Գիրք հարցմանց Երիցս երանեալ Սրբոյն Հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Զի՞նչ է պսակն։
       Պատասխանի. Պսակն է խորհուրդ մեծ. որով օրհնութիիւնն Աստուծոյ կատարեալ լինի. որպէս ասաց «աճեցէք եւ բազմացարուք եւ լցէք զերկիր»։
       Դարձեալ՝ պսակն է զուգաւորութիւն արուի եւ իգի. ունելով անբաժանելի կենցաղավարութիւն։
       Եւ այս աճման սկիզբն պսակնէ. որ միանայ հարսն ընդ փեսային. եւ լինի ըստ սահմանադրութեանն Աստուծոյ ծննդագործութիւն։ Յայսս միտս հայելով Պօղոս ասէ՝ «Պատուական է ամուսնութիւն եւ սուրբ անկողինք» ըստ օրինացն Աստուծոյ։ Որով լինի պսակս այս դաշն եւ կապ ի մէջ առն եւ կնոջն. որով լինի անքակ միութիւն։ Ըստ այնմ թէ՝ «թողցէ այր զհայր իւր եւ զմայր իւր եւ երթիցէ զհետ կնոջ իւրոյ, եւ եղիցին երկոք են ի մարմին մի»։ Եւ այս միութիւնս լինի ի ձեռն պսակին։ Եւ որպէս ասէ Քրիստոս՝ «զոր Աստուած զուգեաց մարդ մի մեկնեսցէ»։
       Եւ այս լինի ի ձեռն պսակին որ տուեալ լինի ի ձեռն խորհրդոյ։ Եւ գիտելի է, զի պսակն սկսանի ի նշանադրութիւնն, հաստատի հաւանութեամբ սրտիցն յորյժամ յայտնեն բանիւ. զի երկուց կամաց հաւանումն հաստատէ զպսակն։
       Իսկ կատարի պսակն օրհնութեամբ քահանային. եւ մարմնական զուգաւորութեամբն։ Իսկ թէ վասն է՞ր դնի նշան։ Ասենք թէ՝ որպէս ծառն որ նախ ծաղկի եւ ապա պտղաբերի։
       Նոյնպէս եւ նշանն՝ պսակին ծաղիկնէ։ Զի յայնմ հետէ հարսն փեսային լինի նշանեալ, եւ փեսայն հարսինն է յատկացեալ։ Եւ որպէս հրեշտակապտն Գաբրիէլ, նախ ետ Զաւետիս սրբոյ կուսին, եւ նա խորհէր ի միտս եւ ապա հանեցաւ եւ ասէ «կամ աղախին Տեառն»։ եւ ապա յղացաւ եւ ծնաւ զբանն Աստուած մարմնացեալ։ Նոյնպէս եւ նախ նշան դնի հարսին։ Իսկ հաւանումն երկուց կամեցան՝ հաստատութիւն է պսակին։ Զի բռնութեամբ եւ առանց հաւանելոյ միմեանց՝ այսինքն փեսային եւ հարսին՝ ո՛չ հաստատի պսակն։
       Եւ որպէս ասէ գիրն թէ՝ «զկողն զոր շինեաց կին՝ էած առ Ադամ»։ այսինքն զի տեսեալ հաւանեսցին միմեանց։ Զայս ունի խորհուրդ, որ հարսն եւ փեսայն յառաջ քան զպսակն տեսանեն զմիմեանս. եւ հաւանին սրտիւք եւ կամօք եւ ապա պսակին։ Իսկ ի կատարումն պսակին՝ նախ է օրհնութիւն քահանային, եւ ապա մարմնական զուգաւորութիւնն։ Որպէս եւ Քրիստոս ի կատարածի՝ նախ օրհնէ ասելով. «եկայք օրհնեաք հօր իմոյ»։ Եւ ապա միաւորի ընդ եկեղեցի սուրբ ի ժառանգութիւն արքայութեանն։ Վասն որոյ նախ քահանայն օրհնէ հոգեւորապէս, եւ ապա մարմնաւորապէս զուգակցին։
       Նոյնպէս եւ ի դրախտին նախ օրհնեաց Աստուած եւ ասէ «աճեցէք եւ բազմացարուք եւ լցէք զերկիր». եւ ապա ասաց «եղիցին երկուքն ի մարմին մի». Այս է օրհնութիւն պսակին։
       Եւ որպէս Աստուծոյ կատարէ զհաղորդութիւնն որ ասէ «այս է մարմին իմ եւ այս է արիւն իմ»։ Նոյնպէս Աստուծոյ բանն է որ առնէ զերկոսեանն մի՝ զայրն եւ զկինն։
       Արդ՝ բաի պսակն եռակի է այսինքն հաւատն. զաւակն. եւ խորհուրդն։
       Հաւատն է՝ զի ոչ ոք ի յերկուցն պղծեսց օտար անկողնով. որպէս այն որ թողու զհաւատն եւ ուրանայ բանիւ, զշաղկապ հաւատոյն հատանէ եւ հւատովն պղծի։
       Նոյնպէս որ օտար անկողնով պղծէ զշաղկապ պսակին, որոշի յօրհնութենէն եւ պղծի անկողինն սուրբ։
       Իսկ զաւակն, զի ծնցի եւ սնուցանի ի պաշտօնն Աստուծոյ. զի վասն ծննդեանն զաւակին է հրաման պսակին։ Իսկ խորհուրդն այն է, զի մի բաժանեսցին։ Զի թէպէտ եւ եկեղեցի սուրբ կարէ բաժանել վասն արգելմանցն. զի բազում արգելմունք գոն պսակին. որպէս ազգակցութիւնն հոգեւոր կամ մարմնաւոր. կամ տկարութիւն բնութեանն. կամ պոռնկութիւն. կամ այսահարութիւնն. կամ ծառայութիւն. կամ բռնութեամբն. կամ այլ ինչ այսպիսի պատճառ. որով բաժանին այրն եւ կինն։ Այլ ո՛չ է պարտ բաժանել զպսակն զայն որ օրինօք լինի պսակեալ. ըստ այնմ «զոր Աստուած զուգեաց՝ մարդ մի մեկնեսցէ»։
       Սակայն ի մահն արձակի եւ քակի շաղկապ պսակին։ Եւ կրկին է շաղկապ պսակին։ Եւ կրկին է մահն որ պատասխանի տայ նոցին այսպէս։ Զի է շաղկապ հոգեւոր. այսինքն սրտիցն, եւ է շաղկապ մարմնաւոր՝ խառնմամբ սերիցն։ Իսկ եւ մահն կրկին է, հոգեւոր եւ մարմնաւոր։ Հոգեւոր մահուամբն արձակի հոգեւոր շաղկապն։ Այն է՝ յորժամ մարդն մեռանի աշխարհի. մտանելով ի կրօնաւորութիւն։ Եւ մարմնաւոր շաղկապն արձակի եւ քակի մարմնաւոր մահուամբն. վասն որոյ ոչ է պարտ բաժենել զօրինակաւոր պսակն որքան կենդանի իցեն։