Զի՞նչ
է
որ
ասէ
«Զորս
եդ
Աստուած
յեկեղեցւոջ
այս
են»։
Նախ՝
զառաքեալս։
Երկրորդ՝
զմարգարէքն
զհայր
ծանուցին.
ապա
առաքեալքն
զորդի։
եւ
ապա
վրդապետք
զՀոգին
Սուրբ։
Երկրորդ՝
ի
պատկեր
երից
անձնաւորութեանցն
սոքա
են
յեկեղեցի։
Ի
դէմս
հօր՝
մարգարէքն.
ի
դէմս
որդւոյ՝
առաքեալքն.
ի
դէմս
Հոգւոյն՝
քննիչ
վարդապետք.
զի
«հոգին
քննէ
զամենայն
եւ
զխորսս
Աստուծոյ»։
Երրորդ՝
մարգարէք
որպէս
խորհեցեալն
բան.
առաքեալք
որպէս
խօսեցեալն.
եւ
վարդապետք
որպէս
գրեալն։
Իսկ
առաքեալն
փոխէ
զայս
կարգ
բնական
ի
կարգ
արհեստական
եւ
զարժանաւորսն
նախադասէ։
Նախ
յաղագս
շնորհին
եւ
ճշմարտութեան.
եւ
մարգարէք
վասն
ստուերին
եւ
օրինակին.
եւ
վարդապետք
ըստ
չափոյ
պիտոյից
նոցին։
Երկրորդ՝
որպէս
հանուրն
նախադասի
մասնականաց,
այսպէս
առաքեալքն
հանուրց
աշխարհի
լոյս
կոչեցան.
եւ
մարգարէքն
միոյ
ազգի.
այլ
եւ
մարգարէքն
տալ
զհոգին
այլում
ո՛չ
կարէին.
եւ
առաքեալքն
ձեռն
դնելովն
միայն՝
տային
զհոգին
Սուրբ.
եւ
մարգարէանային
ընդունօղքն.
իսկ
վարդապետք
սուրբք՝
քարոզութեան
նոցին
հետեւօղք
եւ
որդիք
ծնոցացն՝
երրորդ
կարգին
յետ
նոցա։
Երրորդ՝
զի
առաքեալք
իննաքտեսք
եղեն
Քրիստոսի.
եւ
մարգարէք
միջոցու
ի
բացեայ.
եւ
վրդապետք
յետոյ
նոցա։
Չորրորդ՝
զի
շինօղ
եւ
հաստատօղ
եկեղեցւոյ
առաքեալքն
են.
եւ
ձեռնտու
նիւթոց
մարգարէքն,
եզր
եւ
պարիսպ
վարդապետք։
Հինգերորդ՝
առաջին
առաքեալքն
իբր
կատարումն
բանից։
Երկրորդ
մարգարէք
նախանձայնք
նոցին։
Երրորդ
վարդապետք
մեկնիչ
եւ
թարգմանք
երկուցն
քարոզութեանց։
Վասն
Առաքելութեան
Հարց.
Զի՞նչ
է
էութիւն
առաքելութեան։
Պատասխանի.
Առաքելութիւն
վեցիւք
կատարի։
Ի
մեծէն
ի
փոքոյն.
ի
հնազանդութենէն.
եւ
ի
գործոյն։
Ի
հաղորդութիւն
սոցա
կայանայ
ամենայնի
ուրեք
առաքելութիւն։
Հարց.
Քանի՞
եղանակ
է
առաքելութեան։
Պատասխանի.
Վեց
եւ
են
այսոքիկ
Մարդ
ի
մարդոյ
առաքեալ։
Կամ
մարդ
ի
հրեշտակէ։
Կամ
մարդ
յԱստուծոյ
առաքեալ։
Դարձեալ՝
հրեշտակ
ի
հրեշտակէ
առաքեալ։
Կամ
հրեշտակ
յԱստուծոյ
առաքեալ։
Իսկ
վերնագոյն
սոցա.
Աստուած
առաքեալ։
Իսկ
գործ
առաքելութեանն
է
ըստ
բազում
օրինակ։
Առաջին
վասն
պատգամաց.
որպէս
Գաբրիէլ
առ
կոյս
սուրբ։
Երկրորդ
վասն
միջնորդելոյ.
որպէս
«առաքեալն
եւ
քահանայապետ
Խոստովանութեան
մերոյ»։
Երրորդ
ի
մշակութիւն.
որպէս
«զծառայսն
յայգին»։
Չորրորդ
ի
չարչարանս
ինքեան.
«որպէս
զոչխար
ի
սպանդ
վարեալ».
եւ
այլոց,
որպէս
«տանջանքն
ի
ձեռն
հրեշտակի
չարի»։
Հինգերորդ
ի
բժշկութիւն.
«առաքեաց
զբան
իւր
եւ
բժշկեաց
զնոսա»։
Վեցերորդ
յիշխանութիւն.
«առաքեաց
զնոսա
իշխանս
ընդ
ամենայն
երկիր»։
Եօթներորդ
զաւետարանն
քարոզել.
որպէս
առաքեալք։
Ութերորդ
զմարգարէսն։
Իններորդ
վասն
սրբութեան.
ըստ
կայծականն
մարգարէին։
Տասներորդ
վասն
տեսութեան
մեկնութեանն.
որպէս
առ
Դանիէլին։
Վասն
Մարգարէութեան
Հարց.
Զի՞նչ
է
մարգարէութիւն։
Պատասխանի.
Մարգարէութիւն
է
կանխագիտութին
ժամանակաց
անցելոց՝
ներկայից՝
եւ
ապագայից,
բարի
հոգւոյն
միջնորդութեամբ։
Եւ
այսպէս
բացայայտի,
զի
երկու
իրս
խնդրին
առ
ի
ճշմարիտ
մարգարէ
գոլ։
Նախ՝
զի
յայտնեսցէ
զծածուկն
եւ
զհեռաւոր
իրն
ժամանակաց,
զի
թ
զմերձաւոր
եւ
զյայտնին
ասսէ՝
ոչ
է
մարգարէ։
Երկրորդ՝
զի
թէ
ճանաչիցէ
զհեռաւորն
միջնորդութեամբ
բարի
հոգւոյն.
զի
թէ
յայտնէ
միջնորդութեամբ
չար
հոգւոյն՝
ոչ
է
մարգարէ.
այլ
ստոցն
ծանօթութիւն.
վասն
այն
ո՛չ
կոչին
ճշմարիտ
մարգարէ
պարզաբար.
այլ
բաղադրեալ.
որպէս
մարգարէ
բահաղու.
կամ
մարգարէ
բարձանց
կամ
անատառին։
Զորօրինակ՝
մեռեալ
մարդ
ո՛չ
ասի
պարզաբար
մարդ,
նոյնպէս
եւ
այս.
որպէս
ցուցաւ
ի
թագաւորութեանցն
ԻԶ
գլուխն,
ԺԲ
համարն։
Հարցում.
Ի
քանի՞ս
բաժանի
մարգարէութիւնն.
Պատասխանի.
Ի
հինգ։
Առաջին՝
ի
բնական.
որպէս
երէոց,
անասնոց
թռչնոց,
եւ
մրջնաց.
որպէս
ցուցաւ
ի
վերոյ
ի
ԺԳ
գլուխն,
ԾԱ
համարն։
Երկրորդ,
արուեստական.
որպէս
բժիշկք,
եւ
նաւավարք։
Բժիշկք
զհիւանդաց
առողջութիւն
եւ
զցաւս.
եւ
նաւավարք
զխռովութիւն
ալեաց
եւ
զանդորրութիւն։
Երրորդ,
դիւական.
որպէս
կռոց
սուտ
մարգարէքն.
սեդեկիայն
եւ
այլոց
բազմաց.
որ
այժմ
երեւին
ի
պատասխանիս
կախարդաց։
Նաեւ
հաւակռիչք
եւ
գարէդիւթք
որք
ե
բնաւ
սուտք
եւ
ոչինչք։
Չորրորդ,
գռեհիկ.
զոր
սովորութեամբ
լուեալ
ասեն՝
ձմեռն
գայ,
եւ
զկնի
այնորիկ
գարուն
ամառն
եւ
աշուն։
Եւ
ի
կարմրանալ
երկնից
ընդ
երեկս
եւ
ընդ
առաւօտս,
զերաշտոց
եւ
զանձրեւոց
ի
փորձոյ
ուսալք
յառաջագուշակ
լինին։
Ըստ
այնմ
«ասեն
կեղծաւորք
եւ
լինի
այնպէս»։
Իսկ
հինգերորդ
մարգարէութիւն
է
հոգեւոր
եւ
աստուածային
գիտութեամբ
զոր
յայտնութեամբ
Սուրբ
Հոգւոյն
ուսեալք
խօսին
առ
ի
զգուշութիւն
մարդկան
ի
հոգեւոր
շինուածս։
Եւ
այս
լինի
ըստ
չորից
եղանակաց։
Նախ՝
երազօք.
որպէս
Սողոմոնի։
Երկրորդ՝
տեսլեամբ.
որպէս
Եսայեայ։
Երրորդ՝
երեւակութեամբ.
որպէս
Եղիսէին
ի
տեսանել
զզօրս
հրեշտակացն,
եւ
մանկանն
ոչ
տեսանել։
Չորրորդ՝
զմիտս
լուսաւորելով
յայտնապէս
առանց
երեւակայութեան
միայն
միտքն
լուսաւորեալ
ի
շնորհաց
հոգւոյն.
որպէս
Մովսէսին
որ
ասէր
«ոչ
տեսլեամբ
եւ
երազօք
խօսսեցայց
եւ
երեւեցայց
քեզ.
այլ
բերան
ի
բերան
դէմ
յանդիման
տեսլեամբ»։
Սոյնպէս
եւ
Դաւթին
մարգարէութիւնս՝
մտաց
լուսաւորութեամբ
երգէր
զամենայն
սաղմոսն
ի
Հոգւոյն
Սրբոյ։
Վասն
Վարդապետութեան
Հարց.
Քանի՞
է
վարդապետութեան
եղանակ։
Պատասխանի.
Չորս.
այսինքն
սահմանական.
բաժանական.
ապացուցական.
եւ
վերլուծական։
Եւ
զայսոսիկ
գտցես
ի
սկիզբն
նախերգանի
գրոյս
սակաւուք։
Այլ
Գ
են
եղանակ
իմաստից։
Նախ
բնական
խելքն.
որ
ի
բարեխառն
կազմուածոյ
հանդիպի.
որպէս
էր՝
Ակիտոփէլին
եւ
Քուսեայ
բարեկամին
Դաւթի։
Երկրորդ
ի
կրթութենէ
ուսմանց.
որ
արտաքուստ
կրթութեամբ
ստանայ.
որպէս
Պղատոնին
եւ
այլոցն։
Երրորդ
ի
շնորհաց
հոգւոյն.
որպէս
մարգարէիցն
եւ
առաքելոցն։
Եւ
որոց
պարգեւի
մասնաւոր
այս
շնորհ,
թէ
եւ
ո՛չ
բոլորապէս
ըստ
նոցայն։
Դարձեալ՝
Դ
են
կարգ
գիտոթեան։
Նախ՝
որ
գիտէ.
եւ
թէպէտ
գիտէ,
ասէ
թէ
չեմ
բաւական
խօսելոյ։
Սա
իմաստուն
է
եւ
հեզ.
ուսիր
ի
սմանէ.
Երկրորդ՝
գիտէ
որ
ոչ
գիտէ.
եւ
խոստովանի
թէ
ո՛չ
գիտեմ։
Եւ
սա
բարի
է.
ուսո
զսա։
Երրորդ՝
ոչ
գիտէ.
եւ
անգիտանայ
թէ
ոչ
գիտէ
եւ
խօսի
անգիտութեամբը։
Սա
յիմար
է
ո՛չ
գիտէ
զտկարութիւն
իւր
որպէս
չար
հիւանդ.
զարթո՛
զսա։
Չորրորդ՝
որ
ոչ
գիտէ.
եւ
գիտէ
որ
ոչ
գիտէ,
բայց
սնափառ
հպարտութեամբն
լլկի
եւ
յանդգնի
խօսիլ
զոր
ո՛չ
գիտէ։
Այսպիսին
տգէտ
եւ
լիրբ
է.
փախիր
ի
նմանէ։
Այլեւ
ոմանք
ասեն
եւ
ո՛չ
առնեն.
չար
է։
Եւ
ոմանք
առնեն
եւ
ո՛չ
ասեն.
բարի
է։
Ոմանք
ասեն
եւ
առնեն.
բարեգոյն
է։
Ոմանք
ո՛չ
ասեն
եւ
ո՛չ
առնեն.
չարագոյն
է։
Նոյնպէս՝
որք
լսեն
եւ
ո՛չ
առնեն,
չար
է։
Եւ
որք
ո՛չ
լսեն
եւ
առնեն,
առաւել
բարեգոյն
է։
Եւ
որք
ո՛չ
լսեն
եւ
ո՛չ
առնե,
չարագոյն
է։
Այսպէս՝
գիտել
եւ
ոչ
ասել՝
չարէ։
Ոչ
գիտել
եւ
ասել
չարագոյն
է։
Ոչ
գիտել
եւ
ոչ
ասել
միջակնէ։
Գիտել
եւ
ասել
բարի
է։
Այսքան
վասն
նախկին
սպասաւորաց
եկեղեցւոյ.
այսինքն
Առաքելոց
Մարգարէից
եւ
Վարդապետաց։
Այլ
իմաստութիւն
եւ
հանճար
զանազանեալ
է
ի
վերոյ
ի
ԺԶ
գլուխն,
ԻԷ
համարն
տես
անդ։
