Գիրք Դատաստանի, Բ խմբ.

Զ. գլուխ:
Թէ ո՞րպէս պարտ է լինել դատաւորաց, եւ չարախօսաց եւ դատախազաց:

Եւ պարտ է դատաւորին առանցկաշառոց լինել, զի գրեալ է թէ - կաշառ կուրացուցանէզաչս սրատեսս. զի համարձակ լիցի յատեան դատաստանինկաշառ ի վերայ իրաւանց ոչ առնելով եւ զվճ իռդատաստանին ուղիղ հատցէ, զի միտ լսողացն հաճ եսցինորպէս եւ Տէրն ասաց, թէ - մի' ըստ աչս դատիք, այլուղիղ դատաստան արարէք: Զի թէ ոչ այնպէս լինիցի`գայթակղին միտք տկարացն եւ դիմեն առ այլազգիսներթալ ի դատաստան. այլ զի համարձակ լիցի ասել ըստՏեառն - թէպէտեւ դատիմ, դատաստանն իմ արդար է: Մի'քննել զանձինն իւրոյ շահ, այլ զի բազմացն միտքհաստատեսցին ի նա եւ զդատարանն ուրախ արասցէ ճշմարիտ վճ ռաւն: Եւ թէպէտ յամենայն իրս, ողորմութիւնն լաւագոյն է, բայց ի դատաստաննուղղորդն է պատշաճ , որպէս զի մի' ի մեծատանէն աչսառնուլ երեսաց եւ մի' աղքատին ողորմիլ, ըստ այնմ թէ`մի' ողորմիր աղքատին ի դատաստանի: Եւ թէպէտեւդատաւորին զայս պարտ է առնել, սակայն ուսուսցէզայլսն թէ չէ' պարտ կարողին նեղել եւ հարստահարելզորբն կամ զաղքատն:

Եւ դատաւորն մի' լուիցէզոսոխին կամ զդատախազին բանսն միայն, եւ թէ լուիցէ`այսչափ միայն լիցի զի ուսցի զբանսն. բայց վճ իռ մի'հատցէ մինչեւ երկուքն դէմ ընդ դէմ միմեանց լիցին: Եւ բանն ճ շմարտիւ քննեսցի եւ ապա երկու կամ երեքվկայիւք վճ իռն հատցի, որ է իրաւանցն կտրելն, ըստօրինացն թէ` յերկուց եւ յերից վկայից հաստատիամենայն բան: Եւ որոյ վկայ ոչ կայցէ, երդմամբ միւսոյկողմանն հատցի վճ իռն: Բայց զերդմունս մեք ոչհրամայեցաք եւ ոչ հրամայեմք. այլ զի սովորեալ ենանօրէն եւ անպատշաճ երդնուլ, մեք կամեցաքզանհրաման գործն ի սահմանս եւ ի կանոնսապաշխարութեան ածել: Եւ թէ ո՞րպէս լիցի երդումնն եւո՞րոց - ասասցի յիւրումն ճ առին իբրեւ խրատ տալով:

Եւ դատաւորին պարտ է ոչառնուլ զդատաստանն ինքն միայն, այլ կամ բազմօք, եւթէ այս ոչ հանդիպի, երկուս կամ երիս արս փորձածգիտնականս ունել ի դատաստանին եւ ապա հատանելդատաստան մի` զի իրաւամբք լիցի դատաստանն, եւերկրորդ` զի եւ նոքա վկայք լիցին իրաւանցդատաստանին: Զի որպէս դատախազացն երկու եւ երեքվկայք պիտոյ են, այնպէս եւ դատաւորացն անկասկածլիցի դատաստանն հաստատուն վկայիւք: Զայսսովորութիւն յառաջ Հռովմայեցիքն ունէին, զիեօթանասուն եւ երկու այր հանապազ ի խորհրդեանունէին խորհել վասն ամենայն իրաց. եւ եօթանասուն եւերկու վասն այնր սահմանեցին, զի թուիցին թէզեօթանասուն եւ երկու ազգաց մարդկան զգիտութիւննոքօք ունիցին: Բայց այժմ երկոտասան կարգեցինդատաւորս ըստ երկոտասան առաքելոցն, ոչ միայն զի իբազմացն քննութենէ ճ շմարիտ եւ իրաւ լիցիդատաստանն, այլ զի ի բազմացն վկայութենէ ճ շմարիտ, անկասկած եւ ահաւոր լիցի ատեան դատաստանին: ԻսկՅոյնք երեք կացուցին զդատաւորսն, նոյնպէս եւ Վիրք ինոցունց ուսեալք, ըստ թուոյ Երրորդութեանն կամ ըստհամարոյ վկայիցն: Եւ մեզ նոյնս է հաճ ելի երեքն, զիայլ բազում քան զայս դժուարաւ գտանի յամենայն տեղի: Այլ զի եպիսկոպոսն, զի նա է առաջին դատաւոր, երկուկամ երեք առ ինքն կալցի արս իմաստունս եւ նոքօքդատեսցի զդատաստանն. ոչ միայն զի նոքա իրաւանցնվկայք լիցին, այլ զի եւ ինքն ի նոցանէ ուսցիզդատաստանն:

Եւ պարտ է դատաւորաց իգիշերի եւ ի տունջեան ընթեռնուլ ոչ միայն զսուրբգիրս Կտակարանաց եւ զգիրս դատաստանաց, այլ եւ որսալեւ ի միտ առնուլ զբանս իմաստուն մարդոց յամենայնազգաց. եւ թէպէտ յատուկ դատաստանին բանքն չիցեն, բայց ոյժ առնուն յիմաստուն բանիցն եւնմանեցուցանեն միշտ: Պարտ է դատաւորին ամենայնիրօք բարի եւ առաքինի լինել, եւ առաւել առանցբարկանալոյ. եւ բարուքն աննախանձ յամենայնժամանակի, մանաւանդ ի ժամ դատաստանին, զի մի'թիւրեսցին միտք դատեցելոցն եւ կարծիցեն թէ վասննախանձու կամ բարկութեան թիւրեցաւ դատաստանն: Այլեւ երկայնամիտ եւ ներող լիցին դատաւորք, զիբազում անգամ պատահէ զի դժուարագիւտ եւ անյայտլիցի դատաստանն. մի' կարճ ամտեալ լուծցեն, այլհամբերելով պահեսցեն զաւուրս եւ պարապով քննեալդարձեալ ատենիւ կտրեսցեն զդատաստանն: Եւ թէ ոսոխնյատենի անդ բանակռիւ լիցին` մի' տայցեն թոյլ, այլսաստեսցեն զի մի' ամբոխ եւ խռովութիւն լիցի յատենինեւ խափանումն դատաստանին: Ուսցին եւ դատախազքն թէոչ վասն վիճ ոյ գան յատեանն, այլ զի ցաւակցաբարառցեն զիրաւամբք վճ իռն: Ըստ կարգի տայցեն խօսելոսոխացն, զի մին խօսեսցի եւ միւսն լուռ կայցէ, եւապա նմա խօսել եւ ընկերին լռել. մինչեւ ի նոցաբանիցն ծանուցեալ իմասցին եւ ապա հատցեն զվճ իռդատաստանին:

Այլեւ դատաւորն զգոյշ կայցէյիւրոց սպասաւորացն, որք այնպէս կարողք իցեն զի իդատաստանի խօսիցին, զի սովորութիւն է ի դատ եկելոցնծածկաբար կաշառել, զի յիւրեանց կողմն խօսեսցին: Զիմի գուցէ ի նոցա հնարիւք խօսելն խաբիցին միտքդատաւորին ի բանս նոցա եւ առնիցէ թիւր զդատաստանն: Անխաբելի դատաստան Աստուծոյ է, որ զծածուկսն եւզյայտնիսն տեսանէ. իսկ երկրաւորս բազում անգամպատահի զի սխալ է: Բայց մի' ոք մեզ դիցէ նոցա որակամայ սխալեն. իսկ որ կամաւ թիւրէ զդատաստանն`ինքն մնայ ի դատապարտութիւն վերին դատաստանին: Բայց մի' հպարտասցի դատաւորն եւ արհամարհեսցէ զոք, այլ գիտասցէ զի մի է դատաւոր Աստուած, որոյ առաջի եւինքն կալոց է ի դատաստան:

Պարտ է եւ բանտ լինելդատաւորին, զի զստահակսն ի բանտ արկցէ զիխրատեսցին. որպէս եւ Քրիստոս հրամայէ թէ` դահիճ նարկանիցէ ի բանտ:

Իսկ դատախազաց եւամբաստանողաց Քրիստոս իսկ խրատ տայ ի ճ անապարհինհաշտել, զի մի' հակառակ ինչ հանդիպեսցի: Ո'չ վայել էՔրիստոսի աշակերտի յառաջախոհ լինելով սուտ խօսել, զի որ սուտ խօսի` սատանայի որդի կոչի. որպէս եւՔրիստոս հրամայէ թէ` սուտ է եւ հայրն նորա սատանայ. եւ թէ` կորուսանէ Տէր զայնոսիկ որ խօսին սուտ. եւ -մի' ստէք միմեանց, այլ խօսեցարուք զճ շմարտութիւնիւրաքանչիւր ընդ ընկերի իւրում: Զի բաւական է իսխալանացն սուտ խօսելն եւ խիղճ մտաց ունել: Ոչվայել է քրիստոնէի որոգայթ դնել բանիւ ի դատաստանիեւ ընկենուլ զընկերն ի սխալելով խօսելն. զի գրեալ էթէ` որ դնէ որոգայթ ընկերի իւրում անձամբ իւրովլցցէ զնա: Հավատացելոյն ո'չ է պարտ զանիրաւութեամբյաղթելն սիրել յատենին, զի թէ յաղթէ` զանձն իւրզրկէ, եւ թէ յաղթի` ամօթ կրեսցէ յանիրաւութենէն: Մի'կացուսցեն սուտ վկայս կամելով զընկերին ինչսնյափշտակել, զի խոտած է յԱստուծոյ սուտն: Մի' բնաւ իվարձու կալցին զատենախօս ճ արտասան մարդս եւստութեամբ յաղթեսցեն ի դատաստանի: Մի' կաշառեսցենզդատաւորն եւ զընկերին ինչսն արծաթսիրութեանախտիւ յափշտակեսցեն, զի արծաթսիրութիւնն արմատ էամենայն չարեաց: Զի առաքեալ հրամայէ թէ` ընդէր ոչդուք նեղիք եւ զրկիք, այլ դուք զրկէք եւ նեղէք, եւայդ` զեղբարս եւս. եւ վասն Քրիստոսի գրէ թէ`բամբասեցաւ եւ ոչ բամբասեաց, եւ ինքն հարաւ եւզայլս ոչ եհար: Ո'չ է պարտ ի հրապարակին վայրապարերդնուլ մինչչեւ դատաւորն վճ ռով հրամայիցէ, զի ոչհրամայի ի Քրիստոսէ. զի ընդ ամենայն դատարկ բանից, զոր խօսիցին մարդիկ, տացեն համարս յաւուրնդատաստանի: Պարտ է դարձեալ եւ զայս խորհել` զի լաւ էյերկրաւոր դատաստանս զընչիցն յափշտակութիւննխնդութեամբ ընդունել եւ զանձն անդատապարտ պահել, քան զայլոց անիրաւել եւ յերկնաւոր դատաստաննհատուցանել:

Եւ յորժամ կամիցին երթալ իդատաստան` յառաջ աղօթիւք յԱստուծոյ խնդրեսցեն, զիթէ կամք լիցի Աստուծոյ եւ իրաւամբք յաղթեսցէ եւշահեսցի` Աստուծոյ շնորհակալ լիցի, զի Նա տայզիմաստութիւն: Եւ թէ Աստուած վասն այլ ինչնախատեսութեան թոյլ տայ անիրաւին յաղթել զարդարն`մի' տրտմեսցի, այլ գոհասցի զԱստուծոյ, ակն ունելովզի լավագոյն հատուցմանն հասանիցէ, եւ զվրէժխնդրութիւնն յԱստուած թողցէ: