի
ճանաչելն
ոմանց
թէ
այս
է
թէզպէհն
սիւլէյմանին,
քննեալ
հարցանեն
ցստաւռաքին
թէ
ուստի
եկն
այս
ի
ձեռս
քո,
եւ
նա
ասէ
ի
մառոնի
մուսայէն…
յայնժամ
կալեալ
զմուսայն,
եւ
ստիպեալ
ասել
զճշմարիտն,
պատասխանէ
թէ
առի
ի
ճէվահիրճի
Ալէքսանէն.
յայնժամ
ապա
կալեալ
գիշերայն
եւ
զճէվահիրճի
Ալէքսանն
քննեն
ի
վերայ
բանիս,
իսկ
նա
պատասխանէ
թէ
յիրաւի
այնպիսի
ակունք
կամ
մարգարիտք
մի
մի
եկեալ
են
ի
ձեռս
իմ
եւ
վաճառեալ
եմ,
բայց
ոչ
երբէք
եկն
ի
ձեռս
իմ
այնպիսի
թէզպէհ
կազմեալ,
վասն
որոյ
եւ
չէ
իմ
բնաւ
վաճառել
զայնպիսի
ինչ.
եւ
մինչեւ
ցայժմ
երկոքին
սոքա
են
ի
կալանս.
այլք
ասեն
թէ
ոչ
վասն
այսր
բանի,
այլ
վասն
ունելոյ
ընդ
Ստաւռաքիին
առեւտուրս
են
սոքա
ի
կալանս…:
Դարձեալ
յաւուրս
յայսոսիկ
ըմբռնեալ
զպատանի
մի
գեղեցիկ
չորեքտասանամեայ,
յոյն
ազգաւ
որդի
արայիճիի,
եւ
սուտ
վկայելով
բազմութեան
տաճկաց
թէ
բանս
եդ
առաջի
մեր
դառնալ
ի
տաճկութիւն,
եւ
ի
չկարելն
յաղթել
նմա
հատանեն
զգլուխ
նորա
ի
սեպ.
13…:
Նուաստ
ծառայ
Հ.
Մեսրոպ
Վարդապետ
Մխիթարեան
1765
սեպ.
20
[Կ .
Պոլիս]
