Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ
ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՒԱՑԻ  

Բաժին
Հայ դասական մատենագրութիւն  

Թեմա
Աստուածաբանութիւն  
Դիտել
Հարցումն առաջին.
       Զկատարեա լն ի վերայ անձի՞նն ասէք, թէ ի վերայ բնութեանն։ Զի թէ ի վերայ բնութեանն, բ կատարելութիւն մուծիք յԵրրորդութիւնն. զի Երրորդութիւնն մի բնութիւն է կատարեալ. եւ մի բնութիւն մարդոյ։ Իսկ թէ ի վերայ անձինն , ահա զԵրրորդութիւնն չորրորդութիւն արարիք որպէս ասացաւ։
       Երկ րորդ հարցումն։ Կոյսն Մարիամ զմիածի՞նն որդի ծնաւ ըստ ինքեան, եւ թէ զանդրանիկն որդի առանձին, եւ թէ զերկուսն։ Զի թէ զերկուսն, ահա՛ երկու որդւոյ մայր ասացիք։ Իսկ եթէ զանդրանիկն առանձին , ահա՛ զկուսածինն որդի՝ ո՛չ ասէք Աստուած՝ ըստ Նեստորի։ Եւ թէ մերկ բանին, հետ եւիս գոյութեան սկիզբն ի մօրէն գոլ եւ ո՛չ յԱստուծոյ հօրէ։
       Երրորդ հարցումն։ Ո՛վ երկաբնակք, զՔրիստոս Աստուած մարդացեա՞լ խոստավանիք, թէ մարդ աստուածացեալ։ Զի թէ Աստուած մարդացեալ, ապա զիա՞րդ ուրանայք եւ բաժանէք յերկուս բնութիւնս զԱստուածն եւ մարդն։ Իսկ թէ մար դ աստաուածացեալ, ստէ՛ ուրեմն առաքեալն՝ ի լրութէն ունայնութիւն ասացեալ։ Զի այս ընդ դէմ նորին ի նւաստութենէ ի բարձրութիւնս ելանէ։ Եւ կամ թէ զո՛չ ոքն ասիցէք, ահա նո՛ր աղանդ չարափառութեան եւ խափանումն տընօրէնութեան մեծի խորհրդրոյն։
       Չորրորդ. «Նմա կրկնեսցի ամեն այն ծունր » ասէ առաքեալն։ Ա՛րդ՝ ո՛վ բաժանօղք, ո՞ր բնութիւն է ի Քրիստոս երկրպագելի։ Զի թէ աստուածութեանն, հրէաբա՛ր երկրպագես։
       Ստէ՛ ուրեմն եւ առաքեալն. զի «Յիսուսի Քրիստոսի » ասէ։ Իսկ թէ մարդկութեանն միայն, անկար ընդ մարդապաշտ հայհոյութեամբ. եւ փոխանակ արարչի՝ արարածո՛յ երկրպագեցեր ընդ դէմ աստուածային օրինացն։
       Հինգերորդ. «Մեզ մի է Աստուած հայր, եւ մի Տէր Յիսուս Քրիստոս » ասէ։ Ո՛վ երկաբնակ՝ դու զո՞ր բնութիւն ի Քրիստոս ասես մի Տէր. զԱստուծոյն՝ թէ զմարդոյն։ Զի թէ զԱստուծոյն միայն՝ անկար ի յԱրիոսին. զի զբանն առանձ ին Քրիստոս ասացեր. այսինքն օծեալ եւ սրբեալ ի հօրէ. յորմէ իմանի պակաս գոլ քան զհայր։ Իսկ թէ զմարդն միայն ասես, զրկեցեր զբանն ի տէրութենէ. եւ առանձին մարդո՛վ ասես եղեալ զամենայն. որ է անհնարին չար։ Իսկ թէ եւ զերկու բնութիւնն ասես Տէր, ընդ դէմ խօսիս առաք ելոյն որ մի ասաց զՏէր մեր Յիսուս Քրիստոս՝ որպէս եւ զհայր։
       Վեցերորդ. «Դո՛ւ ես Քրիստոս որդի Աստուծոյ»։ Հարցանեմ զքեզ ո՛վ բաժանօղդ, ի Քրիստոս զո՞ր բնութեամբ ասես որդի Աստուծոյ։ Զի թէ զաստուածութիւնն բնութեամբ ասես, ապա զմարդկութիւնն շնորհօ՛ք ասես։ Իսկ եթէ զմ արդկութիւնն բնութեամբ որդի ասացեր, ահա որ հաներ զբանն յորդիութենէ։ Իսկ թէ զերկուսն, ահա՛ որ երկու բնութիւն ասացէր գոլ հօր։
       Եօթներորդ՝ էջ հոգին սուրբ ի վերայ Քրիստոսի եւ հանգեաւ ի վերայ նորա։
       Ո՛վ բաժանօղդ՝ որոյ որդւոյ ասես սրբիլ հոգւովն սրբով։
       Զի թէ ասես զառ ի յԱստուծոյ հօրէ բանն, ահա՛ կարգեցեր զնա ընդ եղեալքս կարօտ սրբութեան եւ շնորհօք որդիութեան։ Իսկ թէ զոր ի զաւակէն Դաւթի առանձին, զիա՞րդ եթէ ինքն շնորհօք է սրբեալ՝ սրբեսցէ տիրաբար զառ ի նա՛յն հաւատացեալս։ Եւ կամ յորժամ որպէս զիւր բարի շնորհէր իւրայնոցն՝ մարմնապէս փչեալ ի նոսա ասելով. «Առէք հոգի սուրբ»։ Շնորհօ՞ք ասեմք այժմ հոգի Քրիստոսի եւ ո՞չ բնութեամբ։
       Ութերորդ հարցումն. «Մկրտեցէք յանուն հօր եւ որդւոյ եւ հոգւոյն սրբոյ»։ Ա՛րդ՝ մկրտիմք հաւատացեալքս որպէս ի հայր եւ ի հոգին սուրբ՝ այսպէս եւ յորդին մարմնացե ալ մի Տէր մի Քրիստոս։
       Եւ հարցանեմ զբաժանօղսդ Քրիստոսի եթէ՝ յո՛ր բնութիւն մկրտիս. յԱստուծոյն թէ ի մարդոյն։ Զի թէ միայն յԱստուծոյն, արկանես զանմահ բնութիւնն ընդ մահուամբ. զի ասէ առաքեալն. «Որք ի Քրիստոս մկրտեցայք՝ ի մահ անդր նորա մկրտեցայք. թաղեալք ընդ նմին»։ Իսկ թէ միայն ի մարդոյն բնութիւնն, ահա տակաւին՛եւս անկատա՛ր ես. զի ի սոսկ մարդոյ մահ մկրտեցար։ Եւ դարձեալ՝ զի հաներ զբանն ի կարգէ Երրորդութեանն. շարադասելով զմարդն ի տեղի նորին։ Ուստի մկրտիմք յանուն Հօր եւ Որդոյ եւ Հոգւոյն սրբոյ։
       Իններորդ. «Որպէս առաքեա ց զիս կենդանին հայր, եւ ես կենդանի եմ վասն հօր. եւ որ ուտէն զիս՝ եւ նա՛ կեցցէ վասն իմ»։ Հարցանեմ զբաժանօղսդ յերկուս , զո՞ր բնութիւն կերակրիս որով կենդանանասդ։ Զի թէ զԱստուծոյն ըստ ինքեան, ահա եւ անուտելի՛ է բանին բնութիւնն։
       Իսկ թէ առանձնապէս զմարդոյն, զիա՞ րդ իցէ կենդանարար մարմինն մարդոյ. կամ ո՞րպէս առաքեցաւ նա ի հօրէ. զիա՞րդ իցէ եւ կենդանի վասն հօր։ Տասներորդ. «Հայր փառաւորեա՛ զիս առ ի քէն փառօքն զոր ունէի յառաջ քան զլինիլն աշխարհի»։ Ասա՛ ո՛վ բաժանօղդ, ո՛ր բնութիւն ասէ զայս ի Քրիստոս։ Եթէ զԱստուծոյն ասես, ցուցանես զբանն կարօտ գոլ փառաց. եւ հա՛րկ է հետեւիլ քեզ Արիոսի։ Իսկ թէ ըստ ինքեան զմարդկայինն, զիա՞րդ ունէր զփառս յառաջ քան զլինիլն աշխարհի. զի ինքն ի ժամանակի եղեւ։ Ստեաց ուրեմն եւ հայր՝ կոչելով իւր որդի զոր ի զաւակէն Դաւթի։
       Այսքան հարցուածս է ընդ դէմ երկաբնակացն որք ուրանան զմիաւորութիւն բնութեանցն Քրիստոսի։ Դարձեալ մետասաներորդ՝ ասէ առաքեալն. «Շնորհեաց նմա անուն՝ այսինքն Աստուածն՝ որ ի վե՛ր է քան զամենայն անուն»։ Եւ զայս դու բաժանօղդ՝ յո՞ր դէմս ասես այսպէս ընկալեալ։ Զի թէ բանին, աննման ինչ խորհիս. զի նա՛ բնութեամբ ունի։ Մանաւանդ եղեր Արիոսեան։ Իսկ թէ առանձնապէս մարդոյն, ահա նո՛ր իմն եւ առժամայն մուծանես Աստուած՝ հրեշտակաց եւ մարդկան երկրպագելի։ Զի ո՛չ էապէս՝ այլ արտաքուստ եւ եկամուտ ունի զԱստուածն անուն։
       Երկտասաներորդ. «Նստաւ ընդ աջմէ մեծութեանն ի բարձունս»։ Նմանապէս ասա՛ եւ զայս։ Զբնութեա՞մբն որդի ասես ընդ աջմէ մեծութեանն նստեալ, թէ որ շնորհօքն որդիացեալ ըստ քեզ։ Զի թէ զբնութեամբն ասես, ստեա՛ց ուրեմն առաքեալն եւ աւետարանն. որք զՔրիստոս ասեն յարուցեալ եւ համբարձեալ եւ նտեալ ընդ աջմէ հօր։
       Իսկ թէ զմարդ ն ասես նստեալ, ահա՛ զբանն զրկեցեր յաթոռակցութենէ հօր՝ ո՛վ սիրօղդ առանձնութեան։ Իսկ թէ զերկու բնութիւնն ասիցես, ահա՛ երկու գոլ ասես հօր աթոռակից. մի զԱստուածն, եւ մի զմարդն։
       Երեքտասաներորդ. «Իջի ես յերկնից՝ ո՛չ զի կամս իմ արարից»։
       Ասա՛ ինձ ո՛վ բաժանօղդ՝ ո ՛ր դիմաց գոլ ասացեալ զայս։
       Զի թէ առանձին մարդկութեանն, ո՞րպէս է յերկնից իջեալ. զի ի կուսէն ծնաւ մարմինն։ Եւ թէ միայն բանին որ ի յերկնից իջեալ, ահա՛ որ երկու կամք ընդ դէմ միմեանց խոստովանիս. ծնողին եւ բանին։ Եւ հետեւի այսմ եւ գործ կրկնակի։ Մանաւանդ թէ եւ բնութիւնքն։ Յորմէ եւ մարտ ի մէջ Երրորդութեանն։
       Չորեքտասաներորդ. «Իշխանութիւն ունիմ դնել զանձն իմ եւ առնուլ»։ Ասա՛ ո՛վ երկաբնակ, որո՞յ իմանաս զասելս։ Զի եթէ ըստ ինքեան բանին, ահա՛ կարգեցեր զանմահն ընդ մահուան։ Իսկ թէ առանձնապէս մարդոյն, զիա՞րդ սոսկ մարդ իւր ովի մեռանի, եւ իշխանութեամբ իւրով Դարձեալ յառնէ։
       Եւ ահա՛ չորեքտասան հարցմունքս այս է՝ ընդ դէմ երկաբնակ աղանդոցն. որք զմի Քրիստոսն յերկուս բաժանեն բնութիւնս։